Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మిలిన్దపఞ్హపాళి • Milindapañhapāḷi |
౭. అరూపధమ్మవవత్తనవగ్గో
7. Arūpadhammavavattanavaggo
౧. సతిఉప్పజ్జనపఞ్హో
1. Satiuppajjanapañho
౧. రాజా ఆహ ‘‘భన్తే నాగసేన, కతిహాకారేహి సతి ఉప్పజ్జతీ’’తి? ‘‘సత్తరసహాకారేహి, మహారాజ, సతి ఉప్పజ్జతీ’’తి. ‘‘కతమేహి సత్తరసహాకారేహీ’’తి? ‘‘అభిజానతోపి, మహారాజ, సతి ఉప్పజ్జతి, కటుమికాయపి సతి ఉప్పజ్జతి, ఓళారికవిఞ్ఞాణతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, హితవిఞ్ఞాణతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, అహితవిఞ్ఞాణతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, సభాగనిమిత్తతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, విసభాగనిమిత్తతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, కథాభిఞ్ఞాణతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, లక్ఖణతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, సారణతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, ముద్దాతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, గణనాతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, ధారణతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, భావనతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, పోత్థకనిబన్ధనతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, ఉపనిక్ఖేపతోపి సతి ఉప్పజ్జతి, అనుభూతతోపి సతి ఉప్పజ్జతీతి.
1. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, katihākārehi sati uppajjatī’’ti? ‘‘Sattarasahākārehi, mahārāja, sati uppajjatī’’ti. ‘‘Katamehi sattarasahākārehī’’ti? ‘‘Abhijānatopi, mahārāja, sati uppajjati, kaṭumikāyapi sati uppajjati, oḷārikaviññāṇatopi sati uppajjati, hitaviññāṇatopi sati uppajjati, ahitaviññāṇatopi sati uppajjati, sabhāganimittatopi sati uppajjati, visabhāganimittatopi sati uppajjati, kathābhiññāṇatopi sati uppajjati, lakkhaṇatopi sati uppajjati, sāraṇatopi sati uppajjati, muddātopi sati uppajjati, gaṇanātopi sati uppajjati, dhāraṇatopi sati uppajjati, bhāvanatopi sati uppajjati, potthakanibandhanatopi sati uppajjati, upanikkhepatopi sati uppajjati, anubhūtatopi sati uppajjatīti.
‘‘కథం అభిజానతో సతి ఉప్పజ్జతి? యథా, మహారాజ, ఆయస్మా చ ఆనన్దో ఖుజ్జుత్తరా చ ఉపాసికా, యే వా పన అఞ్ఞేపి కేచి జాతిస్సరా జాతిం సరన్తి, ఏవం అభిజానతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ abhijānato sati uppajjati? Yathā, mahārāja, āyasmā ca ānando khujjuttarā ca upāsikā, ye vā pana aññepi keci jātissarā jātiṃ saranti, evaṃ abhijānato sati uppajjati.
‘‘కథం కటుమికాయ సతి ఉప్పజ్జతి? యో పకతియా ముట్ఠస్సతికో, పరే చ తం సరాపనత్థం నిబన్ధన్తి, ఏవం కటుమికాయ సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ kaṭumikāya sati uppajjati? Yo pakatiyā muṭṭhassatiko, pare ca taṃ sarāpanatthaṃ nibandhanti, evaṃ kaṭumikāya sati uppajjati.
‘‘కథం ఓళారికవిఞ్ఞాణతో సతి ఉప్పజ్జతి? యదా రజ్జే వా అభిసిత్తో హోతి, సోతాపత్తిఫలం వా పత్తో హోతి, ఏవం ఓళారికవిఞ్ఞాణతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ oḷārikaviññāṇato sati uppajjati? Yadā rajje vā abhisitto hoti, sotāpattiphalaṃ vā patto hoti, evaṃ oḷārikaviññāṇato sati uppajjati.
‘‘కథం హితవిఞ్ఞాణతో సతి ఉప్పజ్జతి? యమ్హి సుఖాపితో, ‘అముకస్మిం ఏవం సుఖాపితో’తి సరతి, ఏవం హితవిఞ్ఞాణతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ hitaviññāṇato sati uppajjati? Yamhi sukhāpito, ‘amukasmiṃ evaṃ sukhāpito’ti sarati, evaṃ hitaviññāṇato sati uppajjati.
‘‘కథం అహితవిఞ్ఞాణతో సతి ఉప్పజ్జతి? యమ్హి దుక్ఖాపితో, ‘అముకస్మిం ఏవం దుక్ఖాపితో’తి సరతి, ఏవం అహితవిఞ్ఞాణతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ ahitaviññāṇato sati uppajjati? Yamhi dukkhāpito, ‘amukasmiṃ evaṃ dukkhāpito’ti sarati, evaṃ ahitaviññāṇato sati uppajjati.
‘‘కథం సభాగనిమిత్తతో సతి ఉప్పజ్జతి? సదిసం పుగ్గలం దిస్వా మాతరం వా పితరం వా భాతరం వా భగినిం వా సరతి, ఓట్ఠం వా గోణం వా గద్రభం వా దిస్వా అఞ్ఞం తాదిసం ఓట్ఠం వా గోణం వా గద్రభం వా సరతి, ఏవం సభాగనిమిత్తతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ sabhāganimittato sati uppajjati? Sadisaṃ puggalaṃ disvā mātaraṃ vā pitaraṃ vā bhātaraṃ vā bhaginiṃ vā sarati, oṭṭhaṃ vā goṇaṃ vā gadrabhaṃ vā disvā aññaṃ tādisaṃ oṭṭhaṃ vā goṇaṃ vā gadrabhaṃ vā sarati, evaṃ sabhāganimittato sati uppajjati.
‘‘కథం విసభాగనిమత్తతో సతి ఉప్పజ్జతి? అసుకస్స నామ వణ్ణో ఏదిసో, సద్దో ఏదిసో, గన్ధో ఏదిసో, రసో ఏదిసో, ఫోట్ఠబ్బో ఏదిసోతి సరతి, ఏవమ్పి విసభాగనిమిత్తతోపి ంసతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ visabhāganimattato sati uppajjati? Asukassa nāma vaṇṇo ediso, saddo ediso, gandho ediso, raso ediso, phoṭṭhabbo edisoti sarati, evampi visabhāganimittatopi ṃsati uppajjati.
‘‘కథం కథాభిఞ్ఞాణతో సతి ఉప్పజ్జతి? యో పకతియా ముట్ఠస్సతికో హోతి, తం పరే సరాపేన్తి, తేన సో సరతి, ఏవం కథాభిఞ్ఞాణతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ kathābhiññāṇato sati uppajjati? Yo pakatiyā muṭṭhassatiko hoti, taṃ pare sarāpenti, tena so sarati, evaṃ kathābhiññāṇato sati uppajjati.
‘‘కథం లక్ఖణతో సతి ఉప్పజ్జతి? యో పకతియా బలీబద్దానం అఙ్గేన జానాతి, లక్ఖణేన జానాతి, ఏవం లక్ఖణతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ lakkhaṇato sati uppajjati? Yo pakatiyā balībaddānaṃ aṅgena jānāti, lakkhaṇena jānāti, evaṃ lakkhaṇato sati uppajjati.
‘‘కథం సారణతో సతి ఉప్పజ్జతి? యో పకతియా ముట్ఠస్సతికో హోతి, యో తం ‘సరాహి భో, సరాహి భో’తి పునప్పునం సరాపేతి, ఏవం సారణతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ sāraṇato sati uppajjati? Yo pakatiyā muṭṭhassatiko hoti, yo taṃ ‘sarāhi bho, sarāhi bho’ti punappunaṃ sarāpeti, evaṃ sāraṇato sati uppajjati.
‘‘కథం ముద్దాతో సతి ఉప్పజ్జతి? లిపియా సిక్ఖితత్తా జానాతి ‘ఇమస్స అక్ఖరస్స అనన్తరం ఇమం అక్ఖరం కాతబ్బ’న్తి ఏవం ముద్దాతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ muddāto sati uppajjati? Lipiyā sikkhitattā jānāti ‘imassa akkharassa anantaraṃ imaṃ akkharaṃ kātabba’nti evaṃ muddāto sati uppajjati.
‘‘కథం గణనాతో సతి ఉప్పజ్జతి? గణనాయ సిక్ఖితత్తా గణకా బహుమ్పి గణేన్తి, ఏవం గణనాతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ gaṇanāto sati uppajjati? Gaṇanāya sikkhitattā gaṇakā bahumpi gaṇenti, evaṃ gaṇanāto sati uppajjati.
‘‘కథం ధారణతో సతి ఉప్పజ్జతి? ధారణాయ సిక్ఖితత్తా ధారణకా బహుమ్పి ధారేన్తి , ఏవం ధారణతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ dhāraṇato sati uppajjati? Dhāraṇāya sikkhitattā dhāraṇakā bahumpi dhārenti , evaṃ dhāraṇato sati uppajjati.
‘‘కథం భావనాతో సతి ఉప్పజ్జతి? ఇధ భిక్ఖు అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరతి, సేయ్యథీదం, ఏకమ్పి జాతిం ద్వేపి జాతియో…పే॰… ఇతి సాకారం సఉద్దేసం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరతి, ఏవం భావనాతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ bhāvanāto sati uppajjati? Idha bhikkhu anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathīdaṃ, ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, evaṃ bhāvanāto sati uppajjati.
‘‘కథం పోత్థకనిబన్ధనతో సతి ఉప్పజ్జతి? రాజానో అనుసాసనియం అస్సరన్తా 1 ఏతం పోత్థకం ఆహరథాతి, తేన పోత్థకేన అనుస్సరన్తి, ఏవం పోత్థకనిబన్ధనతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ potthakanibandhanato sati uppajjati? Rājāno anusāsaniyaṃ assarantā 2 etaṃ potthakaṃ āharathāti, tena potthakena anussaranti, evaṃ potthakanibandhanato sati uppajjati.
‘‘కథం ఉపనిక్ఖేపతో సతి ఉప్పజ్జతి? ఉపనిక్ఖిత్తం భణ్డం దిస్వా సరతి, ఏవం ఉపనిక్ఖేపతో సతి ఉప్పజ్జతి.
‘‘Kathaṃ upanikkhepato sati uppajjati? Upanikkhittaṃ bhaṇḍaṃ disvā sarati, evaṃ upanikkhepato sati uppajjati.
‘‘కథం అనుభూతతో సతి ఉప్పజ్జతి? దిట్ఠత్తా రూపం సరతి, సుతత్తా సద్దం సరతి, ఘాయితత్తా గన్ధం సరతి, సాయితత్తా రసం సరతి, ఫుట్ఠత్తా ఫోట్ఠబ్బం సరతి, విఞ్ఞాతత్తా ధమ్మం సరతి, ఏవం అనుభూతతో సతి ఉప్పజ్జతి. ఇమేహి ఖో, మహారాజ, సత్తరసహాకారేహి సతి ఉప్పజ్జతీ’’తి.
‘‘Kathaṃ anubhūtato sati uppajjati? Diṭṭhattā rūpaṃ sarati, sutattā saddaṃ sarati, ghāyitattā gandhaṃ sarati, sāyitattā rasaṃ sarati, phuṭṭhattā phoṭṭhabbaṃ sarati, viññātattā dhammaṃ sarati, evaṃ anubhūtato sati uppajjati. Imehi kho, mahārāja, sattarasahākārehi sati uppajjatī’’ti.
‘‘కల్లోసి, భన్తే నాగసేనా’’తి.
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
సతిఉప్పజ్జనపఞ్హో పఠమో.
Satiuppajjanapañho paṭhamo.
Footnotes: