| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಭಙ್ಗ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā |
೭. ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ
7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
೧. ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯಂ
1. Suttantabhājanīyaṃ
ಉದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ
Uddesavāravaṇṇanā
೩೫೫. ತಯೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರಂ ಕರೋತಿ, ನ ಇಧ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸತಿಪಟ್ಠಾನ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥದಸ್ಸನಂ। ಆದೀಸು ಹಿ ಸತಿಗೋಚರೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ ವೇದನಾನಂ ಸಮುದಯೋ, ನಾಮರೂಪಸಮುದಯಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ, ಮನಸಿಕಾರಸಮುದಯಾ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮುದಯೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೪೦೮) ಸತಿಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾನಂ ಸತಿಗೋಚರಾನಂ ದೀಪಕೇ ಸುತ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಏವಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪಾಳಿಯಮ್ಪಿ ಅವಸೇಸಪಾಳಿಪ್ಪದೇಸದಸ್ಸನತ್ಥೋ ಆದಿ-ಸದ್ದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ದಾನಾದೀನಿಪಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾದೀನಿ ಕಸಿಣಾದೀನಿ ಚ ಸತಿಯಾ ಠಾನಂ ಹೋತೀತಿ ತಂನಿವಾರಣತ್ಥಮಾಹ ‘‘ಪಧಾನಂ ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಪ-ಸದ್ದೋ ಹಿ ಪಧಾನತ್ಥದೀಪಕೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
355. Tayosatipaṭṭhānāti satipaṭṭhāna-saddassa atthuddhāraṃ karoti, na idha pāḷiyaṃ vuttassa satipaṭṭhāna-saddassa atthadassanaṃ. Ādīsu hi satigocaroti ādi-saddena ‘‘phassasamudayā vedanānaṃ samudayo, nāmarūpasamudayā cittassa samudayo, manasikārasamudayā dhammānaṃ samudayo’’ti (saṃ. ni. 5.408) satipaṭṭhānanti vuttānaṃ satigocarānaṃ dīpake suttappadese saṅgaṇhāti. Evaṃ paṭisambhidāpāḷiyampi avasesapāḷippadesadassanattho ādi-saddo daṭṭhabbo. Dānādīnipi karontassa rūpādīni kasiṇādīni ca satiyā ṭhānaṃ hotīti taṃnivāraṇatthamāha ‘‘padhānaṃ ṭhāna’’nti. Pa-saddo hi padhānatthadīpakoti adhippāyo.
ಅರಿಯೋತಿ ಅರಿಯಂ ಸೇಟ್ಠಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಮಾಹ। ಏತ್ಥಾತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಸಳಾಯತನವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುತ್ತೇಕದೇಸೇನ ಹಿ ಸುತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ಹಿ –
Ariyoti ariyaṃ seṭṭhaṃ sammāsambuddhamāha. Etthāti etasmiṃ saḷāyatanavibhaṅgasutteti attho. Suttekadesena hi suttaṃ dasseti. Tattha hi –
‘‘ತಯೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಯದರಿಯೋ…ಪೇ॰… ಅರಹತೀತಿ ಇತಿ ಖೋ ಪನೇತಂ ವುತ್ತಂ, ಕಿಞ್ಚೇತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತಂ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ಥಾ ಸಾವಕಾನಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ ಹಿತೇಸೀ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ ‘ಇದಂ ವೋ ಹಿತಾಯ ಇದಂ ವೋ ಸುಖಾಯಾ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ನ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತಿ, ನ ಸೋತಂ ಓದಹನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞಾ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತಿ, ವೋಕ್ಕಮ್ಮ ಚ ಸತ್ಥುಸಾಸನಾ ವತ್ತನ್ತಿ। ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ನ ಚೇವ ಅನತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಅನತ್ತಮನತಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ, ಅನವಸ್ಸುತೋ ಚ ವಿಹರತಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ। ಇದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಠಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಯದರಿಯೋ…ಪೇ॰… ಅರಹತಿ।
‘‘Tayo satipaṭṭhānā yadariyo…pe… arahatīti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Idha, bhikkhave, satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya ‘idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyā’ti. Tassa sāvakā na sussūsanti, na sotaṃ odahanti, na aññā cittaṃ upaṭṭhāpenti, vokkamma ca satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ. Yadariyo…pe… arahati.
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸತ್ಥಾ…ಪೇ॰… ಇದಂ ವೋ ಸುಖಾಯಾತಿ। ತಸ್ಸ ಏಕಚ್ಚೇ ಸಾವಕಾ ನ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತಿ…ಪೇ॰… ವತ್ತನ್ತಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ಸಾವಕಾ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತಿ …ಪೇ॰… ನ ಚ ವೋಕ್ಕಮ್ಮ ಸತ್ಥುಸಾಸನಾ ವತ್ತನ್ತಿ। ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ನ ಚೇವ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಅತ್ತಮನತಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ। ನ ಚೇವ ಅನತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಅನತ್ತಮನತಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ। ಅತ್ತಮನತಞ್ಚ ಅನತ್ತಮನತಞ್ಚ ತದುಭಯಂ ಅಭಿನಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ಚ ವಿಹರತಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ। ಇದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದುತಿಯಂ…ಪೇ॰…।
‘‘Puna caparaṃ bhikkhave satthā…pe… idaṃ vo sukhāyāti. Tassa ekacce sāvakā na sussūsanti…pe… vattanti. Ekacce sāvakā sussūsanti …pe… na ca vokkamma satthusāsanā vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato na ceva attamano hoti, na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti. Na ceva anattamano hoti, na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti. Attamanatañca anattamanatañca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, dutiyaṃ…pe….
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ…ಪೇ॰… ಸುಖಾಯಾತಿ। ತಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತಿ…ಪೇ॰… ವತ್ತನ್ತಿ। ತತ್ರ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಅತ್ತಮನೋ ಚೇವ ಹೋತಿ, ಅತ್ತಮನತಞ್ಚ ಪಟಿಸಂವೇದೇತಿ, ಅನವಸ್ಸುತೋ ಚ ವಿಹರತಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ। ಇದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತತಿಯ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೧೧) –
‘‘Puna caparaṃ…pe… sukhāyāti. Tassa sāvakā sussūsanti…pe… vattanti. Tatra, bhikkhave, tathāgato attamano ceva hoti, attamanatañca paṭisaṃvedeti, anavassuto ca viharati sato sampajāno. Idaṃ, bhikkhave, tatiya’’nti (ma. ni. 3.311) –
ಏವಂ ಪಟಿಘಾನುನಯೇಹಿ ಅನವಸ್ಸುತತಾ, ನಿಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಿತಸತಿತಾ, ತದುಭಯವೀತಿವತ್ತತಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಬುದ್ಧಾನಮೇವ ಕಿರ ನಿಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಿತಸತಿತಾ ಹೋತಿ, ನ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾದೀನನ್ತಿ।
Evaṃ paṭighānunayehi anavassutatā, niccaṃ upaṭṭhitasatitā, tadubhayavītivattatā satipaṭṭhānanti vuttā. Buddhānameva kira niccaṃ upaṭṭhitasatitā hoti, na paccekabuddhādīnanti.
ಪ-ಸದ್ದೋ ಆರಮ್ಭಂ ಜೋತೇತಿ, ಆರಮ್ಭೋ ಚ ಪವತ್ತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಪವತ್ತಯಿತಬ್ಬತೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಸತಿಯಾ ಕರಣಭೂತಾಯ ಪಟ್ಠಾನಂ ಪಟ್ಠಾಪೇತಬ್ಬಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಅನ-ಸದ್ದಞ್ಹಿ ಬಹುಲಂ-ವಚನೇನ ಕಮ್ಮತ್ಥಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ ಸದ್ದವಿದೂ, ತಥೇವ ಕತ್ತುಅತ್ಥಮ್ಪಿ ಇಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪುನ ತತಿಯನಯೇ ‘‘ಪತಿಟ್ಠಾತೀತಿ ಪಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪ-ಸದ್ದೋ ಭುಸತ್ಥಂ ಪಕ್ಖನ್ದನಂ ದೀಪೇತೀತಿ ‘‘ಓಕ್ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಆಹ। ಪುನ ಭಾವತ್ಥೇ ಸತಿ-ಸದ್ದಂ ಪಟ್ಠಾನ-ಸದ್ದಞ್ಚ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇನ ಪುರಿಮತ್ಥೇ ಸತಿ-ಸದ್ದೋ ಪಟ್ಠಾನ-ಸದ್ದೋ ಚ ಕತ್ತುಅತ್ಥೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ।
Pa-saddo ārambhaṃ joteti, ārambho ca pavattīti katvā āha ‘‘pavattayitabbatoti attho’’ti. Satiyā karaṇabhūtāya paṭṭhānaṃ paṭṭhāpetabbaṃ satipaṭṭhānaṃ. Ana-saddañhi bahulaṃ-vacanena kammatthaṃ icchanti saddavidū, tatheva kattuatthampi icchantīti puna tatiyanaye ‘‘patiṭṭhātīti paṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Tattha pa-saddo bhusatthaṃ pakkhandanaṃ dīpetīti ‘‘okkantitvā pakkhanditvā vattatīti attho’’ti āha. Puna bhāvatthe sati-saddaṃ paṭṭhāna-saddañca vaṇṇento ‘‘atha vā’’tiādimāha. Tena purimatthe sati-saddo paṭṭhāna-saddo ca kattuatthoti viññāyati.
ವಿಸೇಸೇನ ಕಾಯೋ ಚ ವೇದನಾ ಚ ಅಸ್ಸಾದಸ್ಸ ಕಾರಣನ್ತಿ ತಪ್ಪಹಾನತ್ಥಂ ತೇಸಂ ತಣ್ಹಾವತ್ಥೂನಂ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮಾನಂ ಅಸುಭದುಕ್ಖತಾದಸ್ಸನಾನಿ ಮನ್ದತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೇಹಿ ತಣ್ಹಾಚರಿತೇಹಿ ಸುಕರಾನೀತಿ ತಾನಿ ತೇಸಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೋತಿ ವುತ್ತಾನಿ, ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಸೇಸಕಾರಣೇಸು ಚಿತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ಅನಿಚ್ಚಾನತ್ತತಾದಸ್ಸನಾನಿ ನಾತಿಪಭೇದಾತಿಪಭೇದಗತೇಸು ತೇಸು ತಪ್ಪಹಾನತ್ಥಂ ಮನ್ದತಿಕ್ಖಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಚರಿತಾನಂ ಸುಕರಾನೀತಿ ತೇಸಂ ತಾನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೋತಿ। ತಿಕ್ಖೋ ಸಮಥಯಾನಿಕೋ ಓಳಾರಿಕಾರಮ್ಮಣಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ತತ್ಥ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ವೇದನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಓಳಾರಿಕಾರಮ್ಮಣೇ ಅಸಣ್ಠಹನತೋ’’ತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಯಾನಿಕಸ್ಸ ಸುಖುಮೇ ಚಿತ್ತೇ ಧಮ್ಮೇಸು ಚ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ತದನುಪಸ್ಸನಾನಂ ತಂವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತಾ ವುತ್ತಾ।
Visesena kāyo ca vedanā ca assādassa kāraṇanti tappahānatthaṃ tesaṃ taṇhāvatthūnaṃ oḷārikasukhumānaṃ asubhadukkhatādassanāni mandatikkhapaññehi taṇhācaritehi sukarānīti tāni tesaṃ visuddhimaggoti vuttāni, evaṃ diṭṭhiyā visesakāraṇesu cittadhammesu aniccānattatādassanāni nātipabhedātipabhedagatesu tesu tappahānatthaṃ mandatikkhānaṃ diṭṭhicaritānaṃ sukarānīti tesaṃ tāni visuddhimaggoti. Tikkho samathayāniko oḷārikārammaṇaṃ pariggaṇhanto tattha aṭṭhatvā jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya vedanaṃ pariggaṇhātīti āha ‘‘oḷārikārammaṇe asaṇṭhahanato’’ti. Vipassanāyānikassa sukhume citte dhammesu ca cittaṃ pakkhandatīti tadanupassanānaṃ taṃvisuddhimaggatā vuttā.
ತೇಸಂ ತತ್ಥಾತಿ ಏತ್ಥ ತತ್ಥ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪಹಾನತ್ಥನ್ತಿ ಏತೇನ ಯೋಜನಾ। ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ ಸವಿಸೇಸಾ ಕಾಯೇ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಕಾಯೋ ಕಾಮೋಘಸ್ಸ ವತ್ಥು, ಭವೇ ಸುಖಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಭವಸ್ಸಾದೋ ಹೋತೀತಿ ಭವೋಘಸ್ಸ ವೇದನಾ, ಸನ್ತತಿಘನಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಚಿತ್ತೇ ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ದಿಟ್ಠೋಘಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ, ಧಮ್ಮವಿನಿಬ್ಭೋಗಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾನಂ ಧಮ್ಮಮತ್ತತಾಯ ಚ ದುಪ್ಪಟಿವಿಜ್ಝತ್ತಾ ಸಮ್ಮೋಹೋ ಹೋತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜೋಘಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸು ತೇಸಂ ಪಹಾನತ್ಥಂ ಚತ್ತಾರೋವ ವುತ್ತಾ, ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಪಟಿಘಾನುಸಯೋ ಅನುಸೇತೀತಿ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖವಿಪರಿಣಾಮದುಕ್ಖಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖಭೂತಾ ವೇದನಾ ವಿಸೇಸೇನ ಬ್ಯಾಪಾದಕಾಯಗನ್ಥಸ್ಸ ವತ್ಥು, ಚಿತ್ತೇ ನಿಚ್ಚಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಸಸ್ಸತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲೇನ ಸುದ್ಧೀತಿಆದಿಪರಾಮಸನಂ ಹೋತೀತಿ ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ, ನಾಮರೂಪಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಭೂತಂ ಭೂತತೋ ಅಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಭವವಿಭವದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತೋ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ॰… ಸುಖವೇದನಾಸ್ಸಾದವಸೇನ ಪರಲೋಕನಿರಪೇಕ್ಖೋ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿಪರಾಮಾಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಸ್ಸ ವೇದನಾ। ಸನ್ತತಿಘನಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಸರಾಗಾದಿಚಿತ್ತೇ ಸಮ್ಮೋಹೋ ಹೋತೀತಿ ಮೋಹಾಗತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ, ಧಮ್ಮಸಭಾವಾನವಬೋಧೇನ ಭಯಂ ಹೋತೀತಿ ಭಯಾಗತಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ॰… ಅವುತ್ತಾನಂ ವುತ್ತನಯೇನ ವತ್ಥುಭಾವೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ।
Tesaṃ tatthāti ettha tattha-saddassa pahānatthanti etena yojanā. Pañca kāmaguṇā savisesā kāye labbhantīti visesena kāyo kāmoghassa vatthu, bhave sukhaggahaṇavasena bhavassādo hotīti bhavoghassa vedanā, santatighanaggahaṇavasena citte attābhiniveso hotīti diṭṭhoghassa cittaṃ, dhammavinibbhogassa dhammānaṃ dhammamattatāya ca duppaṭivijjhattā sammoho hotīti avijjoghassa dhammā, tasmā tesu tesaṃ pahānatthaṃ cattārova vuttā, dukkhāya vedanāya paṭighānusayo anusetīti dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhabhūtā vedanā visesena byāpādakāyaganthassa vatthu, citte niccaggahaṇavasena sassatassa attano sīlena suddhītiādiparāmasanaṃ hotīti sīlabbataparāmāsassa cittaṃ, nāmarūpaparicchedena bhūtaṃ bhūtato apassantassa bhavavibhavadiṭṭhisaṅkhāto idaṃsaccābhiniveso hotīti tassa dhammā…pe… sukhavedanāssādavasena paralokanirapekkho ‘‘natthi dinna’’ntiādiparāmāsaṃ uppādetīti diṭṭhupādānassa vedanā. Santatighanaggahaṇavasena sarāgādicitte sammoho hotīti mohāgatiyā cittaṃ, dhammasabhāvānavabodhena bhayaṃ hotīti bhayāgatiyā dhammā…pe… avuttānaṃ vuttanayena vatthubhāvo yojetabbo.
‘‘ಆಹಾರಸಮುದಯಾ ಕಾಯಸಮುದಯೋ, ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೪೦೮), ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೬; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧; ಉದಾ॰ ೧) ವಚನತೋ ಕಾಯಾದೀನಂ ಸಮುದಯಭೂತಾ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಫಸ್ಸಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರಾ ಕಾಯಾದಿಪರಿಜಾನನೇನ ಪರಿಞ್ಞಾತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುಬ್ಬಿಧಾಹಾರಪರಿಞ್ಞತ್ಥ’’ನ್ತಿ। ಪಕರಣನಯೋತಿ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿಭಾಸಾಯ ವಣ್ಣನಾನಯೋ। ನೇತ್ತಿಪೇಟಕಪ್ಪಕರಣೇ ಧಮ್ಮಕಥಿಕಾನಂ ಯೋಜನಾನಯೋತಿಪಿ ವದನ್ತಿ।
‘‘Āhārasamudayā kāyasamudayo, phassasamudayā vedanāsamudayo (saṃ. ni. 5.408), saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti (ma. ni. 3.126; saṃ. ni. 2.1; udā. 1) vacanato kāyādīnaṃ samudayabhūtā kabaḷīkārāhāraphassamanosañcetanāviññāṇāhārā kāyādiparijānanena pariññātā hontīti āha ‘‘catubbidhāhārapariññattha’’nti. Pakaraṇanayoti tambapaṇṇibhāsāya vaṇṇanānayo. Nettipeṭakappakaraṇe dhammakathikānaṃ yojanānayotipi vadanti.
ಸರಣವಸೇನಾತಿ ಕಾಯಾದೀನಂ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮಾನಞ್ಚ ಧಾರಣತಾವಸೇನ। ಸರನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಸತೀತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಏಕತ್ತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಸಮಾಗಮೋ ಏಕತ್ತಸಮೋಸರಣಂ। ಏತದೇವ ಹಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏಕನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪವೇಸಹೇತುಭೂತೋ ವಾ ಸಮಾನತಾಯ ಏಕೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸಭಾವೋ ಏಕತ್ತಂ, ತತ್ಥ ಸಮೋಸರಣಂ ತಂಸಭಾಗತಾ ಏಕತ್ತಸಮೋಸರಣಂ। ಏಕನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪವೇಸಹೇತುಭಾವಂ ಪನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಥಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಸರಣೇಕತ್ತಸಮೋಸರಣಾನಿ ಸಹ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಕಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ತೇನ ವುತ್ತಾನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ, ಪುರಿಮಸ್ಮಿಂ ವಿಸುಂ। ಸರಣವಸೇನಾತಿ ವಾ ಗಮನವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೇ ಸತಿ ತದೇವ ಗಮನಂ ಸಮೋಸರಣನ್ತಿ ಸಮೋಸರಣೇ ವಾ ಸತಿ-ಸದ್ದತ್ಥವಸೇನ ಅವುಚ್ಚಮಾನೇ ಧಾರಣತಾವ ಸತೀತಿ ಸತಿ-ಸದ್ದತ್ಥನ್ತರಾಭಾವಾ ಪುರಿಮಂ ಸತಿಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಂ, ಪಚ್ಛಿಮಂ ಏಕಭಾವಸ್ಸಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸಮೋಸರಣೇಪಿ ಸಹಿತಾನೇವ ತಾನಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಕಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಾನಿ।
Saraṇavasenāti kāyādīnaṃ kusalādidhammānañca dhāraṇatāvasena. Saranti gacchanti etāyāti satīti imasmiṃ atthe ekatte nibbāne samāgamo ekattasamosaraṇaṃ. Etadeva hi dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādimāha. Ekanibbānappavesahetubhūto vā samānatāya eko satipaṭṭhānasabhāvo ekattaṃ, tattha samosaraṇaṃ taṃsabhāgatā ekattasamosaraṇaṃ. Ekanibbānappavesahetubhāvaṃ pana dassetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādimāha. Etasmiṃ atthe saraṇekattasamosaraṇāni saha satipaṭṭhānekabhāvassa kāraṇattena vuttānīti daṭṭhabbāni, purimasmiṃ visuṃ. Saraṇavasenāti vā gamanavasenāti atthe sati tadeva gamanaṃ samosaraṇanti samosaraṇe vā sati-saddatthavasena avuccamāne dhāraṇatāva satīti sati-saddatthantarābhāvā purimaṃ satibhāvassa kāraṇaṃ, pacchimaṃ ekabhāvassāti nibbānasamosaraṇepi sahitāneva tāni satipaṭṭhānekabhāvassa kāraṇāni.
ಚುದ್ದಸವಿಧೇನಾತಿ ಇದಂ ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೭೨ ಆದಯೋ; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೦೫ ಆದಯೋ) ವುತ್ತಾನಂ ಆನಾಪಾನಪಬ್ಬಾದೀನಂ ವಸೇನ। ತಥಾ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಉಟ್ಠಾನಕಭಣ್ಡಸದಿಸತಾ ತಂತಂಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾನುಭಾವಸ್ಸ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಭಿಕ್ಖುಗೋಚರಾ ಹಿ ಏತೇ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ಗೋಚರೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚರಥ ಸಕೇ ಪೇತ್ತಿಕೇ ವಿಸಯೇ’’ತಿಆದಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೩೭೨; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೮೦)।
Cuddasavidhenāti idaṃ mahāsatipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.372 ādayo; ma. ni. 1.105 ādayo) vuttānaṃ ānāpānapabbādīnaṃ vasena. Tathā pañcavidhena dhammānupassananti etthāpi daṭṭhabbaṃ. Ettha ca uṭṭhānakabhaṇḍasadisatā taṃtaṃsatipaṭṭhānabhāvanānubhāvassa daṭṭhabbā. Bhikkhugocarā hi ete. Vuttañhi ‘‘gocare, bhikkhave, caratha sake pettike visaye’’tiādi (saṃ. ni. 5.372; dī. ni. 3.80).
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖು ಹೋತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ‘‘ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ದಸ್ಸೇತಿ ಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ತಂನಿಯಮತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವದಸ್ಸನತೋ’’ತಿ।
Kāyānupassanādipaṭipattiyā bhikkhu hotīti bhikkhuṃ ‘‘kāyānupassī viharatī’’tiādinā dasseti bhikkhumhi taṃniyamato. Tenāha ‘‘paṭipattiyā vā bhikkhubhāvadassanato’’ti.
ಸಮಂ ಚರೇಯ್ಯಾತಿ ಕಾಯಾದಿವಿಸಮಚರಿಯಂ ಪಹಾಯ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಮಂ ಚರೇಯ್ಯ। ರಾಗಾದಿವೂಪಸಮೇನ ಸನ್ತೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯದಮನೇನ ದನ್ತೋ, ಚತುಮಗ್ಗನಿಯಮೇನ ನಿಯತೋ, ಸೇಟ್ಠಚಾರಿತಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ। ಕಾಯದಣ್ಡಾದಿಓರೋಪನೇನ ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ। ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಬಾಹಿತಪಾಪಸಮಿತಪಾಪಭಿನ್ನಕಿಲೇಸತಾಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಸಮಞ್ಞೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Samaṃ careyyāti kāyādivisamacariyaṃ pahāya kāyādīhi samaṃ careyya. Rāgādivūpasamena santo, indriyadamanena danto, catumagganiyamena niyato, seṭṭhacāritāya brahmacārī. Kāyadaṇḍādioropanena nidhāya daṇḍaṃ. So evarūpo bāhitapāpasamitapāpabhinnakilesatāhi brāhmaṇādisamañño veditabbo.
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಉದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Kāyānupassanāuddesavaṇṇanā
ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸತೋತಿ ವೇದನಾದಯೋಪಿ ಏತ್ಥ ಸಿತಾ, ಏತ್ಥ ಪಟಿಬದ್ಧಾತಿ ಕಾಯೇ ವೇದನಾದಿಅನುಪಸ್ಸನಾಪಸಙ್ಗೇಪಿ ಆಪನ್ನೇ ತದಮಿಸ್ಸತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಯವೀಗಾಹಸಮಞ್ಞಾತಿಧಾವನಸಾರಾದಾನಾಭಿನಿವೇಸನಿಸೇಧನತ್ಥಂ ಕಾಯಂ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇಹಿ, ತಾನಿ ಚ ಕೇಸಾದೀಹಿ, ಕೇಸಾದಿಕೇ ಚ ಭೂತುಪಾದಾಯರೂಪೇಹಿ ವಿನಿಬ್ಭುಜ್ಜನ್ತೋ ‘‘ತಥಾ ನ ಕಾಯೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಪಾಸಾದಾದಿನಗರಾವಯವಸಮೂಹೇ ಅವಯವೀವಾದಿನೋಪಿ ಅವಯವೀಗಾಹಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ನಗರಂ ನಾಮ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೋ ಅತ್ಥೀತಿ ಪನ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಸಮಞ್ಞಾತಿಧಾವನಂ ಸಿಯಾತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಿಸಮಞ್ಞಾತಿಧಾವನೇ ನಗರನಿದಸ್ಸನಂ ವುತ್ತಂ।
Asammissatoti vedanādayopi ettha sitā, ettha paṭibaddhāti kāye vedanādianupassanāpasaṅgepi āpanne tadamissatoti attho. Avayavīgāhasamaññātidhāvanasārādānābhinivesanisedhanatthaṃ kāyaṃ aṅgapaccaṅgehi, tāni ca kesādīhi, kesādike ca bhūtupādāyarūpehi vinibbhujjanto ‘‘tathā na kāye’’tiādimāha. Pāsādādinagarāvayavasamūhe avayavīvādinopi avayavīgāhaṃ na karonti. Nagaraṃ nāma koci attho atthīti pana kesañci samaññātidhāvanaṃ siyāti itthipurisādisamaññātidhāvane nagaranidassanaṃ vuttaṃ.
ಯಂ ಪಸ್ಸತಿ ಇತ್ಥಿಂ ವಾ ಪುರಿಸಂ ವಾ, ನನು ಚಕ್ಖುನಾ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸದಸ್ಸನಂ ನತ್ಥೀತಿ? ಸಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ, ‘‘ಇತ್ಥಿಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಪುರಿಸಂ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪನ ಪವತ್ತಸಞ್ಞಾಯ ವಸೇನ ‘‘ಯಂ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನೇ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಯಂ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ತಂ ದಿಟ್ಠಂ, ತಂ ರೂಪಾಯತನಂ ನ ಹೋತಿ, ರೂಪಾಯತನಂ ವಾ ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ತಂ ಕೇಸಾದಿಭೂತುಪಾದಾಯಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತಂ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಹೋತಿ, ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಯಥಾವುತ್ತಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ದಿಟ್ಠಂ ತಂ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಯಂ ರೂಪಾಯತನಂ, ಕೇಸಾದಿಭೂತುಪಾದಾಯಸಮೂಹಸಙ್ಖಾತಂ ವಾ ದಿಟ್ಠಂ, ತಂ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾ ಭೂತತೋ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Yaṃ passati itthiṃ vā purisaṃ vā, nanu cakkhunā itthipurisadassanaṃ natthīti? Saccaṃ natthi, ‘‘itthiṃ passāmi, purisaṃ passāmī’’ti pana pavattasaññāya vasena ‘‘yaṃ passatī’’ti vuttaṃ. Micchādassane vā diṭṭhiyā yaṃ passati, na taṃ diṭṭhaṃ, taṃ rūpāyatanaṃ na hoti, rūpāyatanaṃ vā taṃ na hotīti attho. Atha vā taṃ kesādibhūtupādāyasamūhasaṅkhātaṃ diṭṭhaṃ na hoti, diṭṭhaṃ vā yathāvuttaṃ na hotīti attho. Yaṃ diṭṭhaṃ taṃ na passatīti yaṃ rūpāyatanaṃ, kesādibhūtupādāyasamūhasaṅkhātaṃ vā diṭṭhaṃ, taṃ paññācakkhunā bhūtato na passatīti attho.
ನ ಅಞ್ಞಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ನ ಅಞ್ಞಸಭಾವಾನುಪಸ್ಸೀ, ಅಸುಭಾದಿತೋ ಅಞ್ಞಾಕಾರಾನುಪಸ್ಸೀ ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಥವೀಕಾಯನ್ತಿ ಕೇಸಾದಿಪಥವಿಂ ಧಮ್ಮಸಮೂಹತ್ತಾ ಕಾಯೋತಿ ವದತಿ, ಲಕ್ಖಣಪಥವಿಮೇವ ವಾ ಅನೇಕಪ್ಪಭೇದಸಕಲಸರೀರಗತಂ ಪುಬ್ಬಾಪರಿಯಭಾವೇನ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಸಮೂಹವಸೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಯೋತಿ ವದತಿ, ಏವಂ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ।
Na aññadhammānupassīti na aññasabhāvānupassī, asubhādito aññākārānupassī na hotīti vuttaṃ hoti. Pathavīkāyanti kesādipathaviṃ dhammasamūhattā kāyoti vadati, lakkhaṇapathavimeva vā anekappabhedasakalasarīragataṃ pubbāpariyabhāvena pavattamānaṃ samūhavasena gahetvā kāyoti vadati, evaṃ aññatthāpi.
ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾಧಮ್ಮಾನಂ ಘಟಿತಾರಮ್ಮಣಂ ಏಕತೋ ಆರಮ್ಮಣಭಾವೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾ ಧಮ್ಮಾ ವಾ ಘಟಿತಾರಮ್ಮಣಂ ಇದಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೀಸು ಭವೇಸು ಕಿಲೇಸಾನನ್ತಿ ಭವತ್ತಯವಿಸಯಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Ajjhattabahiddhāti ajjhattabahiddhādhammānaṃ ghaṭitārammaṇaṃ ekato ārammaṇabhāvo natthīti attho, ajjhattabahiddhā dhammā vā ghaṭitārammaṇaṃ idaṃ natthīti attho. Tīsu bhavesu kilesānanti bhavattayavisayānaṃ kilesānanti attho.
ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕನ್ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಭವಂ। ಸಬ್ಬಸ್ಮಿಂ ಲೀನೇ ಉದ್ಧಟೇ ಚ ಚಿತ್ತೇ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ, ಸಬ್ಬೇ ವಾ ಲೀನೇ ಉದ್ಧಟೇ ಚ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಅತ್ಥಿಕಾ ಏತಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಾ। ಅನ್ತೋಸಙ್ಖೇಪೋತಿ ಅನ್ತೋಓಲೀಯನಾ ಕೋಸಜ್ಜನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sabbatthikanti sabbattha bhavaṃ. Sabbasmiṃ līne uddhaṭe ca citte icchitabbattā, sabbe vā līne uddhaṭe ca bhāvetabbā bojjhaṅgā atthikā etāyāti sabbatthikā. Antosaṅkhepoti antoolīyanā kosajjanti attho.
ಅವಿಸೇಸೇನ ದ್ವೀಹಿಪಿ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಏಕೇಕೇನ ವುತ್ತಪ್ಪಹಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವಿಸೇಸೇನಾ’’ತಿ ಆಹ, ‘‘ವಿನೇಯ್ಯ ನೀವರಣಾನೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸವಿನಯಸ್ಸ ವಾ ಪಯೋಜನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ವಿಸೇಸೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಯ ಉಜುವಿಪಚ್ಚನೀಕಾನಂ ಅನುರೋಧವಿರೋಧಾದೀನಂ ಪಹಾನದಸ್ಸನಞ್ಹಿ ಏತಸ್ಸ ಪಯೋಜನನ್ತಿ। ಕಾಯಭಾವನಾಯಾತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತೇನಾತಿ ಅನುರೋಧಾದಿಪ್ಪಹಾನವಚನೇನ।
Avisesena dvīhipi nīvaraṇappahānaṃ vuttanti katvā puna ekekena vuttappahānavisesaṃ dassetuṃ ‘‘visesenā’’ti āha, ‘‘vineyya nīvaraṇānī’’ti avatvā abhijjhādomanassavinayassa vā payojanaṃ dassento ‘‘visesenā’’tiādimāha. Kāyānupassanābhāvanāya ujuvipaccanīkānaṃ anurodhavirodhādīnaṃ pahānadassanañhi etassa payojananti. Kāyabhāvanāyāti kāyānupassanābhāvanā adhippetā. Tenāti anurodhādippahānavacanena.
ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿ ಮೇತ್ತಾ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಅಸುಭಭಾವನಾ ಚ। ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇನ ಏತೇನ ಯೋಗಿನಾ ಪರಿಹರಿಯಮಾನಂ ತಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವುತ್ತಂ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಬಲೇನ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬತ್ತಾ, ಸತಿಯಾ ವಾ ಸಮಥೋ ವುತ್ತೋ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ।
Sabbatthikakammaṭṭhānaṃ buddhānussati mettā maraṇassati asubhabhāvanā ca. Satisampajaññena etena yoginā parihariyamānaṃ taṃ sabbatthikakammaṭṭhānaṃ vuttaṃ satisampajaññabalena avicchinnassa tassa pariharitabbattā, satiyā vā samatho vutto samādhikkhandhasaṅgahitattā.
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಉದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kāyānupassanāuddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಉದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Vedanānupassanādiuddesavaṇṇanā
ಕೇವಲಂ ಪನಿಧಾತಿಆದಿನಾ ಇಧ ಏತ್ತಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅದ್ದಮದಕ್ಖೀತಿ ದ್ವೇಪಿ ಏಕತ್ಥಾ। ಸಮ್ಮದ್ದಸೋತಿ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸಕೋ।
Kevalaṃ panidhātiādinā idha ettakaṃ veditabbanti veditabbaṃ paricchedaṃ dasseti. Addamadakkhīti dvepi ekatthā. Sammaddasoti sammā passako.
ಸುಖದುಕ್ಖತೋಪಿ ಚಾತಿ ಸುಖಾದೀನಂ ಠಿತಿವಿಪರಿಣಾಮಞಾಣಸುಖತಾಯ, ವಿಪರಿಣಾಮಟ್ಠಿತಿಅಞ್ಞಾಣದುಕ್ಖತಾಯ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಚ ಸುಖತೋ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಚ ದುಕ್ಖತೋ ಅನುಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sukhadukkhatopi cāti sukhādīnaṃ ṭhitivipariṇāmañāṇasukhatāya, vipariṇāmaṭṭhitiaññāṇadukkhatāya ca vuttattā tissopi ca sukhato tissopi ca dukkhato anupassitabbāti attho.
ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಛನ್ದಾದಿಅಧಿಪತಿಞಾಣಾದಿಸಹಜಾತಕಾಮಾವಚರಾದಿಭೂಮಿನಾನತ್ತಭೇದಾನಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲತಬ್ಬಿಪಾಕಕಿರಿಯಾನಾನತ್ತಭೇದಸ್ಸ ಚ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಸಙ್ಖಾರಿಕಾಸಙ್ಖಾರಿಕಸವತ್ಥುಕಾವತ್ಥುಕಾದಿನಾನತ್ತಭೇದಾನಞ್ಚ ವಸೇನಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಸುಞ್ಞತಾಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ಖನ್ಧಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೧) ಸುಞ್ಞತಾವಾರೇ ಆಗತಸುಞ್ಞತಾಸಭಾವಸ್ಸ ವಸೇನ। ಕಾಮಞ್ಚೇತ್ಥಾತಿಆದಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ಪಹೀನತ್ತಾ ಪುನ ಪಹಾನಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೋದನಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ವಾ ಏಕತ್ಥ ಪಹೀನಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಹೀನಂ ಹೋತೀತಿ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮಚೋದನಾಯ ನಾನಾಪುಗ್ಗಲಪರಿಹಾರೋ, ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ನಾನಾಚಿತ್ತಕ್ಖಣಿಕಪರಿಹಾರೋ। ಲೋಕಿಯಭಾವನಾಯ ಹಿ ಕಾಯೇ ಪಹೀನಂ ನ ವೇದನಾದೀಸು ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಂ ಹೋತಿ। ಯದಿಪಿ ನ ಪವತ್ತೇಯ್ಯ, ನ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವನಾಯ ತತ್ಥ ಸಾ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಪುನ ತಪ್ಪಹಾನಂ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವಾತಿ। ಉಭಯತ್ಥ ವಾ ಉಭಯಂ ಸಮ್ಭವತೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಏಕತ್ಥ ಪಹೀನಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಪಹೀನಂ ಹೋತೀತಿ ಮಗ್ಗಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಂ, ಲೋಕಿಯಭಾವನಾಯ ವಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಮತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಪಞ್ಚಪಿ ಖನ್ಧಾ ಲೋಕೋ’’ತಿ ಹಿ ಚತೂಸುಪಿ ವುತ್ತನ್ತಿ।
Rūpādiārammaṇachandādiadhipatiñāṇādisahajātakāmāvacarādibhūminānattabhedānaṃ kusalākusalatabbipākakiriyānānattabhedassa ca ādi-saddena sasaṅkhārikāsaṅkhārikasavatthukāvatthukādinānattabhedānañca vasenāti yojetabbaṃ. Suññatādhammassāti ‘‘dhammā honti, khandhā hontī’’tiādinā (dha. sa. 121) suññatāvāre āgatasuññatāsabhāvassa vasena. Kāmañcetthātiādinā pubbe pahīnattā puna pahānaṃ na vattabbanti codanaṃ dasseti, maggacittakkhaṇe vā ekattha pahīnaṃ sabbattha pahīnaṃ hotīti visuṃ visuṃ na vattabbanti. Tattha purimacodanāya nānāpuggalaparihāro, pacchimāya nānācittakkhaṇikaparihāro. Lokiyabhāvanāya hi kāye pahīnaṃ na vedanādīsu vikkhambhitaṃ hoti. Yadipi na pavatteyya, na paṭipakkhabhāvanāya tattha sā abhijjhādomanassassa appavatti hotīti puna tappahānaṃ vattabbamevāti. Ubhayattha vā ubhayaṃ sambhavato yojetabbaṃ. Ekattha pahīnaṃsesesupi pahīnaṃ hotīti maggasatipaṭṭhānabhāvanaṃ, lokiyabhāvanāya vā sabbattha appavattimattaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Pañcapi khandhā loko’’ti hi catūsupi vuttanti.
ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಉದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vedanānupassanādiuddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಉದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Uddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Kāyānupassanāniddesavaṇṇanā
೩೫೬. ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರವಚನೇನ ಉದ್ದೇಸೇ ದಸ್ಸಿತಾ ಅಜ್ಝತ್ತಾದಿಅನುಪಸ್ಸನಾ ಪಕಾರಾ ಚ ಗಹಿತಾ। ತತ್ಥ ಅನ್ತೋಗಧಾ ಚುದ್ದಸ ಪಕಾರಾ, ಕಾಯಗತಾಸತಿಸುತ್ತೇ ವುತ್ತಾ ಕೇಸಾದಿವಣ್ಣಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಪ್ಪಕಾರಾ, ಲೋಕಿಯಾದಿಪ್ಪಕಾರಾ ಚಾತಿ ತೇಪಿ ಗಹಿತಾ ಏವ। ನಿದ್ದೇಸೇ ಹಿ ಏಕಪ್ಪಕಾರನಿದ್ದೇಸೇನ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ಕತನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಗ್ಗಹಣಞ್ಚ ಬಾಹಿರೇಸುಪಿ ಏಕದೇಸಸಮ್ಭವತೋ ಕತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
356. Sabbappakāravacanena uddese dassitā ajjhattādianupassanā pakārā ca gahitā. Tattha antogadhā cuddasa pakārā, kāyagatāsatisutte vuttā kesādivaṇṇakasiṇārammaṇacatukkajjhānappakārā, lokiyādippakārā cāti tepi gahitā eva. Niddese hi ekappakāraniddesena nidassanamattaṃ katanti, sabbappakāraggahaṇañca bāhiresupi ekadesasambhavato katanti daṭṭhabbaṃ.
ತಿರಿಯಂ ತಚಪರಿಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನನು ಕೇಸಲೋಮನಖಾನಂ ಅತಚಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತಾ ತಚಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥೀತಿ? ಯದಿಪಿ ಅತ್ಥಿ, ತಚಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಬಹುಲತಾಯ ಪನ ತಚಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತಾ ನ ನ ಹೋತಿ ಕಾಯಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ। ತಚೋ ಪರಿಯನ್ತೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಚಪರಿಯನ್ತೋತಿ ವುತ್ತೋತಿ ಏತೇನ ಪನ ವಚನೇನ ಕಾಯೇಕದೇಸಭೂತೋ ತಚೋ ಗಹಿತೋ ಏವ। ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾ ಚ ಕೇಸಾದಯೋ ತದನುಪವಿಟ್ಠಮೂಲಾ ತಚಪರಿಯನ್ತಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಸಮೂಹೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಕಾಯೋ ತಚಪರಿಯನ್ತೋತಿ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tiriyaṃ tacaparicchinnanti ettha nanu kesalomanakhānaṃ atacaparicchinnatā tacassa ca atthīti? Yadipi atthi, tacaparicchinnabahulatāya pana tacaparicchinnatā na na hoti kāyassāti evaṃ vuttaṃ. Taco pariyanto assāti tacapariyantoti vuttoti etena pana vacanena kāyekadesabhūto taco gahito eva. Tappaṭibaddhā ca kesādayo tadanupaviṭṭhamūlā tacapariyantāva hontīti dvattiṃsākārasamūho sabbopi kāyo tacapariyantoti vuttoti veditabbo.
‘‘ಪೂರಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಕೇ ಪನ ತೇ ಪಕಾರಾ? ಯೇಹಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಅಸುಚಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಕೇಸಾ ಲೋಮಾತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಏತೇ ಕೇಸಾದಯೋ ಆಕಾರಾ’’ತಿ। ಆಕಾರಾ ಪಕಾರಾತಿ ಹಿ ಏಕೋ ಅತ್ಥೋ।
‘‘Pūraṃ nānappakārassā’’ti vuttaṃ, ke pana te pakārā? Yehi nānappakāraṃ asuci vuttanti kesā lomātiādi vuttanti imamatthaṃ dīpento āha ‘‘ete kesādayo ākārā’’ti. Ākārā pakārāti hi eko attho.
ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಯಾವ ಅಪರಿಪ್ಫನ್ದನಿಸಜ್ಜಾಮೂಲಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಯಾವತಾ ಉಟ್ಠಾತಿ ವಾ, ತಾವ ಏಕೋ ನಿಸಜ್ಜವಾರೋ। ಯೇನ ವಿಧಿನಾ ಉಗ್ಗಹೇ ಕುಸಲೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಸತ್ತವಿಧೋ ವಿಧಿ ‘‘ಉಗ್ಗಹಕೋಸಲ್ಲ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂನಿಬ್ಬತ್ತಂ ವಾ ಞಾಣಂ।
Nisinnassa yāva aparipphandanisajjāmūlakaṃ dukkhaṃ uppajjati, yāvatā uṭṭhāti vā, tāva eko nisajjavāro. Yena vidhinā uggahe kusalo hoti, so sattavidho vidhi ‘‘uggahakosalla’’nti vuccati, taṃnibbattaṃ vā ñāṇaṃ.
ಪಥವೀಧಾತುಬಹುಲಭಾವತೋ ಮತ್ಥಲುಙ್ಗಸ್ಸ ಕರೀಸಾವಸಾನೇ ತನ್ತಿಆರೋಪನಮಾಹ। ಏತ್ಥ ಪನ ಮಂಸಂ…ಪೇ॰… ವಕ್ಕಂ…ಪೇ॰… ಕೇಸಾತಿ ಏವಂ ವಕ್ಕಪಞ್ಚಕಾದೀಸು ಅನುಲೋಮಸಜ್ಝಾಯಂ ವತ್ವಾ ಪಟಿಲೋಮಸಜ್ಝಾಯೋ ಪುರಿಮೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವುತ್ತೋ। ಸ್ವಾಯಂ ಯೇ ಪರತೋ ವಿಸುಂ ತಿಪಞ್ಚಾಹಂ, ಪುರಿಮೇಹಿ ಏಕತೋ ತಿಪಞ್ಚಾಹನ್ತಿ ಛಪಞ್ಚಾಹಂ ಸಜ್ಝಾಯಾ ವಕ್ಖಮಾನಾ, ತೇಸು ಆದಿಅನ್ತದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅನುಲೋಮಪಟಿಲೋಮಸಜ್ಝಾಯೇಪಿ ಹಿ ಪಟಿಲೋಮಸಜ್ಝಾಯೋ ಅನ್ತಿಮೋತಿ। ಸಜ್ಝಾಯಪ್ಪಕಾರನ್ತರಂ ವಾ ಏತಮ್ಪೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಹತ್ಥಸಙ್ಖಲಿಕಾ ಅಙ್ಗುಲಿಪನ್ತಿ। ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧಸ್ಸಾತಿ ಅಸುಭಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧಸ್ಸ, ಧಾತುಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ವಾ।
Pathavīdhātubahulabhāvato matthaluṅgassa karīsāvasāne tantiāropanamāha. Ettha pana maṃsaṃ…pe… vakkaṃ…pe… kesāti evaṃ vakkapañcakādīsu anulomasajjhāyaṃ vatvā paṭilomasajjhāyo purimehi sambandho vutto. Svāyaṃ ye parato visuṃ tipañcāhaṃ, purimehi ekato tipañcāhanti chapañcāhaṃ sajjhāyā vakkhamānā, tesu ādiantadassanavasena vuttoti daṭṭhabbo. Anulomapaṭilomasajjhāyepi hi paṭilomasajjhāyo antimoti. Sajjhāyappakārantaraṃ vā etampīti veditabbaṃ. Hatthasaṅkhalikā aṅgulipanti. Lakkhaṇapaṭivedhassāti asubhalakkhaṇapaṭivedhassa, dhātulakkhaṇapaṭivedhassa vā.
ಅತ್ತನೋ ಭಾಗೋ ಸಭಾಗೋ, ಸಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಸಭಾಗಪರಿಚ್ಛೇದೋ, ಹೇಟ್ಠುಪರಿತಿರಿಯನ್ತೇಹಿ ಸಕಕೋಟ್ಠಾಸಿಕಕೇಸನ್ತರಾದೀಹಿ ಚ ಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Attano bhāgo sabhāgo, sabhāgena paricchedo sabhāgaparicchedo, heṭṭhuparitiriyantehi sakakoṭṭhāsikakesantarādīhi ca paricchedoti attho.
ಧಾತುವಿಭಙ್ಗೋ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೪೨ ಆದಯೋ) ಪುಕ್ಕುಸಾತಿಸುತ್ತಂ। ಸಾಧಾರಣವಸೇನಾತಿ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಸಿದ್ಧೇ ಸಬ್ಬ-ಗ್ಗಹಣಂ ವಣ್ಣಕಸಿಣವಸೇನ ಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಿಕಸಮಥಸಾಧಾರಣತ್ತಸ್ಸ ಚ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ।
Dhātuvibhaṅgo (ma. ni. 3.342 ādayo) pukkusātisuttaṃ. Sādhāraṇavasenāti ettakeneva siddhe sabba-ggahaṇaṃ vaṇṇakasiṇavasena catukkajjhānikasamathasādhāraṇattassa ca dassanatthaṃ.
ಓಕ್ಕಮನವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬವಜ್ಜೇತಬ್ಬೇ ಮಗ್ಗೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಬಹಿದ್ಧಾ ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣೇತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಂ ಹಿತ್ವಾ ಸುಭಾದಿವಸೇನ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಕೇಸಾದಯೋಪಿ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣಾನೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಉಕ್ಕುಟ್ಠುಕ್ಕಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಏಕತ್ಥ ಕತಾಯ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಯಾ ಕಮೇನ ಸಬ್ಬತಾಲೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತತಾಲಂ ಆದಿತಾಲಞ್ಚ ಅಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ತತೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಕತಾಯ ಉಕ್ಕುಟ್ಠಿಯಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Okkamanavissajjananti paṭipajjitabbavajjetabbe maggeti attho. Bahiddhā puthuttārammaṇeti ettha kāyānupassanaṃ hitvā subhādivasena gayhamānā kesādayopi bahiddhā puthuttārammaṇānevāti veditabbā. Ukkuṭṭhukkaṭṭhiṭṭhāneyeva uṭṭhahitvāti pubbe viya ekattha katāya ukkuṭṭhiyā kamena sabbatālesu patitvā uṭṭhahitvā pariyantatālaṃ āditālañca agantvā tato tato tattha tattheva katāya ukkuṭṭhiyā uṭṭhahitvāti attho.
ಅಧಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಚಿತ್ತಂ। ಅನುಯುತ್ತೇನಾತಿ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತೇನ, ಭಾವೇನ್ತೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಾಕಾರೋ ಸಮಾಧಿಯೇವ। ಮನಸಿ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಾಧಿಕಾರಣಂ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಂ ಆವಜ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಠಾನಂ ಅತ್ಥೀತಿ ವಚನಸೇಸೋ, ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಕೋಸಜ್ಜಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯ, ಏತಸ್ಸ ಸಂವತ್ತನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಂ ವಾ ಮನಸಿಕರಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಕೋಸಜ್ಜಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಠಾನಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ಪಭಙ್ಗೂತಿ ಕಮ್ಮನಿಯಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಚ ಪಭಿಜ್ಜನಸಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
Adhicittanti samathavipassanācittaṃ. Anuyuttenāti yuttapayuttena, bhāventenāti attho. Samādhinimittaṃ upalakkhaṇākāro samādhiyeva. Manasi kātabbanti citte kātabbaṃ, uppādetabbanti attho. Samādhikāraṇaṃ vā ārammaṇaṃ samādhinimittaṃ āvajjitabbanti attho. Ṭhānaṃ atthīti vacanaseso, taṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyya, etassa saṃvattanassa kāraṇaṃ atthīti attho. Taṃ vā manasikaraṇaṃ cittaṃ kosajjāya saṃvatteyyāti etassa ṭhānaṃ kāraṇanti attho. Na ca pabhaṅgūti kammaniyabhāvūpagamanena ca pabhijjanasabhāvanti attho.
ಆಲಿಮ್ಪೇತೀತಿ ಆದೀಪೇತಿ ಜಾಲೇತಿ। ತಞ್ಚಾತಿ ತಂ ಪಿಳನ್ಧನವಿಕತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಅತ್ಥಂ ಪಯೋಜನಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಸುವಣ್ಣಕಾರಸ್ಸ ಅನುಭೋತಿ ಸಮ್ಭೋತಿ ಸಾಧೇತಿ । ಅಸ್ಸ ವಾ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ತಂ ಅತ್ಥಂ ಸುವಣ್ಣಕಾರೋ ಅನುಭೋತಿ ಪಾಪುಣಾತಿ।
Ālimpetīti ādīpeti jāleti. Tañcāti taṃ piḷandhanavikatisaṅkhātaṃ atthaṃ payojanaṃ. Assāti suvaṇṇakārassa anubhoti sambhoti sādheti . Assa vā suvaṇṇassa taṃ atthaṃ suvaṇṇakāro anubhoti pāpuṇāti.
ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಇದ್ಧಿವಿಧಾದಿಞಾಣೇನ ಸಚ್ಛಿಕರಣೀಯಸ್ಸ ಇದ್ಧಿವಿಧಪಚ್ಚನುಭವನಾದಿಕಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಚ್ಛಿಕರಣೀಯಸ್ಸ। ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಸಕ್ಖಿ, ಸಕ್ಖಿನೋ ಭಬ್ಬತಾ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತಾ, ಸಕ್ಖಿಭವನತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಕ್ಖಿ ಚ ಸೋ ಭಬ್ಬೋ ಚಾತಿ ವಾ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಇದ್ಧಿವಿಧಾದೀನಂ ಭಬ್ಬೋ, ತತ್ಥ ಚ ಸಕ್ಖೀತಿ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಕ್ಖಿಭಬ್ಬತಾ, ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಆಯತನೇತಿ ಪುಬ್ಬಹೇತಾದಿಕೇ ಕಾರಣೇ ಸತಿ।
Abhiññāya iddhividhādiñāṇena sacchikaraṇīyassa iddhividhapaccanubhavanādikassa abhiññāsacchikaraṇīyassa. Paccakkhaṃ yassa atthi, so sakkhi, sakkhino bhabbatā sakkhibhabbatā, sakkhibhavanatāti vuttaṃ hoti. Sakkhi ca so bhabbo cāti vā sakkhibhabbo. Ayañhi iddhividhādīnaṃ bhabbo, tattha ca sakkhīti sakkhibhabbo, tassa bhāvo sakkhibhabbatā, taṃ pāpuṇāti. Āyataneti pubbahetādike kāraṇe sati.
ಸೀತಿಭಾವನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಕಿಲೇಸದರಥವೂಪಸಮಂ ವಾ। ಸಮ್ಪಹಂಸೇತೀತಿ ಸಮಪವತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ ತಥಾಪವತ್ತಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ ತೋಸೇತಿ ಉತ್ತೇಜೇತಿ। ಯದಾ ವಾ ನಿರಸ್ಸಾದಂ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವನಾಯ ನ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ, ತದಾ ಜಾತಿಆದೀನಿ ಸಂವೇಗವತ್ಥೂನಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಿ ಸಮುತ್ತೇಜೇತಿ।
Sītibhāvanti nibbānaṃ, kilesadarathavūpasamaṃ vā. Sampahaṃsetīti samapavattaṃ cittaṃ tathāpavattiyā paññāya toseti uttejeti. Yadā vā nirassādaṃ cittaṃ bhāvanāya na pakkhandati, tadā jātiādīni saṃvegavatthūni paccavekkhitvā sampahaṃseti samuttejeti.
ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾ, ಕಥಂ? ದ್ವೇ ಕೇಸಾ ಏಕತೋ ನತ್ಥೀತಿ। ಆಸಯೋತಿ ನಿಸ್ಸಯೋ, ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tiriyaṃ aññamaññena paricchinnā, kathaṃ? Dve kesā ekato natthīti. Āsayoti nissayo, paccayoti attho.
ನಖಾ ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಾತಿ ವಿಸುಂ ವವತ್ಥಿತತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತಮೇವ ಹಿ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದ್ವೇ ನಖಾ ಏಕತೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆಹಾತಿ।
Nakhā tiriyaṃ aññamaññena paricchinnāti visuṃ vavatthitataṃ sandhāya vuttaṃ. Tameva hi atthaṃ dassetuṃ ‘‘dve nakhā ekato natthī’’ti āhāti.
ಸುಖುಮಮ್ಪೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಓಳಾರಿಕಚಮ್ಮತೋ ಸುಖುಮಂ ಅನ್ತೋಮುಖಚಮ್ಮಾದಿ। ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ವಾ ತಚೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ ಯಂ ದುರುಪಲಕ್ಖಣೀಯಂ, ತಂ ‘‘ಸುಖುಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಞ್ಹಿ ವುತ್ತನಯೇನ ತಚಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಹೋತೀತಿ।
Sukhumampīti yathāvuttaoḷārikacammato sukhumaṃ antomukhacammādi. Koṭṭhāsesu vā tacena paricchinnattā yaṃ durupalakkhaṇīyaṃ, taṃ ‘‘sukhuma’’nti vuttaṃ. Tañhi vuttanayena tacaṃ vivaritvā passantassa pākaṭaṃ hotīti.
ತಾಲಗುಳಪಟಲಂ ನಾಮ ಪಕ್ಕತಾಲಫಲಲಸಿಕಂ ತಾಲಪಟ್ಟಿಕಾಯ ಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಗಹಿತಪಟಲಂ।
Tālaguḷapaṭalaṃ nāma pakkatālaphalalasikaṃ tālapaṭṭikāya limpitvā sukkhāpetvā uddharitvā gahitapaṭalaṃ.
ಏವಂ ತಿಮತ್ತಾನೀತಿ ಏವಂ-ಮತ್ತ-ಸದ್ದೇಹಿ ಗೋಪ್ಫಕಟ್ಠಿಕಾದೀನಿ ಅವುತ್ತಾನಿಪಿ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕೀಳಾಗೋಳಕಾನಿ ಸುತ್ತೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಘಟ್ಟೇತ್ವಾ ಕೀಳನಗೋಳಕಾನಿ।
Evaṃ timattānīti evaṃ-matta-saddehi gopphakaṭṭhikādīni avuttānipi dassetīti veditabbaṃ. Kīḷāgoḷakāni suttena bandhitvā aññamaññaṃ ghaṭṭetvā kīḷanagoḷakāni.
ತತ್ಥ ಜಙ್ಘಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಜಣ್ಣುಕಟ್ಠಿಮ್ಹಿ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಠಿತಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನ ಅಟ್ಠಿನಾ ಪತಿಟ್ಠಿತಟ್ಠಾನಂ ಯಂ ಕಟಿಟ್ಠಿನೋ, ತಂ ಅಗ್ಗಛಿನ್ನಮಹಾಪುನ್ನಾಗಫಲಸದಿಸಂ। ಸೀಸಕಪಟ್ಟವೇಠಕಂ ವೇಠೇತ್ವಾ ಠಪಿತಸೀಸಮಯಂ ಪಟ್ಟಕಂ। ಸುತ್ತಕನ್ತನಸಲಾಕಾವಿದ್ಧಾ ಗೋಳಕಾ ವಟ್ಟನಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ವಟ್ಟನಾನಂ ಆವಲಿ ವಟ್ಟನಾವಲಿ। ಅವಲೇಖನಸತ್ಥಕಂ ಉಚ್ಛುತಚಾವಲೇಖನಸತ್ಥಕಂ।
Tattha jaṅghaṭṭhikassa patiṭṭhitaṭṭhānanti jaṇṇukaṭṭhimhi pavisitvā ṭhitaṭṭhānanti adhippāyo. Tena aṭṭhinā patiṭṭhitaṭṭhānaṃ yaṃ kaṭiṭṭhino, taṃ aggachinnamahāpunnāgaphalasadisaṃ. Sīsakapaṭṭaveṭhakaṃ veṭhetvā ṭhapitasīsamayaṃ paṭṭakaṃ. Suttakantanasalākāviddhā goḷakā vaṭṭanāti vuccanti, vaṭṭanānaṃ āvali vaṭṭanāvali. Avalekhanasatthakaṃ ucchutacāvalekhanasatthakaṃ.
ವಕ್ಕಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ವಕ್ಕಪರಿಯನ್ತಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ।
Vakkabhāgena paricchinnanti vakkapariyantabhāgena paricchinnaṃ.
ಸಕ್ಖರಸುಧಾವಣ್ಣನ್ತಿ ಮರುಮ್ಪೇಹಿ ಕತಸುಧಾವಣ್ಣಂ। ‘‘ಸೇತಸಕ್ಖರಸುಧಾವಣ್ಣ’’ನ್ತಿ ಚ ಪಾಠಂ ವದನ್ತಿ, ಸೇತಸಕ್ಖರಾವಣ್ಣಂ ಸುಧಾವಣ್ಣಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sakkharasudhāvaṇṇanti marumpehi katasudhāvaṇṇaṃ. ‘‘Setasakkharasudhāvaṇṇa’’nti ca pāṭhaṃ vadanti, setasakkharāvaṇṇaṃ sudhāvaṇṇañcāti attho.
ಯತ್ಥ ಅನ್ನಪಾನಂ ನಿಪತಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Yattha annapānaṃ nipatitvā tiṭṭhatīti sambandho.
ವಿಸಮಚ್ಛಿನ್ನಕಲಾಪೋ ವಿಸಮಂ ಉದಕಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ಏವಮೇವ ಸರೀರಂ ಕೇಸಕೂಪಾದಿವಿವರೇಹಿ ಉಪರಿ ಹೇಟ್ಠಾ ತಿರಿಯಞ್ಚ ವಿಸಮಂ ಪಗ್ಘರತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಿಸಮಚ್ಛಿನ್ನ-ಗ್ಗಹಣಂ ಕರೋತಿ।
Visamacchinnakalāpo visamaṃ udakaṃ paggharati, evameva sarīraṃ kesakūpādivivarehi upari heṭṭhā tiriyañca visamaṃ paggharatīti dassetuṃ visamacchinna-ggahaṇaṃ karoti.
ಅತಿಕಟುಕಅಚ್ಚುಣ್ಹಾದಿಕೋ ವಿಸಭಾಗಾಹಾರೋ ಉಣ್ಹಕಾಲೇ ಪವತ್ತಮಾನಾನಂ ಧಾತೂನಂ ವಿಸಭಾಗತ್ತಾ।
Atikaṭukaaccuṇhādiko visabhāgāhāro uṇhakāle pavattamānānaṃ dhātūnaṃ visabhāgattā.
ಏಕತ್ತಾರಮ್ಮಣಬಲೇನೇವ ವಾತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತನೀವರಣೇನ ಸುಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತೇನ ಉಪಟ್ಠಿತಸ್ಸ ನಾನಾರಮ್ಮಣವಿಪ್ಫನ್ದನವಿರಹೇನ ಏಕಸಭಾವಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ವಸೇನ। ತಞ್ಹಿ ಏಕತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಉಪಟ್ಠಹಮಾನಮೇವ ಅತ್ತನಿ ಅಭಿರತಿಂ, ಸಾತಿಸಯಂ ಫರಣಪೀತಿಂ, ಇಟ್ಠಾಕಾರಾನುಭವನಞ್ಚ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ನ ಹಿ ಅಭಿರತಿಸೋಮನಸ್ಸೇಹಿ ವಿನಾ ಅನತಿಕ್ಕನ್ತಪೀತಿಸುಖಸ್ಸ ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ಥೀತಿ।
Ekattārammaṇabaleneva vāti vikkhambhitanīvaraṇena susamāhitacittena upaṭṭhitassa nānārammaṇavipphandanavirahena ekasabhāvassa ārammaṇassa vasena. Tañhi ekattārammaṇaṃ upaṭṭhahamānameva attani abhiratiṃ, sātisayaṃ pharaṇapītiṃ, iṭṭhākārānubhavanañca somanassaṃ uppādeti. Na hi abhiratisomanassehi vinā anatikkantapītisukhassa ekattupaṭṭhānaṃ atthīti.
ಅವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಸಾಧಾರಣವಸೇನಾತಿ ಪಟಿಕೂಲಧಾತುವಣ್ಣವಿಸೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸಾಧಾರಣವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿವಿಧೇನಾತಿ ಅನುಲೋಮಾದಿನಾ ವಕ್ಖಮಾನೇನ। ಛ ಮಾಸೇತಿ ಅದ್ಧಮಾಸೇ ಊನೇಪಿ ಮಾಸಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನೇ ಸಜ್ಝಾಯೇ ಛ ಮಾಸಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಸ್ಸ ಮಾಸನ್ತರಗಮನನಿವಾರಣಞ್ಹಿ ಛಮಾಸಗ್ಗಹಣಂ, ನ ಸಕಲಛಮಾಸೇ ಪರಿವತ್ತದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಆಚರಿಯಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ।
Avisesatopana sādhāraṇavasenāti paṭikūladhātuvaṇṇavisesaṃ akatvā samathavipassanāsādhāraṇavasenāti attho. Tividhenāti anulomādinā vakkhamānena. Cha māseti addhamāse ūnepi māsaparicchedena paricchijjamāne sajjhāye cha māsā paricchedakā hontīti katvā vuttanti veditabbaṃ. Paricchijjamānassa māsantaragamananivāraṇañhi chamāsaggahaṇaṃ, na sakalachamāse parivattadassanatthaṃ. Ācariyāti aṭṭhakathācariyā.
ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಧಾತುಪಟಿಕೂಲಲಕ್ಖಣಂ। ಜನಂ ನ ಅರಹನ್ತೀತಿ ಅಜಞ್ಞಾ, ಜನೇ ಪವೇಸೇತುಂ ಅಯುತ್ತಾ ಜಿಗುಚ್ಛನೀಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Lakkhaṇanti dhātupaṭikūlalakkhaṇaṃ. Janaṃ na arahantīti ajaññā, jane pavesetuṃ ayuttā jigucchanīyāti vuttaṃ hoti.
ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಟ್ಠೀನೀತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಟ್ಠೀನಿ ಕೋಟಿಯಾ ಠಿತಾನಿ। ನ ಏತ್ಥ ಕೋಚಿ ಅತ್ತಾ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಅಟ್ಠೀನಿ ಏವ ಅಟ್ಠಿಪುಞ್ಜಮತ್ತೋ ಏವಾಯಂ ಸಙ್ಘಾಟೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ । ಅನೇಕಸನ್ಧಿಯಮಿತೋತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಸನ್ಧೀಹಿ ಯಮಿತೋ ಸಮ್ಬದ್ಧೋ ಸೋ ಅಟ್ಠಿಪುಞ್ಜೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಕೇಹಿಚೀತಿ ಯಮೇನ್ತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಸೇಧೇತಿ। ಚೋದಿತೋ ಜರಾಯ ಮರಣಾಭಿಮುಖಗಮನೇನ ಚೋದಿತೋ।
Paṭipāṭiyā aṭṭhīnīti paṭipāṭiyā aṭṭhīni koṭiyā ṭhitāni. Na ettha koci attā nāma atthi, aṭṭhīni eva aṭṭhipuñjamatto evāyaṃ saṅghāṭoti dasseti . Anekasandhiyamitoti anekehi sandhīhi yamito sambaddho so aṭṭhipuñjoti dasseti. Na kehicīti yamentaṃ attānaṃ paṭisedheti. Codito jarāya maraṇābhimukhagamanena codito.
ಮಹಾಭೂತಂ ಉಪಾದಾರೂಪೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ‘‘ನೀಲಂ ಪೀತಂ ಸುಗನ್ಧಂ ದುಗ್ಗನ್ಧ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ। ಉಪಾದಾರೂಪಂ ಮಹಾಭೂತೇನ ತನ್ನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತತೋ ಬಹಿ ಅಭಾವಾ। ಛಾಯಾತಪಾನಂ ಆತಪಪಚ್ಚಯಛಾಯುಪ್ಪಾದಕಭಾವೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಚ್ಛೇದಕತಾ। ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪರಿಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ತದನ್ತೋಗಧಾನಂ ಚಕ್ಖಾದಿಆಯತನದ್ವಾರಾನಂ ವಸೇನ ತಂತಂದ್ವಾರಿಕಾ ಅರೂಪಿನೋ ಖನ್ಧಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ, ಆಯತನಾನಿ ಚ ದ್ವಾರಾನಿ ಚ ಆಯತನದ್ವಾರಾನೀತಿ ವಾ ಅತ್ಥೋ। ತೇನ ರೂಪಾಯತನಾದೀನಞ್ಚ ವಸೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
Mahābhūtaṃ upādārūpena paricchinnaṃ ‘‘nīlaṃ pītaṃ sugandhaṃ duggandha’’ntiādinā. Upādārūpaṃ mahābhūtena tannissitassa tassa tato bahi abhāvā. Chāyātapānaṃ ātapapaccayachāyuppādakabhāvo aññamaññaparicchedakatā. Rūpakkhandhassa pariggahitattā tadantogadhānaṃ cakkhādiāyatanadvārānaṃ vasena taṃtaṃdvārikā arūpino khandhā pākaṭā honti, āyatanāni ca dvārāni ca āyatanadvārānīti vā attho. Tena rūpāyatanādīnañca vasenāti vuttaṃ hoti.
ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವಾ, ಪಚ್ಚಯಾಯತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಮಾನೋ ವಾ ಸದಿಸೋ ಯುತ್ತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಸಪ್ಪಚ್ಚಯಾ।
Sappaccayāti sappaccayabhāvā, paccayāyattaṃ hutvā nibbattanti vuttaṃ hoti. Samāno vā sadiso yutto paccayo sappaccayo, tasmā sappaccayā.
ಏತ್ತಕೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಆಕಾರೇನ ಪಗುಣೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ। ಉಗ್ಗಹೋವ ಉಗ್ಗಹಸನ್ಧಿ। ವಣ್ಣಾದಿಮುಖೇನ ಹಿ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಏತ್ಥ ಸನ್ಧೀಯತಿ ಸಮ್ಬಜ್ಝತೀತಿ ‘‘ಸನ್ಧೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Ettakoti yathāvuttena ākārena paguṇo koṭṭhāso. Uggahova uggahasandhi. Vaṇṇādimukhena hi upaṭṭhānaṃ ettha sandhīyati sambajjhatīti ‘‘sandhī’’ti vuccati.
ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ವಣ್ಣಾದಿವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇತಿ ನಾತಿದೂರನಾಚ್ಚಾಸನ್ನಗಮನಾಗಮನಸಮ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಏಕಙ್ಗಂ, ದಿವಾ ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣಂ ರತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪಸದ್ದಂ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸನ್ತಿ ಏಕಂ, ಅಪ್ಪಡಂಸಮಕಸವಾತಾತಪಸರೀಸಪಸಮ್ಫಸ್ಸನ್ತಿ ಏಕಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಖೋ ಪನ ಸೇನಾಸನೇ ವಿಹರನ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಚೀವರ…ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ಏಕಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸೇನಾಸನೇ ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ ಬಹುಸ್ಸುತಾತಿ ಏಕಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೧)। ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇನಾತಿ ಅಪ್ಪಾಬಾಧಾಸಾಠೇಯ್ಯಸದ್ಧಾಪಞ್ಞಾವೀರಿಯೇಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇನ।
Upaṭṭhātīti vaṇṇādivasena upaṭṭhātīti attho. Pañcaṅgasamannāgateti nātidūranāccāsannagamanāgamanasampannanti ekaṅgaṃ, divā abbokiṇṇaṃ rattiṃ appasaddaṃ appanigghosanti ekaṃ, appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassanti ekaṃ, tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa appakasirena uppajjati cīvara…pe… parikkhāroti ekaṃ, tasmiṃ pana senāsane therā bhikkhū viharanti bahussutāti ekaṃ (a. ni. 10.11). Pañcaṅgasamannāgatenāti appābādhāsāṭheyyasaddhāpaññāvīriyehi padhāniyaṅgehi samannāgatena.
ಉಟ್ಠಾನಕದಾಯನ್ತಿ ತೇಹಿ ಖೇತ್ತೇಹಿ ಉಟ್ಠಾನಕಂ, ತೇಹಿ ದಾತಬ್ಬಧಞ್ಞನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಟ್ಠಕುಮ್ಭದಾಯಕಖೇತ್ತಂ ವಿಯ ಮುಖಧೋವನಕಿಚ್ಚಂ, ಸೋಳಸಕುಮ್ಭದಾಯಕಂ ವಿಯ ಖಾದನಭುಞ್ಜನಕಿಚ್ಚಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ಲಹುಕಗರುಕಭಾವತೋ। ತತೋ ಪನ ಯಂ ದುಕ್ಖಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಂ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಮನಸಿಕಾರೇನ ಚ ನಿವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏತ್ಥೇವ ಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಏತ್ತಾವತಾತಿ ಏಕದಿವಸಂ ತಿಂಸ ವಾರೇ ಮನಸಿಕಾರಟ್ಠಪನೇನ।
Uṭṭhānakadāyanti tehi khettehi uṭṭhānakaṃ, tehi dātabbadhaññanti attho. Ettha ca aṭṭhakumbhadāyakakhettaṃ viya mukhadhovanakiccaṃ, soḷasakumbhadāyakaṃ viya khādanabhuñjanakiccaṃ daṭṭhabbaṃ lahukagarukabhāvato. Tato pana yaṃ dukkhaṃ nibbattati, taṃ aññañca dvattiṃsākāramanasikārena ca nivattatīti āha ‘‘ettheva kammaṃ kātabba’’nti. Ettāvatāti ekadivasaṃ tiṃsa vāre manasikāraṭṭhapanena.
ಸಹಸ್ಸುದ್ಧಾರಂ ಸಾಧೇತ್ವಾತಿ ಸಹಸ್ಸವಡ್ಢಿತಂ ಇಣಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ। ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬೋತಿ ಉದ್ಧಾರೋತಿ ಹಿ ವಡ್ಢಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ। ಸುದ್ಧಚಿತ್ತೇನಾತಿ ವಿಕ್ಖೇಪಾದಿಕಿಲೇಸವಿರಹಿತಚಿತ್ತೇನ। ಕೇಸಾದೀಸು ತಚೇ ರಜ್ಜನ್ತಾ ಸುಚ್ಛವಿಚಮ್ಮಂ ತಚೋತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸುವಣ್ಣಾದಿವಣ್ಣೋ ಮೇ ತಚೋ’’ತಿಆದಿನಾ ರಜ್ಜನ್ತಿ।
Sahassuddhāraṃsādhetvāti sahassavaḍḍhitaṃ iṇaṃ yojetvā. Uddharitabboti uddhāroti hi vaḍḍhi vuccatīti. Suddhacittenāti vikkhepādikilesavirahitacittena. Kesādīsu tace rajjantā succhavicammaṃ tacoti gahetvā ‘‘suvaṇṇādivaṇṇo me taco’’tiādinā rajjanti.
ತೇಸು ದ್ವೇ ಏಕಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ನಾಮ ನ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ಪಲಾಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ರಾಗಾದಿವತ್ಥುಭಾವೇನ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರಾನಂ ಚೋರಸದಿಸತಾ ಅನತ್ಥಾವಹತಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
Tesu dve ekamaggaṃ paṭipajjamānā nāma na hontīti yathā tathā vā palāyantīti attho. Tattha rāgādivatthubhāvena dvattiṃsākārānaṃ corasadisatā anatthāvahatā daṭṭhabbā.
ಕಮ್ಮಮೇವ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಠಾನನ್ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವನಾ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ। ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಭಾವನಾಯ ಠಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಪ್ಪನಾರಮ್ಮಣಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ವುತ್ತಂ।
Kammameva visesādhigamassa ṭhānanti kammaṭṭhānaṃ bhāvanā vuccati. Tenāha ‘‘manasikarontassa appanaṃ pāpuṇātī’’ti. Kammassa vā bhāvanāya ṭhānaṃ ārammaṇaṃ appanārammaṇabhāvūpagamanena appanaṃ pāpuṇātīti vuttaṃ.
ಮಾನಜಾತಿಕೋತಿ ಏತೇನ ಲಙ್ಘನಸಮತ್ಥತಾಯೋಗೇನ ಉಪಸಮರಹಿತತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ತಥಾ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಡ್ಢಿತಂ ಉಪಸಮರಹಿತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬನ್ತಿ।
Mānajātikoti etena laṅghanasamatthatāyogena upasamarahitataṃ dasseti. Cittampi hi tathā nānārammaṇesu vaḍḍhitaṃ upasamarahitanti dassetabbanti.
ಹತ್ಥೇ ಗಹಿತಪಞ್ಹವತ್ಥು ಪಾಕತಿಕಮೇವಾತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ತತ್ಥ ಹಿ ವುತ್ತಂ –
Hatthe gahitapañhavatthu pākatikamevāti visuddhimagge vuttataṃ sandhāyāha. Tattha hi vuttaṃ –
‘‘ಮಾಲಕತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ದೀಘಭಾಣಕಅಭಯತ್ಥೇರಂ ಹತ್ಥೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಆವುಸೋ ಅಭಯ, ಇಮಂ ತಾವ ಪಞ್ಹಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹ ‘ಮಾಲಕತ್ಥೇರೋ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ದ್ವತ್ತಿಂಸಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ, ಸಚೇ ರತ್ತಿಂ ಏಕಂ, ದಿವಾ ಏಕಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಅತಿರೇಕಡ್ಢಮಾಸೇನ ಪುನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸಚೇ ಪನ ದೇವಸಿಕಂ ಏಕಮೇವ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಅತಿರೇಕಮಾಸೇನ ಪುನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀ’’’ತಿ।
‘‘Mālakatthero kira dīghabhāṇakaabhayattheraṃ hatthe gahetvā ‘āvuso abhaya, imaṃ tāva pañhaṃ uggaṇhāhī’ti vatvā āha ‘mālakatthero dvattiṃsakoṭṭhāsesu dvattiṃsapaṭhamajjhānalābhī, sace rattiṃ ekaṃ, divā ekaṃ samāpajjati, atirekaḍḍhamāsena puna sampajjati. Sace pana devasikaṃ ekameva samāpajjati, atirekamāsena puna sampajjatī’’’ti.
ಇದಂ ಪನ ಏಕಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಏಕಂ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಸಾಧನತ್ಥಂ ನಿದಸ್ಸನವಸೇನ ಆನೀತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Idaṃ pana ekaṃ manasikarontassa ekaṃ pāṭiyekkaṃ manasikarontassa dvattiṃsāti etassa sādhanatthaṃ nidassanavasena ānītanti daṭṭhabbaṃ.
ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಪಕ್ಖೇ ಠಿತಾನೀತಿ ಏತೇನ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತವಾಸೀ ಮಹಾತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರುಪಟ್ಠಾಕಸಾಮಣೇರೋ ವಿಯ ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಪಕ್ಖೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ದಸವಿಧಾಸುಭವಸೇನ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇಪಿ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಉಪಚಾರಪ್ಪತ್ತಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಅತ್ಥಿಸ್ಸ ಕಾಯೇ’’ತಿ ಪನ ಸತ್ತವಸೇನ ಕೇಸಾದೀಸು ಗಯ್ಹಮಾನೇಸು ಯಥಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ’’ತಿ ಸತ್ತ-ಗ್ಗಹಣರಹಿತೇ ಅಹಂಕಾರವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವಿದ್ಧಸ್ತಾಹಂಕಾರೇ ಸದಾ ಸನ್ನಿಹಿತೇ ಪಾಕಟೇ ಚ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ನ ತಥಾ ತತ್ಥಾತಿ ಅಪ್ಪನಂ ಅಪ್ಪತ್ತಾ ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾವ ತತ್ಥ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾತಾ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ।
Anupādinnakapakkhe ṭhitānīti etena cetiyapabbatavāsī mahātissatthero viya, saṅgharakkhitattherupaṭṭhākasāmaṇero viya ca anupādinnakapakkhe ṭhapetvā gahetuṃ sakkontassa dasavidhāsubhavasena jīvamānakasarīrepi upaṭṭhite upacārappatti dassitā hotīti veditabbā. ‘‘Atthissa kāye’’ti pana sattavasena kesādīsu gayhamānesu yathā ‘‘imasmiṃ kāye’’ti satta-ggahaṇarahite ahaṃkāravatthumhi viddhastāhaṃkāre sadā sannihite pākaṭe ca attano kāye upaṭṭhānaṃ hoti, na tathā tatthāti appanaṃ appattā ādīnavānupassanāva tattha hotīti adhippāyenāha ‘‘asubhānupassanāsaṅkhātā pana vipassanābhāvanā hotīti veditabbā’’ti.
೩೫೭. ಆದಿಮ್ಹಿ ಸೇವನಾ ಆಸೇವನಾ, ವಡ್ಢನಂ ಭಾವನಾ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕರಣಂ ಬಹುಲೀಕಮ್ಮನ್ತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ।
357. Ādimhi sevanā āsevanā, vaḍḍhanaṃ bhāvanā, punappunaṃ karaṇaṃ bahulīkammanti ayametesaṃ viseso.
೩೬೨. ವತ್ಥುಪರಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾದೋಮನಸ್ಸಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಪರಿಜಾನನೇನ। ಅಪ್ಪಿತಾತಿ ಗಮಿತಾ, ಸಾ ಚ ವಿನಾಸಿತತಾತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನಾಸಿತಾ’’ತಿ। ಅಪ್ಪವತ್ತಿಯಂ ಠಪಿತಾತಿಪಿ ಅಪ್ಪಿತಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ನಿರುತ್ತಿಸಿದ್ಧಿಯಾ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ವಿಗತನ್ತಾ ಕತಾತಿ ಇದಾನಿ ಕಾತಬ್ಬೋ ಅನ್ತೋ ಏತೇಸಂ ನತ್ಥೀತಿ ವಿಗತನ್ತಾ, ಏವಂಭೂತಾ ಕತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಮ್ಮಮೇವ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಠಾನಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ಕಮ್ಮೇ ವಾ ಠಾನಂ ಭಾವನಾರಮ್ಭೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ತಞ್ಚ ಅನುಪಸ್ಸನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ, ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
362. Vatthupariññāyāti abhijjhādomanassānaṃ vatthubhūtassa kāyassa parijānanena. Appitāti gamitā, sā ca vināsitatāti āha ‘‘vināsitā’’ti. Appavattiyaṃ ṭhapitātipi appitāti ayamattho niruttisiddhiyā vuttoti daṭṭhabbo. Vigatantā katāti idāni kātabbo anto etesaṃ natthīti vigatantā, evaṃbhūtā katāti attho. Kammameva visesādhigamassa ṭhānaṃ kammaṭṭhānaṃ, kamme vā ṭhānaṃ bhāvanārambho kammaṭṭhānaṃ, tañca anupassanāti āha ‘‘anupassanāya kammaṭṭhāna’’nti, anupassanāya vuttanti adhippāyo.
ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Kāyānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Vedanānupassanāniddesavaṇṇanā
೩೬೩. ಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸ ವೇದಿಯನಂ ಸಮ್ಪಜಾನವೇದಿಯನಂ। ವತ್ಥುನ್ತಿ ಸುಖಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಮಾಹ, ತೇನ ವತ್ಥು ಆರಮ್ಮಣಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ವತ್ಥುಆರಮ್ಮಣಾತಿ ಸಮಾಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ವೋಹಾರಮತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಏತೇನ ‘‘ಸುಖಂ ವೇದನಂ ವೇದಯಾಮೀ’’ತಿ ಇದಂ ವೋಹಾರಮತ್ತೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
363. Sampajānassa vediyanaṃ sampajānavediyanaṃ. Vatthunti sukhādīnaṃ ārammaṇamāha, tena vatthu ārammaṇaṃ etissāti vatthuārammaṇāti samāso daṭṭhabbo. Vohāramattaṃ hotīti etena ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti idaṃ vohāramattena vuttanti dasseti.
ವೀರಿಯಸಮಾಧಿಂ ಯೋಜೇತ್ವಾತಿ ಅಧಿವಾಸನವೀರಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಮತ್ತತಾಯ ತಸ್ಸ ಸಮತಾಯ ಉಭಯಂ ಸಹ ಯೋಜೇತ್ವಾ। ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹೀತಿ ಲೋಕುತ್ತರಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಸಹ। ಲೋಕಿಯಾನಮ್ಪಿ ವಾ ಸತಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾಲೇ ತತ್ಥ ಸಮತ್ಥತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಮಸೀಸೀತಿ ವಾರಸಮಸೀಸೀ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣವಾರಸ್ಸ ಅನನ್ತರವಾರೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಙ್ಖೇಪಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ, ವಿತ್ಥಾರಮನಸಿಕಾರವಸೇನ ರಾಹುಲೋವಾದಧಾತುವಿಭಙ್ಗಾದೀಸು।
Vīriyasamādhiṃ yojetvāti adhivāsanavīriyassa adhimattatāya tassa samatāya ubhayaṃ saha yojetvā. Saha paṭisambhidāhīti lokuttarapaṭisambhidāhi saha. Lokiyānampi vā sati uppattikāle tattha samatthataṃ sandhāya ‘‘saha paṭisambhidāhī’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Samasīsīti vārasamasīsī hutvā paccavekkhaṇavārassa anantaravāre parinibbāyīti attho. Saṅkhepamanasikāravasena mahāsatipaṭṭhāne, vitthāramanasikāravasena rāhulovādadhātuvibhaṅgādīsu.
ಫಸ್ಸಪಞ್ಚಮಕೇಯೇವಾತಿ ಏವ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೇಸು ತೀಸುಪಿ ಮುಖೇಸು ಪರಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಸಮಾನತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ನಿರವಸೇಸರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ವತ್ಥು ನಾಮ ಕರಜಕಾಯೋ’’ತಿ ಆಹ, ನ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಛವತ್ಥೂನೀತಿ। ಕರಜಕಾಯಸ್ಸ ಪನ ವತ್ಥುಭಾವಸಾಧನತ್ಥಂ ‘‘ಇದಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಏತ್ಥ ಸಿತಂ, ಏತ್ಥ ಪಟಿಬದ್ಧ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೫; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೫೨) ಸುತ್ತಂ ಆಭತಂ।
Phassapañcamakeyevāti eva-saddena vuttesu tīsupi mukhesu pariggahassa samānataṃ dasseti. Nāmarūpavavatthānassa adhippetattā niravasesarūpapariggahassa dassanatthaṃ ‘‘vatthu nāma karajakāyo’’ti āha, na cakkhādīni chavatthūnīti. Karajakāyassa pana vatthubhāvasādhanatthaṃ ‘‘idañca pana me viññāṇaṃ ettha sitaṃ, ettha paṭibaddha’’nti (dī. ni. 1.235; ma. ni. 2.252) suttaṃ ābhataṃ.
ಫಸ್ಸವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಪಾಕಟತಾ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಹೋತೀತಿ ಯೇಸಂ ನ ಹೋತಿ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಫಸ್ಸವಸೇನ ವಾ ಹಿ…ಪೇ॰… ನ ಪಾಕಟಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ತೇಸಂ ಪನ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ವೇದನಾ ಪಾಕಟಾತಿ ಆಹ ‘‘ವೇದನಾವಸೇನ ಪನ ಪಾಕಟಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಸತಧೋತಸಪ್ಪಿ ನಾಮ ಸತವಾರಂ ವಿಲಾಪೇತ್ವಾ ವಿಲಾಪೇತ್ವಾ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಗಹಿತಸಪ್ಪಿ।
Phassaviññāṇānaṃ pākaṭatā kesañci hotīti yesaṃ na hoti, te sandhāyāha ‘‘phassavasena vā hi…pe… na pākaṭaṃ hotī’’ti. Tesaṃ pana aññesañca sabbesaṃ veneyyānaṃ vedanā pākaṭāti āha ‘‘vedanāvasena pana pākaṭaṃ hotī’’ti. Satadhotasappi nāma satavāraṃ vilāpetvā vilāpetvā udake pakkhipitvā uddharitvā gahitasappi.
ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾತಿ ಚತುಕ್ಖನ್ಧಸಮುದಾಯತೋ ವಿಸುಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ। ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತಾದೀಸು ಕತ್ಥಚಿ ಪಠಮಂ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವೇದನಾವಸೇನ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ। ಕತ್ಥಚಿ ಅರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಏವ ವೇದನಾವಸೇನ ಅರೂಪರಾಸಿತೋ, ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾಯ ಪರಿಞ್ಞಾತತೋ ವಾ ರೂಪಾರೂಪರಾಸಿತೋ ವಾ ವಿನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ। ತತ್ಥಾಪಿ ಯೇಸು ಪಠಮಂ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಸು ತದನ್ತೋಗಧಂ । ಯೇಸು ನ ವುತ್ತಾ, ತೇಸು ಚ ವೇದನಾಯ ಆರಮ್ಮಣಮತ್ತಂ ಸಂಖಿತ್ತಂ ಪಾಳಿಅನಾರುಳ್ಹಂ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ರೂಪಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಕಥಿತತಾ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Vinivattetvāti catukkhandhasamudāyato visuṃ uddharitvā. Mahāsatipaṭṭhānasuttādīsu katthaci paṭhamaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ vatvā pacchā arūpakammaṭṭhānaṃ vedanāvasena vinivattetvā dassitaṃ. Katthaci arūpakammaṭṭhānaṃ eva vedanāvasena arūparāsito, ñātapariññāya pariññātato vā rūpārūparāsito vā vinivattetvā dassitaṃ. Tatthāpi yesu paṭhamaṃ ñātapariññā vuttā, tesu tadantogadhaṃ . Yesu na vuttā, tesu ca vedanāya ārammaṇamattaṃ saṃkhittaṃ pāḷianāruḷhaṃ rūpakammaṭṭhānaṃ sandhāya rūpakammaṭṭhānassa paṭhamaṃ kathitatā vuttāti veditabbā.
‘‘ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಇಟ್ಠಾನಂ ಕನ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೦೬) ನಯೇನ ವುತ್ತಂ ಛಗೇಹಸ್ಸಿತಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇಸು ಅಸ್ಸಾದಾನುಪಸ್ಸಿನೋ ಏವ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾಮಿಸನಿಸ್ಸಿತಾ ಛ ಗೇಹಸ್ಸಿತಸೋಮನಸ್ಸವೇದನಾ’’ತಿ।
‘‘Manoviññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantāna’’ntiādinā (ma. ni. 3.306) nayena vuttaṃ chagehassitasomanassaṃ pañcakāmaguṇesu assādānupassino eva hotīti āha ‘‘pañcakāmaguṇāmisanissitā cha gehassitasomanassavedanā’’ti.
ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vedanānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Cittānupassanāniddesavaṇṇanā
೩೬೫. ಕಿಲೇಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಕೇಹಿಚಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ವಿಪ್ಪಯೋಗೇಪಿ ಸತಿ ಯೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ತೇಹಿ ಸಂಕಿಲೇಸಭಾವೇನ ಸದಿಸೇಹಿ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠತ್ತಾ ಇತರೇಹಿಪಿ ನ ವಿಸುದ್ಧತಾ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಪಚ್ಛಿಮಪದಂ ಭಜನ್ತೀ’’ತಿ। ದುವಿಧನ್ತಿ ವಿಸುಂ ವಚನಂ ಸರಾಗಸದೋಸೇಹಿ ವಿಸಿಟ್ಠಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ। ಅವಿಪಸ್ಸನುಪಗತ್ತಾ ‘‘ಇಧ ಓಕಾಸೋವ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
365. Kilesasampayuttānaṃ dhammānaṃ kehici kilesehi vippayogepi sati yehi sampayuttā, tehi saṃkilesabhāvena sadisehi saṃkiliṭṭhattā itarehipi na visuddhatā hotīti āha ‘‘na pacchimapadaṃ bhajantī’’ti. Duvidhanti visuṃ vacanaṃ sarāgasadosehi visiṭṭhaggahaṇatthaṃ. Avipassanupagattā ‘‘idha okāsova natthī’’ti vuttaṃ.
ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Cittānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾನಿದ್ದೇಸೋ
Dhammānupassanāniddeso
ಕ. ನೀವರಣಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ
Ka. nīvaraṇapabbavaṇṇanā
೩೬೭. ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಾನಂ ಯುಗನದ್ಧತಾ ನತ್ಥೀತಿ ಪಜಾನನಕಾಲೇ ಅಭಾವಾ ‘‘ಅಭಿಣ್ಹಸಮುದಾಚಾರವಸೇನಾ’’ತಿ ಆಹ।
367. Kaṇhasukkānaṃ yuganaddhatā natthīti pajānanakāle abhāvā ‘‘abhiṇhasamudācāravasenā’’ti āha.
ಸುಭಮ್ಪೀತಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋಪಿ। ಸೋ ಹಿ ಅತ್ತನೋ ಗಹಣಾಕಾರೇನ ‘‘ಸುಭ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತೇನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಮಾನಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಾತಿ। ಆಕಙ್ಖಿತಸ್ಸ ಹಿತಸುಖಸ್ಸ ಅನುಪಾಯಭೂತೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ಅನುಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ। ತತ್ಥಾತಿ ನಿಪ್ಫಾದೇತಬ್ಬೇ ಆರಮ್ಮಣಭೂತೇ ಚ ದುವಿಧೇಪಿ ಸುಭನಿಮಿತ್ತೇ।
Subhampīti kāmacchandopi. So hi attano gahaṇākārena ‘‘subha’’nti vuccati, tenākārena pavattamānakassa aññassa kāmacchandassa nimittattā ‘‘nimitta’’nti cāti. Ākaṅkhitassa hitasukhassa anupāyabhūto manasikāro anupāyamanasikāro. Tatthāti nipphādetabbe ārammaṇabhūte ca duvidhepi subhanimitte.
ಅಸುಭಮ್ಪೀತಿ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ। ತಂ ಪನ ದಸಸು ಅಸುಭೇಸು ಕೇಸಾದೀಸು ಚ ಪವತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕೇಸಾದೀಸು ಹಿ ಸಞ್ಞಾ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾತಿ ಗಿರಿಮಾನನ್ದಸುತ್ತೇ ವುತ್ತಾತಿ। ಏತ್ಥ ಚತುಬ್ಬಿಧಸ್ಸಪಿ ಅಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸ್ಸ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸ್ಸ ಚ ದಸ್ಸನಂ ನಿರವಸೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇಸು ಪನ ಅಸುಭೇ ಸುಭನ್ತಿ ಅಸುಭನ್ತಿ ಚ ಮನಸಿಕಾರೋ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತದನುಕುಲತ್ತಾ ವಾ ಇತರೇಪೀತಿ।
Asubhampīti asubhajjhānampi. Taṃ pana dasasu asubhesu kesādīsu ca pavattaṃ daṭṭhabbaṃ. Kesādīsu hi saññā asubhasaññāti girimānandasutte vuttāti. Ettha catubbidhassapi ayonisomanasikārassa yonisomanasikārassa ca dassanaṃ niravasesadassanatthaṃ katanti veditabbaṃ. Tesu pana asubhe subhanti asubhanti ca manasikāro idhādhippeto, tadanukulattā vā itarepīti.
ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುನೋ ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭವಾಭಾವಾ ಓತಾರಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಕಾಮರಾಗೋ ಪಹೀಯತೀತಿ ವದನ್ತಿ। ಭೋಜನನಿಸ್ಸಿತಂ ಪನ ಆಹಾರೇಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞಂ, ತಬ್ಬಿಪರಿಣಾಮಸ್ಸ ತದಾಧಾರಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಸ್ಸ ಅಸುಭತಾದಿದಸ್ಸನಂ, ಕಾಯಸ್ಸ ಚ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕತಾದಿದಸ್ಸನಂ ಸೋ ಉಪ್ಪಾದೇತೀತಿ ತಸ್ಸ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಪಹೀಯತೇವ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯೇನ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಲೋಭೋ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೀವರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನಾ’’ತಿ।
Bhojane mattaññuno thinamiddhābhibhavābhāvā otāraṃ alabhamāno kāmarāgo pahīyatīti vadanti. Bhojananissitaṃ pana āhārepaṭikūlasaññaṃ, tabbipariṇāmassa tadādhārassa tassa ca upanissayabhūtassa asubhatādidassanaṃ, kāyassa ca āhāraṭṭhitikatādidassanaṃ so uppādetīti tassa kāmacchando pahīyateva, abhidhammapariyāyena sabbopi lobho kāmacchandanīvaraṇanti āha ‘‘arahattamaggenā’’ti.
ಓದಿಸ್ಸಕಾನೋದಿಸ್ಸಕದಿಸಾಫರಣಾನನ್ತಿ ಅತ್ತಗರುಅತಿಪ್ಪಿಯಸಹಾಯಮಜ್ಝತ್ತವಸೇನ ಓದಿಸ್ಸಕತಾ, ಸೀಮಾಭೇದೇ ಕತೇ ಅನೋದಿಸ್ಸಕತಾ, ಏಕದಿಸಾಫರಣವಸೇನ ದಿಸಾಫರಣತಾ ಮೇತ್ತಾಯ ಉಗ್ಗಹಣೇ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವಿಹಾರರಚ್ಛಾಗಾಮಾದಿವಸೇನ ವಾ ಓದಿಸ್ಸಕದಿಸಾಫರಣಂ, ವಿಹಾರಾದಿಉದ್ದೇಸರಹಿತಂ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿದಿಸಾವಸೇನ ಅನೋದಿಸ್ಸಕದಿಸಾಫರಣನ್ತಿ ಏವಂ ವಾ ದ್ವಿಧಾ ಉಗ್ಗಹಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಓದಿಸ್ಸಕಾನೋದಿಸ್ಸಕದಿಸಾಫರಣಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಗ್ಗಹೋ ಚ ಯಾವ ಉಪಚಾರಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಉಗ್ಗಹಿತಾಯ ಆಸೇವನಾ ಭಾವನಾ। ತತ್ಥ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಪಾಣಾ ಭೂತಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ಅತ್ತಭಾವಪರಿಯಾಪನ್ನಾ’’ತಿ ಏತೇಸಂ ವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಾ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ‘‘ಅವೇರಾ ಹೋನ್ತು, ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಾ, ಅನೀಘಾ, ಸುಖೀ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಹರನ್ತೂ’’ತಿ ಚತುಧಾ ಪವತ್ತಿತೋ ವೀಸತಿವಿಧಾ ವಾ ಅನೋಧಿಸೋಫರಣಾ ಮೇತ್ತಾ, ‘‘ಸಬ್ಬಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಪುರಿಸಾ ಅರಿಯಾ ಅನರಿಯಾ ದೇವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಿನಿಪಾತಿಕಾ’’ತಿ ಸತ್ತೋಧಿಕರಣವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಸತ್ತವಿಧಾ, ಅಟ್ಠವೀಸತಿವಿಧಾ ವಾ ಓಧಿಸೋಫರಣಾ ಮೇತ್ತಾ, ದಸಹಿ ದಿಸಾಹಿ ದಿಸೋಧಿಕರಣವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ದಸವಿಧಾ ಚ ದಿಸಾಫರಣಾ ಮೇತ್ತಾ, ಏಕೇಕಾಯ ವಾ ದಿಸಾಯ ಸತ್ತಾದಿಇತ್ಥಿಆದಿಅವೇರಾದಿಯೋಗೇನ ಅಸೀತಾಧಿಕಚತುಸತಪ್ಪಭೇದಾ ಅನೋಧಿಸೋಓಧಿಸೋಫರಣಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Odissakānodissakadisāpharaṇānanti attagaruatippiyasahāyamajjhattavasena odissakatā, sīmābhede kate anodissakatā, ekadisāpharaṇavasena disāpharaṇatā mettāya uggahaṇe veditabbā. Vihāraracchāgāmādivasena vā odissakadisāpharaṇaṃ, vihārādiuddesarahitaṃ puratthimādidisāvasena anodissakadisāpharaṇanti evaṃ vā dvidhā uggahaṃ sandhāya ‘‘odissakānodissakadisāpharaṇāna’’nti vuttaṃ. Uggaho ca yāva upacārā daṭṭhabbo, uggahitāya āsevanā bhāvanā. Tattha ‘‘sabbe sattā pāṇā bhūtā puggalā attabhāvapariyāpannā’’ti etesaṃ vasena pañcavidhā, ekekasmiṃ ‘‘averā hontu, abyāpajjā, anīghā, sukhī attānaṃ pariharantū’’ti catudhā pavattito vīsatividhā vā anodhisopharaṇā mettā, ‘‘sabbā itthiyo purisā ariyā anariyā devā manussā vinipātikā’’ti sattodhikaraṇavasena pavattā sattavidhā, aṭṭhavīsatividhā vā odhisopharaṇā mettā, dasahi disāhi disodhikaraṇavasena pavattā dasavidhā ca disāpharaṇā mettā, ekekāya vā disāya sattādiitthiādiaverādiyogena asītādhikacatusatappabhedā anodhisoodhisopharaṇā veditabbā.
ಕಾಯವಿನಾಮನಾತಿ ಕಾಯಸ್ಸ ವಿವಿಧೇನ ಆಕಾರೇನ ನಾಮನಾ।
Kāyavināmanāti kāyassa vividhena ākārena nāmanā.
ಅತಿಭೋಜನೇ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹೋತಿ ಅತಿಭೋಜನೇ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಗ್ಗಾಹೋ, ‘‘ಏತ್ತಕೇ ಭುತ್ತೇ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ಏತ್ತಕೇ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಸ್ಸ ಕಾರಣಾಕಾರಣಗ್ಗಾಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧುತಙ್ಗಾನಂ ವೀರಿಯನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಆಹ ‘‘ಧುತಙ್ಗನಿಸ್ಸಿತಸಪ್ಪಾಯಕಥಾಯಪೀ’’ತಿ।
Atibhojane nimittaggāhoti atibhojane thinamiddhassa nimittaggāho, ‘‘ettake bhutte thinamiddhassa kāraṇaṃ hoti, ettake na hotī’’ti thinamiddhassa kāraṇākāraṇaggāhoti attho. Dhutaṅgānaṃ vīriyanissitattā āha ‘‘dhutaṅganissitasappāyakathāyapī’’ti.
ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮ್ಪಿ ಕತಾಕತಾನುಸೋಚನವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚೇನ ಸಮಾನಲಕ್ಖಣಂ ಅವೂಪಸಮಸಭಾವಮೇವಾತಿ ಚೇತಸೋ ಅವೂಪಸಮೋ ‘‘ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಮೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ।
Kukkuccampi katākatānusocanavasena pavattamānaṃ uddhaccena samānalakkhaṇaṃ avūpasamasabhāvamevāti cetaso avūpasamo ‘‘uddhaccakukkuccamevā’’ti vutto.
ಬಹುಸ್ಸುತಸ್ಸ ಗನ್ಥತೋ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಚ ಅತ್ಥಾದೀನಿ ವಿಚಿನನ್ತಸ್ಸ ಚೇತಸೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ನ ಹೋತಿ ಯಥಾವಿಧಿಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಯಥಾನುರೂಪಪತಿಕಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಕತಾಕತಾನುಸೋಚನಞ್ಚಾತಿ ‘‘ಬಾಹುಸಚ್ಚೇನಪಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಪಹೀಯತೀ’’ತಿ ಆಹ। ವುಡ್ಢಸೇವಿತಾ ಚ ವುಡ್ಢಸೀಲಿತಂ ಆವಹತೀತಿ ಚೇತೋವೂಪಸಮಕರತ್ತಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಪ್ಪಹಾನಕಾರಿತಾ ವುತ್ತಾ। ವುಡ್ಢತಂ ಪನ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವಿನಯಧರಾ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿನೋದಕಾ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾ ವುತ್ತಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
Bahussutassa ganthato ca atthato ca atthādīni vicinantassa cetaso vikkhepo na hoti yathāvidhipaṭipattiyā yathānurūpapatikārappavattiyā katākatānusocanañcāti ‘‘bāhusaccenapi uddhaccakukkuccaṃ pahīyatī’’ti āha. Vuḍḍhasevitā ca vuḍḍhasīlitaṃ āvahatīti cetovūpasamakarattā uddhaccakukkuccappahānakāritā vuttā. Vuḍḍhataṃ pana anapekkhitvā vinayadharā kukkuccavinodakā kalyāṇamittā vuttāti daṭṭhabbā.
ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಠಾನೀಯಾ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಠಾನೀಯಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಠಾನೀಯಾ। ಠಾತಬ್ಬಾತಿ ವಾ ಠಾನೀಯಾ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಠಾನೀಯಾ ಏತೇಸೂತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಠಾನೀಯಾ।
Tiṭṭhati etthāti ṭhānīyā, vicikicchāya ṭhānīyā vicikicchāṭhānīyā. Ṭhātabbāti vā ṭhānīyā, vicikicchā ṭhānīyā etesūti vicikicchāṭhānīyā.
ಕಾಮಂ ಬಹುಸ್ಸುತತಾಪರಿಪುಚ್ಛಕತಾಹಿ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾಪಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಪಹೀಯತಿ, ತಥಾಪಿ ರತನತ್ತಯವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಮೂಲಿಕಾ ಸೇಸವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಆರಬ್ಭಾ’’ತಿ। ವಿನಯೇ ಪಕತಞ್ಞುತಾ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಯ ಕಙ್ಖತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೦೦೮; ವಿಭ॰ ೯೧೫) ವುತ್ತಾಯ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಪಹಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ವಿನಯೇ ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವಸ್ಸಪೀ’’ತಿ। ಓಕಪ್ಪನಿಯಸದ್ಧಾಸಙ್ಖಾತಅಧಿಮೋಕ್ಖಬಹುಲಸ್ಸಾತಿ ಅನುಪವಿಸನಸದ್ಧಾಸಙ್ಖಾತಅಧಿಮೋಕ್ಖೇನ ಅಧಿಮುಚ್ಚನಬಹುಲಸ್ಸ। ಅಧಿಮುಚ್ಚನಞ್ಚ ಅಧಿಮೋಕ್ಖುಪ್ಪಾದನಮೇವಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸದ್ಧಾಯ ವಾ ನಿನ್ನತಾ ಅಧಿಮುತ್ತಿ।
Kāmaṃ bahussutatāparipucchakatāhi aṭṭhavatthukāpi vicikicchā pahīyati, tathāpi ratanattayavicikicchāmūlikā sesavicikicchāti katvā āha ‘‘tīṇi ratanāni ārabbhā’’ti. Vinaye pakataññutā ‘‘sikkhāya kaṅkhatī’’ti (dha. sa. 1008; vibha. 915) vuttāya vicikicchāya pahānaṃ karotīti āha ‘‘vinaye ciṇṇavasībhāvassapī’’ti. Okappaniyasaddhāsaṅkhātaadhimokkhabahulassāti anupavisanasaddhāsaṅkhātaadhimokkhena adhimuccanabahulassa. Adhimuccanañca adhimokkhuppādanamevāti daṭṭhabbaṃ. Saddhāya vā ninnatā adhimutti.
ನೀವರಣಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nīvaraṇapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಖ. ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ
Kha. bojjhaṅgapabbavaṇṇanā
ಖನ್ಧಾದಿಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥೋ ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಅತ್ಥೋತಿ ಕತ್ವಾ ಆಹ ‘‘ಖನ್ಧ…ಪೇ॰… ವಿಪಸ್ಸನಾನಂ ಅತ್ಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಪರಿಪುಚ್ಛಾಬಹುಲತಾ’’ತಿ। ತೇನ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕಪುಚ್ಛಾ ನ ತಥಾ ಪಞ್ಞಾಸಂವತ್ತನಿಕಾ, ಯಥಾ ಅತ್ಥಪಟಿಪುಚ್ಛಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Khandhādipāḷiyā attho khandhādīnaṃ atthoti katvā āha ‘‘khandha…pe… vipassanānaṃ atthasannissitaparipucchābahulatā’’ti. Tena pāḷimuttakapucchā na tathā paññāsaṃvattanikā, yathā atthapaṭipucchāti dasseti.
ಮನ್ದತ್ತಾ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾದೀಸು ಆಪೋಧಾತುಆದೀನಂ ವಿಯ ವೀರಿಯಾದೀನಂ ಸಕಿಚ್ಚೇ ಅಸಮತ್ಥತಾ ವುತ್ತಾ।
Mandattā aggijālādīsu āpodhātuādīnaṃ viya vīriyādīnaṃ sakicce asamatthatā vuttā.
ಪತ್ತಂ ನೀಹರನ್ತೋವ ತಂ ಸುತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞತ್ತಾ ದಿಬ್ಬಸೋತೇನ ಅಸ್ಸೋಸೀತಿ ವದನ್ತಿ।
Pattaṃ nīharantova taṃ sutvāti ettha pañcābhiññattā dibbasotena assosīti vadanti.
ಪಸಾದಸಿನೇಹಾಭಾವೇನಾತಿ ಪಸಾದಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸಿನೇಹಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ। ಗದ್ರಭಪಿಟ್ಠೇ ಲೂಖರಜೋ ಲೂಖತರೋ ಹುತ್ವಾ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತಿಲೂಖತಾಯ ತಂಸದಿಸೇ।
Pasādasinehābhāvenāti pasādasaṅkhātassa sinehassa abhāvena. Gadrabhapiṭṭhe lūkharajo lūkhataro hutvā dissatīti atilūkhatāya taṃsadise.
ಸಂವೇಜನಪಸಾದನೇಹಿ ತೇಜನಂ ತೋಸನಞ್ಚ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾತಿ।
Saṃvejanapasādanehi tejanaṃ tosanañca sampahaṃsanāti.
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಪಬ್ಬವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Bojjhaṅgapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪಠಮಸ್ಸ ಇತರೇಸಞ್ಚ ಕಥಿತತ್ತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ನಾಮಾತಿ ಆಗಮನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ತಾವ ದೇಸನಾ ಪುಗ್ಗಲೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀಆದೀನಂ ಆಗಮನವಸೇನ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನದೇಸನಾ ಪುಗ್ಗಲೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಏಕಸ್ಸ ಅನೇಕಸಮಙ್ಗಿತಾ ವತ್ತುಂ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಅನೇಕಸತಿಸಮ್ಭವಾವಬೋಧಪಸಙ್ಗಾ, ಪುಗ್ಗಲಂ ಪನ ಆಮಸಿತ್ವಾ ಸಕಿಚ್ಚಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಧಮ್ಮೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಕಿಚ್ಚಭೇದೇನ ಏಕಿಸ್ಸಾಪಿ ಸತಿಯಾ ಅನೇಕನಾಮತಾ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಾಯೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಥಾ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲಕಿಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮಾ ಏವಾತಿ ಧಮ್ಮಭೇದೇನ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀಆದಿಪುಗ್ಗಲಭೇದೋವ ಹೋತಿ, ನ ಏವಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ನ ಧಮ್ಮಭೇದೇನ ತಸ್ಸ ಭೇದೋ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಾವ ಸತಿ ಚತುವಿಪಲ್ಲಾಸಪ್ಪಹಾನಭೂತಾ ಮಗ್ಗೇ ಸಮಿದ್ಧಾ ಅನತ್ಥನ್ತರೇನ ತಪ್ಪಹಾನಕಿಚ್ಚಭೇದೇನ ಚತ್ತಾರಿ ನಾಮಾನಿ ಲಭತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Samathavipassanāsuddhavipassanāvasena paṭhamassa itaresañca kathitattāti attho. Maggasampayuttā sati kāyānupassanā nāmāti āgamanavasena vuttaṃ. Evaṃ tāva desanā puggale tiṭṭhatīti kāyānupassīādīnaṃ āgamanavasena visesetvā vuttā satipaṭṭhānadesanā puggale tiṭṭhatīti attho. Na hi sakkā ekassa anekasamaṅgitā vattuṃ ekakkhaṇe anekasatisambhavāvabodhapasaṅgā, puggalaṃ pana āmasitvā sakiccaparicchinne dhamme vuccamāne kiccabhedena ekissāpi satiyā anekanāmatā hotīti dassento ‘‘kāye panā’’tiādimāha. Yathā hi puggalakiccaṃ dhammā evāti dhammabhedena kāyānupassīādipuggalabhedova hoti, na evaṃ dhammassa dhammo kiccanti na dhammabhedena tassa bhedo, tasmā ekāva sati catuvipallāsappahānabhūtā magge samiddhā anatthantarena tappahānakiccabhedena cattāri nāmāni labhatīti ayamettha adhippāyo.
ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
೨. ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
೩೭೪. ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯೇ ‘‘ಕಥಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿಹರತಿ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ…ಪೇ॰… ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಂ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸೀ, ಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಗಮನವಸೇನ ವಿಸೇಸಿತಾನಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಿ ಪುಗ್ಗಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ದೇಸೇತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ…ಪೇ॰… ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಂ…ಪೇ॰… ಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಆಗಮವಿಸೇಸನಞ್ಚ ಅಕತ್ವಾ ಚತುಕಿಚ್ಚಸಾಧಕೇಕಸತಿವಸೇನ ಸುದ್ಧಿಕಸತಿಪಟ್ಠಾನನಯೋ ವುತ್ತೋತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ನಯದ್ವಯೇ ವಿಸೇಸೋ।
374. Abhidhammabhājanīye ‘‘kathañca bhikkhu kāye kāyānupassī viharati? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye…pe… dandhābhiññaṃ kāye kāyānupassī, yā tasmiṃ samaye satī’’tiādinā āgamanavasena visesitāni satipaṭṭhānāni puggale ṭhapetvā desetvā puna ‘‘tattha katamaṃ satipaṭṭhānaṃ? Idha bhikkhu yasmiṃ samaye…pe… dandhābhiññaṃ…pe… yā tasmiṃ samaye satī’’tiādinā puggalaṃ anāmasitvā āgamavisesanañca akatvā catukiccasādhakekasativasena suddhikasatipaṭṭhānanayo vuttoti ayamettha nayadvaye viseso.
ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Satipaṭṭhānavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿ • Vibhaṅgapāḷi / ೭. ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ • 7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನೀ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
೧. ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯಂ ಉದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ • 1. Suttantabhājanīyaṃ uddesavāravaṇṇanā
೨. ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಅನುಟೀಕಾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ೭. ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗೋ • 7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
