Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౧౦. సాటిమత్తియత్థేరగాథావణ్ణనా
10. Sāṭimattiyattheragāthāvaṇṇanā
అహు తుయ్హం పురే సద్ధాతి ఆయస్మతో సాటిమత్తియత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో సిద్ధత్థస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం సత్థారం దిస్వా పసన్నమానసో తాలవణ్టం అదాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే మగధరట్ఠే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా సాటిమత్తియోతి లద్ధనామో వయప్పత్తో హేతుసమ్పన్నతాయ ఆరఞ్ఞకభిక్ఖూనం సన్తికే పబ్బజిత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౩౮.౪౩-౪౭) –
Ahu tuyhaṃ pure saddhāti āyasmato sāṭimattiyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso tālavaṇṭaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā sāṭimattiyoti laddhanāmo vayappatto hetusampannatāya āraññakabhikkhūnaṃ santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.38.43-47) –
‘‘సిద్ధత్థస్స భగవతో, తాలవణ్టమదాసహం;
‘‘Siddhatthassa bhagavato, tālavaṇṭamadāsahaṃ;
సుమనేహి పటిచ్ఛన్నం, ధారయామి మహారహం.
Sumanehi paṭicchannaṃ, dhārayāmi mahārahaṃ.
‘‘చతున్నవుతితో కప్పే, తాలవణ్టమదాసహం;
‘‘Catunnavutito kappe, tālavaṇṭamadāsahaṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, తాలవణ్టస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, tālavaṇṭassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ఛళభిఞ్ఞో పన హుత్వా భిక్ఖూ ఓవదతి అనుసాసతి బహూ చ సత్తే ధమ్మం కథేత్వా సరణేసు చ సీలేసు చ పతిట్ఠాపేసి. అఞ్ఞతరఞ్చ కులం అస్సద్ధం అప్పసన్నం సద్ధం పసన్నం అకాసి. తేన తస్మిం కులే మనుస్సా థేరే అభిప్పసన్నా అహేసుం. తత్థేకా దారికా అభిరూపా దస్సనీయా థేరం పిణ్డాయ పవిట్ఠం సక్కచ్చం భోజనేన పరివిసతి. అథేకదివసం మారో ‘‘ఏవం ఇమస్స అయసో వడ్ఢిస్సతి, అప్పతిట్ఠో భవిస్సతీ’’తి చిన్తేత్వా థేరస్స రూపేన గన్త్వా తం దారికం హత్థే అగ్గహేసి. దారికా ‘‘నాయం మనుస్ససమ్ఫస్సో’’తి చ అఞ్ఞాసి, హత్థఞ్చ ముఞ్చాపేసి. తం దిస్వా ఘరజనో థేరే అప్పసాదం జనేసి. పునదివసే థేరో తం కారణం అనావజ్జేన్తో తం ఘరం అగమాసి. తత్థ మనుస్సా అనాదరం అకంసు. థేరో తం కారణం ఆవజ్జేన్తో మారస్స కిరియం దిస్వా ‘‘తస్స గీవాయం కుక్కురకుణపం పటిముఞ్చతూ’’తి అధిట్ఠహిత్వా తస్స మోచనత్థం ఉపగతేన మారేన అతీతదివసే కతకిరియం కథాపేత్వా తం తజ్జేత్వా విస్సజ్జేసి. తం దిస్వా ఘరసామికో ‘‘ఖమథ, భన్తే, అచ్చయ’’న్తి ఖమాపేత్వా ‘‘అజ్జతగ్గే అహమేవ, భన్తే, తుమ్హే ఉపట్ఠహామీ’’తి ఆహ. థేరో తస్స ధమ్మం కథేన్తో –
Chaḷabhiñño pana hutvā bhikkhū ovadati anusāsati bahū ca satte dhammaṃ kathetvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Aññatarañca kulaṃ assaddhaṃ appasannaṃ saddhaṃ pasannaṃ akāsi. Tena tasmiṃ kule manussā there abhippasannā ahesuṃ. Tatthekā dārikā abhirūpā dassanīyā theraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ sakkaccaṃ bhojanena parivisati. Athekadivasaṃ māro ‘‘evaṃ imassa ayaso vaḍḍhissati, appatiṭṭho bhavissatī’’ti cintetvā therassa rūpena gantvā taṃ dārikaṃ hatthe aggahesi. Dārikā ‘‘nāyaṃ manussasamphasso’’ti ca aññāsi, hatthañca muñcāpesi. Taṃ disvā gharajano there appasādaṃ janesi. Punadivase thero taṃ kāraṇaṃ anāvajjento taṃ gharaṃ agamāsi. Tattha manussā anādaraṃ akaṃsu. Thero taṃ kāraṇaṃ āvajjento mārassa kiriyaṃ disvā ‘‘tassa gīvāyaṃ kukkurakuṇapaṃ paṭimuñcatū’’ti adhiṭṭhahitvā tassa mocanatthaṃ upagatena mārena atītadivase katakiriyaṃ kathāpetvā taṃ tajjetvā vissajjesi. Taṃ disvā gharasāmiko ‘‘khamatha, bhante, accaya’’nti khamāpetvā ‘‘ajjatagge ahameva, bhante, tumhe upaṭṭhahāmī’’ti āha. Thero tassa dhammaṃ kathento –
౨౪౬.
246.
‘‘అహు తుయ్హం పురే సద్ధా, సా తే అజ్జ న విజ్జతి;
‘‘Ahu tuyhaṃ pure saddhā, sā te ajja na vijjati;
యం తుయ్హం తుయ్హమేవేతం, నత్థి దుచ్చరితం మమ.
Yaṃ tuyhaṃ tuyhamevetaṃ, natthi duccaritaṃ mama.
౨౪౭.
247.
‘‘అనిచ్చా హి చలా సద్ధా, ఏవం దిట్ఠా హి సా మయా;
‘‘Aniccā hi calā saddhā, evaṃ diṭṭhā hi sā mayā;
రజ్జన్తిపి విరజ్జన్తి, తత్థ కిం జియ్యతే ముని.
Rajjantipi virajjanti, tattha kiṃ jiyyate muni.
౨౪౮.
248.
‘‘పచ్చతి మునినో భత్తం, థోకం థోకం కులే కులే;
‘‘Paccati munino bhattaṃ, thokaṃ thokaṃ kule kule;
పిణ్డికాయ చరిస్సామి, అత్థి జఙ్ఘబలం మమా’’తి. –
Piṇḍikāya carissāmi, atthi jaṅghabalaṃ mamā’’ti. –
తిస్సో గాథా అభాసి.
Tisso gāthā abhāsi.
తత్థ అహు తుయ్హం పురే సద్ధా, సా తే అజ్జ న విజ్జతీతి, ఉపాసక, ఇతో పుబ్బే తవ మయి ‘‘అయ్యో ధమ్మచారీ సమచారీ’’తిఆదినా సద్ధా అహోసి, సా సద్ధా తే తవ అజ్జ ఇదాని న ఉపలబ్భతి. తస్మా యం తుయ్హం తుయ్హమేవేతన్తి చతుపచ్చయదానం, తుయ్హమేవ ఏతం హోతు, న తేన మయ్హం అత్థో, సమ్మా పసన్నచిత్తేన హి దానం నామ దాతబ్బన్తి అధిప్పాయో. అథ వా యం తుయ్హం తుయ్హమేవేతన్తి యం తవ మయి అజ్జ అగారవం పవత్తం, తం తుయ్హమేవ, తస్స ఫలం తయా ఏవ పచ్చనుభవితబ్బం, న మయాతి అత్థో. నత్థి దుచ్చరితం మమాతి మమ పన దుచ్చరితం నామ నత్థి మగ్గేనేవ దుచ్చరితహేతూనం కిలేసానం సముచ్ఛిన్నత్తా.
Tattha ahu tuyhaṃ pure saddhā, sā te ajja na vijjatīti, upāsaka, ito pubbe tava mayi ‘‘ayyo dhammacārī samacārī’’tiādinā saddhā ahosi, sā saddhā te tava ajja idāni na upalabbhati. Tasmā yaṃ tuyhaṃ tuyhamevetanti catupaccayadānaṃ, tuyhameva etaṃ hotu, na tena mayhaṃ attho, sammā pasannacittena hi dānaṃ nāma dātabbanti adhippāyo. Atha vā yaṃ tuyhaṃ tuyhamevetanti yaṃ tava mayi ajja agāravaṃ pavattaṃ, taṃ tuyhameva, tassa phalaṃ tayā eva paccanubhavitabbaṃ, na mayāti attho. Natthi duccaritaṃ mamāti mama pana duccaritaṃ nāma natthi maggeneva duccaritahetūnaṃ kilesānaṃ samucchinnattā.
అనిచ్చా హి చలా సద్ధాతి యస్మా పోథుజ్జనికా సద్ధా అనిచ్చా ఏకన్తికా న హోతి, తతో ఏవ చలా అస్సపిట్ఠే ఠపితకుమ్భణ్డం వియ, థుసరాసిమ్హి నిఖాతఖాణుకం వియ చ అనవట్ఠితా. ఏవం దిట్ఠా హి సా మయాతి ఏవం భూతా చ సా సద్ధా మయా తయి దిట్ఠా పచ్చక్ఖతో విదితా. రజ్జన్తిపి విరజ్జన్తీతి ఏవం తస్సా అనవట్ఠితత్తా ఏవ ఇమే సత్తా కదాచి కత్థచి మిత్తసన్థవవసేన రజ్జన్తి సినేహమ్పి కరోన్తి, కదాచి విరజ్జన్తి విరత్తచిత్తా హోన్తి. తత్థ కిం జియ్యతే మునీతి తస్మిం పుథుజ్జనానం రజ్జనే విరజ్జనే చ ముని పబ్బజితో కిం జియ్యతి, కా తస్స హానీతి అత్థో.
Aniccā hi calā saddhāti yasmā pothujjanikā saddhā aniccā ekantikā na hoti, tato eva calā assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇukaṃ viya ca anavaṭṭhitā. Evaṃ diṭṭhā hi sā mayāti evaṃ bhūtā ca sā saddhā mayā tayi diṭṭhā paccakkhato viditā. Rajjantipi virajjantīti evaṃ tassā anavaṭṭhitattā eva ime sattā kadāci katthaci mittasanthavavasena rajjanti sinehampi karonti, kadāci virajjanti virattacittā honti. Tattha kiṃ jiyyate munīti tasmiṃ puthujjanānaṃ rajjane virajjane ca muni pabbajito kiṃ jiyyati, kā tassa hānīti attho.
‘‘సచే మమ పచ్చయే న గణ్హథ, కథం తుమ్హే యాపేథా’’తి ఏవం మా చిన్తయీతి దస్సేన్తో ‘‘పచ్చతీ’’తి గాథమాహ. తస్సత్థో మునినో పబ్బజితస్స భత్తం నామ కులే కులే అనుఘరం దివసే దివసే థోకం థోకం పచ్చతే, న చ తుయ్హం ఏవ గేహే. పిణ్డికాయ చరిస్సామి, అత్థి జఙ్ఘబలం మమాతి అత్థి మే జఙ్ఘబలం, నాహం ఓభగ్గజఙ్ఘో న ఖఞ్జో న చ పాదరోగీ, తస్మా పిణ్డికాయ మిస్సకభిక్ఖాయ చరిస్సామి, ‘‘యథాపి భమరో పుప్ఫ’’న్తిఆదినా (ధ॰ ప॰ ౪౯; నేత్తి॰ ౧౨౩) సత్థారా వుత్తనయేన పిణ్డాయ చరిత్వా యాపేస్సామీతి దస్సేతి.
‘‘Sace mama paccaye na gaṇhatha, kathaṃ tumhe yāpethā’’ti evaṃ mā cintayīti dassento ‘‘paccatī’’ti gāthamāha. Tassattho munino pabbajitassa bhattaṃ nāma kule kule anugharaṃ divase divase thokaṃ thokaṃ paccate, na ca tuyhaṃ eva gehe. Piṇḍikāya carissāmi, atthi jaṅghabalaṃ mamāti atthi me jaṅghabalaṃ, nāhaṃ obhaggajaṅgho na khañjo na ca pādarogī, tasmā piṇḍikāya missakabhikkhāya carissāmi, ‘‘yathāpi bhamaro puppha’’ntiādinā (dha. pa. 49; netti. 123) satthārā vuttanayena piṇḍāya caritvā yāpessāmīti dasseti.
సాటిమత్తియత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sāṭimattiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧౦. సాటిమత్తియత్థేరగాథా • 10. Sāṭimattiyattheragāthā