| Tipiṭaka / Tipiṭaka (English) / Majjhima Nikāya, English translation |
Show IAST transliterationමජ්ඣිම නිකාය 10
The Middle-Length Suttas Collection 10
සතිපට්ඨානසුත්ත
Mindfulness Meditation
ඒවං මේ සුතං—ඒකං සමයං භගවා කුරූසු විහරති කම්මාසධම්මං නාම කුරූනං නිගමෝ. තත්‍ර ඛෝ භගවා භික්ඛූ ආමන්තේසි: “භික්ඛවෝ”ති.
So I have heard. At one time the Buddha was staying in the land of the Kurus, near the Kuru town named Kammāsadamma. There the Buddha addressed the bhikkhus, “Bhikkhus!”
“භදන්තේ”ති තේ භික්ඛූ භගවතෝ පච්චස්සෝසුං. භගවා ඒතදවෝච:
“Venerable sir,” they replied. The Buddha said this:
“ඒකායනෝ අයං, භික්ඛවේ, මග්ගෝ සත්තානං විසුද්ධියා, සෝකපරිදේවානං සමතික්කමාය, දුක්ඛදෝමනස්සානං අත්ථඞ්ගමාය, ඤායස්ස අධිගමාය, නිබ්බානස්ස සච්ඡිකිරියාය, යදිදං චත්තාරෝ සතිපට්ඨානා.
“Bhikkhus, the four kinds of mindfulness meditation are the path to convergence. They are in order to purify sentient beings, to get past sorrow and crying, to make an end of pain and sadness, to discover the system, and to realize Nibbana.
කතමේ චත්තාරෝ? ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා, විනේය්‍ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං; වේදනාසු වේදනානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා, විනේය්‍ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං; චිත්තේ චිත්තානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා, විනේය්‍ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං; ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති ආතාපී සම්පජානෝ සතිමා, විනේය්‍ය ලෝකේ අභිජ්ඣාදෝමනස්සං.
What four? It’s when a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. They meditate observing an aspect of feelings—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. They meditate observing an aspect of the mind—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world. They meditate observing an aspect of principles—keen, aware, and mindful, rid of covetousness and displeasure for the world.
උද්දේසෝ නිට්ඨිතෝ.
1. කායානුපස්සනා
1. Observing the Body
1.1. කායානුපස්සනාආනාපානපබ්බ
1.1. Mindfulness of Breathing
කථඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති?
And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of the body?
ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු අරඤ්ඤගතෝ වා රුක්ඛමූලගතෝ වා සුඤ්ඤාගාරගතෝ වා නිසීදති, පල්ලඞ්කං ආභුජිත්වා, උජුං කායං පණිධාය, පරිමුඛං සතිං උපට්ඨපේත්වා. සෝ සතෝව අස්සසති, සතෝව පස්සසති.
It’s when a bhikkhu—gone to a wilderness, or to the root of a tree, or to an empty hut—sits down cross-legged, sets their body straight, and establishes mindfulness in front of them. Just mindful, they breathe in. Mindful, they breathe out.
දීඝං වා අස්සසන්තෝ ‘දීඝං අස්සසාමී(අ)ති පජානාති, දීඝං වා පස්සසන්තෝ ‘දීඝං පස්සසාමී(අ)ති පජානාති,
Breathing in heavily they know: ‘I’m breathing in heavily.’ Breathing out heavily they know: ‘I’m breathing out heavily.’
රස්සං වා අස්සසන්තෝ ‘රස්සං අස්සසාමී(අ)ති පජානාති, රස්සං වා පස්සසන්තෝ ‘රස්සං පස්සසාමී(අ)ති පජානාති.
When breathing in lightly they know: ‘I’m breathing in lightly.’ Breathing out lightly they know: ‘I’m breathing out lightly.’
‘සබ්බකායපටිසංවේදී අස්සසිස්සාමී(අ)ති සික්ඛති, ‘සබ්බකායපටිසංවේදී පස්සසිස්සාමී(අ)ති සික්ඛති.
They practice like this: ‘I’ll breathe in experiencing the whole body.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out experiencing the whole body.’
‘පස්සම්භයං කායසඞ්ඛාරං අස්සසිස්සාමී(අ)ති සික්ඛති, ‘පස්සම්භයං කායසඞ්ඛාරං පස්සසිස්සාමී(අ)ති සික්ඛති.
They practice like this: ‘I’ll breathe in stilling the physical process.’ They practice like this: ‘I’ll breathe out stilling the physical process.’
සේය්‍යථාපි, භික්ඛවේ, දක්ඛෝ භමකාරෝ වා භමකාරන්තේවාසී වා දීඝං වා අඤ්ඡන්තෝ ‘දීඝං අඤ්ඡාමී(අ)ති පජානාති, රස්සං වා අඤ්ඡන්තෝ ‘රස්සං අඤ්ඡාමී(අ)ති පජානාති; ඒවමේව ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු දීඝං වා අස්සසන්තෝ ‘දීඝං අස්සසාමී(අ)ති පජානාති, දීඝං වා පස්සසන්තෝ ‘දීඝං පස්සසාමී(අ)ති පජානාති, රස්සං වා අස්සසන්තෝ ‘රස්සං අස්සසාමී(අ)ති පජානාති, රස්සං වා පස්සසන්තෝ ‘රස්සං පස්සසාමී(අ)ති පජානාති; ‘සබ්බකායපටිසංවේදී අස්සසිස්සාමී(අ)ති සික්ඛති, ‘සබ්බකායපටිසංවේදී පස්සසිස්සාමී(අ)ති සික්ඛති; ‘පස්සම්භයං කායසඞ්ඛාරං අස්සසිස්සාමී(අ)ති සික්ඛති, ‘පස්සම්භයං කායසඞ්ඛාරං පස්සසිස්සාමී(අ)ති සික්ඛති.
It’s like a deft carpenter or carpenter’s apprentice. When making a deep cut they know: ‘I’m making a deep cut,’ and when making a shallow cut they know: ‘I’m making a shallow cut.’
ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා කායේ කායානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා කායේ කායානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති. ‘අත්ථි කායෝ(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of the body internally, externally, and both internally and externally. They meditate observing the body as liable to originate, as liable to vanish, and as liable to both originate and vanish. Or mindfulness is established that the body exists, to the extent necessary for knowledge and mindfulness. They meditate independent, not grasping at anything in the world.
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
That’s how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body.
ආනාපානපබ්බං නිට්ඨිතං.
1.2. කායානුපස්සනාඉරියාපථපබ්බ
1.2. The Postures
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු ගච්ඡන්තෝ වා ‘ගච්ඡාමී(අ)ති පජානාති, ඨිතෝ වා ‘ඨිතෝම්හී(අ)ති පජානාති, නිසින්නෝ වා ‘නිසින්නෝම්හී(අ)ති පජානාති, සයානෝ වා ‘සයානෝම්හී(අ)ති පජානාති. යථා යථා වා පනස්ස කායෝ පණිහිතෝ හෝති තථා තථා නං පජානාති.
Furthermore, when a bhikkhu is walking they know: ‘I am walking.’ When standing they know: ‘I am standing.’ When sitting they know: ‘I am sitting.’ And when lying down they know: ‘I am lying down.’ Whatever posture their body is in, they know it.
ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා කායේ කායානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා කායේ කායානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති. ‘අත්ථි කායෝ(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of the body internally, externally, and both internally and externally. They meditate observing the body as liable to originate, as liable to vanish, and as liable to both originate and vanish. Or mindfulness is established that the body exists, to the extent necessary for knowledge and mindfulness. They meditate independent, not grasping at anything in the world.
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
That too is how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body.
ඉරියාපථපබ්බං නිට්ඨිතං.
1.3. කායානුපස්සනාසම්පජානපබ්බ
1.3. Situational Awareness
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු අභික්කන්තේ පටික්කන්තේ සම්පජානකාරී හෝති, ආලෝකිතේ විලෝකිතේ සම්පජානකාරී හෝති, සමිඤ්ජිතේ පසාරිතේ සම්පජානකාරී හෝති, සඞ්ඝාටිපත්තචීවරධාරණේ සම්පජානකාරී හෝති, අසිතේ පීතේ ඛායිතේ සායිතේ සම්පජානකාරී හෝති, උච්චාරපස්සාවකම්මේ සම්පජානකාරී හෝති, ගතේ ඨිතේ නිසින්නේ සුත්තේ ජාගරිතේ භාසිතේ තුණ්හීභාවේ සම්පජානකාරී හෝති.
Furthermore, a bhikkhu acts with situational awareness when going out and coming back; when looking ahead and aside; when bending and extending the limbs; when bearing the outer robe, bowl and robes; when eating, drinking, chewing, and tasting; when urinating and defecating; when walking, standing, sitting, sleeping, waking, speaking, and keeping silent.
ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති …පේ…
And so they meditate observing an aspect of the body internally …
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
That too is how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body.
සම්පජානපබ්බං නිට්ඨිතං.
1.4. කායානුපස්සනාපටිකූලමනසිකාරපබ්බ
1.4. Focusing on the Repulsive
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු ඉමමේව කායං උද්ධං පාදතලා, අධෝ කේසමත්ථකා, තචපරියන්තං පූරං නානප්පකාරස්ස අසුචිනෝ පච්චවේක්ඛති: ‘අත්ථි ඉමස්මිං කායේ කේසා ලෝමා නඛා දන්තා තචෝ මංසං න්හාරු අට්ඨි අට්ඨිමිඤ්ජං වක්කං හදයං යකනං කිලෝමකං පිහකං පප්ඵාසං අන්තං අන්තගුණං උදරියං කරීසං පිත්තං සේම්හං පුබ්බෝ ලෝහිතං සේදෝ මේදෝ අස්සු වසා ඛේළෝ සිඞ්ඝාණිකා ලසිකා මුත්තන්(අ)ති.
Furthermore, a bhikkhu examines their own body, up from the soles of the feet and down from the tips of the hairs, wrapped in skin and full of many kinds of filth. ‘In this body there is head hair, body hair, nails, teeth, skin, flesh, sinews, bones, bone marrow, kidneys, heart, liver, diaphragm, spleen, lungs, intestines, mesentery, undigested food, feces, bile, phlegm, pus, blood, sweat, fat, tears, grease, saliva, snot, synovial fluid, urine.’
සේය්‍යථාපි, භික්ඛවේ, උභතෝමුඛා පුතෝළි පූරා නානාවිහිතස්ස ධඤ්ඤස්ස, සේය්‍යථිදං—සාලීනං වීහීනං මුග්ගානං මාසානං තිලානං තණ්ඩුලානං. තමේනං චක්ඛුමා පුරිසෝ මුඤ්චිත්වා පච්චවේක්ඛේය්‍ය: ‘ඉමේ සාලී ඉමේ වීහී ඉමේ මුග්ගා ඉමේ මාසා ඉමේ තිලා ඉමේ තණ්ඩුලා(අ)ති.
It’s as if there were a bag with openings at both ends, filled with various kinds of grains, such as fine rice, wheat, mung beans, peas, sesame, and ordinary rice. And someone with clear eyes were to open it and examine the contents: ‘These grains are fine rice, these are wheat, these are mung beans, these are peas, these are sesame, and these are ordinary rice.’
ඒවමේව ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ඉමමේව කායං උද්ධං පාදතලා, අධෝ කේසමත්ථකා, තචපරියන්තං පූරං නානප්පකාරස්ස අසුචිනෝ පච්චවේක්ඛති: ‘අත්ථි ඉමස්මිං කායේ කේසා ලෝමා …පේ… මුත්තන්(අ)ති.
ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති …පේ…
And so they meditate observing an aspect of the body internally …
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
That too is how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body.
පටිකූලමනසිකාරපබ්බං නිට්ඨිතං.
1.5. කායානුපස්සනාධාතුමනසිකාරපබ්බ
1.5. Focusing on the Elements
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු ඉමමේව කායං යථාඨිතං යථාපණිහිතං ධාතුසෝ පච්චවේක්ඛති: ‘අත්ථි ඉමස්මිං කායේ පථවීධාතු ආපෝධාතු තේජෝධාතු වායෝධාතූ(අ)ති.
Furthermore, a bhikkhu examines their own body, whatever its placement or posture, according to the elements: ‘In this body there is the earth element, the water element, the fire element, and the air element.’
සේය්‍යථාපි, භික්ඛවේ, දක්ඛෝ ගෝඝාතකෝ වා ගෝඝාතකන්තේවාසී වා ගාවිං වධිත්වා චතුමහාපථේ බිලසෝ විභජිත්වා නිසින්නෝ අස්ස.
It’s as if a deft butcher or butcher’s apprentice were to kill a cow and sit down at the crossroads with the meat cut into portions.
ඒවමේව ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ඉමමේව කායං යථාඨිතං යථාපණිහිතං ධාතුසෝ පච්චවේක්ඛති: ‘අත්ථි ඉමස්මිං කායේ පථවීධාතු ආපෝධාතු තේජෝධාතු වායෝධාතූ(අ)ති.
ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති …පේ…
And so they meditate observing an aspect of the body internally …
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
That too is how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body.
ධාතුමනසිකාරපබ්බං නිට්ඨිතං.
1.6. කායානුපස්සනානවසිවථිකපබ්බ
1.6. The Charnel Ground Contemplations
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු සේය්‍යථාපි පස්සේය්‍ය සරීරං සිවථිකාය ඡඩ්ඩිතං ඒකාහමතං වා ද්වීහමතං වා තීහමතං වා උද්ධුමාතකං විනීලකං විපුබ්බකජාතං. සෝ ඉමමේව කායං උපසංහරති: ‘අයම්පි ඛෝ කායෝ ඒවංධම්මෝ ඒවංභාවී ඒවංඅනතීතෝ(අ)ති. ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති …පේ…
Furthermore, suppose a bhikkhu were to see a corpse discarded in a charnel ground. And it had been dead for one, two, or three days, bloated, livid, and festering. They’d compare it with their own body: ‘This body is also of that same nature, that same kind, and cannot go beyond that.’ And so they meditate observing an aspect of the body internally …
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
That too is how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body.
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු සේය්‍යථාපි පස්සේය්‍ය සරීරං සිවථිකාය ඡඩ්ඩිතං කාකේහි වා ඛජ්ජමානං කුලලේහි වා ඛජ්ජමානං ගිජ්ඣේහි වා ඛජ්ජමානං කඞ්කේහි වා ඛජ්ජමානං සුනඛේහි වා ඛජ්ජමානං බ්‍යග්ඝේහි වා ඛජ්ජමානං දීපීහි වා ඛජ්ජමානං සිඞ්ගාලේහි වා ඛජ්ජමානං විවිධේහි වා පාණකජාතේහි ඛජ්ජමානං. සෝ ඉමමේව කායං උපසංහරති: ‘අයම්පි ඛෝ කායෝ ඒවංධම්මෝ ඒවංභාවී ඒවංඅනතීතෝ(අ)ති. ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති …පේ…
Furthermore, suppose they were to see a corpse discarded in a charnel ground being devoured by crows, hawks, vultures, herons, dogs, tigers, leopards, jackals, and many kinds of little creatures. They’d compare it with their own body: ‘This body is also of that same nature, that same kind, and cannot go beyond that.’ And so they meditate observing an aspect of the body internally …
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
That too is how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body.
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු සේය්‍යථාපි පස්සේය්‍ය සරීරං සිවථිකාය ඡඩ්ඩිතං අට්ඨිකසඞ්ඛලිකං සමංසලෝහිතං න්හාරුසම්බන්ධං …පේ…
Furthermore, suppose they were to see a corpse discarded in a charnel ground, a skeleton with flesh and blood, held together by sinews …
අට්ඨිකසඞ්ඛලිකං නිමංසලෝහිතමක්ඛිතං න්හාරුසම්බන්ධං …පේ…
A skeleton without flesh but smeared with blood, and held together by sinews …
අට්ඨිකසඞ්ඛලිකං අපගතමංසලෝහිතං න්හාරුසම්බන්ධං …පේ…
A skeleton rid of flesh and blood, held together by sinews …
අට්ඨිකානි අපගතසම්බන්ධානි දිසා විදිසා වික්ඛිත්තානි, අඤ්ඤේන හත්ථට්ඨිකං අඤ්ඤේන පාදට්ඨිකං අඤ්ඤේන ගෝප්ඵකට්ඨිකං අඤ්ඤේන ජඞ්ඝට්ඨිකං අඤ්ඤේන ඌරුට්ඨිකං අඤ්ඤේන කටිට්ඨිකං අඤ්ඤේන ඵාසුකට්ඨිකං අඤ්ඤේන පිට්ඨිට්ඨිකං අඤ්ඤේන ඛන්ධට්ඨිකං අඤ්ඤේන ගීවට්ඨිකං අඤ්ඤේන හනුකට්ඨිකං අඤ්ඤේන දන්තට්ඨිකං අඤ්ඤේන සීසකටාහං. සෝ ඉමමේව කායං උපසංහරති: ‘අයම්පි ඛෝ කායෝ ඒවංධම්මෝ ඒවංභාවී ඒවංඅනතීතෝ(අ)ති. ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති …පේ… ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
Bones rid of sinews scattered in every direction. Here a hand-bone, there a foot-bone, here a shin-bone, there a thigh-bone, here a hip-bone, there a rib-bone, here a back-bone, there an arm-bone, here a neck-bone, there a jaw-bone, here a tooth, there the skull …
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු සේය්‍යථාපි පස්සේය්‍ය සරීරං සිවථිකාය ඡඩ්ඩිතං, අට්ඨිකානි සේතානි සඞ්ඛවණ්ණපටිභාගානි …පේ…
White bones, the color of shells …
අට්ඨිකානි පුඤ්ජකිතානි තේරෝවස්සිකානි …පේ…
Decrepit bones, heaped in a pile …
අට්ඨිකානි පූතීනි චුණ්ණකජාතානි. සෝ ඉමමේව කායං උපසංහරති: ‘අයම්පි ඛෝ කායෝ ඒවංධම්මෝ ඒවංභාවී ඒවංඅනතීතෝ(අ)ති.
Bones rotted and crumbled to powder. They’d compare it with their own body: ‘This body is also of that same nature, that same kind, and cannot go beyond that.’
ඉති අජ්ඣත්තං වා කායේ කායානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා කායේ කායානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා කායේ කායානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා කායස්මිං විහරති. ‘අත්ථි කායෝ(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of the body internally, externally, and both internally and externally. They meditate observing the body as liable to originate, as liable to vanish, and as liable to both originate and vanish. Or mindfulness is established that the body exists, to the extent necessary for knowledge and mindfulness. They meditate independent, not grasping at anything in the world.
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු කායේ කායානුපස්සී විහරති.
That too is how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the body.
නවසිවථිකපබ්බං නිට්ඨිතං.
චුද්දසකායානුපස්සනා නිට්ඨිතා.
2. වේදනානුපස්සනා
2. Observing the Feelings
කථඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛු වේදනාසු වේදනානුපස්සී විහරති?
And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of feelings?
ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු සුඛං වා වේදනං වේදයමානෝ ‘සුඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
It’s when a bhikkhu who feels a pleasant feeling knows: ‘I feel a pleasant feeling.’
දුක්ඛං වා වේදනං වේදයමානෝ ‘දුක්ඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
When they feel a painful feeling, they know: ‘I feel a painful feeling.’
අදුක්ඛමසුඛං වා වේදනං වේදයමානෝ ‘අදුක්ඛමසුඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
When they feel a neutral feeling, they know: ‘I feel a neutral feeling.’
සාමිසං වා සුඛං වේදනං වේදයමානෝ ‘සාමිසං සුඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
When they feel a pleasant feeling of the flesh, they know: ‘I feel a pleasant feeling of the flesh.’
නිරාමිසං වා සුඛං වේදනං වේදයමානෝ ‘නිරාමිසං සුඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
When they feel a pleasant feeling not of the flesh, they know: ‘I feel a pleasant feeling not of the flesh.’
සාමිසං වා දුක්ඛං වේදනං වේදයමානෝ ‘සාමිසං දුක්ඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
When they feel a material painful feeling, they know: ‘I feel a material painful feeling.’
නිරාමිසං වා දුක්ඛං වේදනං වේදයමානෝ ‘නිරාමිසං දුක්ඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
When they feel a painful feeling not of the flesh, they know: ‘I feel a painful feeling not of the flesh.’
සාමිසං වා අදුක්ඛමසුඛං වේදනං වේදයමානෝ ‘සාමිසං අදුක්ඛමසුඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
When they feel a material neutral feeling, they know: ‘I feel a material neutral feeling.’
නිරාමිසං වා අදුක්ඛමසුඛං වේදනං වේදයමානෝ ‘නිරාමිසං අදුක්ඛමසුඛං වේදනං වේදයාමී(අ)ති පජානාති.
When they feel a neutral feeling not of the flesh, they know: ‘I feel a neutral feeling not of the flesh.’
ඉති අජ්ඣත්තං වා වේදනාසු වේදනානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා වේදනාසු වේදනානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා වේදනාසු වේදනානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා වේදනාසු විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා වේදනාසු විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා වේදනාසු විහරති. ‘අත්ථි වේදනා(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of feelings internally, externally, and both internally and externally. They meditate observing feelings as liable to originate, as liable to vanish, and as liable to both originate and vanish. Or mindfulness is established that feelings exist, to the extent necessary for knowledge and mindfulness. They meditate independent, not grasping at anything in the world.
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු වේදනාසු වේදනානුපස්සී විහරති.
That’s how a bhikkhu meditates by observing an aspect of feelings.
වේදනානුපස්සනා නිට්ඨිතා.
3. චිත්තානුපස්සනා
3. Observing the Mind
කථඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛු චිත්තේ චිත්තානුපස්සී විහරති?
And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of the mind?
ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු සරාගං වා චිත්තං ‘සරාගං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. වීතරාගං වා චිත්තං ‘වීතරාගං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. සදෝසං වා චිත්තං ‘සදෝසං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. වීතදෝසං වා චිත්තං ‘වීතදෝසං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. සමෝහං වා චිත්තං ‘සමෝහං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. වීතමෝහං වා චිත්තං ‘වීතමෝහං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. සඞ්ඛිත්තං වා චිත්තං ‘සඞ්ඛිත්තං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. වික්ඛිත්තං වා චිත්තං ‘වික්ඛිත්තං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. මහග්ගතං වා චිත්තං ‘මහග්ගතං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. අමහග්ගතං වා චිත්තං ‘අමහග්ගතං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. සෞත්තරං වා චිත්තං ‘සෞත්තරං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. අනුත්තරං වා චිත්තං ‘අනුත්තරං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. සමාහිතං වා චිත්තං ‘සමාහිතං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. අසමාහිතං වා චිත්තං ‘අසමාහිතං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. විමුත්තං වා චිත්තං ‘විමුත්තං චිත්තන්(අ)ති පජානාති. අවිමුත්තං වා චිත්තං ‘අවිමුත්තං චිත්තන්(අ)ති පජානාති.
It’s when a bhikkhu understands mind with greed as ‘mind with greed,’ and mind without greed as ‘mind without greed.’ They understand mind with hate as ‘mind with hate,’ and mind without hate as ‘mind without hate.’ They understand mind with delusion as ‘mind with delusion,’ and mind without delusion as ‘mind without delusion.’ They know constricted mind as ‘constricted mind,’ and scattered mind as ‘scattered mind.’ They know expansive mind as ‘expansive mind,’ and unexpansive mind as ‘unexpansive mind.’ They know mind that is not supreme as ‘mind that is not supreme,’ and mind that is supreme as ‘mind that is supreme.’ They know mind immersed in samādhi as ‘mind immersed in samādhi,’ and mind not immersed in samādhi as ‘mind not immersed in samādhi.’ They know freed mind as ‘freed mind,’ and unfreed mind as ‘unfreed mind.’
ඉති අජ්ඣත්තං වා චිත්තේ චිත්තානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා චිත්තේ චිත්තානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා චිත්තේ චිත්තානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා චිත්තස්මිං විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා චිත්තස්මිං විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා චිත්තස්මිං විහරති. ‘අත්ථි චිත්තන්(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of the mind internally, externally, and both internally and externally. They meditate observing the mind as liable to originate, as liable to vanish, and as liable to both originate and vanish. Or mindfulness is established that the mind exists, to the extent necessary for knowledge and mindfulness. They meditate independent, not grasping at anything in the world.
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු චිත්තේ චිත්තානුපස්සී විහරති.
That’s how a bhikkhu meditates by observing an aspect of the mind.
චිත්තානුපස්සනා නිට්ඨිතා.
4. ධම්මානුපස්සනා
4. Observing Principles
4.1. ධම්මානුපස්සනානීවරණපබ්බ
4.1. The Hindrances
කථඤ්ච, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති?
And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of principles?
ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති පඤ්චසු නීවරණේසු. කථඤ්ච පන, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති පඤ්චසු නීවරණේසු?
It’s when a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the five hindrances. And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of principles with respect to the five hindrances?
ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු සන්තං වා අජ්ඣත්තං කාමච්ඡන්දං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං කාමච්ඡන්දෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං කාමච්ඡන්දං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං කාමච්ඡන්දෝ(අ)ති පජානාති; යථා ච අනුප්පන්නස්ස කාමච්ඡන්දස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස කාමච්ඡන්දස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස කාමච්ඡන්දස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
It’s when a bhikkhu who has sensual desire in them understands: ‘I have sensual desire in me.’ When they don’t have sensual desire in them, they understand: ‘I don’t have sensual desire in me.’ They understand how sensual desire arises; how, when it’s already arisen, it’s given up; and how, once it’s given up, it doesn’t arise again in the future.
සන්තං වා අජ්ඣත්තං බ්‍යාපාදං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං බ්‍යාපාදෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං බ්‍යාපාදං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං බ්‍යාපාදෝ(අ)ති පජානාති; යථා ච අනුප්පන්නස්ස බ්‍යාපාදස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස බ්‍යාපාදස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස බ්‍යාපාදස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
When they have ill will in them, they understand: ‘I have ill will in me.’ When they don’t have ill will in them, they understand: ‘I don’t have ill will in me.’ They understand how ill will arises; how, when it’s already arisen, it’s given up; and how, once it’s given up, it doesn’t arise again in the future.
සන්තං වා අජ්ඣත්තං ථිනමිද්ධං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං ථිනමිද්ධන්(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං ථිනමිද්ධං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං ථිනමිද්ධන්(අ)ති පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස ථිනමිද්ධස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස ථිනමිද්ධස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස ථිනමිද්ධස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
When they have dullness and drowsiness in them, they understand: ‘I have dullness and drowsiness in me.’ When they don’t have dullness and drowsiness in them, they understand: ‘I don’t have dullness and drowsiness in me.’ They understand how dullness and drowsiness arise; how, when they’ve already arisen, they’re given up; and how, once they’re given up, they don’t arise again in the future.
සන්තං වා අජ්ඣත්තං උද්ධච්චකුක්කුච්චං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං උද්ධච්චකුක්කුච්චන්(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං උද්ධච්චකුක්කුච්චං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං උද්ධච්චකුක්කුච්චන්(අ)ති පජානාති; යථා ච අනුප්පන්නස්ස උද්ධච්චකුක්කුච්චස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස උද්ධච්චකුක්කුච්චස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස උද්ධච්චකුක්කුච්චස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
When they have restlessness and remorse in them, they understand: ‘I have restlessness and remorse in me.’ When they don’t have restlessness and remorse in them, they understand: ‘I don’t have restlessness and remorse in me.’ They understand how restlessness and remorse arise; how, when they’ve already arisen, they’re given up; and how, once they’re given up, they don’t arise again in the future.
සන්තං වා අජ්ඣත්තං විචිකිච්ඡං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං විචිකිච්ඡා(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං විචිකිච්ඡං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං විචිකිච්ඡා(අ)ති පජානාති; යථා ච අනුප්පන්නාය විචිකිච්ඡාය උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නාය විචිකිච්ඡාය පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනාය විචිකිච්ඡාය ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
When they have doubt in them, they understand: ‘I have doubt in me.’ When they don’t have doubt in them, they understand: ‘I don’t have doubt in me.’ They understand how doubt arises; how, when it’s already arisen, it’s given up; and how, once it’s given up, it doesn’t arise again in the future.
ඉති අජ්ඣත්තං වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති. ‘අත්ථි ධම්මා(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of principles internally, externally, and both internally and externally. They meditate observing the principles as liable to originate, as liable to vanish, and as liable to both originate and vanish. Or mindfulness is established that principles exist, to the extent necessary for knowledge and mindfulness. They meditate independent, not grasping at anything in the world.
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති පඤ්චසු නීවරණේසු.
That’s how a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the five hindrances.
නීවරණපබ්බං නිට්ඨිතං.
4.2. ධම්මානුපස්සනාඛන්ධපබ්බ
4.2. The Aggregates
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධේසු. කථඤ්ච පන, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධේසු? ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු: ‘ඉති රූපං, ඉති රූපස්ස සමුදයෝ, ඉති රූපස්ස අත්ථඞ්ගමෝ; ඉති වේදනා, ඉති වේදනාය සමුදයෝ, ඉති වේදනාය අත්ථඞ්ගමෝ; ඉති සඤ්ඤා, ඉති සඤ්ඤාය සමුදයෝ, ඉති සඤ්ඤාය අත්ථඞ්ගමෝ; ඉති සඞ්ඛාරා, ඉති සඞ්ඛාරානං සමුදයෝ, ඉති සඞ්ඛාරානං අත්ථඞ්ගමෝ; ඉති විඤ්ඤාණං, ඉති විඤ්ඤාණස්ස සමුදයෝ, ඉති විඤ්ඤාණස්ස අත්ථඞ්ගමෝ(අ)ති;
Furthermore, a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the five grasping aggregates. And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of principles with respect to the five grasping aggregates? It’s when a bhikkhu contemplates: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the ending of form. Such is feeling, such is the origin of feeling, such is the ending of feeling. Such is perception, such is the origin of perception, such is the ending of perception. Such are choices, such is the origin of choices, such is the ending of choices. Such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the ending of consciousness.’
ඉති අජ්ඣත්තං වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති. ‘අත්ථි ධම්මා(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of principles internally …
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති පඤ්චසු උපාදානක්ඛන්ධේසු.
That’s how a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the five grasping aggregates.
ඛන්ධපබ්බං නිට්ඨිතං.
4.3. ධම්මානුපස්සනාආයතනපබ්බ
4.3. The Sense Fields
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති ඡසු අජ්ඣත්තිකබාහිරේසු ආයතනේසු. කථඤ්ච පන, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති ඡසු අජ්ඣත්තිකබාහිරේසු ආයතනේසු?
Furthermore, a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the six interior and exterior sense fields. And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of principles with respect to the six interior and exterior sense fields?
ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු චක්ඛුඤ්ච පජානාති, රූපේ ච පජානාති, යඤ්ච තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති සංයෝජනං තඤ්ච පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස සංයෝජනස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
It’s when a bhikkhu understands the eye, sights, and the fetter that arises dependent on both of these. They understand how the fetter that has not arisen comes to arise; how the arisen fetter comes to be abandoned; and how the abandoned fetter comes to not rise again in the future.
සෝතඤ්ච පජානාති, සද්දේ ච පජානාති, යඤ්ච තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති සංයෝජනං තඤ්ච පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස සංයෝජනස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
They understand the ear, sounds, and the fetter …
ඝානඤ්ච පජානාති, ගන්ධේ ච පජානාති, යඤ්ච තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති සංයෝජනං තඤ්ච පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස සංයෝජනස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
They understand the nose, smells, and the fetter …
ජිව්හඤ්ච පජානාති, රසේ ච පජානාති, යඤ්ච තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති සංයෝජනං තඤ්ච පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස සංයෝජනස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
They understand the tongue, tastes, and the fetter …
කායඤ්ච පජානාති, ඵෝට්ඨබ්බේ ච පජානාති, යඤ්ච තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති සංයෝජනං තඤ්ච පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස සංයෝජනස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
They understand the body, touches, and the fetter …
මනඤ්ච පජානාති, ධම්මේ ච පජානාති, යඤ්ච තදුභයං පටිච්ච උප්පජ්ජති සංයෝජනං තඤ්ච පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස සංයෝජනස්ස පහානං හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච පහීනස්ස සංයෝජනස්ස ආයතිං අනුප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති.
They understand the mind, thoughts, and the fetter that arises dependent on both of these. They understand how the fetter that has not arisen comes to arise; how the arisen fetter comes to be abandoned; and how the abandoned fetter comes to not rise again in the future.
ඉති අජ්ඣත්තං වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති. ‘අත්ථි ධම්මා(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of principles internally …
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති ඡසු අජ්ඣත්තිකබාහිරේසු ආයතනේසු.
That’s how a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the six internal and external sense fields.
ආයතනපබ්බං නිට්ඨිතං.
4.4. ධම්මානුපස්සනාබෝජ්ඣඞ්ගපබ්බ
4.4. The Awakening Factors
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති සත්තසු බෝජ්ඣඞ්ගේසු. කථඤ්ච පන, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති සත්තසු බෝජ්ඣඞ්ගේසු?
Furthermore, a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the seven awakening factors. And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of principles with respect to the seven awakening factors?
ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු සන්තං වා අජ්ඣත්තං සතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං සතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං සතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං සතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස සතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස සතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස භාවනාය පාරිපූරී හෝති තඤ්ච පජානාති.
It’s when a bhikkhu who has the awakening factor of mindfulness in them understands: ‘I have the awakening factor of mindfulness in me.’ When they don’t have the awakening factor of mindfulness in them, they understand: ‘I don’t have the awakening factor of mindfulness in me.’ They understand how the awakening factor of mindfulness that has not arisen comes to arise; and how the awakening factor of mindfulness that has arisen becomes fulfilled by development.
සන්තං වා අජ්ඣත්තං ධම්මවිචයසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං ධම්මවිචයසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං ධම්මවිචයසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං ධම්මවිචයසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස ධම්මවිචයසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස ධම්මවිචයසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස භාවනාය පාරිපූරී හෝති තඤ්ච පජානාති. සන්තං වා අජ්ඣත්තං වීරියසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං වීරියසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං වීරියසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං වීරියසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස වීරියසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස වීරියසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස භාවනාය පාරිපූරී හෝති තඤ්ච පජානාති. සන්තං වා අජ්ඣත්තං පීතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං පීතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං පීතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං පීතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස පීතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස පීතිසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස භාවනාය පාරිපූරී හෝති තඤ්ච පජානාති. සන්තං වා අජ්ඣත්තං පස්සද්ධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං පස්සද්ධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං පස්සද්ධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං පස්සද්ධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස පස්සද්ධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස පස්සද්ධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස භාවනාය පාරිපූරී හෝති තඤ්ච පජානාති. සන්තං වා අජ්ඣත්තං සමාධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං සමාධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං සමාධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං සමාධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස සමාධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස සමාධිසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස භාවනාය පාරිපූරී හෝති තඤ්ච පජානාති. සන්තං වා අජ්ඣත්තං උපේක්ඛාසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘අත්ථි මේ අජ්ඣත්තං උපේක්ඛාසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, අසන්තං වා අජ්ඣත්තං උපේක්ඛාසම්බෝජ්ඣඞ්ගං ‘නත්ථි මේ අජ්ඣත්තං උපේක්ඛාසම්බෝජ්ඣඞ්ගෝ(අ)ති පජානාති, යථා ච අනුප්පන්නස්ස උපේක්ඛාසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස උප්පාදෝ හෝති තඤ්ච පජානාති, යථා ච උප්පන්නස්ස උපේක්ඛාසම්බෝජ්ඣඞ්ගස්ස භාවනාය පාරිපූරී හෝති තඤ්ච පජානාති.
When they have the awakening factor of investigation of principles … energy … rapture … tranquility … immersion … equanimity in them, they understand: ‘I have the awakening factor of equanimity in me.’ When they don’t have the awakening factor of equanimity in them, they understand: ‘I don’t have the awakening factor of equanimity in me.’ They understand how the awakening factor of equanimity that has not arisen comes to arise; and how the awakening factor of equanimity that has arisen becomes fulfilled by development.
ඉති අජ්ඣත්තං වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති. ‘අත්ථි ධම්මා(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of principles internally, externally, and both internally and externally. They meditate observing the principles as liable to originate, as liable to vanish, and as liable to both originate and vanish. Or mindfulness is established that principles exist, to the extent necessary for knowledge and mindfulness. They meditate independent, not grasping at anything in the world.
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති සත්තසු බෝජ්ඣඞ්ගේසු.
That’s how a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the seven awakening factors.
බෝජ්ඣඞ්ගපබ්බං නිට්ඨිතං.
4.5. ධම්මානුපස්සනාසච්චපබ්බ
4.5. The Truths
පුන චපරං, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති චතූසු අරියසච්චේසු.
Furthermore, a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the four noble truths.
කථඤ්ච පන, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති චතූසු අරියසච්චේසු? ඉධ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ‘ඉදං දුක්ඛන්(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛසමුදයෝ(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරෝධෝ(අ)ති යථාභූතං පජානාති, ‘අයං දුක්ඛනිරෝධගාමිනී පටිපදා(අ)ති යථාභූතං පජානාති.
And how does a bhikkhu meditate observing an aspect of principles with respect to the four noble truths? It’s when a bhikkhu truly understands: ‘This is suffering’ … ‘This is the origin of suffering’ … ‘This is the cessation of suffering’ … ‘This is the practice that leads to the cessation of suffering.’
ඉති අජ්ඣත්තං වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, බහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති, අජ්ඣත්තබහිද්ධා වා ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති; සමුදයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, වයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති, සමුදයවයධම්මානුපස්සී වා ධම්මේසු විහරති. ‘අත්ථි ධම්මා(අ)ති වා පනස්ස සති පච්චුපට්ඨිතා හෝති. යාවදේව ඤාණමත්තාය පටිස්සතිමත්තාය අනිස්සිතෝ ච විහරති, න ච කිඤ්චි ලෝකේ උපාදියති.
And so they meditate observing an aspect of principles internally, externally, and both internally and externally. They meditate observing the principles as liable to originate, as liable to vanish, and as liable to both originate and vanish. Or mindfulness is established that principles exist, to the extent necessary for knowledge and mindfulness. They meditate independent, not grasping at anything in the world.
ඒවම්පි ඛෝ, භික්ඛවේ, භික්ඛු ධම්මේසු ධම්මානුපස්සී විහරති චතූසු අරියසච්චේසු.
That’s how a bhikkhu meditates by observing an aspect of principles with respect to the four noble truths.
සච්චපබ්බං නිට්ඨිතං.
ධම්මානුපස්සනා නිට්ඨිතා.
යෝ හි කෝචි, භික්ඛවේ, ඉමේ චත්තාරෝ සතිපට්ඨානේ ඒවං භාවේය්‍ය සත්ත වස්සානි, තස්ස ද්වින්නං ඵලානං අඤ්ඤතරං ඵලං පාටිකඞ්ඛං දිට්ඨේව ධම්මේ අඤ්ඤා; සති වා උපාදිසේසේ අනාගාමිතා.
Anyone who develops these four kinds of mindfulness meditation in this way for seven years can expect one of two results: enlightenment in the present life, or if there’s something left over, non-return.
තිට්ඨන්තු, භික්ඛවේ, සත්ත වස්සානි. යෝ හි කෝචි, භික්ඛවේ, ඉමේ චත්තාරෝ සතිපට්ඨානේ ඒවං භාවේය්‍ය ඡ වස්සානි …පේ… පඤ්ච වස්සානි … චත්තාරි වස්සානි … තීණි වස්සානි … ද්වේ වස්සානි … ඒකං වස්සං … තිට්ඨතු, භික්ඛවේ, ඒකං වස්සං. යෝ හි කෝචි, භික්ඛවේ, ඉමේ චත්තාරෝ සතිපට්ඨානේ ඒවං භාවේය්‍ය සත්ත මාසානි, තස්ස ද්වින්නං ඵලානං අඤ්ඤතරං ඵලං පාටිකඞ්ඛං දිට්ඨේව ධම්මේ අඤ්ඤා; සති වා උපාදිසේසේ අනාගාමිතා. තිට්ඨන්තු, භික්ඛවේ, සත්ත මාසානි. යෝ හි කෝචි, භික්ඛවේ, ඉමේ චත්තාරෝ සතිපට්ඨානේ ඒවං භාවේය්‍ය ඡ මාසානි …පේ… පඤ්ච මාසානි … චත්තාරි මාසානි … තීණි මාසානි … ද්වේ මාසානි … ඒකං මාසං … අඩ්ඪමාසං … තිට්ඨතු, භික්ඛවේ, අඩ්ඪමාසෝ. යෝ හි කෝචි, භික්ඛවේ, ඉමේ චත්තාරෝ සතිපට්ඨානේ ඒවං භාවේය්‍ය සත්තාහං, තස්ස ද්වින්නං ඵලානං අඤ්ඤතරං ඵලං පාටිකඞ්ඛං දිට්ඨේව ධම්මේ අඤ්ඤා සති වා උපාදිසේසේ අනාගාමිතාති.
Let alone seven years, anyone who develops these four kinds of mindfulness meditation in this way for six years … five years … four years … three years … two years … one year … seven months … six months … five months … four months … three months … two months … one month … a fortnight … Let alone a fortnight, anyone who develops these four kinds of mindfulness meditation in this way for seven days can expect one of two results: enlightenment in the present life, or if there’s something left over, non-return.
‘ඒකායනෝ අයං, භික්ඛවේ, මග්ගෝ සත්තානං විසුද්ධියා සෝකපරිදේවානං සමතික්කමාය දුක්ඛදෝමනස්සානං අත්ථඞ්ගමාය ඤායස්ස අධිගමාය නිබ්බානස්ස සච්ඡිකිරියාය යදිදං චත්තාරෝ සතිපට්ඨානා(අ)ති. ඉති යං තං වුත්තං, ඉදමේතං පටිච්ච වුත්තන්”ති.
‘The four kinds of mindfulness meditation are the path to convergence. They are in order to purify sentient beings, to get past sorrow and crying, to make an end of pain and sadness, to discover the system, and to realize Nibbana.’ That’s what I said, and this is why I said it.”
ඉදමවෝච භගවා. අත්තමනා තේ භික්ඛූ භගවතෝ භාසිතං අභිනන්දුන්ති.
That is what the Buddha said. Satisfied, the bhikkhus approved what the Buddha said.
සතිපට්ඨානසුත්තං නිට්ඨිතං දසමං.
මූලපරියායවග්ගෝ නිට්ඨිතෝ පඨමෝ.
තස්සුද්දානං
මූලසුසංවරධම්මදායාදා, භේරවානඞ්ගණාකඞ්ඛේය්‍යවත්ථං; සල්ලේඛසම්මාදිට්ඨිසතිපට්ඨං, වග්ගවරෝ අසමෝ සුසමත්තෝ.
The authoritative text of the Majjhima Nikāya is the Pāli text. The English translation is provided as an aid to the study of the original Pāli text. [CREDITS »]
