Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൧൦. സാടിമത്തിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
10. Sāṭimattiyattheragāthāvaṇṇanā
അഹു തുയ്ഹം പുരേ സദ്ധാതി ആയസ്മതോ സാടിമത്തിയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം സത്ഥാരം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ താലവണ്ടം അദാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ മഗധരട്ഠേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ സാടിമത്തിയോതി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ ഹേതുസമ്പന്നതായ ആരഞ്ഞകഭിക്ഖൂനം സന്തികേ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ ഛളഭിഞ്ഞോ അഹോസി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൩൮.൪൩-൪൭) –
Ahu tuyhaṃ pure saddhāti āyasmato sāṭimattiyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso tālavaṇṭaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā sāṭimattiyoti laddhanāmo vayappatto hetusampannatāya āraññakabhikkhūnaṃ santike pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.38.43-47) –
‘‘സിദ്ധത്ഥസ്സ ഭഗവതോ, താലവണ്ടമദാസഹം;
‘‘Siddhatthassa bhagavato, tālavaṇṭamadāsahaṃ;
സുമനേഹി പടിച്ഛന്നം, ധാരയാമി മഹാരഹം.
Sumanehi paṭicchannaṃ, dhārayāmi mahārahaṃ.
‘‘ചതുന്നവുതിതോ കപ്പേ, താലവണ്ടമദാസഹം;
‘‘Catunnavutito kappe, tālavaṇṭamadāsahaṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, താലവണ്ടസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, tālavaṇṭassidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ഛളഭിഞ്ഞോ പന ഹുത്വാ ഭിക്ഖൂ ഓവദതി അനുസാസതി ബഹൂ ച സത്തേ ധമ്മം കഥേത്വാ സരണേസു ച സീലേസു ച പതിട്ഠാപേസി. അഞ്ഞതരഞ്ച കുലം അസ്സദ്ധം അപ്പസന്നം സദ്ധം പസന്നം അകാസി. തേന തസ്മിം കുലേ മനുസ്സാ ഥേരേ അഭിപ്പസന്നാ അഹേസും. തത്ഥേകാ ദാരികാ അഭിരൂപാ ദസ്സനീയാ ഥേരം പിണ്ഡായ പവിട്ഠം സക്കച്ചം ഭോജനേന പരിവിസതി. അഥേകദിവസം മാരോ ‘‘ഏവം ഇമസ്സ അയസോ വഡ്ഢിസ്സതി, അപ്പതിട്ഠോ ഭവിസ്സതീ’’തി ചിന്തേത്വാ ഥേരസ്സ രൂപേന ഗന്ത്വാ തം ദാരികം ഹത്ഥേ അഗ്ഗഹേസി. ദാരികാ ‘‘നായം മനുസ്സസമ്ഫസ്സോ’’തി ച അഞ്ഞാസി, ഹത്ഥഞ്ച മുഞ്ചാപേസി. തം ദിസ്വാ ഘരജനോ ഥേരേ അപ്പസാദം ജനേസി. പുനദിവസേ ഥേരോ തം കാരണം അനാവജ്ജേന്തോ തം ഘരം അഗമാസി. തത്ഥ മനുസ്സാ അനാദരം അകംസു. ഥേരോ തം കാരണം ആവജ്ജേന്തോ മാരസ്സ കിരിയം ദിസ്വാ ‘‘തസ്സ ഗീവായം കുക്കുരകുണപം പടിമുഞ്ചതൂ’’തി അധിട്ഠഹിത്വാ തസ്സ മോചനത്ഥം ഉപഗതേന മാരേന അതീതദിവസേ കതകിരിയം കഥാപേത്വാ തം തജ്ജേത്വാ വിസ്സജ്ജേസി. തം ദിസ്വാ ഘരസാമികോ ‘‘ഖമഥ, ഭന്തേ, അച്ചയ’’ന്തി ഖമാപേത്വാ ‘‘അജ്ജതഗ്ഗേ അഹമേവ, ഭന്തേ, തുമ്ഹേ ഉപട്ഠഹാമീ’’തി ആഹ. ഥേരോ തസ്സ ധമ്മം കഥേന്തോ –
Chaḷabhiñño pana hutvā bhikkhū ovadati anusāsati bahū ca satte dhammaṃ kathetvā saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhāpesi. Aññatarañca kulaṃ assaddhaṃ appasannaṃ saddhaṃ pasannaṃ akāsi. Tena tasmiṃ kule manussā there abhippasannā ahesuṃ. Tatthekā dārikā abhirūpā dassanīyā theraṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ sakkaccaṃ bhojanena parivisati. Athekadivasaṃ māro ‘‘evaṃ imassa ayaso vaḍḍhissati, appatiṭṭho bhavissatī’’ti cintetvā therassa rūpena gantvā taṃ dārikaṃ hatthe aggahesi. Dārikā ‘‘nāyaṃ manussasamphasso’’ti ca aññāsi, hatthañca muñcāpesi. Taṃ disvā gharajano there appasādaṃ janesi. Punadivase thero taṃ kāraṇaṃ anāvajjento taṃ gharaṃ agamāsi. Tattha manussā anādaraṃ akaṃsu. Thero taṃ kāraṇaṃ āvajjento mārassa kiriyaṃ disvā ‘‘tassa gīvāyaṃ kukkurakuṇapaṃ paṭimuñcatū’’ti adhiṭṭhahitvā tassa mocanatthaṃ upagatena mārena atītadivase katakiriyaṃ kathāpetvā taṃ tajjetvā vissajjesi. Taṃ disvā gharasāmiko ‘‘khamatha, bhante, accaya’’nti khamāpetvā ‘‘ajjatagge ahameva, bhante, tumhe upaṭṭhahāmī’’ti āha. Thero tassa dhammaṃ kathento –
൨൪൬.
246.
‘‘അഹു തുയ്ഹം പുരേ സദ്ധാ, സാ തേ അജ്ജ ന വിജ്ജതി;
‘‘Ahu tuyhaṃ pure saddhā, sā te ajja na vijjati;
യം തുയ്ഹം തുയ്ഹമേവേതം, നത്ഥി ദുച്ചരിതം മമ.
Yaṃ tuyhaṃ tuyhamevetaṃ, natthi duccaritaṃ mama.
൨൪൭.
247.
‘‘അനിച്ചാ ഹി ചലാ സദ്ധാ, ഏവം ദിട്ഠാ ഹി സാ മയാ;
‘‘Aniccā hi calā saddhā, evaṃ diṭṭhā hi sā mayā;
രജ്ജന്തിപി വിരജ്ജന്തി, തത്ഥ കിം ജിയ്യതേ മുനി.
Rajjantipi virajjanti, tattha kiṃ jiyyate muni.
൨൪൮.
248.
‘‘പച്ചതി മുനിനോ ഭത്തം, ഥോകം ഥോകം കുലേ കുലേ;
‘‘Paccati munino bhattaṃ, thokaṃ thokaṃ kule kule;
പിണ്ഡികായ ചരിസ്സാമി, അത്ഥി ജങ്ഘബലം മമാ’’തി. –
Piṇḍikāya carissāmi, atthi jaṅghabalaṃ mamā’’ti. –
തിസ്സോ ഗാഥാ അഭാസി.
Tisso gāthā abhāsi.
തത്ഥ അഹു തുയ്ഹം പുരേ സദ്ധാ, സാ തേ അജ്ജ ന വിജ്ജതീതി, ഉപാസക, ഇതോ പുബ്ബേ തവ മയി ‘‘അയ്യോ ധമ്മചാരീ സമചാരീ’’തിആദിനാ സദ്ധാ അഹോസി, സാ സദ്ധാ തേ തവ അജ്ജ ഇദാനി ന ഉപലബ്ഭതി. തസ്മാ യം തുയ്ഹം തുയ്ഹമേവേതന്തി ചതുപച്ചയദാനം, തുയ്ഹമേവ ഏതം ഹോതു, ന തേന മയ്ഹം അത്ഥോ, സമ്മാ പസന്നചിത്തേന ഹി ദാനം നാമ ദാതബ്ബന്തി അധിപ്പായോ. അഥ വാ യം തുയ്ഹം തുയ്ഹമേവേതന്തി യം തവ മയി അജ്ജ അഗാരവം പവത്തം, തം തുയ്ഹമേവ, തസ്സ ഫലം തയാ ഏവ പച്ചനുഭവിതബ്ബം, ന മയാതി അത്ഥോ. നത്ഥി ദുച്ചരിതം മമാതി മമ പന ദുച്ചരിതം നാമ നത്ഥി മഗ്ഗേനേവ ദുച്ചരിതഹേതൂനം കിലേസാനം സമുച്ഛിന്നത്താ.
Tattha ahu tuyhaṃ pure saddhā, sā te ajja na vijjatīti, upāsaka, ito pubbe tava mayi ‘‘ayyo dhammacārī samacārī’’tiādinā saddhā ahosi, sā saddhā te tava ajja idāni na upalabbhati. Tasmā yaṃ tuyhaṃ tuyhamevetanti catupaccayadānaṃ, tuyhameva etaṃ hotu, na tena mayhaṃ attho, sammā pasannacittena hi dānaṃ nāma dātabbanti adhippāyo. Atha vā yaṃ tuyhaṃ tuyhamevetanti yaṃ tava mayi ajja agāravaṃ pavattaṃ, taṃ tuyhameva, tassa phalaṃ tayā eva paccanubhavitabbaṃ, na mayāti attho. Natthi duccaritaṃ mamāti mama pana duccaritaṃ nāma natthi maggeneva duccaritahetūnaṃ kilesānaṃ samucchinnattā.
അനിച്ചാ ഹി ചലാ സദ്ധാതി യസ്മാ പോഥുജ്ജനികാ സദ്ധാ അനിച്ചാ ഏകന്തികാ ന ഹോതി, തതോ ഏവ ചലാ അസ്സപിട്ഠേ ഠപിതകുമ്ഭണ്ഡം വിയ, ഥുസരാസിമ്ഹി നിഖാതഖാണുകം വിയ ച അനവട്ഠിതാ. ഏവം ദിട്ഠാ ഹി സാ മയാതി ഏവം ഭൂതാ ച സാ സദ്ധാ മയാ തയി ദിട്ഠാ പച്ചക്ഖതോ വിദിതാ. രജ്ജന്തിപി വിരജ്ജന്തീതി ഏവം തസ്സാ അനവട്ഠിതത്താ ഏവ ഇമേ സത്താ കദാചി കത്ഥചി മിത്തസന്ഥവവസേന രജ്ജന്തി സിനേഹമ്പി കരോന്തി, കദാചി വിരജ്ജന്തി വിരത്തചിത്താ ഹോന്തി. തത്ഥ കിം ജിയ്യതേ മുനീതി തസ്മിം പുഥുജ്ജനാനം രജ്ജനേ വിരജ്ജനേ ച മുനി പബ്ബജിതോ കിം ജിയ്യതി, കാ തസ്സ ഹാനീതി അത്ഥോ.
Aniccā hi calā saddhāti yasmā pothujjanikā saddhā aniccā ekantikā na hoti, tato eva calā assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇukaṃ viya ca anavaṭṭhitā. Evaṃ diṭṭhā hi sā mayāti evaṃ bhūtā ca sā saddhā mayā tayi diṭṭhā paccakkhato viditā. Rajjantipi virajjantīti evaṃ tassā anavaṭṭhitattā eva ime sattā kadāci katthaci mittasanthavavasena rajjanti sinehampi karonti, kadāci virajjanti virattacittā honti. Tattha kiṃ jiyyate munīti tasmiṃ puthujjanānaṃ rajjane virajjane ca muni pabbajito kiṃ jiyyati, kā tassa hānīti attho.
‘‘സചേ മമ പച്ചയേ ന ഗണ്ഹഥ, കഥം തുമ്ഹേ യാപേഥാ’’തി ഏവം മാ ചിന്തയീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘പച്ചതീ’’തി ഗാഥമാഹ. തസ്സത്ഥോ മുനിനോ പബ്ബജിതസ്സ ഭത്തം നാമ കുലേ കുലേ അനുഘരം ദിവസേ ദിവസേ ഥോകം ഥോകം പച്ചതേ, ന ച തുയ്ഹം ഏവ ഗേഹേ. പിണ്ഡികായ ചരിസ്സാമി, അത്ഥി ജങ്ഘബലം മമാതി അത്ഥി മേ ജങ്ഘബലം, നാഹം ഓഭഗ്ഗജങ്ഘോ ന ഖഞ്ജോ ന ച പാദരോഗീ, തസ്മാ പിണ്ഡികായ മിസ്സകഭിക്ഖായ ചരിസ്സാമി, ‘‘യഥാപി ഭമരോ പുപ്ഫ’’ന്തിആദിനാ (ധ॰ പ॰ ൪൯; നേത്തി॰ ൧൨൩) സത്ഥാരാ വുത്തനയേന പിണ്ഡായ ചരിത്വാ യാപേസ്സാമീതി ദസ്സേതി.
‘‘Sace mama paccaye na gaṇhatha, kathaṃ tumhe yāpethā’’ti evaṃ mā cintayīti dassento ‘‘paccatī’’ti gāthamāha. Tassattho munino pabbajitassa bhattaṃ nāma kule kule anugharaṃ divase divase thokaṃ thokaṃ paccate, na ca tuyhaṃ eva gehe. Piṇḍikāya carissāmi, atthi jaṅghabalaṃ mamāti atthi me jaṅghabalaṃ, nāhaṃ obhaggajaṅgho na khañjo na ca pādarogī, tasmā piṇḍikāya missakabhikkhāya carissāmi, ‘‘yathāpi bhamaro puppha’’ntiādinā (dha. pa. 49; netti. 123) satthārā vuttanayena piṇḍāya caritvā yāpessāmīti dasseti.
സാടിമത്തിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Sāṭimattiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧൦. സാടിമത്തിയത്ഥേരഗാഥാ • 10. Sāṭimattiyattheragāthā