| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
8. සතිපට්‌ඨානකථා
8. Satipaṭṭhānakathā
සතිපට්‌ඨානකථාවණ්‌ණනා
Satipaṭṭhānakathāvaṇṇanā
34. ඉදානි සමසීසකථානන්‌තරං අත්‌තනා වුත්‌තස්‌ස ඉද්‌ධිපාටිහාරියස්‌ස සාධකෙ සත්‌ත අනුපස්‌සනාවිසෙසෙ දස්‌සෙන්‌තෙන කථිතාය සුත්‌තන්‌තපුබ්‌බඞ්‌ගමාය සතිපට්‌ඨානකථාය අපුබ්‌බත්‌ථානුවණ්‌ණනා. තත්‌ථ සුත්‌තන්‌තෙ තාව චත්‌තාරොති ගණනපරිච්‌ඡෙදො, තෙන න තතො හෙට්‌ඨා, න උද්‌ධන්‌ති සතිපට්‌ඨානපරිච්‌ඡෙදං දීපෙති. ඉමෙති නිද්‌දිසිතබ්‌බනිදස්‌සනං. භික්‌ඛවෙති ධම්‌මපටිග්‌ගාහකපුග්‌ගලාලපනං. සතිපට්‌ඨානාති තයො සතිපට්‌ඨානා සතිගොචරොපි, තිධා පටිපන්‌නෙසු සාවකෙසු සත්‌ථුනො පටිඝානුනයවීතිවත්‌තතාපි, සතිපි. ‘‘චතුන්‌නං, භික්‌ඛවෙ, සතිපට්‌ඨානානං සමුදයඤ්‌ච අත්‌ථඞ්‌ගමඤ්‌ච දෙසෙස්‌සාමී’’තිආදීසු (සං. නි. 5.408) හි සතිගොචරො ‘‘සතිපට්‌ඨාන’’න්‌ති වුත්‌තො. තස්‌සත්‌ථො – පතිට්‌ඨාති තස්‌මින්‌ති පට්‌ඨානං. කා පතිට්‌ඨාති? සති. සතියා පට්‌ඨානං සතිපට්‌ඨානන්‌ති.
34. Idāni samasīsakathānantaraṃ attanā vuttassa iddhipāṭihāriyassa sādhake satta anupassanāvisese dassentena kathitāya suttantapubbaṅgamāya satipaṭṭhānakathāya apubbatthānuvaṇṇanā. Tattha suttante tāva cattāroti gaṇanaparicchedo, tena na tato heṭṭhā, na uddhanti satipaṭṭhānaparicchedaṃ dīpeti. Imeti niddisitabbanidassanaṃ. Bhikkhaveti dhammapaṭiggāhakapuggalālapanaṃ. Satipaṭṭhānāti tayo satipaṭṭhānā satigocaropi, tidhā paṭipannesu sāvakesu satthuno paṭighānunayavītivattatāpi, satipi. ‘‘Catunnaṃ, bhikkhave, satipaṭṭhānānaṃ samudayañca atthaṅgamañca desessāmī’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.408) hi satigocaro ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vutto. Tassattho – patiṭṭhāti tasminti paṭṭhānaṃ. Kā patiṭṭhāti? Sati. Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānanti.
‘‘තයො සතිපට්‌ඨානා යදරියො සෙවති, යදරියො සෙවමානො සත්‌ථා ගණමනුසාසිතුමරහතී’’ති (ම. නි. 3.304, 311) එත්‌ථ තිධා පටිපන්‌නෙසු සාවකෙසු සත්‌ථුනො පටිඝානුනයවීතිවත්‌තතා ‘‘සතිපට්‌ඨාන’’න්‌ති වුත්‌තා. තස්‌සත්‌ථො – පට්‌ඨපෙතබ්‌බතො පට්‌ඨානං, පවත්‌තයිතබ්‌බතොති අත්‌ථො. කෙන පට්‌ඨපෙතබ්‌බතොති? සතියා. සතියා පට්‌ඨානං සතිපට්‌ඨානන්‌ති. ‘‘චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා භාවිතා බහුලීකතා සත්‌ත බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ පරිපූරෙන්‌තී’’තිආදීසු (ම. නි. 3.147) පන සතියෙව ‘‘සතිපට්‌ඨාන’’න්‌ති වුත්‌තා. තස්‌සත්‌ථො – පතිට්‌ඨාතීති පට්‌ඨානං, උපට්‌ඨාති ඔක්‌කන්‌දිත්‌වා පක්‌ඛන්‌දිත්‌වා වත්‌තතීති අත්‌ථො. සතියෙව පට්‌ඨානං සතිපට්‌ඨානං. අථ වා සරණට්‌ඨෙන සති, උපට්‌ඨානට්‌ඨෙන උපට්‌ඨානං. ඉති සති ච සා උපට්‌ඨානඤ්‌චාතිපි සතිපට්‌ඨානං. ඉදමිධ අධිප්‌පෙතං. යදි එවං කස්‌මා සතිපට්‌ඨානාති බහුවචනං කතන්‌ති? සතිබහුත්‌තා. ආරම්‌මණභෙදෙන හි බහුකා තා සතියොති.
‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati, yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatī’’ti (ma. ni. 3.304, 311) ettha tidhā paṭipannesu sāvakesu satthuno paṭighānunayavītivattatā ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vuttā. Tassattho – paṭṭhapetabbato paṭṭhānaṃ, pavattayitabbatoti attho. Kena paṭṭhapetabbatoti? Satiyā. Satiyā paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānanti. ‘‘Cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā bahulīkatā satta bojjhaṅge paripūrentī’’tiādīsu (ma. ni. 3.147) pana satiyeva ‘‘satipaṭṭhāna’’nti vuttā. Tassattho – patiṭṭhātīti paṭṭhānaṃ, upaṭṭhāti okkanditvā pakkhanditvā vattatīti attho. Satiyeva paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ. Atha vā saraṇaṭṭhena sati, upaṭṭhānaṭṭhena upaṭṭhānaṃ. Iti sati ca sā upaṭṭhānañcātipi satipaṭṭhānaṃ. Idamidha adhippetaṃ. Yadi evaṃ kasmā satipaṭṭhānāti bahuvacanaṃ katanti? Satibahuttā. Ārammaṇabhedena hi bahukā tā satiyoti.
කතමෙ චත්‌තාරොති කථෙතුකම්‍යතාපුච්‌ඡා. ඉධාති ඉමස්‌මිං සාසනෙ. භික්‌ඛූති සංසාරෙ භයං ඉක්‌ඛතීති භික්‌ඛු. සෙසපදානං අත්‌ථවණ්‌ණනා පනෙත්‌ථ සුතමයඤාණකථාය මග්‌ගසච්‌චනිද්‌දෙසවණ්‌ණනායං වුත්‌තායෙවාති.
Katame cattāroti kathetukamyatāpucchā. Idhāti imasmiṃ sāsane. Bhikkhūti saṃsāre bhayaṃ ikkhatīti bhikkhu. Sesapadānaṃ atthavaṇṇanā panettha sutamayañāṇakathāya maggasaccaniddesavaṇṇanāyaṃ vuttāyevāti.
කස්‌මා පන භගවතා චත්‌තාරොව සතිපට්‌ඨානා වුත්‌තා අනූනා අනධිකාති? වෙනෙය්‍යහිතත්‌තා. තණ්‌හාචරිතදිට්‌ඨිචරිතසමථයානිකවිපස්‌සනායානිකෙසු හි මන්‌දතික්‌ඛවසෙන ද්‌වෙධා ද්‌වෙධා පවත්‌තෙසු මන්‌දස්‌ස තණ්‌හාචරිතස්‌ස ඔළාරිකං කායානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං විසුද්‌ධිමග්‌ගො, තික්‌ඛස්‌ස සුඛුමං වෙදනානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං. දිට්‌ඨිචරිතස්‌සාපි මන්‌දස්‌ස නාතිප්‌පභෙදගතං චිත්‌තානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං විසුද්‌ධිමග්‌ගො, තික්‌ඛස්‌ස අතිප්‌පභෙදගතං ධම්‌මානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං. සමථයානිකස්‌ස ච මන්‌දස්‌ස අකිච්‌ඡෙන අධිගන්‌තබ්‌බනිමිත්‌තං පඨමං සතිපට්‌ඨානං විසුද්‌ධිමග්‌ගො, තික්‌ඛස්‌ස ඔළාරිකාරම්‌මණෙ අසණ්‌ඨහනතො දුතියං. විපස්‌සනායානිකස්‌සපි මන්‌දස්‌ස නාතිප්‌පභෙදගතාරම්‌මණං තතියං, තික්‌ඛස්‌ස අතිප්‌පභෙදගතාරම්‌මණං චතුත්‌ථං. ඉති චත්‌තාරොව වුත්‌තා අනූනා අනධිකාති.
Kasmā pana bhagavatā cattārova satipaṭṭhānā vuttā anūnā anadhikāti? Veneyyahitattā. Taṇhācaritadiṭṭhicaritasamathayānikavipassanāyānikesu hi mandatikkhavasena dvedhā dvedhā pavattesu mandassa taṇhācaritassa oḷārikaṃ kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa sukhumaṃ vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ. Diṭṭhicaritassāpi mandassa nātippabhedagataṃ cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa atippabhedagataṃ dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ. Samathayānikassa ca mandassa akicchena adhigantabbanimittaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ visuddhimaggo, tikkhassa oḷārikārammaṇe asaṇṭhahanato dutiyaṃ. Vipassanāyānikassapi mandassa nātippabhedagatārammaṇaṃ tatiyaṃ, tikkhassa atippabhedagatārammaṇaṃ catutthaṃ. Iti cattārova vuttā anūnā anadhikāti.
සුභසුඛනිච්‌චඅත්‌තවිපල්‌ලාසප්‌පහානත්‌ථං වා. කායො හි අසුභො, තත්‌ථ ච සුභවිපල්‌ලාසවිපල්‌ලත්‌ථා සත්‌තා. තෙසං තත්‌ථ අසුභභාවදස්‌සනෙන තස්‌ස විපල්‌ලාසස්‌ස පහානත්‌ථං පඨමං සතිපට්‌ඨානං වුත්‌තං. සුඛං නිච්‌චං අත්‌තාති ගහිතෙසුපි ච වෙදනාදීසු වෙදනා දුක්‌ඛා, චිත්‌තං අනිච්‌චං, ධම්‌මා අනත්‌තා, තෙසු ච සුඛනිච්‌චඅත්‌තවිපල්‌ලාසවිපල්‌ලත්‌ථා සත්‌තා. තෙසං තත්‌ථ දුක්‌ඛාදිභාවදස්‌සනෙන තෙසං විපල්‌ලාසානං පහානත්‌ථං සෙසානි තීණි වුත්‌තානීති එවං සුභසුඛනිච්‌චඅත්‌තවිපල්‌ලාසප්‌පහානත්‌ථං වා චත්‌තාරොව වුත්‌තා. න කෙවලඤ්‌ච විපල්‌ලාසප්‌පහානත්‌ථමෙව, චතුරොඝයොගාසවගන්‌ථඋපාදානඅගතිප්‌පහානත්‌ථම්‌පි චතුබ්‌බිධාහාරපරිඤ්‌ඤත්‌ථම්‌පි චත්‌තාරොව වුත්‌තාති වෙදිතබ්‌බං.
Subhasukhaniccaattavipallāsappahānatthaṃ vā. Kāyo hi asubho, tattha ca subhavipallāsavipallatthā sattā. Tesaṃ tattha asubhabhāvadassanena tassa vipallāsassa pahānatthaṃ paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Sukhaṃ niccaṃ attāti gahitesupi ca vedanādīsu vedanā dukkhā, cittaṃ aniccaṃ, dhammā anattā, tesu ca sukhaniccaattavipallāsavipallatthā sattā. Tesaṃ tattha dukkhādibhāvadassanena tesaṃ vipallāsānaṃ pahānatthaṃ sesāni tīṇi vuttānīti evaṃ subhasukhaniccaattavipallāsappahānatthaṃ vā cattārova vuttā. Na kevalañca vipallāsappahānatthameva, caturoghayogāsavaganthaupādānaagatippahānatthampi catubbidhāhārapariññatthampi cattārova vuttāti veditabbaṃ.
35. (ක) සුත්‌තන්‌තනිද්‌දෙසෙ පථවීකායන්‌ති ඉමස්‌මිං රූපකායෙ පථවීධාතු. සකලසරීරෙ පන පථවීධාතූනං බහුකත්‌තා සබ්‌බපථවීධාතුසඞ්‌ගහත්‌ථං සමූහත්‌ථෙන කායග්‌ගහණං කතං. ආපොකායාදීසුපි එසෙව නයො. කෙසකායාදීනම්‌පි බහුකත්‌තා කෙසකායාදිගහණං කතං. වක්‌කාදීනි පන පරිච්‌ඡින්‌නත්‌තා කායග්‌ගහණං නාරහන්‌තීති තෙසං ගහණං න කතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
35. (Ka) suttantaniddese pathavīkāyanti imasmiṃ rūpakāye pathavīdhātu. Sakalasarīre pana pathavīdhātūnaṃ bahukattā sabbapathavīdhātusaṅgahatthaṃ samūhatthena kāyaggahaṇaṃ kataṃ. Āpokāyādīsupi eseva nayo. Kesakāyādīnampi bahukattā kesakāyādigahaṇaṃ kataṃ. Vakkādīni pana paricchinnattā kāyaggahaṇaṃ nārahantīti tesaṃ gahaṇaṃ na katanti veditabbaṃ.
(ඛ) සුඛං වෙදනන්‌තිආදීසු සුඛං වෙදනන්‌ති කායිකං වා චෙතසිකං වා සුඛං වෙදනං. තථා දුක්‌ඛං වෙදනං. අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදනන්‌ති පන චෙතසිකමෙව උපෙක්‌ඛාවෙදනං. සාමිසං සුඛං වෙදනන්‌ති ඡ ගෙහසිතසොමනස්‌සවෙදනා. නිරාමිසං සුඛං වෙදනන්‌ති ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතසොමනස්‌සවෙදනා . සාමිසං දුක්‌ඛං වෙදනන්‌ති ඡ ගෙහසිතදොමනස්‌සවෙදනා. නිරාමිසං දුක්‌ඛං වෙදනන්‌ති ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතදොමනස්‌සවෙදනා. සාමිසං අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදනන්‌ති ඡ ගෙහසිතඋපෙක්‌ඛාවෙදනා. නිරාමිසං අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදනන්‌ති ඡ නෙක්‌ඛම්‌මසිතඋපෙක්‌ඛාවෙදනා.
(Kha) sukhaṃvedanantiādīsu sukhaṃ vedananti kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā sukhaṃ vedanaṃ. Tathā dukkhaṃ vedanaṃ. Adukkhamasukhaṃ vedananti pana cetasikameva upekkhāvedanaṃ. Sāmisaṃ sukhaṃ vedananti cha gehasitasomanassavedanā. Nirāmisaṃ sukhaṃ vedananti cha nekkhammasitasomanassavedanā . Sāmisaṃ dukkhaṃ vedananti cha gehasitadomanassavedanā. Nirāmisaṃ dukkhaṃ vedananti cha nekkhammasitadomanassavedanā. Sāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedananti cha gehasitaupekkhāvedanā. Nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedananti cha nekkhammasitaupekkhāvedanā.
(ග) සරාගං චිත්‌තන්‌තිආදීනි ඤාණකථායං වුත්‌තත්‌ථානි.
(Ga) sarāgaṃ cittantiādīni ñāṇakathāyaṃ vuttatthāni.
(ඝ) තදවසෙසෙ ධම්‌මෙති තෙහි කායවෙදනාචිත්‌තෙහි අවසෙසෙ තෙභූමකධම්‌මෙ. සබ්‌බත්‌ථ තෙන ඤාණෙනාති තෙන සත්‌තවිධෙන අනුපස්‌සනාඤාණෙන. යානි පනෙත්‌ථ අන්‌තරන්‌තරා අවුත්‌තත්‌ථානි, තානි හෙට්‌ඨා තත්‌ථ තත්‌ථ වුත්‌තත්‌ථානෙවාති.
(Gha) tadavasese dhammeti tehi kāyavedanācittehi avasese tebhūmakadhamme. Sabbattha tena ñāṇenāti tena sattavidhena anupassanāñāṇena. Yāni panettha antarantarā avuttatthāni, tāni heṭṭhā tattha tattha vuttatthānevāti.
සතිපට්‌ඨානකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Satipaṭṭhānakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 8. සතිපට්‌ඨානකථා • 8. Satipaṭṭhānakathā
