| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਭਙ੍ਗ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Vibhaṅga-anuṭīkā |
੭. ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ
7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ
1. Suttantabhājanīyaṃ
ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
Uddesavāravaṇṇanā
੩੫੫. ਸਮਾਨਸਦ੍ਦવਚਨੀਯਾਨਂ ਅਤ੍ਥਾਨਂ ਉਦ੍ਧਰਣਂ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰੋ। ਸੋ ਯਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਦਤ੍ਥવਿਚਾਰੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨ ਇਧ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪ-ਸਦ੍ਦੋ ਪਧਾਨਤ੍ਥਦੀਪਕੋ ‘‘ਪਣੀਤਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ਤਿਕਮਾਤਿਕਾ ੧੪) વਿਯ।
355. Samānasaddavacanīyānaṃ atthānaṃ uddharaṇaṃ atthuddhāro. So yasmā saddatthavicāro na hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘na idha…pe… atthadassana’’nti. Pa-saddo padhānatthadīpako ‘‘paṇītā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. tikamātikā 14) viya.
ਅਨવਸ੍ਸੁਤਤਾ ਅਨੁਪਕਿਲਿਟ੍ਠਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਦੁਭਯવੀਤਿવਤ੍ਤਤਾ’’ਤਿ।
Anavassutatā anupakiliṭṭhatā. Tenāha ‘‘tadubhayavītivattatā’’ti.
ਭੁਸਤ੍ਥਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਨ੍ਤਿ ਭੁਸਤ੍ਥવਿਸਿਟ੍ਠਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਂ ਅਨੁਪવਿਸਨਂ।
Bhusatthaṃ pakkhandananti bhusatthavisiṭṭhaṃ pakkhandanaṃ anupavisanaṃ.
ਅਸ੍ਸਾਦਸ੍ਸਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ। ‘‘ਨਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਅਭਿਨਿવੇਸવਤ੍ਥੁਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਿਸੇਸਕਾਰਣਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਯਪਿ વਤ੍ਥੁਭਾવਤੋ વਿਸੇਸਗ੍ਗਹਣਂ, ਤਥਾ ਕਾਯવੇਦਨਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਪਿ વਤ੍ਥੁਭਾવਸਮ੍ਭવਤੋ ‘‘વਿਸੇਸੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਰਾਗવੀਤਰਾਗਾਦਿવਿਭਾਗਦ੍વਯવਸੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਂ ‘‘ਨਾਤਿਪਭੇਦਗਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਇਧ ਸਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਸਙ੍ਖਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਚ ਫਸ੍ਸਾਦਿવਸੇਨ ਅਨੇਕਭੇਦੋਤਿ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ‘‘ਅਤਿਪਭੇਦਗਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਸਰਾਗਾਦਿવਿਭਾਗવਸੇਨ ਸੋਲ਼ਸਭੇਦਤ੍ਤਾ વਾ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਤਿਪਭੇਦਗਤਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਨਯੇਨ ਨੀવਰਣਾਦਿવਸੇਨ ਅਨੇਕਭੇਦਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਅਤਿਪਭੇਦਗਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੋਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਪਸ੍ਸਨਾ, ਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਤੇਸਂ।
Assādassāti taṇhāya. ‘‘Niccaṃ attā’’ti abhinivesavatthutāya diṭṭhiyā visesakāraṇānaṃ cittadhammānaṃ taṇhāyapi vatthubhāvato visesaggahaṇaṃ, tathā kāyavedanānaṃ diṭṭhiyāpi vatthubhāvasambhavato ‘‘visesenā’’ti vuttaṃ. Sarāgavītarāgādivibhāgadvayavaseneva cittānupassanāya vuttattā taṃ ‘‘nātipabhedagata’’nti vuttaṃ. Dhammāti idha saññāsaṅkhārakkhandhā adhippetā, saṅkhārakkhandho ca phassādivasena anekabhedoti dhammānupassanā ‘‘atipabhedagatā’’ti vuttā. Sarāgādivibhāgavasena soḷasabhedattā vā cittānupassanā nātipabhedagatā vuttā, sutte āgatanayena nīvaraṇādivasena anekabhedattā dhammānupassanā atipabhedagatā vuttā. ‘‘Visuddhimaggoti vuttānī’’ti ānetvā yojetabbaṃ. Tā anupassanā etesanti tadanupassanā, cittadhammānupassino puggalā, tesaṃ.
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਸੁਭਭਾવਦਸ੍ਸਨੇਨਾ’’ਤਿ ਯਥਾਠਿਤવਸੇਨਾਪਿ ਯੋਜਨਾ ਲਬ੍ਭਤੇવ। ਭવੋਘਸ੍ਸ વੇਦਨਾ વਤ੍ਥੁ ਭવਸ੍ਸਾਦਭਾવਤੋ। ਨਿਚ੍ਚਗ੍ਗਹਣવਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਭਿਨਿવੇਸવਿਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਨਿਚ੍ਚਗ੍ਗਹਣਸ੍ਸ વਸੇਨ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਸ੍ਸਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ। ਓਘੇਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯਾ ਏવ ਯੋਗਾਸવੇਸੁਪਿ ਯੋਜਨਾ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਭਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾਤਿ ਤੇ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਨਿਚ੍ਚਗ੍ਗਹਣવਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਭਿਨਿવੇਸવਿਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਨਿਚ੍ਚਗ੍ਗਹਣਸ੍ਸ વਸੇਨ। ਪਠਮੋਘਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਗਨ੍ਥਯੋਜਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਇਤਰੁਪਾਦਾਨવਤ੍ਥੁਤਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾਤਿ વੇਦਨਾਯ ਦਿਟ੍ਠੁਪਾਦਾਨવਤ੍ਥੁਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤਥਾ ਕਾਯવੇਦਨਾਨਂ ਛਨ੍ਦਦੋਸਾਗਤਿવਤ੍ਥੁਤਾ ਕਾਮੋਘਬ੍ਯਾਪਾਦਕਾਯਗਨ੍ਥવਤ੍ਥੁਤਾવਚਨੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅવੁਤ੍ਤਾਨਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਤ੍ਥੁਭਾવੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
Tattha ‘‘asubhabhāvadassanenā’’ti yathāṭhitavasenāpi yojanā labbhateva. Bhavoghassa vedanā vatthu bhavassādabhāvato. Niccaggahaṇavasenāti attābhinivesavisiṭṭhassa niccaggahaṇassa vasena. Tathā hi vuttaṃ ‘‘sassatassa attano’’ti. Oghesu vuttanayā eva yogāsavesupi yojanā atthato abhinnattāti te na gahitā. Niccaggahaṇavasenāti attābhinivesavisiṭṭhassa niccaggahaṇassa vasena. Paṭhamoghatatiyacatutthaganthayojanāyaṃ vuttanayeneva kāyacittadhammānaṃ itarupādānavatthutā gahetabbāti vedanāya diṭṭhupādānavatthutā dassitā. Tathā kāyavedanānaṃ chandadosāgativatthutā kāmoghabyāpādakāyaganthavatthutāvacanena vuttāti. Tenāha ‘‘avuttānaṃ vuttanayena vatthubhāvo yojetabbo’’ti.
ਧਾਰਣਤਾ ਅਸਮ੍ਮੁਸ੍ਸਨਤਾ, ਅਨੁਸ੍ਸਰਣਮੇવ વਾ। ਏਕਤ੍ਤੇਤਿ ਏਕਸਭਾવੇ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਦਿવਸੇਨ। ਸਮਾਗਮੋ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਭਾવੋ ਸਮ੍ਮਾਸਤਿਤਾ ਨਿਯ੍ਯਾਨਸਤਿਤਾ ਸਮਾਨਭਾਗਤਾ ਏਕਜਾਤਿਤਾ ਸਭਾਗਤਾ। ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ‘‘ਏਕਤ੍ਤੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਸਮਾਗਮੋ ਏਕਤ੍ਤਸਮੋਸਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ। વਿਸੁਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਅਤ੍ਥਦ੍વਯਭਾવੇਨ। ਤਦੇવ ਗਮਨਂ ਸਮੋਸਰਣਨ੍ਤਿ ਸਤਿਸਦ੍ਦਤ੍ਥਨ੍ਤਰਾਭਾવਾ…ਪੇ॰… ਏਕਭਾવਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਸਤਿਸਦ੍ਦਤ੍ਥવਸੇਨ ਅવੁਚ੍ਚਮਾਨੇਤਿ ‘‘ਏਕੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸਭਾવੋ ਏਕਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅવੁਚ੍ਚਮਾਨੇ, ‘‘ਏਕਤ੍ਤੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਸਮਾਗਮੋ ਏਕਤ੍ਤਸਮੋਸਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਾਰਣਤਾવ ਸਤੀਤਿ ‘‘ਸਰਣਤਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੪) વੁਤ੍ਤਧਾਰਣਤਾ ਏવ ਸਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ। ਸਤਿਸਦ੍ਦਤ੍ਥਨ੍ਤਰਾਭਾવਾਤਿ ਸਤਿਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਸਰਣੇਕਤ੍ਤਸਮੋਸਰਣਸਦ੍ਦਤ੍ਥਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ। ਪੁਰਿਮਨ੍ਤਿ ਸਰਣਪਦਂ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮੋਸਰਣੇਪੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਦੁਤਿਯੇ ਅਤ੍ਥੇ ਸਰਣੇਕਤ੍ਤਸਮੋਸਰਣਪਦਾਨਿ ਸਹਿਤਾਨੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਕਭਾવਸ੍ਸ ਞਾਪਕਾਨਿ, ਏવਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮੋਸਰਣੇਪਿ ‘‘ਏਕਤ੍ਤੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਸਮਾਗਮੋ ਏਕਤ੍ਤਸਮੋਸਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੇ ਸਤਿ…ਪੇ॰… ਕਾਰਣਾਨਿ।
Dhāraṇatā asammussanatā, anussaraṇameva vā. Ekatteti ekasabhāve nissaraṇādivasena. Samāgamo sacchikiriyā. Satipaṭṭhānasabhāvo sammāsatitā niyyānasatitā samānabhāgatā ekajātitā sabhāgatā. Purimasminti ‘‘ekatte nibbāne samāgamo ekattasamosaraṇa’’nti etasmiṃ atthe. Visunti nānāatthadvayabhāvena. Tadeva gamanaṃ samosaraṇanti satisaddatthantarābhāvā…pe… ekabhāvassāti yojetabbaṃ. Satisaddatthavasena avuccamāneti ‘‘eko satipaṭṭhānasabhāvo ekatta’’ntiādinā avuccamāne, ‘‘ekatte nibbāne samāgamo ekattasamosaraṇa’’nti evaṃ vuccamāneti attho. Dhāraṇatāva satīti ‘‘saraṇatā’’ti (dha. sa. 14) vuttadhāraṇatā eva satīti katvā. Satisaddatthantarābhāvāti satisaṅkhātassa saraṇekattasamosaraṇasaddatthato aññassa atthassa abhāvā. Purimanti saraṇapadaṃ. Nibbānasamosaraṇepīti yathāvutte dutiye atthe saraṇekattasamosaraṇapadāni sahitāneva satipaṭṭhānekabhāvassa ñāpakāni, evaṃ nibbānasamosaraṇepi ‘‘ekatte nibbāne samāgamo ekattasamosaraṇa’’nti etasmimpi atthe sati…pe… kāraṇāni.
ਆਨਾਪਾਨਪਬ੍ਬਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਆਨਾਪਾਨਪਬ੍ਬਇਰਿਯਾਪਥਚਤੁਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞ ਕੋਟ੍ਠਾਸ ਧਾਤੁਮਨਸਿਕਾਰਨવਸਿવਥਿਕਪਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਏਤੇਸਂ। ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਕੇਸੁਚਿ ਦੇવਾਨਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਇਜ੍ਝਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਨਿ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਯਦਿਪਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸਧਾਤੁਮਨਸਿਕਾਰવਸੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਦੇਸਨਾ ਪવਤ੍ਤਾ, ਦੇਸਨਨ੍ਤਰੇ ਪਨ ਆਗਤਂ ਅਨવਸੇਸਂ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾવਿਭਾਗਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਚੁਦ੍ਦਸવਿਧੇਨ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੫੫) વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਤਥਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੮੨) વੁਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਮੇવ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨਾਤਿ ਨੀવਰਣਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ વਸੇਨ ਪਞ੍ਚਧਾ। ਭਾવਨਾਨੁਭਾવੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਗ੍ਗਹਣਸਮਤ੍ਥਤਾ।
Ānāpānapabbādīnanti ānāpānapabbairiyāpathacatusampajañña koṭṭhāsa dhātumanasikāranavasivathikapabbānīti etesaṃ. Imesu pana yasmā kesuci devānaṃ kammaṭṭhānaṃ na ijjhati, tasmā tāni anāmasitvā yadipi koṭṭhāsadhātumanasikāravasenevettha desanā pavattā, desanantare pana āgataṃ anavasesaṃ kāyānupassanāvibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘cuddasavidhena kāyānupassanaṃ bhāvetvā’’ti (vibha. aṭṭha. 355) vuttaṃ. Tenāha ‘‘mahāsatipaṭṭhānasutte vuttāna’’nti. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘mahāsatipaṭṭhānasutte (dī. ni. 2.382) vuttāna’’nti imameva upasaṃharati. Pañcavidhenāti nīvaraṇaupādānakkhandhāyatanabojjhaṅgaariyasaccānaṃ vasena pañcadhā. Bhāvanānubhāvo ariyamaggaggahaṇasamatthatā.
ਤਂਨਿਯਮਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨਿਯਮਤੋ। ਤਸ੍ਸਾ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇ ਨਿਯਤੇ ਸਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇ ਨਿਯਤਾਯੇવ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
Taṃniyamatoti tassā kāyānupassanādipaṭipattiyā niyamato. Tassā bhikkhubhāve niyate sāpi bhikkhubhāve niyatāyeva nāma hoti.
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਉਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Kāyānupassanāuddesavaṇṇanā
ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਕਾਯੇ। ਅવਯવਾ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅવਯવੀ, ਸਮੁਦਾਯੋ, ਸਮੂਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਸੋ ਪਨ ਅવਯવવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਂ ਦ੍ਰਬ੍ਯਨ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਗਾਹੋ ਲਦ੍ਧਿ ਅવਯવੀਗਾਹੋ। ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦਿਅਙ੍ਗੁਲਿਨਖਾਦਿਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗੇ ਸਨ੍ਨਿવੇਸવਿਸਿਟ੍ਠੇ ਉਪਾਦਾਯ ਯਾਯਂ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਸਮਞ੍ਞਾ ਚੇવ ਕਾਯਸਮਞ੍ਞਾ ਚ, ਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਰਥਘਟਾਦਿਦ੍ਰਬ੍ਯਨ੍ਤਿਪਰਿਕਪ੍ਪਨਂ ਸਮਞ੍ਞਾਤਿਧਾવਨਂ। ਅਥ વਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਮਞ੍ਞਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਕਤਿਆਦਿਦ੍ਰਬ੍ਯਾਦਿਜੀવਾਦਿਕਾਯਾਦਿਪਦਤ੍ਥਨ੍ਤਰਪਰਿਕਪ੍ਪਨਂ ਸਮਞ੍ਞਾਤਿਧਾવਨਂ। ਨਿਚ੍ਚਸਾਰਾਦਿਗਾਹਭੂਤੋ ਅਭਿਨਿવੇਸੋ ਸਾਰਾਦਾਨਾਭਿਨਿવੇਸੋ।
Etthāti kāye. Avayavā assa atthīti avayavī, samudāyo, samūhoti attho, so pana avayavavinimuttaṃ drabyantaranti gāho laddhi avayavīgāho. Hatthapādādiaṅgulinakhādiaṅgapaccaṅge sannivesavisiṭṭhe upādāya yāyaṃ aṅgapaccaṅgasamaññā ceva kāyasamaññā ca, taṃ atikkamitvā itthipurisarathaghaṭādidrabyantiparikappanaṃ samaññātidhāvanaṃ. Atha vā yathāvuttasamaññaṃ atikkamitvā pakatiādidrabyādijīvādikāyādipadatthantaraparikappanaṃ samaññātidhāvanaṃ. Niccasārādigāhabhūto abhiniveso sārādānābhiniveso.
ਨ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਤਂ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾਦਿ ਦਿਟ੍ਠਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਂ વਾ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾਦਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕੇਸਾਦਿਭੂਤੁਪਾਦਾਯਸਮੂਹਸਙ੍ਖਾਤਂ।
Na taṃ diṭṭhanti taṃ itthipurisādi diṭṭhaṃ na hoti. Diṭṭhaṃ vā itthipurisādi na hotīti yojanā. Yathāvuttanti kesādibhūtupādāyasamūhasaṅkhātaṃ.
ਕੇਸਾਦਿਪਥવਿਨ੍ਤਿ ਕੇਸਾਦਿਸਞ੍ਞਿਤਂ ਸਸਮ੍ਭਾਰਪਥવਿਂ। ਪੁਬ੍ਬਾਪਰਿਯਭਾવੇਨਾਤਿ ਸਨ੍ਤਾਨવਸੇਨ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਤਿ ‘‘ਆਪੋਕਾਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ।
Kesādipathavinti kesādisaññitaṃ sasambhārapathaviṃ. Pubbāpariyabhāvenāti santānavasena. Aññatthāti ‘‘āpokāya’’nti evamādīsu.
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਸਪਰਸਨ੍ਤਾਨੇ ਕਾਯੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ। ‘‘ਕਾਯੋ’’ਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮਸਨੁਪਗਾ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਘਟਿਤਂ ਏਕਾਬਦ੍ਧਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਘਟਿਤਾਰਮ੍ਮਣਂ, ਏਕਾਰਮ੍ਮਣਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਕਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਭਾવੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ।
Ajjhattabahiddhāti saparasantāne kāyo vuttoti. ‘‘Kāyo’’ti cettha sammasanupagā rūpadhammā adhippetāti āha ‘‘ajjhattabahiddhādhammāna’’nti. Ghaṭitaṃ ekābaddhaṃ ārammaṇaṃ ghaṭitārammaṇaṃ, ekārammaṇabhūtanti attho. Tenāha ‘‘ekato ārammaṇabhāvo natthī’’ti.
ਅਨ੍ਤੋਓਲੀਯਨਾ ਅਨ੍ਤੋਸਙ੍ਕੋਚੋ ਅਨ੍ਤਰਾવੋਸਾਨਂ।
Antoolīyanā antosaṅkoco antarāvosānaṃ.
ਦ੍વੀਹੀਤਿ ਅਭਿਜ੍ਝਾવਿਨਯਦੋਮਨਸ੍ਸવਿਨਯੇਹਿ।
Dvīhīti abhijjhāvinayadomanassavinayehi.
ਸਤਿ ਚ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਞ੍ਚ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ, ਤੇਨ। ਏਤੇਨ ਕਰਣਭੂਤੇਨ। વਿਪਕ੍ਖਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਨਨ੍ਤਰਿਤਤ੍ਤਾ ਅવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ।
Sati ca sampajaññañca satisampajaññaṃ, tena. Etena karaṇabhūtena. Vipakkhadhammehi anantaritattā avicchinnassa. Tassa sabbatthikakammaṭṭhānassa.
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਉਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kāyānupassanāuddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਉਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Vedanānupassanādiuddesavaṇṇanā
ਸੁਖਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਨਂ।
Sukhādīnanti sukhadukkhādukkhamasukhānaṃ.
ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਨਾਨਤ੍ਤਭੇਦਾਨਂ વਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਥਾ ਚ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਸવਤ੍ਥੁਕਾવਤ੍ਥੁਕਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਹੀਨਾਦਿਯੋਨਿਆਦਿਭੇਦਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਚੋਦਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਕਤ੍ਥਾਤਿ ਕਾਯਾਦੀਸੁ ਏਕਸ੍ਮਿਂ। ਪੁਰਿਮਚੋਦਨਾਯਾਤਿ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਪੁਨ ਪਹਾਨਂ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਚੋਦਨਾਯ। ਪਹੀਨਨ੍ਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਂ। ਪਟਿਪਕ੍ਖਭਾવਨਾਯਾਤਿ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ। ਉਭਯਤ੍ਥਾਤਿ ਉਭਯਚੋਦਨਾਯ। ਉਭਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਹਾਰਦ੍વਯਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪੁਰਿਮਚੋਦਨਾਯ ਨਾਨਾਪੁਗ੍ਗਲਪਰਿਹਾਰੋ, ਨਾਨਾਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਪਰਿਹਾਰੋ ਚ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਦੁਤਿਯਚੋਦਨਾਯ ਪਨ ਨਾਨਾਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਿਕਪਰਿਹਾਰੋਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮ੍ਭવਤੋ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਗ੍ਗਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਕਾਯਾਦੀਸੁ।
Rūpādiārammaṇanānattabhedānaṃ vasena yojetabbanti sambandho. Tathā ca sesesupi. Savatthukāvatthukādīti ādi-saddena hīnādiyoniādibhedaṃ saṅgaṇhāti. Visuṃ visuṃ na vattabbanti codanaṃ dassetīti yojanā. Ekatthāti kāyādīsu ekasmiṃ. Purimacodanāyāti ‘‘pubbe pahīnattā puna pahānaṃ na vattabba’’nti codanāya. Pahīnanti vikkhambhitaṃ. Paṭipakkhabhāvanāyāti maggabhāvanāya. Ubhayatthāti ubhayacodanāya. Ubhayanti parihāradvayaṃ. Yasmā purimacodanāya nānāpuggalaparihāro, nānācittakkhaṇikaparihāro ca sambhavati, dutiyacodanāya pana nānācittakkhaṇikaparihāroyeva, tasmā vuttaṃ ‘‘sambhavato yojetabba’’nti. Maggasatipaṭṭhānabhāvanaṃ sandhāya vuttaṃ. Sabbatthāti sabbesu kāyādīsu.
વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਉਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vedanānupassanādiuddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Uddesavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Kāyānupassanāniddesavaṇṇanā
੩੫੬. ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਇਧ વੁਤ੍ਤਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਅਨੁਪਸ੍ਸਨਪ੍ਪਕਾਰਾ વਿਯ ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਾ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਿਆਦਿਅਨੁਪਸ੍ਸਨਪ੍ਪਕਾਰਾਪਿ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਤੋ ਗਹਿਤਾ ਇਚ੍ਚੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਦਿਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯਂ। ਚੁਦ੍ਦਸ ਪਕਾਰਾ ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਚੁਦ੍ਦਸਪ੍ਪਕਾਰਾਦਿਕੇ ਅਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਇਧ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰੋ ਏਕੋ ਪਕਾਰੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਕਪ੍ਪਕਾਰਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨਾ’’ਤਿ। ਬਾਹਿਰੇਸੂਤਿ ਏਕਚ੍ਚੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇਸੁ। ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਹਿ ਆਨਾਪਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਸਮਥਪਕ੍ਖਿਕਾ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਸਮ੍ਭવਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਕਦੇਸਸਮ੍ਭવਤੋ’’ਤਿ।
356. Ajjhattādīti ādi-saddena idha vuttā bahiddhāajjhattabahiddhāanupassanappakārā viya mahāsatipaṭṭhānasutte vuttā samudayadhammānupassiādianupassanappakārāpi kāyānupassanābhāvato gahitā icceva veditabbaṃ. Tatthāti ajjhattādianupassanāyaṃ. Cuddasa pakārā mahāsatipaṭṭhānasutte āgatacuddasappakārādike apekkhitvā idha vuttā. Ajjhattādippakāro eko pakāroti āha ‘‘ekappakāraniddesenā’’ti. Bāhiresūti ekaccesu aññatitthiyesu. Tesampi hi ānāpānādivasena samathapakkhikā kāyānupassanā sambhavati. Tenāha ‘‘ekadesasambhavato’’ti.
ਤਚਸ੍ਸ ਚ ਅਤਚਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਾ ਤਚੇਨ ਅਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਦੀਘਬਾਹੁ ਨਚ੍ਚਤੂ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਅਞ੍ਞਪਦਤ੍ਥੇਪਿ ਸਮਾਸੇ ਅવਯવਪਦਤ੍ਥਸਙ੍ਗਹੋ ਲਬ੍ਭਤੇવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕਾਯੇਕਦੇਸਭੂਤੋ ਤਚੋ ਗਹਿਤੋ ਏવਾ’’ਤਿ। ਤਚਪਟਿਬਦ੍ਧਾਨਂ ਨਖਦਨ੍ਤਨ੍ਹਾਰੁਮਂਸਾਨਂ, ਤਚਪਟਿਬਦ੍ਧਾਨਂ ਤਦਨੁਪ੍ਪવਿਟ੍ਠਮੂਲਾਨਂ ਕੇਸਲੋਮਾਨਂ, ਤਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਪਟਿਬਦ੍ਧਾਨਂ ਇਤਰੇਸਂ ਸਮੂਹਭੂਤੋ ਸਬ੍ਬੋ ਕਾਯੋ ‘‘ਤਚਪਰਿਯਨ੍ਤੋ’’ਤ੍વੇવ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਤ੍ਥਿ ਕੇਸਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਲੋਮਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਪੁਥੁਤ੍ਤવਾਚੀ ਏਕਂ ਨਿਪਾਤਪਦਂ, ਨ ਕਿਰਿਯਾਪਦਂ। ਕਿਰਿਯਾਪਦਤ੍ਤੇ ਹਿ ਸਨ੍ਤੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, વਚਨવਿਪਲ੍ਲਾਸੇਨ વਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
Tacassa ca atacaparicchinnatā tacena aparicchinnatā atthīti yojanā. ‘‘Dīghabāhu naccatū’’tiādīsu viya aññapadatthepi samāse avayavapadatthasaṅgaho labbhatevāti vuttaṃ ‘‘kāyekadesabhūto taco gahito evā’’ti. Tacapaṭibaddhānaṃ nakhadantanhārumaṃsānaṃ, tacapaṭibaddhānaṃ tadanuppaviṭṭhamūlānaṃ kesalomānaṃ, tappaṭibaddhapaṭibaddhānaṃ itaresaṃ samūhabhūto sabbo kāyo ‘‘tacapariyanto’’tveva vuttoti dassento ‘‘tappaṭibaddhā’’tiādimāha. Atthi kesā, atthi lomāti sambandho. Tattha atthīti puthuttavācī ekaṃ nipātapadaṃ, na kiriyāpadaṃ. Kiriyāpadatte hi santīti vattabbaṃ siyā, vacanavipallāsena vā vuttanti.
ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ વਾਚੁਗ੍ਗਤਕਰਣਾਦਿਨਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨਂ ਉਗ੍ਗਹੋ। ਕੋਟ੍ਠਾਸਪਾਲ਼ਿਯਾ ਹਿ વਾਚੁਗ੍ਗਤਕਰਣਂ, ਮਨਸਿਕਿਰਿਯਾਯ ਕੇਸਾਦੀਨਂ વਣ੍ਣਾਦਿਤੋ ਉਪਧਾਰਣਸ੍ਸ ਚ ਪਗੁਣਭਾવਾਪਾਦਨਂ ਇਧ ਉਗ੍ਗਹੋ। ਯੇਨ ਪਨ ਨਯੇਨ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ વਿਧੀਤਿ વੁਤ੍ਤੋ।
Kammaṭṭhānassa vācuggatakaraṇādinā uggaṇhanaṃ uggaho. Koṭṭhāsapāḷiyā hi vācuggatakaraṇaṃ, manasikiriyāya kesādīnaṃ vaṇṇādito upadhāraṇassa ca paguṇabhāvāpādanaṃ idha uggaho. Yena pana nayena yogāvacaro tattha kusalo hoti, so vidhīti vutto.
ਪੁਰਿਮੇਹੀਤਿ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਕਛਕ੍ਕੇਹਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੁਤ੍ਤੋ। ‘‘ਮਂਸਂ…ਪੇ॰… વਕ੍ਕ’’ਨ੍ਤਿ ਹਿ ਅਨੁਲੋਮਤੋ વਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਸ੍ਸ ਪੁਨ ‘‘વਕ੍ਕਂ…ਪੇ॰… ਕੇਸਾ’’ਤਿ વਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਸ੍ਸ, ਤਚਪਞ੍ਚਕਸ੍ਸ ਚ ਪਟਿਲੋਮਤੋ ਸਜ੍ਝਾਯਕ੍ਕਮੋ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਸ੍વਾਯਂ ਸਜ੍ਝਾਯੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਿਸੁਂ ਤਿਪਞ੍ਚਾਹਨ੍ਤਿ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਪਞ੍ਚਾਹਂ, ਪਟਿਲੋਮਤੋ ਪਞ੍ਚਾਹਂ, ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਤੋ ਪਞ੍ਚਾਹਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਕਛਕ੍ਕੇਸੁ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਤਿਪਞ੍ਚਾਹਂ। ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਏਕਤੋ ਤਿਪਞ੍ਚਾਹਨ੍ਤਿ ਤਚਪਞ੍ਚਕਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਨੁਲੋਮਤੋ વਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਾਦੀਨਿ ਏਕਜ੍ਝਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਤਿਪਞ੍ਚਾਹਂ । ਆਦਿਅਨ੍ਤਦਸ੍ਸਨવਸੇਨਾਤਿਆਦਿਭੂਤਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਸਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ, ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਤੋ ਸਜ੍ਝਾਯੇ ਅਨ੍ਤਭੂਤਸ੍ਸ ਪਟਿਲੋਮਤੋ ਸਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨੁਲੋਮ…ਪੇ॰… ਅਨ੍ਤਿਮੋ’’ਤਿ। ਏਤਮ੍ਪੀਤਿ ਯਦਿਦਂ ਪੁਰਿਮੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਕਾਦਿਨੋ ਏਕਤੋ ਸਜ੍ਝਾਯਕਰਣਂ, ਪਞ੍ਚਕਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਅਨੁਲੋਮਾਦਿਨਾ ਸਜ੍ਝਾਯਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਸਜ੍ਝਾਯਪ੍ਪਕਾਰੋ ਏਸੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਹਤ੍ਥਾਨਂ ਏਕਮੁਖਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾ ਠਪਿਤਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯੋ ਇਧ ਹਤ੍ਥਸਙ੍ਖਲਿਕਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਙ੍ਗੁਲਿਪਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਅਸੁਭਲਕ੍ਖਣਂ ਕੇਸਾਦੀਨਂ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਭਾવੋ। ਥਦ੍ਧਾਦਿਭਾવੋ ਧਾਤੁਲਕ੍ਖਣਂ।
Purimehīti purimapurimehi pañcakachakkehi sambandho vutto. ‘‘Maṃsaṃ…pe… vakka’’nti hi anulomato vakkapañcakassa puna ‘‘vakkaṃ…pe… kesā’’ti vakkapañcakassa, tacapañcakassa ca paṭilomato sajjhāyakkamo sambandho dassito. Svāyaṃ sajjhāyoti sambandho. Visuṃ tipañcāhanti anulomato pañcāhaṃ, paṭilomato pañcāhaṃ, anulomapaṭilomato pañcāhanti evaṃ pañcakachakkesu paccekaṃ tipañcāhaṃ. Purimehi ekato tipañcāhanti tacapañcakādīhi saddhiṃ anulomato vakkapañcakādīni ekajjhaṃ katvā vuttanayeneva tipañcāhaṃ . Ādiantadassanavasenātiādibhūtassa anulomato sajjhāyassa, anulomapaṭilomato sajjhāye antabhūtassa paṭilomato sajjhāyassa dassanavasena. Tenāha ‘‘anuloma…pe… antimo’’ti. Etampīti yadidaṃ purimehi saddhiṃ pacchimassa pañcakādino ekato sajjhāyakaraṇaṃ, pañcakādīnaṃ paccekaṃ anulomādinā sajjhāyappakārato añño sajjhāyappakāro esoti attho. Dvinnaṃ hatthānaṃ ekamukhā aññamaññasambandhā ṭhapitā aṅguliyo idha hatthasaṅkhalikāti adhippetāti āha ‘‘aṅgulipantī’’ti. Asubhalakkhaṇaṃ kesādīnaṃ paṭikkūlabhāvo. Thaddhādibhāvo dhātulakkhaṇaṃ.
ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ, ਸਮਾਨੋ વਾ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਸਕੋਟ੍ਠਾਸੋ, ਤਤ੍ਥ ਭવੋ ਸਕੋਟ੍ਠਾਸਿਕੋ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ।
Attano koṭṭhāso, samāno vā koṭṭhāso sakoṭṭhāso, tattha bhavo sakoṭṭhāsiko, kammaṭṭhānaṃ.
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਂ ਹਿਤ੍વਾਤਿ ਅਸੁਭਤੋ વਾ ਧਾਤੁਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਂ ਮਨਸਿਕਾਰਂ ਅਕਤ੍વਾ। ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯ ਪਰਿਯਨ੍ਤਤਾਲਞ੍ਚ ਆਦਿਤਾਲਞ੍ਚ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ।
Kāyānupassanaṃ hitvāti asubhato vā dhātuto anupassanaṃ manasikāraṃ akatvā. Pubbe viya pariyantatālañca āditālañca agantvā.
ਸਮਾਧਾਨਾਦਿવਿਸੇਸਯੋਗੇਨ ਅਧਿਕਂ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਚਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਮਨਸਿਕਰਣਂ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏਕਨ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸਮਨ੍ਨਾਹਾਰਕਂ ਚਿਤ੍ਤਂ। વਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇ વਿਸਟਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਇਧ ਪਭਞ੍ਜਨਂ, ਸਮਾਧਾਨੇਨ ਤਦਭਾવਤੋ ਨ ਚ ਪਭਞ੍ਜਨਸਭਾવਂ।
Samādhānādivisesayogena adhikaṃ cittanti adhicittaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘samathavipassanācitta’’nti. Manasikaraṇaṃ cittanti ekantaṃ samādhinimittasseva samannāhārakaṃ cittaṃ. Vikkhepavasena cittassa nānārammaṇe visaṭappavatti idha pabhañjanaṃ, samādhānena tadabhāvato na ca pabhañjanasabhāvaṃ.
ਸਕ੍ਖਿਭવਨਤਾ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਾਰਿਤਾ। ਪੁਬ੍ਬਹੇਤਾਦਿਕੇਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਤਦਨੁਰੂਪਮਨਸਿਕਾਰਾਨੁਯੋਗਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ।
Sakkhibhavanatā paccakkhakāritā. Pubbahetādiketi ādi-saddena tadanurūpamanasikārānuyogādiṃ saṅgaṇhāti.
ਸਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਲੀਨੁਦ੍ਧਚ੍ਚਰਹਿਤਂ। ਤਥਾਪવਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਮਜ੍ਝਿਮਸਮਥਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨੇਨ ਸਿਦ੍ਧਾਯ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਾ। ਪਞ੍ਞਾਯ ਤੋਸੇਤੀਤਿ ਯਾਯਂ ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਾ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਏਕਰਸਤਾ, ਤਦੁਪਗવੀਰਿਯવਾਹਨਾ, ਆਸੇવਨਾਤਿ ਇਮਾਸਂ ਸਾਧਿਕਾ ਭਾવਨਾਪਞ੍ਞਾ, ਤਾਯ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਂ ਤੋਸੇਤਿ ਪਹਟ੍ਠਂ ਕਰੋਤਿ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤવਿਸੇਸਸਿਦ੍ਧਿਯਾવ ਹਿ ਤਂਸਾਧਿਕਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨ੍ਤੋ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਰਿਬਨ੍ਧવਿਸੋਧਨੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ વੋਦਾਪੇਤੀਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤਿ ਚਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਰਸ੍ਸਾਦਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ વਿਸੇਸਾਲਾਭੇਨ ਭਾવਨਾਰਸવਿਰਹਿਤਂ। ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤੀਤਿ ਭਾવਨਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਹਾਸੇਤਿ ਪਮੋਦੇਤਿ। ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤੇਜੇਤਿ।
Samappavattanti līnuddhaccarahitaṃ. Tathāpavattiyāti majjhimasamathanimittaṃ paṭipattiyā, tattha ca pakkhandanena siddhāya yathāvuttasamappavattiyā. Paññāya tosetīti yāyaṃ tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanā, indriyānaṃ ekarasatā, tadupagavīriyavāhanā, āsevanāti imāsaṃ sādhikā bhāvanāpaññā, tāya adhicittaṃ toseti pahaṭṭhaṃ karoti. Yathāvuttavisesasiddhiyāva hi taṃsādhikāya paññāya taṃ cittaṃ sampahaṃsitaṃ nāma hoti. Evaṃ sampahaṃsanto ca yasmā sabbaso paribandhavisodhanena paññāya cittaṃ vodāpetīti ca vuccati, tasmā ‘‘samuttejeti cā’’ti vuttaṃ. Nirassādanti pubbenāparaṃ visesālābhena bhāvanārasavirahitaṃ. Sampahaṃsetīti bhāvanāya cittaṃ sammā pahāseti pamodeti. Samuttejetīti sammā tattha uttejeti.
ਆਸਯੋ ਪવਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ।
Āsayo pavattiṭṭhānaṃ.
વવਤ੍ਥਿਤਤਨ੍ਤਿ ਅਸਂਕਿਣ੍ਣਤਂ।
Vavatthitatanti asaṃkiṇṇataṃ.
ਅਨ੍ਤੋਤਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ। ਸੁਖੁਮਨ੍ਤਿ ਸੁਖੁਮਨ੍ਹਾਰੁਆਦਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ।
Antoti abbhantare koṭṭhāse. Sukhumanti sukhumanhāruādiṃ sandhāya vadati.
ਤਾਲਪਟ੍ਟਿਕਾ ਤਾਲਪਤ੍ਤવਿਲਿવੇਹਿ ਕਤਕਟਸਾਰਕੋ।
Tālapaṭṭikā tālapattavilivehi katakaṭasārako.
ਗਣਨਾਯ ਮਤ੍ਤਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਕਤਿਪਯੇਹਿ ਊਨਭਾવਦੀਪਨਤ੍ਥਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਦਨ੍ਤਟ੍ਠਿવਜ੍ਜਿਤਾਨਿ ਤੀਹਿ ਊਨਾਨਿ ਤੀਣਿ ਅਟ੍ਠਿਸਤਾਨਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਿਮਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਂ ਪਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ ‘‘ਅਤਿਰੇਕਤਿਸਤਅਟ੍ਠਿਕਸਮੁਸ੍ਸਯ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧੨੨) વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਦਨ੍ਤਟ੍ਠੀਨਿਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਗਾਹਿਕਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਗੋਪ੍ਫਕਟ੍ਠਿਕਾਦੀਨਿ ਅવੁਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ‘‘ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਾਦੇ ਦ੍વੇ ਗੋਪ੍ਫਕਟ੍ਠੀਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ‘‘ਆਨਿਸਦਟ੍ਠਿਆਦੀਨੀ’’ਤਿ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ।
Gaṇanāya mattā-saddo katipayehi ūnabhāvadīpanatthaṃ vuccati. Dantaṭṭhivajjitāni tīhi ūnāni tīṇi aṭṭhisatāni. Tasmā ‘‘timattānī’’ti vuttaṃ. Yaṃ pana visuddhimagge ‘‘atirekatisataaṭṭhikasamussaya’’nti (visuddhi. 1.122) vuttaṃ, taṃ dantaṭṭhīnipi gahetvā sabbasaṅgāhikanayena vuttaṃ. ‘‘Gopphakaṭṭhikādīni avuttānī’’ti na vattabbaṃ ‘‘ekekasmiṃ pāde dve gopphakaṭṭhīnī’’ti vuttattā, ‘‘ānisadaṭṭhiādīnī’’ti pana vattabbaṃ.
ਤੇਨ ਅਟ੍ਠਿਨਾਤਿ ਊਰੁਟ੍ਠਿਨਾ।
Tena aṭṭhināti ūruṭṭhinā.
ਮਰੁਮ੍ਪੇਹੀਤਿ ਮਰੁਮ੍ਪਚੁਣ੍ਣੇਹਿ।
Marumpehīti marumpacuṇṇehi.
ਸੁਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਹੇਤੁਭੂਤੇਨ। ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨવਿਰਹੇਨਾਤਿ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨਂ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਨਂ, ਤੇਨ વਿਰਹੇਨ। ਅਨਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਪੀਤਿਸੁਖਸ੍ਸ ਝਾਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਤਂਸਮਙ੍ਗੀਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾ।
Susamāhitacittena hetubhūtena. Nānārammaṇavipphandanavirahenāti nānārammaṇabhāvena vipphandanaṃ nānārammaṇavipphandanaṃ, tena virahena. Anatikkantapītisukhassa jhānacittassa. Taṃsamaṅgīpuggalassa vā.
ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਧਾਤੁવਣ੍ਣવਿਸੇਸਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲવਿਸੇਸਂ, ਧਾਤੁવਿਸੇਸਂ, વਣ੍ਣਕਸਿਣવਿਸੇਸਂ। વਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਾਦੀਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ વਿਸੁਂ, ਹੇਟ੍ਠਿਮੇਹਿ ਏਕਤੋ ਚ ਸਜ੍ਝਾਯੇ ਛਨ੍ਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਚਾਹਾਨਂ વਸੇਨ ਪਞ੍ਚ ਮਾਸਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤਚਪਞ੍ਚਕੇ ਪਨ વਿਸੁਂ ਤਿਪਞ੍ਚਾਹਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਦ੍ਧਮਾਸੇ ਊਨੇਪੀ’’ਤਿ। ਮਾਸਨ੍ਤਰਗਮਨਂ ਸਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਮਾਦਿਮਾਸਗਮਨਂ।
Paṭikkūladhātuvaṇṇavisesanti paṭikkūlavisesaṃ, dhātuvisesaṃ, vaṇṇakasiṇavisesaṃ. Vakkapañcakādīsu pañcasu visuṃ, heṭṭhimehi ekato ca sajjhāye channaṃ channaṃ pañcāhānaṃ vasena pañca māsā paripuṇṇā labbhanti, tacapañcake pana visuṃ tipañcāhamevāti āha ‘‘addhamāse ūnepī’’ti. Māsantaragamanaṃ sajjhāyassa sattamādimāsagamanaṃ.
ਯਮੇਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਬਨ੍ਧੇਨ੍ਤਂ।
Yamentanti bandhentaṃ.
‘‘ਨੀਲਂ ਪੀਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਙ੍ਘਾਟੇ ਨੀਲਾਦਿવવਤ੍ਥਾਨਂ ਤਂਨਿਸ੍ਸਯਤ੍ਤਾ ਮਹਾਭੂਤੇ ਉਪਾਦਾਯਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਹਾਭੂਤਂ…ਪੇ॰… ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ’’ਤਿ। ਉਪਾਦਾਯਰੂਪਂ ਮਹਾਭੂਤੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਾਦਾਰੂਪਸ੍ਸ। ਤਤੋਤਿ ਮਹਾਭੂਤਤੋ। ਛਾਯਾਯ ਆਤਪਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ ਆਤਪੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ, ਆਤਪਸ੍ਸ ਛਾਯਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦਕਭਾવੋ ਛਾਯਾਤਪਾਨਂ ਆਤਪਪਚ੍ਚਯਛਾਯੁਪ੍ਪਾਦਕਭਾવੋ। ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਉਪ੍ਪਾਦਕਭਾવੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਰਿਚ੍ਛੇਦਕਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਆਯਤਨਾਨਿ ਚ ਦ੍વਾਰਾਨਿ ਚਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਾਯਤਨਾਨਿ, ਤਦੇਕਦੇਸਭੂਤਾਨਿ ਦ੍વਾਰਾਨਿ ਚ।
‘‘Nīlaṃ pīta’’ntiādinā saṅghāṭe nīlādivavatthānaṃ taṃnissayattā mahābhūte upādāyāti āha ‘‘mahābhūtaṃ…pe… duggandhantiādinā’’ti. Upādāyarūpaṃ mahābhūtena paricchinnanti yojanā. Tassāti upādārūpassa. Tatoti mahābhūtato. Chāyāya ātapapaccayabhāvo ātapo paccayo etissāti, ātapassa chāyāya uppādakabhāvo chāyātapānaṃ ātapapaccayachāyuppādakabhāvo. Tena uppādetabbauppādakabhāvo aññamaññaparicchedakatāti dasseti. Āyatanāni ca dvārāni cāti dvādasāyatanāni, tadekadesabhūtāni dvārāni ca.
ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭਾવਾਤਿ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾ।
Sappaccayabhāvāti sappaccayattā.
ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ ਆਕਾਰੇਨਾਤਿ ‘‘ਇਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਉਗ੍ਗਹਕੋਸਲ੍ਲਂ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੫੬), ‘‘ਇਮਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਕਾਮੇਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (વਿਭ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੩੫੬) વਾ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨ વਿਧਿਨਾ। ‘‘ਅવਿਸੇਸਤੋ ਪਨ ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ, ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ। વਣ੍ਣਾਦਿਮੁਖੇਨਾਤਿ વਣ੍ਣਪਟਿਕ੍ਕੂਲਸੁਞ੍ਞਤਾਮੁਖੇਨ। ਉਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਯੋ ਉਗ੍ਗਹੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਚਤੁਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਜ੍ਝਾਨਪਠਮਜ੍ਝਾਨવਿਪਸ੍ਸਨਾਸੁ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਧੀਯਤਿ। ਕੇਨ? ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮਨਸਿਕਾਰੇਨੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਗ੍ਗਹੋવ ਸਨ੍ਧਿ ਉਗ੍ਗਹਸਨ੍ਧੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Yathāvuttena ākārenāti ‘‘iti idaṃ sattavidhaṃ uggahakosallaṃ suggahitaṃ katvā’’tiādinā (vibha. aṭṭha. 356), ‘‘imaṃ pana kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā arahattaṃ pāpuṇitukāmenā’’tiādinā (vibha. aṭṭha. 356) vā vuttappakārena vidhinā. ‘‘Avisesato pana sādhāraṇavasena evaṃ veditabbā’’ti, ‘‘ito paṭṭhāyā’’ti ca vadanti. Vaṇṇādimukhenāti vaṇṇapaṭikkūlasuññatāmukhena. Upaṭṭhānanti kammaṭṭhānassa upaṭṭhānaṃ, yo uggahoti vutto. Etthāti catukkapañcakajjhānapaṭhamajjhānavipassanāsu ekasmiṃ sandhīyati. Kena? Kammaṭṭhānamanasikāreneva, tasmā uggahova sandhi uggahasandhīti veditabbaṃ.
ਉਟ੍ਠਾਨਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਂ। ਸਾਤਿਰੇਕਾਨਿ ਛ ਅਮ੍ਬਣਾਨਿ ਕੁਮ੍ਭਂ। ਤਤੋਤਿ ਮੁਖਧੋવਨਖਾਦਨਭੋਜਨਕਿਚ੍ਚਤੋ। ਨਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਾਧਿਗਮੇਨ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਨਿવਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਨਿવਤ੍ਤਤਿ।
Uṭṭhānakaṃ uppajjanakaṃ. Sātirekāni cha ambaṇāni kumbhaṃ. Tatoti mukhadhovanakhādanabhojanakiccato. Nivattatīti arahattādhigamena accantanivattivasena nivattati.
ਕਮ੍ਮਮੇવਾਤਿ ਮਨਸਿਕਾਰਕਮ੍ਮਮੇવ। ਆਰਮ੍ਮਣਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਭਾવਨਾਰਮ੍ਮਣਂ।
Kammamevāti manasikārakammameva. Ārammaṇanti pubbabhāgabhāvanārammaṇaṃ.
ਤਥਾਤਿ વਨਮਕ੍ਕਟੋ વਿਯ।
Tathāti vanamakkaṭo viya.
ਏਕਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਂ।
Ekanti ekaṃ koṭṭhāsaṃ.
ਸਤ੍ਤਗਹਣਰਹਿਤੇਤਿ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਸਨ੍ਤਾਨਤਾਯ ਅਹਂਕਾਰવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਅਪ੍ਪਹੀਨਮਾਨਸ੍ਸ ਪਹੀਨਾਕਾਰਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘વਿਦ੍ਧਸ੍ਤਾਹਂਕਾਰੇ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਕਾਯੇ।
Sattagahaṇarahiteti sattapaññattimpi anāmasitvā desitattā vuttaṃ. Sasantānatāya ahaṃkāravatthumhi appahīnamānassa pahīnākāraṃ sandhāyāha ‘‘viddhastāhaṃkāre’’ti. Tatthāti parassa kāye.
੩੫੭. ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਸੇવਨਾ ਮਨਸਿਕਾਰਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਨਾ ਆਰਮ੍ਭੋ।
357. Ādimhi sevanā manasikārassa uppādanā ārambho.
੩੬੨. ਗਮਿਤਾਤਿ વਿਗਮਿਤਾ।
362. Gamitāti vigamitā.
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Kāyānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Vedanānupassanāniddesavaṇṇanā
੩੬੩. ਸਮ੍ਪਜਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਪਕਾਰੇਹਿ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ, વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੁਖਸਾਮਿਸਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ ਅવਿਪਰੀਤਂ વੇਦਨਂ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਭਾવਨਾ વੋਹਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘વੋਹਾਰਮਤ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ। વੇਦਯਾਮੀਤਿ ‘‘ਅਹਂ વੇਦਯਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤੁਪਨਾਯਿਕਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞਾਤવੇਦਨੋਪਿ વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਸੁਖવੇਦਨਾਯ ਲੋਕવੋਹਾਰੇਨ ‘‘ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’’ਤਿ ਜਾਨਾਤਿ, વੋਹਰਤਿ ਚ, ਪਗੇવ ਇਤਰੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વੋਹਾਰਮਤ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ।
363. Sampajānassāti sammā pakārehi jānantassa, vatthārammaṇehi saddhiṃ sukhasāmisādippakārehi aviparītaṃ vedanaṃ jānantassāti attho. Pubbabhāgabhāvanā vohārānusāreneva pavattatīti āha ‘‘vohāramattenā’’ti. Vedayāmīti ‘‘ahaṃ vedayāmī’’ti attupanāyikā vuttāti, pariññātavedanopi vā uppannāya sukhavedanāya lokavohārena ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’ti jānāti, voharati ca, pageva itaro. Tenāha ‘‘vohāramattena vutta’’nti.
ਉਭਯਨ੍ਤਿ વੀਰਿਯਸਮਾਧਿਂ। ਸਹ ਯੋਜੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮਧੁਰਕਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੂਨਾਧਿਕਂ ਕਤ੍વਾ। ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਸਮ੍ਮੋਹવਿਦ੍ਧਂਸਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾ ਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾ ਏવ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ।
Ubhayanti vīriyasamādhiṃ. Saha yojetvāti samadhurakiccato anūnādhikaṃ katvā. Atthadhammādīsu sammohaviddhaṃsanavasena pavattā maggapaññā eva lokuttarapaṭisambhidā.
વਣ੍ਣਮੁਖਾਦੀਸੁ ਤੀਸੁਪਿ ਮੁਖੇਸੁ। ਪਰਿਗ੍ਗਹਸ੍ਸਾਤਿ ਅਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹਸ੍ਸ। ‘‘વਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਕਰਜਕਾਯੋ’’ਤਿ વਚਨੇਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਛ વਤ੍ਥੂਨੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੁਪਤ੍ਥਮ੍ਭੇਨ ਠਿਤੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਨਲ਼ਕਲਾਪੇਸੁ ਏਕਸ੍ਸ ਇਤਰਪਟਿਬਦ੍ਧਟ੍ਠਿਤਿਤਾ વਿਯ ਨਾਮਕਾਯਸ੍ਸ ਰੂਪਕਾਯਪਟਿਬਦ੍ਧવੁਤ੍ਤਿਤਾਦਸ੍ਸਨਞ੍ਹੇਤਂ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯવਿਸੇਸਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ।
Vaṇṇamukhādīsu tīsupi mukhesu. Pariggahassāti arūpapariggahassa. ‘‘Vatthu nāma karajakāyo’’ti vacanena nivattitaṃ dassento ‘‘na cakkhādīni cha vatthūnī’’ti āha. Aññamaññupatthambhena ṭhitesu dvīsu naḷakalāpesu ekassa itarapaṭibaddhaṭṭhititā viya nāmakāyassa rūpakāyapaṭibaddhavuttitādassanañhetaṃ nissayapaccayavisesadassananti.
ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਯੇਸਂ ਫਸ੍ਸવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਿ ਪਾਕਟਾਨਿ, ਤੇਸਂ। ਅਞ੍ਞੇਸਨ੍ਤਿ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸਂ, ਯੇਸਂ ਫਸ੍ਸવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਿ ਨ ਪਾਕਟਾਨਿ। ਸੁਖਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਨਂ ਸੁવਿਭੂਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਿਨੇਯ੍ਯਾਨਂ વੇਦਨਾ ਪਾਕਟਾ’’ਤਿ। વਿਲਾਪੇਤ੍વਾ વਿਲਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਸੁવਿਸੁਦ੍ਧਂ ਨવਨੀਤਂ વਿਲਾਪੇਤ੍વਾ ਸੀਤਿਭੂਤਂ ਅਤਿਸੀਤਲੇ ਉਦਕੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਥਿਨ੍ਨਂ ਠਿਤਂ ਮਤ੍ਥੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪਿਣ੍ਡੇਤ੍વਾ ਪੁਨ વਿਲਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਸਤવਾਰਂ ਏવਂ ਕਤ੍વਾ।
Tesanti yesaṃ phassaviññāṇāni pākaṭāni, tesaṃ. Aññesanti tato aññesaṃ, yesaṃ phassaviññāṇāni na pākaṭāni. Sukhadukkhavedanānaṃ suvibhūtavuttitāya vuttaṃ ‘‘sabbesaṃ vineyyānaṃ vedanā pākaṭā’’ti. Vilāpetvā vilāpetvāti suvisuddhaṃ navanītaṃ vilāpetvā sītibhūtaṃ atisītale udake pakkhipitvā patthinnaṃ ṭhitaṃ matthetvā paripiṇḍetvā puna vilāpetvāti satavāraṃ evaṃ katvā.
ਤਤ੍ਥਾਪੀਤਿ ਯਤ੍ਥ ਅਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਏવ…ਪੇ॰… ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਤਤ੍ਥਾਪਿ। ਯੇਸੁ ਸੁਤ੍ਤੇਸੁ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਂ ਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਾ।
Tatthāpīti yattha arūpakammaṭṭhānaṃ eva…pe… dassitaṃ, tatthāpi. Yesu suttesu tadantogadhaṃ rūpakammaṭṭhānanti yojanā.
વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vedanānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
Cittānupassanāniddesavaṇṇanā
੩੬੫. ਕਿਲੇਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ ਨ વਿਸੁਦ੍ਧਤਾ ਹੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਇਤਰੇਹਿਪੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਿਲੇਸਤੋ ਇਤਰੇਹਿਪਿ ਅਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹਿ। વਿਸੁਂ વਚਨਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਕੁਸਲਤੋ વਿਸੁਂ ਕਤ੍વਾ વਚਨਂ। વਿਸਿਟ੍ਠਗ੍ਗਹਣਨ੍ਤਿ વਿਸਿਟ੍ਠਤਾਗਹਣਂ, ਆવੇਣਿਕਸਮੋਹਤਾਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਯਤੋ ਤਦੁਭਯਂ ਮੋਮੂਹਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
365. Kilesasampayuttānaṃ na visuddhatā hotīti sambandho. Itarehipīti attanā sampayuttakilesato itarehipi asampayuttehi. Visuṃ vacananti aññākusalato visuṃ katvā vacanaṃ. Visiṭṭhaggahaṇanti visiṭṭhatāgahaṇaṃ, āveṇikasamohatādassananti attho, yato tadubhayaṃ momūhacittanti vuccati.
ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Cittānupassanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ
Dhammānupassanāniddeso
ਕ. ਨੀવਰਣਪਬ੍ਬવਣ੍ਣਨਾ
Ka. nīvaraṇapabbavaṇṇanā
੩੬੭. ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਯੁਗੇ ਬਦ੍ਧਗੋਣਾਨਂ વਿਯ ਏਕਤੋ ਪવਤ੍ਤਿ ਯੁਗਨਦ੍ਧਤਾ।
367. Ekasmiṃ yuge baddhagoṇānaṃ viya ekato pavatti yuganaddhatā.
ਗਹਣਾਕਾਰੇਨਾਤਿ ਅਸੁਭੇਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹਣਾਕਾਰੇਨ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਏਕਂਸੇਨ ਸਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਿਤਸੁਖਮੇવ ਆਸੀਸਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਕਙ੍ਖਿਤਸ੍ਸ ਹਿਤਸੁਖਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਅਨੁਪਾਯੋ ਏવ ਚ ਹਿਤવਿਸਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਆਕਙ੍ਖਿਤਸ੍ਸ વਾ ਯਥਾਧਿਪ੍ਪੇਤਸ੍ਸ ਹਿਤਸੁਖਸ੍ਸ ਅਨੁਪਾਯਭੂਤੋ। ਅવਿਜ੍ਜਨ੍ਧਾ ਹਿ ਤਾਦਿਸੇਪਿ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ। ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਬ੍ਬੇਤਿ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੇ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Gahaṇākārenāti asubhepi ārammaṇe ‘‘subha’’nti gahaṇākārena. Nimittanti cāti subhanimittanti ca vuccatīti yojanā. Ekaṃsena sattā attano attano hitasukhameva āsīsantīti katvā vuttaṃ ‘‘ākaṅkhitassa hitasukhassā’’ti. Anupāyo eva ca hitavisiṭṭhassa sukhassa ayonisomanasikāro, ākaṅkhitassa vā yathādhippetassa hitasukhassa anupāyabhūto. Avijjandhā hi tādisepi pavattantīti. Nipphādetabbeti ayonisomanasikārena nibbattetabbe kāmacchandeti attho.
ਤਦਨੁਕੂਲਤ੍ਤਾਤਿ ਤੇਸਂ ਅਸੁਭੇ ‘‘ਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ, ‘‘ਅਸੁਭ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਾਨਂ ਅਨੁਕੂਲਤ੍ਤਾ। ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਅਭਿਨਿવੇਸਸ੍ਸ, ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਦੀਨਞ੍ਚ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਮਨਸਿਕਾਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਤਾ ਤਦਨੁਕੂਲਤਾ।
Tadanukūlattāti tesaṃ asubhe ‘‘subha’’nti, ‘‘asubha’’nti ca pavattānaṃ ayonisomanasikārayonisomanasikārānaṃ anukūlattā. Rūpādīsu aniccādiabhinivesassa, aniccasaññādīnañca yathāvuttamanasikārūpanissayatā tadanukūlatā.
ਆਹਾਰੇ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਸਞ੍ਞਂ ਸੋ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਣਾਮਸ੍ਸਾਤਿ ਭੋਜਨਪਰਿਣਾਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦਾਦਿਕਸ੍ਸ। ਤਦਾਧਾਰਸ੍ਸਾਤਿ ਉਦਰਸ੍ਸ, ਕਾਯਸ੍ਸੇવ વਾ। ਸੋਤਿ ਭੋਜਨੇਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨ ਕਾਮਰਾਗੋ ‘‘ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਹਿ ‘‘ਨੀવਰਣਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਨੀવਰਣੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ (ਪਟ੍ਠਾ॰ ੩.੮.੮) ਏਤਸ੍ਸ વਿਭਙ੍ਗੇ ‘‘ਅਰੂਪੇ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਨੀવਰਣਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਨੀવਰਣਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਭવਰਾਗੋਪਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਲੋਭੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਨੀવਰਣ’’ਨ੍ਤਿ।
Āhāre paṭikkūlasaññaṃ so uppādetīti sambandho. Tabbipariṇāmassāti bhojanapariṇāmassa nissandādikassa. Tadādhārassāti udarassa, kāyasseva vā. Soti bhojanemattaññū. Suttantapariyāyena kāmarāgo ‘‘kāmacchandanīvaraṇa’’nti vuccatīti āha ‘‘abhidhammapariyāyenā’’ti. Abhidhamme hi ‘‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati napurejātapaccayā’’ti (paṭṭhā. 3.8.8) etassa vibhaṅge ‘‘arūpe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇaṃ uppajjatī’’tiādivacanato bhavarāgopi kāmacchandanīvaraṇaṃ vuttanti viññāyati. Tenāha ‘‘sabbopi lobho kāmacchandanīvaraṇa’’nti.
ਸੀਮਾਭੇਦੇ ਕਤੇਤਿ ਅਤ੍ਤਾਦਿਮਰਿਯਾਦਾਯ ਭਿਨ੍ਨਾਯ, ਅਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਰੂਪਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਹਾਰਾਦਿਉਦ੍ਦੇਸਰਹਿਤਨ੍ਤਿ વਿਹਾਰਾਦਿਪਦੇਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦਰਹਿਤਂ। ਉਗ੍ਗਹਿਤਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਯ। ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧਾਤਿ ਇਤ੍ਥਿਆਦਿવਸੇਨ ਸਤ੍ਤવਿਧਾ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਅવੇਰਾਦੀਹਿ ਯੋਜਨਾવਸੇਨ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿવਿਧਾ। ਸਤ੍ਤਾਦਿਇਤ੍ਥਿਆਦਿਅવੇਰਾਦਿਯੋਗੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਦਿਅવੇਰਾਦਿਯੋਗੇਨ વੀਸਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਆਦਿਅવੇਰਾਦਿਯੋਗੇਨ ਅਟ੍ਠવੀਸਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠਚਤ੍ਤਾਰੀਸਂ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਦਿਸਾਯ। ਤਥਾ ਸੇਸਦਿਸਾਸੁਪੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਹ ‘‘ਅਸੀਤਾਧਿਕਚਤੁਸਤਪ੍ਪਭੇਦਾ’’ਤਿ।
Sīmābhede kateti attādimariyādāya bhinnāya, attādīsu sabbattha ekarūpāya mettābhāvanāyāti attho. Vihārādiuddesarahitanti vihārādipadesaparicchedarahitaṃ. Uggahitāya mettāya. Aṭṭhavīsatividhāti itthiādivasena sattavidhā paccekaṃ averādīhi yojanāvasena aṭṭhavīsatividhā. Sattādiitthiādiaverādiyogenāti ettha sattādiaverādiyogena vīsati, itthiādiaverādiyogena aṭṭhavīsatīti aṭṭhacattārīsaṃ ekissā disāya. Tathā sesadisāsupīti sabbā saṅgahetvā āha ‘‘asītādhikacatusatappabhedā’’ti.
ਕਤਾਕਤਾਨੁਸੋਚਨਞ੍ਚ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ‘‘ਬਹੁਕਂ ਸੁਤਂ ਹੋਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਗੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੬) ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਤਾ ਨવਙ੍ਗਸ੍ਸ ਸਾਸਨਸ੍ਸ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਨ વਿਨਯਮਤ੍ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ વੁਡ੍ਢਤਂ ਪਨ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਇਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਤਞ੍ਚਾਤਿ।
Katākatānusocanañca na hotīti yojanā. ‘‘Bahukaṃ sutaṃ hoti suttaṃ geyya’’ntiādivacanato (a. ni. 4.6) bahussutatā navaṅgassa sāsanassa vasena veditabbā, na vinayamattassevāti vuḍḍhataṃ pana anapekkhitvā icceva vuttaṃ, na bahussutatañcāti.
ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਏਤ੍ਥ ਏਤੇਸੁ ‘‘ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਮਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਕਾਯ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮; ਸ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦) ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੇਕਭੇਦੇਸੁ ਪੁਰਿਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਤੇ ਠਾਨੀਯਾ વੁਤ੍ਤਾ।
Tiṭṭhati anuppannā vicikicchā ettha etesu ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’ntiādikāya (ma. ni. 1.18; sa. ni. 2.20) pavattiyā anekabhedesu purimuppannesu vicikicchādhammesūti te ṭhānīyā vuttā.
ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕਾਪੀਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਸੋਲ਼ਸવਤ੍ਥੁਕਾ, ਨਾਪਿ ਰਤਨਤ੍ਤਯવਤ੍ਥੁਕਾ ਚ, ਅਥ ਖੋ ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕਾਪਿ। ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ ਸਂਸਯਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਕਙ੍ਖਾਸਮ੍ਭવਤੋ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬੇਮਤਿਕਸ੍ਸ ਤਦਭਾવਤੋ ਚ ਸੇਸવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਨਂ ਰਤਨਤ੍ਤਯવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਮੂਲਿਕਤਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਅਨੁਪવਿਸਨਂ ‘‘ਏવਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਹਨવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਂ।
Aṭṭhavatthukāpīti na kevalaṃ soḷasavatthukā, nāpi ratanattayavatthukā ca, atha kho aṭṭhavatthukāpi. Ratanattaye saṃsayāpannassa sikkhādīsu kaṅkhāsambhavato, tattha nibbematikassa tadabhāvato ca sesavicikicchānaṃ ratanattayavicikicchāmūlikatā daṭṭhabbā. Anupavisanaṃ ‘‘evameta’’nti saddahanavasena ārammaṇassa pakkhandanaṃ.
ਨੀવਰਣਪਬ੍ਬવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nīvaraṇapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਖ. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪਬ੍ਬવਣ੍ਣਨਾ
Kha. bojjhaṅgapabbavaṇṇanā
ਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ।
Tenāti atthasannissitaggahaṇena.
ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਦੁਬ੍ਬਲਭਾવੋ ਮਨ੍ਦਤਾ।
Paccayavasena dubbalabhāvo mandatā.
ਪਬ੍ਬਤਪਦੇਸવਨਗਹਨਨ੍ਤਰਿਤੋਪਿ ਗਾਮੋ ਨ ਦੂਰੇ, ਪਬ੍ਬਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਤਾਯ ਆવਾਸੋ ਅਰਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣੂਪੇਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਂਸਸੋਤੇਨੇવ ਅਸ੍ਸੋਸੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
Pabbatapadesavanagahanantaritopi gāmo na dūre, pabbataṃ parikkhipitvā gantabbatāya āvāso araññalakkhaṇūpeto, tasmā maṃsasoteneva assosīti vadanti.
ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਤਾਯ ਪਸਾਦੋ ਸਿਨੇਹਪਰਿਯਾਯੇਨ વੁਤ੍ਤੋ।
Sampattihetutāya pasādo sinehapariyāyena vutto.
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਤਿਕ੍ਖਭਾવਾਪਾਦਨਂ ਤੇਜਨਂ। ਤੋਸਨਂ ਪਮੋਦਨਂ।
Indriyānaṃ tikkhabhāvāpādanaṃ tejanaṃ. Tosanaṃ pamodanaṃ.
ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪਬ੍ਬવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Bojjhaṅgapabbavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਪਠਮਸ੍ਸ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ, ਸੁਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਇਤਰੇਸਂ। ਆਗਮਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਸਤਿਯਾ ਕਥਂ ਕਾਯਾਰਮ੍ਮਣਤਾ ਸਿਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਿਆਦੀਨਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ વੁਤ੍ਤਾਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਏਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… વਤ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਨੇਕਸਤਿਸਮ੍ਭવਾવਬੋਧਪਸਙ੍ਗਾਤਿ ਏਕਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦੇਨ ਅਨੇਕਿਸ੍ਸਾ ਸਤਿਯਾ ਸਮ੍ਭવਸ੍ਸ, ਸਤਿ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨੇਕਾવਬੋਧਸ੍ਸ ਚ ਆਪਜ੍ਜਨਤੋ। ਸਕਿਚ੍ਚਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਚ੍ਚવਿਸੇਸવਿਸਿਟ੍ਠੇ। ਧਮ੍ਮਭੇਦੇਨਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਭੇਦવਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਧਮ੍ਮવਿਸੇਸੇਨ। ਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੋ ਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਏਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਧਮ੍ਮੋ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ ਤਦਭਾવਤੋ। ਧਮ੍ਮਭੇਦੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਭਾਗੇਨ। ਤਸ੍ਸ ਭੇਦੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਭੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨਯਿਧ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਭਾਗੇਨ ਕਿਚ੍ਚਭੇਦੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋ, ਕਿਚ੍ਚਭੇਦੇਨ ਪਨ ਧਮ੍ਮવਿਭਾਗੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਕਾવਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Samathavipassanāvasena paṭhamassa satipaṭṭhānassa, suddhavipassanāvasena itaresaṃ. Āgamanavasena vuttaṃ aññathā maggasammāsatiyā kathaṃ kāyārammaṇatā siyāti adhippāyo. Kāyānupassiādīnaṃ catubbidhānaṃ puggalānaṃ vuttānaṃ. Tenāha ‘‘na hi sakkā ekassa…pe… vattu’’nti. Anekasatisambhavāvabodhapasaṅgāti ekacittuppādena anekissā satiyā sambhavassa, sati ca tasmiṃ anekāvabodhassa ca āpajjanato. Sakiccaparicchinneti attano kiccavisesavisiṭṭhe. Dhammabhedenāti ārammaṇabhedavisiṭṭhena dhammavisesena. Na dhammassa dhammo kiccanti ekassa dhammassa aññadhammo kiccaṃ nāma na hoti tadabhāvato. Dhammabhedena dhammassa vibhāgena. Tassa bhedoti tassa kiccassa bhedo natthi. Tasmāti yasmā nayidha dhammassa vibhāgena kiccabhedo icchito, kiccabhedena pana dhammavibhāgo icchito, tasmā. Tena vuttaṃ ‘‘ekāvā’’tiādi.
ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
੩੭੪. ‘‘ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਸੇਸਨਂ, ਤਞ੍ਚ ਆਗਮਨਸਿਦ੍ਧਂ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਤਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਭવਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਆਗਮਨવਸੇਨ…ਪੇ॰… ਦੇਸੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਤਥਾ ਅਨਾਮਸਨਤੋ ਏવ ਆਗਮਨવਿਸੇਸਨਂ ਅਕਤ੍વਾ। ਨਯਦ੍વਯੇਤਿ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਯੋ, ਸੁਦ੍ਧਿਕਨਯੋਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਨਯਦ੍વਯੇ।
374. ‘‘Kāye kāyānupassī’’ti idaṃ puggalādhiṭṭhānena satipaṭṭhānavisesanaṃ, tañca āgamanasiddhaṃ, aññathā tassa asambhavatoti āha ‘‘āgamanavasena…pe… desetvā’’ti. Puggalaṃ anāmasitvāti ‘‘kāye kāyānupassī’’ti evaṃ puggalaṃ aggahetvā. Tathā anāmasanato eva āgamanavisesanaṃ akatvā. Nayadvayeti anupassanānayo, suddhikanayoti etasmiṃ nayadvaye.
ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Satipaṭṭhānavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / વਿਭਙ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Vibhaṅgapāḷi / ੭. ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ • 7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨੀ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ • 1. Suttantabhājanīyaṃ uddesavāravaṇṇanā
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ • 2. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ੭. ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ • 7. Satipaṭṭhānavibhaṅgo
