| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਿਲਿਨ੍ਦਪਞ੍ਹਪਾਲ਼ਿ • Milindapañhapāḷi |
੧੩. ਸਤਿਲਕ੍ਖਣਪਞ੍ਹੋ
13. Satilakkhaṇapañho
੧੩. ਰਾਜਾ ਆਹ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਕਿਂਲਕ੍ਖਣਾ ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਪਿਲਾਪਨਲਕ੍ਖਣਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਤਿ, ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਲਕ੍ਖਣਾ ਚਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਥਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਪਿਲਾਪਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਤਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਸਾવਜ੍ਜਾਨવਜ੍ਜਹੀਨਪ੍ਪਣੀਤਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਧਮ੍ਮੇ ਅਪਿਲਾਪੇਤਿ ‘ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ, ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਅਯਂ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਯਂ ਸਮਥੋ, ਅਯਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਅਯਂ વਿਜ੍ਜਾ, ਅਯਂ વਿਮੁਤ੍ਤੀ’ਤਿ। ਤਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸੇવਤਿ, ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨ ਸੇવਤਿ। ਭਜਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਭਜਤਿ ਅਭਜਿਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨ ਭਜਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਪਿਲਾਪਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਤੀ’’ਤਿ।
13. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, kiṃlakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Apilāpanalakkhaṇā, mahārāja, sati, upaggaṇhanalakkhaṇā cā’’ti. ‘‘Kathaṃ, bhante, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Sati, mahārāja, uppajjamānā kusalākusalasāvajjānavajjahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgadhamme apilāpeti ‘ime cattāro satipaṭṭhānā, ime cattāro sammappadhānā, ime cattāro iddhipādā, imāni pañcindriyāni, imāni pañca balāni, ime satta bojjhaṅgā, ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, ayaṃ samatho, ayaṃ vipassanā, ayaṃ vijjā, ayaṃ vimuttī’ti. Tato yogāvacaro sevitabbe dhamme sevati, asevitabbe dhamme na sevati. Bhajitabbe dhamme bhajati abhajittabbe dhamme na bhajati. Evaṃ kho, mahārāja, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘ਓਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕੋ ਰਾਜਾਨਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਂ ਸਾਯਂ ਪਾਤਂ ਯਸਂ ਸਰਾਪੇਤਿ ‘ਏਤ੍ਤਕਾ, ਦੇવ, ਤੇ ਹਤ੍ਥੀ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਅਸ੍ਸਾ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਰਥਾ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਪਤ੍ਤੀ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਹਿਰਞ੍ਞਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ, ਤਂ ਦੇવੋ ਸਰਤੂ’ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ ਅਪਿਲਾਪੇਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਸਾવਜ੍ਜਾਨવਜ੍ਜਹੀਨਪ੍ਪਣੀਤਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਧਮ੍ਮੇ ਅਪਿਲਾਪੇਤਿ ‘ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ, ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ, ਅਯਂ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਯਂ ਸਮਥੋ, ਅਯਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਅਯਂ વਿਜ੍ਜਾ, ਅਯਂ વਿਮੁਤ੍ਤੀ’ਤਿ। ਤਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸੇવਤਿ, ਅਸੇવਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨ ਸੇવਤਿ। ਭਜਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਭਜਤਿ, ਅਭਜਿਤਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨ ਭਜਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਪਿਲਾਪਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, rañño cakkavattissa bhaṇḍāgāriko rājānaṃ cakkavattiṃ sāyaṃ pātaṃ yasaṃ sarāpeti ‘ettakā, deva, te hatthī, ettakā assā, ettakā rathā, ettakā pattī, ettakaṃ hiraññaṃ, ettakaṃ suvaṇṇaṃ, ettakaṃ sāpateyyaṃ, taṃ devo saratū’ti rañño sāpateyyaṃ apilāpeti. Evameva kho, mahārāja, sati uppajjamānā kusalākusalasāvajjānavajjahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāgadhamme apilāpeti ‘ime cattāro satipaṭṭhānā, ime cattāro sammappadhānā, ime cattāro iddhipādā, imāni pañcindriyāni, imāni pañca balāni, ime satta bojjhaṅgā, ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, ayaṃ samatho, ayaṃ vipassanā, ayaṃ vijjā, ayaṃ vimuttī’ti. Tato yogāvacaro sevitabbe dhamme sevati, asevitabbe dhamme na sevati. Bhajitabbe dhamme bhajati, abhajitabbe dhamme na bhajati. Evaṃ kho, mahārāja, apilāpanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘ਕਥਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਤਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਹਿਤਾਹਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਗਤਿਯੋ ਸਮਨ੍વੇਤਿ ‘ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਹਿਤਾ, ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਹਿਤਾ। ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਉਪਕਾਰਾ, ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨੁਪਕਾਰਾ’ਤਿ। ਤਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਅਹਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਪਨੁਦੇਤਿ, ਹਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਨੁਪਕਾਰੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਪਨੁਦੇਤਿ, ਉਪਕਾਰੇ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Kathaṃ, bhante, upaggaṇhanalakkhaṇā satī’’ti? ‘‘Sati, mahārāja, uppajjamānā hitāhitānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanveti ‘ime dhammā hitā, ime dhammā ahitā. Ime dhammā upakārā, ime dhammā anupakārā’ti. Tato yogāvacaro ahite dhamme apanudeti, hite dhamme upaggaṇhāti. Anupakāre dhamme apanudeti, upakāre dhamme upaggaṇhāti. Evaṃ kho, mahārāja, upaggaṇhanalakkhaṇā satī’’ti.
‘‘ਓਪਮ੍ਮਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਪਰਿਣਾਯਕਰਤਨਂ ਰਞ੍ਞੋ ਹਿਤਾਹਿਤੇ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਇਮੇ ਰਞ੍ਞੋ ਹਿਤਾ, ਇਮੇ ਅਹਿਤਾ। ਇਮੇ ਉਪਕਾਰਾ, ਇਮੇ ਅਨੁਪਕਾਰਾ’ਤਿ। ਤਤੋ ਅਹਿਤੇ ਅਪਨੁਦੇਤਿ, ਹਿਤੇ ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਨੁਪਕਾਰੇ ਅਪਨੁਦੇਤਿ, ਉਪਕਾਰੇ ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਹਿਤਾਹਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਗਤਿਯੋ ਸਮਨ੍વੇਤਿ ‘ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਹਿਤਾ, ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਹਿਤਾ। ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਉਪਕਾਰਾ, ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨੁਪਕਾਰਾ’ਤਿ। ਤਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਅਹਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਪਨੁਦੇਤਿ, ਹਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾ’ਤਿ। ਅਨੁਪਕਾਰੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਪਨੁਦੇਤਿ, ਉਪਕਾਰੇ ਦਮ੍ਮੇ ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨਲਕ੍ਖਣਾ ਸਤਿ। ਭਾਸਿਤਮ੍ਪੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ – ‘ਸਤਿਞ੍ਚ ਖ੍વਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਂ વਦਾਮੀ’’’ਤਿ।
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, rañño cakkavattissa pariṇāyakaratanaṃ rañño hitāhite jānāti ‘ime rañño hitā, ime ahitā. Ime upakārā, ime anupakārā’ti. Tato ahite apanudeti, hite upaggaṇhāti. Anupakāre apanudeti, upakāre upaggaṇhāti. Evameva kho, mahārāja, sati uppajjamānā hitāhitānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanveti ‘ime dhammā hitā, ime dhammā ahitā. Ime dhammā upakārā, ime dhammā anupakārā’ti. Tato yogāvacaro ahite dhamme apanudeti, hite dhamme upaggaṇhā’ti. Anupakāre dhamme apanudeti, upakāre damme upaggaṇhāti. Evaṃ kho, mahārāja, upaggaṇhanalakkhaṇā sati. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘satiñca khvāhaṃ, bhikkhave, sabbatthikaṃ vadāmī’’’ti.
‘‘ਕਲ੍ਲੋਸਿ , ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨਾ’’ਤਿ।
‘‘Kallosi , bhante nāgasenā’’ti.
ਸਤਿਲਕ੍ਖਣਪਞ੍ਹੋ ਤੇਰਸਮੋ।
Satilakkhaṇapañho terasamo.
