Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పటిసమ్భిదామగ్గపాళి • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
౫. సతోకారిఞాణనిద్దేసో
5. Satokāriñāṇaniddeso
౧౬౩. కతమాని బాత్తింస సతోకారిస్స ఞాణాని? ఇధ భిక్ఖు అరఞ్ఞగతో వా రుక్ఖమూలగతో వా సుఞ్ఞాగారగతో వా నిసీదతి పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా ఉజుం కాయం పణిధాయ పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వా. సో సతోవ అస్ససతి సతో పస్ససతి. దీఘం వా అస్ససన్తో ‘‘దీఘం అస్ససామీ’’తి పజానాతి. దీఘం వా పస్ససన్తో ‘‘దీఘం పస్ససామీ’’తి పజానాతి. రస్సం వా అస్ససన్తో ‘‘రస్సం అస్ససామీ’’తి పజానాతి. రస్సం వా పస్ససన్తో ‘‘రస్సం పస్ససామీ’’తి పజానాతి. ‘‘సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ‘‘సబ్బకాయపటిసంవేదీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ‘‘పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ‘‘పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. పీతిపటిసంవేదీ…పే॰… సుఖపటిసంవేదీ… చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదీ … పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారం… చిత్తపటిసంవేదీ… అభిప్పమోదయం చిత్తం… సమాదహం చిత్తం… విమోచయం చిత్తం… అనిచ్చానుపస్సీ… విరాగానుపస్సీ… నిరోధానుపస్సీ… ‘‘పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ‘‘పటినిస్సగ్గానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి.
163. Katamāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni? Idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So satova assasati sato passasati. Dīghaṃ vā assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti. Dīghaṃ vā passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti. Rassaṃ vā assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti. Rassaṃ vā passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti. ‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Pītipaṭisaṃvedī…pe… sukhapaṭisaṃvedī… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī … passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ… cittapaṭisaṃvedī… abhippamodayaṃ cittaṃ… samādahaṃ cittaṃ… vimocayaṃ cittaṃ… aniccānupassī… virāgānupassī… nirodhānupassī… ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
౧౬౪. ఇధాతి ఇమిస్సా దిట్ఠియా, ఇమిస్సా ఖన్తియా, ఇమిస్సా రుచియా, ఇమస్మిం ఆదాయే, ఇమస్మిం ధమ్మే, ఇమస్మిం వినయే, ఇమస్మిం ధమ్మవినయే, ఇమస్మిం పావచనే, ఇమస్మిం బ్రహ్మచరియే, ఇమస్మిం సత్థుసాసనే. తేన వుచ్చతి – ‘‘ఇధా’’తి. భిక్ఖూతి పుథుజ్జనకల్యాణకో వా హోతి భిక్ఖు సేక్ఖో వా అరహా వా అకుప్పధమ్మో. అరఞ్ఞన్తి నిక్ఖమిత్వా బహి ఇన్దఖీలా సబ్బమేతం అరఞ్ఞం. రుక్ఖమూలన్తి యత్థ భిక్ఖునో ఆసనం పఞ్ఞత్తం హోతి మఞ్చో వా పీఠం వా భిసి వా తట్టికా వా చమ్మఖణ్డో వా తిణసన్థరో 1 వా పణ్ణసన్థరో వా పలాలసన్థరో 2 వా, తత్థ భిక్ఖు చఙ్కమతి వా తిట్ఠతి వా నిసీదతి వా సేయ్యం వా కప్పేతి. సుఞ్ఞన్తి కేనచి అనాకిణ్ణం హోతి గహట్ఠేహి వా పబ్బజితేహి వా. అగారన్తి 3 విహారో అడ్ఢయోగో పాసాదో హమ్మియం గుహా. నిసీదతి పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వాతి నిసిన్నో హోతి పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా . ఉజుం కాయం పణిధాయాతి ఉజుకో హోతి కాయో ఠితో 4 సుపణిహితో. పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వాతి. పరీతి పరిగ్గహట్ఠో. ముఖన్తి నియ్యానట్ఠో. సతీతి ఉపట్ఠానట్ఠో. తేన వుచ్చతి – ‘‘పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వా’’తి.
164.Idhāti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme, imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye, imasmiṃ satthusāsane. Tena vuccati – ‘‘idhā’’ti. Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā hoti bhikkhu sekkho vā arahā vā akuppadhammo. Araññanti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññaṃ. Rukkhamūlanti yattha bhikkhuno āsanaṃ paññattaṃ hoti mañco vā pīṭhaṃ vā bhisi vā taṭṭikā vā cammakhaṇḍo vā tiṇasantharo 5 vā paṇṇasantharo vā palālasantharo 6 vā, tattha bhikkhu caṅkamati vā tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti. Suññanti kenaci anākiṇṇaṃ hoti gahaṭṭhehi vā pabbajitehi vā. Agāranti 7 vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā. Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvāti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā . Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti ujuko hoti kāyo ṭhito 8 supaṇihito. Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti. Parīti pariggahaṭṭho. Mukhanti niyyānaṭṭho. Satīti upaṭṭhānaṭṭho. Tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.
౧౬౫. సతోవ అస్ససతి, సతో పస్ససతీతి బాత్తింసాయ ఆకారేహి సతో కారీ హోతి. దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సతో కారీ హోతి. దీఘం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సతో కారీ హోతి. రస్సం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సతో కారీ హోతి. రస్సం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సతో కారీ హోతి…పే॰… పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్సాసవసేన పటినిస్సగ్గానుపస్సీ పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సతో కారీ హోతి.
165.Satova assasati, sato passasatīti bāttiṃsāya ākārehi sato kārī hoti. Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti.
పఠమచతుక్కనిద్దేసో
Paṭhamacatukkaniddeso
౧౬౬. కథం దీఘం అస్ససన్తో ‘‘దీఘం అస్ససామీ’’తి పజానాతి, దీఘం పస్ససన్తో ‘‘దీఘం పస్ససామీ’’తి పజానాతి? దీఘం అస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతి, దీఘం పస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే పస్ససతి, దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి ఛన్దో ఉప్పజ్జతి. ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతి, ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం పస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే పస్ససతి, ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి పామోజ్జం ఉప్పజ్జతి. పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతి, పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం పస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే పస్ససతి, పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి దీఘం అస్సాసపస్సాసాపి చిత్తం వివత్తతి, ఉపేక్ఖా సణ్ఠాతి. ఇమేహి నవహాకారేహి దీఘం అస్సాసపస్సాసా కాయో. ఉపట్ఠానం సతి. అనుపస్సనా ఞాణం. కాయో ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం కాయం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
166. Kathaṃ dīghaṃ assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti, dīghaṃ passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti? Dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi dīghaṃ assāsapassāsāpi cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahākārehi dīghaṃ assāsapassāsā kāyo. Upaṭṭhānaṃ sati. Anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
౧౬౭. అనుపస్సతీతి కథం తం కాయం అనుపస్సతి? అనిచ్చతో అనుపస్సతి, నో నిచ్చతో. దుక్ఖతో అనుపస్సతి, నో సుఖతో. అనత్తతో అనుపస్సతి, నో అత్తతో. నిబ్బిన్దతి, నో నన్దతి. విరజ్జతి, నో రజ్జతి. నిరోధేతి, నో సముదేతి. పటినిస్సజ్జతి, నో ఆదియతి. అనిచ్చతో అనుపస్సన్తో నిచ్చసఞ్ఞం పజహతి. దుక్ఖతో అనుపస్సన్తో సుఖసఞ్ఞం పజహతి. అనత్తతో అనుపస్సన్తో అత్తసఞ్ఞం పజహతి. నిబ్బిన్దన్తో నన్దిం పజహతి. విరజ్జన్తో రాగం పజహతి. నిరోధేన్తో సముదయం పజహతి. పటినిస్సజ్జన్తో ఆదానం పజహతి. ఏవం తం కాయం అనుపస్సతి.
167.Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati? Aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindati, no nandati. Virajjati, no rajjati. Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati. Dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati. Anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati. Nibbindanto nandiṃ pajahati. Virajjanto rāgaṃ pajahati. Nirodhento samudayaṃ pajahati. Paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati.
భావనాతి చతస్సో భావనా – తత్థ జాతానం ధమ్మానం అనతివత్తనట్ఠేన భావనా, ఇన్ద్రియానం ఏకరసట్ఠేన భావనా, తదుపగవీరియవాహనట్ఠేన భావనా, ఆసేవనట్ఠేన భావనా. దీఘం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో విదితా వేదనా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి. విదితా సఞ్ఞా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి. విదితా వితక్కా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి.
Bhāvanāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā. Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. Viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. Viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
కథం విదితా వేదనా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి? కథం వేదనాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి? అవిజ్జాసముదయా వేదనాసముదయోతి – పచ్చయసముదయట్ఠేన వేదనాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి. తణ్హాసముదయా వేదనాసముదయోతి… కమ్మసముదయా వేదనాసముదయోతి… ఫస్ససముదయా వేదనాసముదయోతి పచ్చయసముదయట్ఠేన వేదనాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి. నిబ్బత్తిలక్ఖణం పస్సతోపి వేదనాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి. ఏవం వేదనాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి.
Kathaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ vedanāya uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā vedanāsamudayoti… kammasamudayā vedanāsamudayoti… phassasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi vedanāya uppādo vidito hoti. Evaṃ vedanāya uppādo vidito hoti.
కథం వేదనాయ ఉపట్ఠానం విదితం హోతి? అనిచ్చతో మనసికరోతో ఖయతుపట్ఠానం విదితం హోతి. దుక్ఖతో మనసికరోతో భయతుపట్ఠానం విదితం హోతి. అనత్తతో మనసికరోతో సుఞ్ఞతుపట్ఠానం విదితం హోతి. ఏవం వేదనాయ ఉపట్ఠానం విదితం హోతి.
Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
కథం వేదనాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి? అవిజ్జానిరోధా వేదనానిరోధోతి – పచ్చయనిరోధట్ఠేన వేదనాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. తణ్హానిరోధా వేదనానిరోధోతి …పే॰… కమ్మనిరోధా వేదనానిరోధోతి…పే॰… ఫస్సనిరోధా వేదనానిరోధోతి పచ్చయనిరోధట్ఠేన వేదనాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. విపరిణామలక్ఖణం పస్సతోపి వేదనాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. ఏవం వేదనాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. ఏవం విదితా వేదనా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి.
Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā vedanānirodhoti …pe… kammanirodhā vedanānirodhoti…pe… phassanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
కథం విదితా సఞ్ఞా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి? కథం సఞ్ఞాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి? అవిజ్జాసముదయా సఞ్ఞాసముదయోతి – పచ్చయసముదయట్ఠేన సఞ్ఞాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి. తణ్హాసముదయా సఞ్ఞాసముదయోతి…పే॰… కమ్మసముదయా సఞ్ఞాసముదయోతి…పే॰… ఫస్ససముదయా సఞ్ఞాసముదయోతి – పచ్చయసముదయట్ఠేన సఞ్ఞాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి. నిబ్బత్తిలక్ఖణం పస్సతోపి సఞ్ఞాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి. ఏవం సఞ్ఞాయ ఉప్పాదో విదితో హోతి.
Kathaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ saññāya uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā saññāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā saññāsamudayoti…pe… kammasamudayā saññāsamudayoti…pe… phassasamudayā saññāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi saññāya uppādo vidito hoti. Evaṃ saññāya uppādo vidito hoti.
కథం సఞ్ఞాయ ఉపట్ఠానం విదితం హోతి? అనిచ్చతో మనసికరోతో ఖయతుపట్ఠానం విదితం హోతి. దుక్ఖతో మనసికరోతో భయతుపట్ఠానం విదితం హోతి. అనత్తతో మనసికరోతో సుఞ్ఞతుపట్ఠానం విదితం హోతి. ఏవం సఞ్ఞాయ ఉపట్ఠానం విదితం హోతి.
Kathaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
కథం సఞ్ఞాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి? అవిజ్జానిరోధా సఞ్ఞానిరోధోతి – పచ్చయనిరోధట్ఠేన సఞ్ఞాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. తణ్హానిరోధా సఞ్ఞానిరోధోతి…పే॰… కమ్మనిరోధా సఞ్ఞానిరోధోతి…పే॰… ఫస్సనిరోధా సఞ్ఞానిరోధోతి – పచ్చయనిరోధట్ఠేన సఞ్ఞాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. విపరిణామలక్ఖణం పస్సతోపి సఞ్ఞాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. ఏవం సఞ్ఞాయ అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. ఏవం విదితా సఞ్ఞా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి.
Kathaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā saññānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā saññānirodhoti…pe… kammanirodhā saññānirodhoti…pe… phassanirodhā saññānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
కథం విదితా వితక్కా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి? కథం వితక్కానం ఉప్పాదో విదితో హోతి? అవిజ్జాసముదయా వితక్కసముదయోతి – పచ్చయసముదయట్ఠేన వితక్కానం ఉప్పాదో విదితో హోతి. తణ్హాసముదయా వితక్కసముదయోతి…పే॰… కమ్మసముదయా వితక్కసముదయోతి…పే॰… సఞ్ఞాసముదయా వితక్కసముదయోతి – పచ్చయసముదయట్ఠేన వితక్కానం ఉప్పాదో విదితో హోతి. నిబ్బత్తిలక్ఖణం పస్సతోపి వితక్కానం ఉప్పాదో విదితో హోతి. ఏవం వితక్కానం ఉప్పాదో విదితో హోతి.
Kathaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā vitakkasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā vitakkasamudayoti…pe… kammasamudayā vitakkasamudayoti…pe… saññāsamudayā vitakkasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Evaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti.
కథం వితక్కానం ఉపట్ఠానం విదితం హోతి? అనిచ్చతో మనసికరోతో ఖయతుపట్ఠానం విదితం హోతి. దుక్ఖతో మనసికరోతో భయతుపట్ఠానం విదితం హోతి. అనత్తతో మనసికరోతో సుఞ్ఞతుపట్ఠానం విదితం హోతి. ఏవం వితక్కానం ఉపట్ఠానం విదితం హోతి.
Kathaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
కథం వితక్కానం అత్థఙ్గమో విదితో హోతి? అవిజ్జానిరోధా వితక్కనిరోధోతి – పచ్చయనిరోధట్ఠేన వితక్కానం అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. తణ్హానిరోధా వితక్కనిరోధోతి…పే॰… కమ్మనిరోధా వితక్కనిరోధోతి…పే॰… సఞ్ఞానిరోధా వితక్కనిరోధోతి – పచ్చయనిరోధట్ఠేన వితక్కానం అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. విపరిణామలక్ఖణం పస్సతోపి వితక్కానం అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. ఏవం వితక్కానం అత్థఙ్గమో విదితో హోతి. ఏవం విదితా వితక్కా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్తి.
Kathaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vitakkanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā vitakkanirodhoti…pe… kammanirodhā vitakkanirodhoti…pe… saññānirodhā vitakkanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
౧౬౮. దీఘం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి, గోచరఞ్చ పజానాతి, సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతి…పే॰… మగ్గం సమోధానేతి, ధమ్మే సమోధానేతి, గోచరఞ్చ పజానాతి, సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతి.
168. Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati…pe… maggaṃ samodhāneti, dhamme samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.
ఇన్ద్రియాని సమోధానేతీతి కథం ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి? అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం సమోధానేతి, పగ్గహట్ఠేన వీరియిన్ద్రియం సమోధానేతి, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిన్ద్రియం సమోధానేతి, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిన్ద్రియం సమోధానేతి, దస్సనట్ఠేన పఞ్ఞిన్ద్రియం సమోధానేతి. అయం పుగ్గలో ఇమాని ఇన్ద్రియాని ఇమస్మిం ఆరమ్మణే సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ఇన్ద్రియాని సమోధానేతీ’’తి.
Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni indriyāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘indriyāni samodhānetī’’ti.
గోచరఞ్చ పజానాతీతి యం తస్స ఆరమ్మణం, తం తస్స గోచరం. యం తస్స గోచరం, తం తస్స ఆరమ్మణం. పజానాతీతి పుగ్గలో. పజాననా పఞ్ఞా.
Gocarañca pajānātīti yaṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ. Yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa ārammaṇaṃ. Pajānātīti puggalo. Pajānanā paññā.
సమన్తి ఆరమ్మణస్స ఉపట్ఠానం సమం, చిత్తస్స అవిక్ఖేపో సమం, చిత్తస్స అధిట్ఠానం సమం, చిత్తస్స వోదానం సమం. అత్థోతి అనవజ్జట్ఠో నిక్కిలేసట్ఠో వోదానట్ఠో పరమట్ఠో. పటివిజ్ఝతీతి ఆరమ్మణస్స ఉపట్ఠానట్ఠం పటివిజ్ఝతి, చిత్తస్స అవిక్ఖేపట్ఠం పటివిజ్ఝతి, చిత్తస్స అధిట్ఠానట్ఠం పటివిజ్ఝతి, చిత్తస్స వోదానట్ఠం పటివిజ్ఝతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho paramaṭṭho. Paṭivijjhatīti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
బలాని సమోధానేతీతి కథం బలాని సమోధానేతి? అస్సద్ధియే అకమ్పియట్ఠేన సద్ధాబలం సమోధానేతి, కోసజ్జే అకమ్పియట్ఠేన వీరియబలం సమోధానేతి, పమాదే అకమ్పియట్ఠేన సతిబలం సమోధానేతి, ఉద్ధచ్చే అకమ్పియట్ఠేన సమాధిబలం సమోధానేతి , అవిజ్జాయ అకమ్పియట్ఠేన పఞ్ఞాబలం సమోధానేతి. అయం పుగ్గలో ఇమాని బలాని ఇమస్మిం ఆరమ్మణే సమోధానేతి . తేన వుచ్చతి – బలాని సమోధానేతీతి. గోచరఞ్చ పజానాతీతి…పే॰… తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Balāni samodhānetīti kathaṃ balāni samodhāneti? Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ samodhāneti, kosajje akampiyaṭṭhena vīriyabalaṃ samodhāneti, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ samodhāneti, uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ samodhāneti , avijjāya akampiyaṭṭhena paññābalaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni balāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti . Tena vuccati – balāni samodhānetīti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
బోజ్ఝఙ్గే సమోధానేతీతి కథం బోజ్ఝఙ్గే సమోధానేతి? ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం సమోధానేతి, పవిచయట్ఠేన ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గం సమోధానేతి, పగ్గహట్ఠేన వీరియసమ్బోజ్ఝఙ్గం సమోధానేతి, ఫరణట్ఠేన పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గం సమోధానేతి, ఉపసమట్ఠేన పస్సద్ధిసమ్బోజ్ఝఙ్గం సమోధానేతి, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గం సమోధానేతి, పటిసఙ్ఖానట్ఠేన ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గం సమోధానేతి. అయం పుగ్గలో ఇమే బోజ్ఝఙ్గే ఇమస్మిం ఆరమ్మణే సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘బోజ్ఝఙ్గే సమోధానేతీ’’తి. గోచరఞ్చ పజానాతీతి…పే॰… తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Bojjhaṅgesamodhānetīti kathaṃ bojjhaṅge samodhāneti? Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pavicayaṭṭhena dhammavicayasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena vīriyasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime bojjhaṅge imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘bojjhaṅge samodhānetī’’ti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
మగ్గం సమోధానేతీతి కథం మగ్గం సమోధానేతి? దస్సనట్ఠేన సమ్మాదిట్ఠిం సమోధానేతి, అభినిరోపనట్ఠేన సమ్మాసఙ్కప్పం సమోధానేతి, పరిగ్గహట్ఠేన సమ్మావాచం సమోధానేతి, సముట్ఠానట్ఠేన సమ్మాకమ్మన్తం సమోధానేతి, వోదానట్ఠేన సమ్మాఆజీవం సమోధానేతి, పగ్గహట్ఠేన సమ్మావాయామం సమోధానేతి, ఉపట్ఠానట్ఠేన సమ్మాసతిం సమోధానేతి, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమ్మాసమాధిం సమోధానేతి. అయం పుగ్గలో ఇమం మగ్గం ఇమస్మిం ఆరమ్మణే సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘మగ్గం సమోధానేతీ’’తి. గోచరఞ్చ పజానాతీతి…పే॰… తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Maggaṃ samodhānetīti kathaṃ maggaṃ samodhāneti? Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ samodhāneti, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappaṃ samodhāneti, pariggahaṭṭhena sammāvācaṃ samodhāneti, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammantaṃ samodhāneti, vodānaṭṭhena sammāājīvaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhiṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imaṃ maggaṃ imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘maggaṃ samodhānetī’’ti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ధమ్మే సమోధానేతీతి కథం ధమ్మే సమోధానేతి? ఆధిపతేయ్యట్ఠేన ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి, అకమ్పియట్ఠేన బలాని సమోధానేతి, నియ్యానట్ఠేన బోజ్ఝఙ్గే సమోధానేతి, హేతుట్ఠేన మగ్గం సమోధానేతి, ఉపట్ఠానట్ఠేన సతిపట్ఠానం సమోధానేతి, పదహనట్ఠేన సమ్మప్పధానం సమోధానేతి, ఇజ్ఝనట్ఠేన ఇద్ధిపాదం సమోధానేతి తథట్ఠేన సచ్చం సమోధానేతి, అవిక్ఖేపట్ఠేన సమథం సమోధానేతి, అనుపస్సనట్ఠేన విపస్సనం సమోధానేతి, ఏకరసట్ఠేన సమథవిపస్సనం సమోధానేతి, అనతివత్తనట్ఠేన యుగనద్ధం సమోధానేతి, సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధిం సమోధానేతి, అవిక్ఖేపట్ఠేన చిత్తవిసుద్ధిం సమోధానేతి, దస్సనట్ఠేన దిట్ఠివిసుద్ధిం సమోధానేతి, విముత్తట్ఠేన విమోక్ఖం సమోధానేతి , పటివేధట్ఠేన విజ్జం సమోధానేతి, పరిచ్చాగట్ఠేన విముత్తిం సమోధానేతి, సముచ్ఛేదట్ఠేన ఖయే ఞాణం సమోధానేతి , పటిప్పస్సద్ధట్ఠేన అనుప్పాదే ఞాణం సమోధానేతి, ఛన్దం మూలట్ఠేన సమోధానేతి, మనసికారం సముట్ఠానట్ఠేన సమోధానేతి, ఫస్సం సమోధానట్ఠేన సమోధానేతి, వేదనం సమోసరణట్ఠేన సమోధానేతి, సమాధిం పముఖట్ఠేన సమోధానేతి, సతిం ఆధిపతేయ్యట్ఠేన సమోధానేతి, పఞ్ఞం తతుత్తరట్ఠేన సమోధానేతి, విముత్తిం సారట్ఠేన సమోధానేతి, అమతోగధం నిబ్బానం పరియోసానట్ఠేన సమోధానేతి. అయం పుగ్గలో ఇమే ధమ్మే ఇమస్మిం ఆరమ్మణే సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్మే సమోధానేతీ’’తి.
Dhamme samodhānetīti kathaṃ dhamme samodhāneti? Ādhipateyyaṭṭhena indriyāni samodhāneti, akampiyaṭṭhena balāni samodhāneti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅge samodhāneti, hetuṭṭhena maggaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ samodhāneti, padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ samodhāneti, ijjhanaṭṭhena iddhipādaṃ samodhāneti tathaṭṭhena saccaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samathaṃ samodhāneti, anupassanaṭṭhena vipassanaṃ samodhāneti, ekarasaṭṭhena samathavipassanaṃ samodhāneti, anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ samodhāneti, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiṃ samodhāneti, vimuttaṭṭhena vimokkhaṃ samodhāneti , paṭivedhaṭṭhena vijjaṃ samodhāneti, pariccāgaṭṭhena vimuttiṃ samodhāneti, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ samodhāneti , paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ samodhāneti, chandaṃ mūlaṭṭhena samodhāneti, manasikāraṃ samuṭṭhānaṭṭhena samodhāneti, phassaṃ samodhānaṭṭhena samodhāneti, vedanaṃ samosaraṇaṭṭhena samodhāneti, samādhiṃ pamukhaṭṭhena samodhāneti, satiṃ ādhipateyyaṭṭhena samodhāneti, paññaṃ tatuttaraṭṭhena samodhāneti, vimuttiṃ sāraṭṭhena samodhāneti, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime dhamme imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘dhamme samodhānetī’’ti.
గోచరఞ్చ పజానాతీతి యం తస్స ఆరమ్మణం, తం తస్స గోచరం. యం తస్స గోచరం, తం తస్స ఆరమ్మణం పజానాతీతి పుగ్గలో. పజాననా పఞ్ఞా. సమన్తి ఆరమ్మణస్స ఉపట్ఠానం సమం, చిత్తస్స అవిక్ఖేపో సమం, చిత్తస్స అధిట్ఠానం సమం, చిత్తస్స వోదానం సమం. అత్థోతి అనవజ్జట్ఠో నిక్కిలేసట్ఠో వోదానట్ఠో పరమట్ఠో. పటివిజ్ఝతీతి ఆరమ్మణస్స ఉపట్ఠానట్ఠం పటివిజ్ఝతి, చిత్తస్స అవిక్ఖేపట్ఠం పటివిజ్ఝతి, చిత్తస్స అధిట్ఠానట్ఠం పటివిజ్ఝతి, చిత్తస్స వోదానట్ఠం పటివిజ్ఝతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Gocarañca pajānātīti yaṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ. Yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa ārammaṇaṃ pajānātīti puggalo. Pajānanā paññā. Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho paramaṭṭho. Paṭivijjhatīti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౬౯. కథం రస్సం అస్ససన్తో ‘‘రస్సం అస్ససామీ’’తి పజానాతి, రస్సం పస్ససన్తో ‘‘రస్సం పస్ససామీ’’తి పజానాతి? రస్సం అస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతి, రస్సం పస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే పస్ససతి, రస్సం అస్సాసపస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. రస్సం అస్సాసపస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి ఛన్దో ఉప్పజ్జతి. ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం రస్సం అస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతి. ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం రస్సం పస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే పస్ససతి. ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం రస్సం అస్సాసపస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం రస్సం అస్సాసపస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి పామోజ్జం ఉప్పజ్జతి. పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం రస్సం అస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతి, పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం రస్సం పస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే పస్ససతి, పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం రస్సం అస్సాసపస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం రస్సం అస్సాసపస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి రస్సా అస్సాసపస్సాసా చిత్తం వివత్తతి, ఉపేక్ఖా సణ్ఠాతి. ఇమేహి నవహాకారేహి రస్సా అస్సాసపస్సాసా కాయో ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. కాయో ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం కాయం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
169. Kathaṃ rassaṃ assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti, rassaṃ passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti? Rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi rassā assāsapassāsā cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahākārehi rassā assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం కాయం అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం కాయం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. రస్సం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో విదితా వేదనా ఉప్పజ్జన్తి…పే॰… రస్సం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి…పే॰… తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౭౦. కథం ‘‘సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘సబ్బకాయపటిసంవేదీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కాయోతి ద్వే కాయా – నామకాయో చ రూపకాయో చ. కతమో నామకాయో? వేదనా, సఞ్ఞా, చేతనా, ఫస్సో, మనసికారో, నామఞ్చ నామకాయో చ, యే చ వుచ్చన్తి చిత్తసఙ్ఖారా – అయం నామకాయో. కతమో రూపకాయో? చత్తారో చ మహాభూతా, చతున్నఞ్చ మహాభూతానం ఉపాదాయరూపం, అస్సాసో చ పస్సాసో చ, నిమిత్తఞ్చ ఉపనిబన్ధనా, యే చ వుచ్చన్తి కాయసఙ్ఖారా – అయం రూపకాయో.
170. Kathaṃ ‘‘sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Kāyoti dve kāyā – nāmakāyo ca rūpakāyo ca. Katamo nāmakāyo? Vedanā, saññā, cetanā, phasso, manasikāro, nāmañca nāmakāyo ca, ye ca vuccanti cittasaṅkhārā – ayaṃ nāmakāyo. Katamo rūpakāyo? Cattāro ca mahābhūtā, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ, assāso ca passāso ca, nimittañca upanibandhanā, ye ca vuccanti kāyasaṅkhārā – ayaṃ rūpakāyo.
కథం తే కాయా పటివిదితా హోన్తి? దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే కాయా పటివిదితా హోన్తి. దీఘం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే కాయా పటివిదితా హోన్తి. రస్సం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే కాయా పటివిదితా హోన్తి. రస్సం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే కాయా పటివిదితా హోన్తి.
Kathaṃ te kāyā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti.
ఆవజ్జతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, పజానతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, పస్సతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, పచ్చవేక్ఖతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, చిత్తం అధిట్ఠహతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, సద్ధాయ అధిముచ్చతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, వీరియం పగ్గణ్హతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, సతిం ఉపట్ఠాపయతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, చిత్తం సమాదహతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, పఞ్ఞాయ పజానతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిజానతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిజానతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, పహాతబ్బం పజహతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, భావేతబ్బం భావయతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి, సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోతో తే కాయా పటివిదితా హోన్తి. ఏవం తే కాయా పటివిదితా హోన్తి. సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసా కాయో ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. కాయో ఉపట్ఠానం, నో సతి. సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం కాయం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
Āvajjato te kāyā paṭividitā honti, pajānato te kāyā paṭividitā honti, passato te kāyā paṭividitā honti, paccavekkhato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ adhiṭṭhahato te kāyā paṭividitā honti, saddhāya adhimuccato te kāyā paṭividitā honti, vīriyaṃ paggaṇhato te kāyā paṭividitā honti, satiṃ upaṭṭhāpayato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ samādahato te kāyā paṭividitā honti, paññāya pajānato te kāyā paṭividitā honti, abhiññeyyaṃ abhijānato te kāyā paṭividitā honti, pariññeyyaṃ parijānato te kāyā paṭividitā honti, pahātabbaṃ pajahato te kāyā paṭividitā honti, bhāvetabbaṃ bhāvayato te kāyā paṭividitā honti, sacchikātabbaṃ sacchikaroto te kāyā paṭividitā honti. Evaṃ te kāyā paṭividitā honti. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం కాయం అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం కాయం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా.
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā.
సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసానం 9 సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి, అవిక్ఖేపట్ఠేన చిత్తవిసుద్ధి, దస్సనట్ఠేన దిట్ఠివిసుద్ధి. యో తత్థ సంవరట్ఠో, అయం అధిసీలసిక్ఖా. యో తత్థ అవిక్ఖేపట్ఠో, అయం అధిచిత్తసిక్ఖా. యో తత్థ దస్సనట్ఠో, అయం అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా. ఇమా తిస్సో సిక్ఖాయో ఆవజ్జన్తో సిక్ఖతి, జానన్తో సిక్ఖతి, పస్సన్తో సిక్ఖతి, పచ్చవేక్ఖన్తో సిక్ఖతి, చిత్తం అధిట్ఠహన్తో సిక్ఖతి, సద్ధాయ అధిముచ్చన్తో సిక్ఖతి, వీరియం పగ్గణ్హన్తో సిక్ఖతి, సతిం ఉపట్ఠపేన్తో సిక్ఖతి, చిత్తం సమాదహన్తో సిక్ఖతి, పఞ్ఞాయ పజానన్తో సిక్ఖతి, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిజానన్తో సిక్ఖతి, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిజానన్తో సిక్ఖతి, పహాతబ్బం పజహన్తో సిక్ఖతి, భావేతబ్బం భావేన్తో సిక్ఖతి, సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోన్తో సిక్ఖతి.
Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ 10 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā. Yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati, pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో విదితా వేదనా ఉప్పజ్జన్తి…పే॰… సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి…పే॰… తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౭౧. కథం ‘‘పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కతమో కాయసఙ్ఖారో? దీఘం అస్సాసా కాయికా. ఏతే ధమ్మా కాయపటిబద్ధా కాయసఙ్ఖారా. తే కాయసఙ్ఖారే పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో సిక్ఖతి. దీఘం పస్సాసా కాయికా. ఏతే ధమ్మా కాయపటిబద్ధా కాయసఙ్ఖారా. తే కాయసఙ్ఖారే పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో సిక్ఖతి. రస్సం అస్సాసా రస్సం పస్సాసా. సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్సాసా సబ్బకాయపటిసంవేదీ పస్సాసా కాయికా. ఏతే ధమ్మా కాయపటిబద్ధా కాయసఙ్ఖారా. తే కాయసఙ్ఖారే పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో సిక్ఖతి.
171. Kathaṃ ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo kāyasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Rassaṃ assāsā rassaṃ passāsā. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsā sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.
యథారూపేహి కాయసఙ్ఖారేహి యా కాయస్స ఆనమనా వినమనా సన్నమనా పణమనా ఇఞ్జనా ఫన్దనా చలనా పకమ్పనా – పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి, పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి. యథారూపేహి కాయసఙ్ఖారేహి యా కాయస్స న ఆనమనా న వినమనా న సన్నమనా న పణమనా అనిఞ్జనా అఫన్దనా అచలనా అకమ్పనా సన్తం సుఖుమం పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి, పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి.
Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa ānamanā vinamanā sannamanā paṇamanā iñjanā phandanā calanā pakampanā – passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati. Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa na ānamanā na vinamanā na sannamanā na paṇamanā aniñjanā aphandanā acalanā akampanā santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.
ఇతి కిర ‘‘పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ఏవం సన్తే వాతూపలద్ధియా చ పభావనా న హోతి, అస్సాసపస్సాసానఞ్చ పభావనా న హోతి, ఆనాపానస్సతియా చ పభావనా న హోతి, ఆనాపానస్సతిసమాధిస్స చ పభావనా న హోతి; న చ నం తం సమాపత్తిం పణ్డితా సమాపజ్జన్తిపి వుట్ఠహన్తిపి.
Iti kira ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā na hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā na hoti; na ca naṃ taṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.
ఇతి కిర ‘‘పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ఏవం సన్తే వాతూపలద్ధియా చ పభావనా హోతి, అస్సాసపస్సాసానఞ్చ పభావనా హోతి, ఆనాపానస్సతియా చ పభావనా హోతి. ఆనాపానస్సతిసమాధిస్స చ పభావనా హోతి; తఞ్చ నం సమాపత్తిం పణ్డితా సమాపజ్జన్తిపి వుట్ఠహన్తిపి. యథా కథం వియ? సేయ్యథాపి కంసే ఆకోటితే పఠమం ఓళారికా సద్దా పవత్తన్తి. ఓళారికానం సద్దానం నిమిత్తం సుగ్గహితత్తా సుమనసికతత్తా సూపధారితత్తా నిరుద్ధేపి ఓళారికే సద్దే, అథ పచ్ఛా సుఖుమకా సద్దా పవత్తన్తి. సుఖుమకానం సద్దానం నిమిత్తం సుగ్గహితత్తా సుమనసికతత్తా సూపధారితత్తా నిరుద్ధేపి సుఖుమకే సద్దే, అథ పచ్ఛా సుఖుమసద్దనిమిత్తారమ్మణతాపి చిత్తం పవత్తతి. ఏవమేవం పఠమం ఓళారికా అస్సాసపస్సాసా పవత్తన్తి; ఓళారికానం అస్సాసపస్సాసానం నిమిత్తం సుగ్గహితత్తా సుమనసికతత్తా సూపధారితత్తా నిరుద్ధేపి ఓళారికే అస్సాసపస్సాసే, అథ పచ్ఛా సుఖుమకా అస్సాసపస్సాసా పవత్తన్తి. సుఖుమకానం అస్సాసపస్సాసానం నిమిత్తం సుగ్గహితత్తా సుమనసికతత్తా సూపధారితత్తా నిరుద్ధేపి సుఖుమకే అస్సాసపస్సాసే, అథ పచ్ఛా సుఖుమకఅస్సాసపస్సాసానం నిమిత్తారమ్మణతాపి చిత్తం న విక్ఖేపం గచ్ఛతి.
Iti kira ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti. Ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti; tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Yathā kathaṃ viya? Seyyathāpi kaṃse ākoṭite paṭhamaṃ oḷārikā saddā pavattanti. Oḷārikānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike sadde, atha pacchā sukhumakā saddā pavattanti. Sukhumakānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake sadde, atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇatāpi cittaṃ pavattati. Evamevaṃ paṭhamaṃ oḷārikā assāsapassāsā pavattanti; oḷārikānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike assāsapassāse, atha pacchā sukhumakā assāsapassāsā pavattanti. Sukhumakānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake assāsapassāse, atha pacchā sukhumakaassāsapassāsānaṃ nimittārammaṇatāpi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
ఏవం సన్తే వాతూపలద్ధియా చ పభావనా హోతి, అస్సాసపస్సాసానఞ్చ పభావనా హోతి, ఆనాపానస్సతియా చ పభావనా హోతి, ఆనాపానస్సతిసమాధిస్స చ పభావనా హోతి; తఞ్చ నం సమాపత్తిం పణ్డితా సమాపజ్జన్తిపి వుట్ఠహన్తిపి. పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్సాసపస్సాసా కాయో ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. కాయో ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం కాయం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti; tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం కాయం అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం కాయం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం, అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి, అవిక్ఖేపట్ఠేన చిత్తవిసుద్ధి, దస్సనట్ఠేన దిట్ఠివిసుద్ధి. యో తత్థ సంవరట్ఠో, అయం అధిసీలసిక్ఖా; యో తత్థ అవిక్ఖేపట్ఠో, అయం అధిచిత్తసిక్ఖా; యో తత్థ దస్సనట్ఠో అయం అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా. ఇమా తిస్సో సిక్ఖాయో ఆవజ్జన్తో సిక్ఖతి…పే॰… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోన్తో సిక్ఖతి, పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో విదితా వేదనా ఉప్పజ్జన్తి…పే॰… పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి…పే॰… తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ, assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā; yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā; yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
అట్ఠ అనుపస్సనాఞాణాని, అట్ఠ చ ఉపట్ఠానానుస్సతియో , చత్తారి సుత్తన్తికవత్థూని కాయే కాయానుపస్సనాయ.
Aṭṭha anupassanāñāṇāni, aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo , cattāri suttantikavatthūni kāye kāyānupassanāya.
భాణవారో.
Bhāṇavāro.
దుతియచతుక్కనిద్దేసో
Dutiyacatukkaniddeso
౧౭౨. కథం ‘‘పీతిపటిసంవేదీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి ‘‘పీతిపటిసంవేదీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కతమా పీతి? దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో ఉప్పజ్జతి పీతి పామోజ్జం. యా పీతి పామోజ్జం ఆమోదనా పమోదనా హాసో పహాసో విత్తి ఓదగ్యం అత్తమనతా. చిత్తస్స దీఘం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో ఉప్పజ్జతి పీతి పామోజ్జం…పే॰… రస్సం అస్సాసవసేన, రస్సం పస్సాసవసేన, సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్సాసవసేన, సబ్బకాయపటిసంవేదీ పస్సాసవసేన, పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్సాసవసేన, పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో ఉప్పజ్జతి పీతి పామోజ్జం. యా పీతి పామోజ్జం ఆమోదనా పమోదనా హాసో పహాసో విత్తి ఓదగ్యం అత్తమనతా చిత్తస్స – అయం పీతి.
172. Kathaṃ ‘‘pītipaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati ‘‘pītipaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamā pīti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā. Cittassa dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ…pe… rassaṃ assāsavasena, rassaṃ passāsavasena, sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena, sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ pīti.
కథం సా పీతి పటివిదితా హోతి? దీఘం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సా పీతి పటివిదితా హోతి. దీఘం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సా పీతి పటివిదితా హోతి. రస్సం అస్సాసవసేన…పే॰… రస్సం పస్సాసవసేన… సబ్బకాయపటిసంవేదీ అస్సాసవసేన… సబ్బకాయపటిసంవేదీ పస్సాసవసేన… పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్సాసవసేన… పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సా పీతి పటివిదితా హోతి. ఆవజ్జతో సా పీతి పటివిదితా హోతి, జానతో…పే॰… పస్సతో… పచ్చవేక్ఖతో… చిత్తం అధిట్ఠహతో… సద్ధాయ అధిముచ్చతో… వీరియం పగ్గణ్హతో… సతిం ఉపట్ఠాపయతో… చిత్తం సమాదహతో… పఞ్ఞాయ పజానతో… అభిఞ్ఞేయ్యం అభిజానతో… పరిఞ్ఞేయ్యం పరిజానతో… పహాతబ్బం పజహతో… భావేతబ్బం భావయతో… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోతో సా పీతి పటివిదితా హోతి. ఏవం సా పీతి పటివిదితా హోతి.
Kathaṃ sā pīti paṭividitā hoti? Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Rassaṃ assāsavasena…pe… rassaṃ passāsavasena… sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena… sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Āvajjato sā pīti paṭividitā hoti, jānato…pe… passato… paccavekkhato… cittaṃ adhiṭṭhahato… saddhāya adhimuccato… vīriyaṃ paggaṇhato… satiṃ upaṭṭhāpayato… cittaṃ samādahato… paññāya pajānato… abhiññeyyaṃ abhijānato… pariññeyyaṃ parijānato… pahātabbaṃ pajahato… bhāvetabbaṃ bhāvayato… sacchikātabbaṃ sacchikaroto sā pīti paṭividitā hoti. Evaṃ sā pīti paṭividitā hoti.
పీతిపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన వేదనా ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. వేదనా ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం వేదనం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘వేదనాసు వేదనానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం వేదనం అనుపస్సతి? అనిచ్చతో అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం వేదనం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. పీతిపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… పీతిపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati? Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౭౩. కథం ‘‘సుఖపటిసంవేదీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘సుఖపటిసంవేదీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? సుఖన్తి ద్వే సుఖాని – కాయికఞ్చ సుఖం, చేతసికఞ్చ సుఖం. కతమం కాయికం సుఖం? యం కాయికం సాతం కాయికం సుఖం, కాయసమ్ఫస్సజం సాతం సుఖం వేదయితం, కాయసమ్ఫస్సజా సాతా సుఖా వేదనా – ఇదం కాయికం సుఖం. కతమం చేతసికం సుఖం? యం చేతసికం సాతం చేతసికం సుఖం, చేతోసమ్ఫస్సజం సాతం సుఖం వేదయితం, చేతోసమ్ఫస్సజా సాతా సుఖా వేదనా – ఇదం చేతసికం సుఖం.
173. Kathaṃ ‘‘sukhapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘sukhapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Sukhanti dve sukhāni – kāyikañca sukhaṃ, cetasikañca sukhaṃ. Katamaṃ kāyikaṃ sukhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ, kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ, kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ kāyikaṃ sukhaṃ. Katamaṃ cetasikaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ, cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ cetasikaṃ sukhaṃ.
కథం తే సుఖా పటివిదితా హోన్తి? దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే సుఖా పటివిదితా హోన్తి. దీఘం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే సుఖా పటివిదితా హోన్తి…పే॰… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోతో తే సుఖా పటివిదితా హోన్తి. ఏవం తే సుఖా పటివిదితా హోన్తి. సుఖపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన వేదనా ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. వేదనా ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం వేదనం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘వేదనాసు వేదనానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
Kathaṃ te sukhā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te sukhā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te sukhā paṭividitā honti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto te sukhā paṭividitā honti. Evaṃ te sukhā paṭividitā honti. Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం వేదనం అనుపస్సతి. అనిచ్చతో అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం వేదనం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. సుఖపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… సుఖపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౭౪. కథం ‘‘చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కతమో చిత్తసఙ్ఖారో? దీఘం అస్సాసవసేన సఞ్ఞా చ వేదనా చ చేతసికా – ఏతే ధమ్మా చిత్తపటిబద్ధా చిత్తసఙ్ఖారా. దీఘం పస్సాసవసేన సఞ్ఞా చ వేదనా చ చేతసికా – ఏతే ధమ్మా చిత్తపటిబద్ధా చిత్తసఙ్ఖారా…పే॰… సుఖపటిసంవేదీ అస్సాసవసేన… సుఖపటిసంవేదీ పస్సాసవసేన సఞ్ఞా చ వేదనా చ చేతసికా – ఏతే ధమ్మా చిత్తపటిబద్ధా చిత్తసఙ్ఖారా – అయం చిత్తసఙ్ఖారో.
174. Kathaṃ ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā…pe… sukhapaṭisaṃvedī assāsavasena… sukhapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā – ayaṃ cittasaṅkhāro.
కథం తే చిత్తసఙ్ఖారా పటివిదితా హోన్తి? దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే చిత్తసఙ్ఖారా పటివిదితా హోన్తి. దీఘం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే చిత్తసఙ్ఖారా పటివిదితా హోన్తి…పే॰… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోతో తే చిత్తసఙ్ఖారా పటివిదితా హోన్తి. ఏవం తే చిత్తసఙ్ఖారా పటివిదితా హోన్తి. చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన వేదనా ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం వేదనా ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తే ఞాణేన తం వేదనం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘వేదనాసు వేదనానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
Kathaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Evaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā te ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం వేదనం అనుపస్సతి? అనిచ్చతో అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం వేదనం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati? Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౭౫. కథం ‘‘పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కతమో చిత్తసఙ్ఖారో? దీఘం అస్సాసవసేన సఞ్ఞా చ వేదనా చ చేతసికా – ఏతే ధమ్మా చిత్తపటిబద్ధా చిత్తసఙ్ఖారా. తే చిత్తసఙ్ఖారే పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో సిక్ఖతి. దీఘం పస్సాసవసేన సఞ్ఞా చ వేదనా చ చేతసికా – ఏతే ధమ్మా చిత్తపటిబద్ధా చిత్తసఙ్ఖారా. తే చిత్తసఙ్ఖారే పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో సిక్ఖతి. చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదీ అస్సాసవసేన… చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదీ పస్సాసవసేన సఞ్ఞా చ వేదనా చ చేతసికా – ఏతే ధమ్మా చిత్తపటిబద్ధా చిత్తసఙ్ఖారా. తే చిత్తసఙ్ఖారే పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో సిక్ఖతి. పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారం అస్సాసపస్సాసవసేన వేదనా ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. వేదనా ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం వేదనం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘వేదనాసు వేదనానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
175. Kathaṃ ‘‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsavasena… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం వేదనం అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం వేదనం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారం అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
అట్ఠ అనుపస్సనాఞాణాని అట్ఠ చ ఉపట్ఠానానుస్సతియో చత్తారి సుత్తన్తికవత్థూని వేదనాసు వేదనానుపస్సనాయ.
Aṭṭha anupassanāñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni vedanāsu vedanānupassanāya.
తతియచతుక్కనిద్దేసో
Tatiyacatukkaniddeso
౧౭౬. కథం ‘‘చిత్తపటిసంవేదీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘చిత్తపటిసంవేదీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కతమం తం చిత్తం? దీఘం అస్సాసవసేన విఞ్ఞాణం చిత్తం. యం చిత్తం మనో మానసం హదయం పణ్డరం మనో మనాయతనం మనిన్ద్రియం విఞ్ఞాణం విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో తజ్జా మనోవిఞ్ఞాణధాతు. దీఘం పస్సాసవసేన …పే॰… పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారం అస్సాసవసేన… పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారం పస్సాసవసేన విఞ్ఞాణం చిత్తం. యం చిత్తం మనో మానసం హదయం పణ్డరం మనో మానయతనం మనిన్ద్రియం విఞ్ఞాణం విఞ్ఞాణక్ఖన్ధో తజ్జా మనోవిఞ్ఞాణధాతు – ఇదం చిత్తం.
176. Kathaṃ ‘‘cittapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘cittapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamaṃ taṃ cittaṃ? Dīghaṃ assāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. Dīghaṃ passāsavasena …pe… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano mānayatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu – idaṃ cittaṃ.
కథం తం చిత్తం పటివిదితం హోతి? దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం చిత్తం పటివిదితం హోతి. దీఘం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం చిత్తం పటివిదితం హోతి…పే॰… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోతో తం చిత్తం పటివిదితం హోతి. ఏవం తం చిత్తం పటివిదితం హోతి. చిత్తపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన విఞ్ఞాణం చిత్తం ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. చిత్తం ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం చిత్తం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘చిత్తే చిత్తానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
Kathaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Evaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం చిత్తం అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం చిత్తం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. చిత్తపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… చిత్తపటిసంవేదీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౭౭. కథం ‘‘అభిప్పమోదయం చిత్తం అస్ససిస్సామీ’’తి, ‘‘అభిప్పమోదయం చిత్తం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కతమో చిత్తస్స అభిప్పమోదో? దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో ఉప్పజ్జతి చిత్తస్స అభిప్పమోదో. యా చిత్తస్స ఆమోదనా పమోదనా హాసో పహాసో విత్తి ఓదగ్యం అత్తమనతా. చిత్తస్స దీఘం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో ఉప్పజ్జతి చిత్తస్స అభిప్పమోదో. యా చిత్తస్స ఆమోదనా పమోదనా హాసో పహాసో విత్తి ఓదగ్యం అత్తమనతా చిత్తస్స…పే॰… చిత్తపటిసంవేదీ అస్సాసవసేన… చిత్తపటిసంవేదీ పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో ఉప్పజ్జతి చిత్తస్స అభిప్పమోదో. యా చిత్తస్స ఆమోదనా పమోదనా హాసో పహాసో విత్తి ఓదగ్యం అత్తమనతా చిత్తస్స – అయం చిత్తస్స అభిప్పమోదో. అభిప్పమోదయం చిత్తం అస్సాసపస్సాసవసేన విఞ్ఞాణం చిత్తం ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. చిత్తం ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం చిత్తం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘చిత్తే చిత్తానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
177. Kathaṃ ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti, ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittassa abhippamodo? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā. Cittassa dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa…pe… cittapaṭisaṃvedī assāsavasena… cittapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ cittassa abhippamodo. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం చిత్తం అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం చిత్తం అనుపస్సతీతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. అభిప్పమోదయం చిత్తం అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… అభిప్పమోదయం చిత్తం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassatīti. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౭౮. కథం ‘‘సమాదహం చిత్తం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘సమాదహం చిత్తం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కతమో సమాధి 11? దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతా అవిక్ఖేపో సమాధి, యా చిత్తస్స ఠితి సణ్ఠితి అవట్ఠితి 12 అవిసాహారో అవిక్ఖేపో అవిసాహటమానసతా 13 సమథో సమాధిన్ద్రియం సమాధిబలం సమ్మాసమాధి. దీఘం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతా అవిక్ఖేపో సమాధి…పే॰… సమాదహం చిత్తం అస్సాసవసేన…పే॰… సమాదహం చిత్తం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతా అవిక్ఖేపో సమాధి. యా చిత్తస్స ఠితి సణ్ఠితి అవట్ఠితి అవిసాహారో అవిక్ఖేపో అవిసాహటమానసతా సమథో సమాధిన్ద్రియం సమాధిబలం సమ్మాసమాధి – అయం సమాధి. సమాదహం చిత్తం అస్సాసపస్సాసవసేన విఞ్ఞాణం చిత్తం ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. చిత్తం ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం చిత్తం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘చిత్తే చిత్తానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
178. Kathaṃ ‘‘samādahaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘samādahaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo samādhi 14? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti 15 avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā 16 samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi…pe… samādahaṃ cittaṃ assāsavasena…pe… samādahaṃ cittaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ samādhi. Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తం చిత్తం అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం చిత్తం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. సమాదహం చిత్తం అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… సమాదహం చిత్తం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౭౯. కథం ‘‘విమోచయం చిత్తం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘విమోచయం చిత్తం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? ‘‘రాగతో విమోచయం చిత్తం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘రాగతో విమోచయం చిత్తం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ‘‘దోసతో విమోచయం చిత్తం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘దోసతో విమోచయం చిత్తం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ‘‘మోహతో విమోచయం చిత్తం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి…పే॰… మానతో విమోచయం చిత్తం… దిట్ఠియా విమోచయం చిత్తం… విచికిచ్ఛాయ విమోచయం చిత్తం… థినతో విమోచయం చిత్తం… ఉద్ధచ్చతో విమోచయం చిత్తం… అహిరికతో విమోచయం చిత్తం… ‘‘అనోత్తప్పతో విమోచయం చిత్తం అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘అనోత్తప్పతో విమోచయం చిత్తం పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. విమోచయం చిత్తం అస్సాసపస్సాసవసేన విఞ్ఞాణం చిత్తం ఉపట్ఠానం సతి…పే॰….
179. Kathaṃ ‘‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? ‘‘Rāgato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rāgato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Dosato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘dosato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Mohato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati…pe… mānato vimocayaṃ cittaṃ… diṭṭhiyā vimocayaṃ cittaṃ… vicikicchāya vimocayaṃ cittaṃ… thinato vimocayaṃ cittaṃ… uddhaccato vimocayaṃ cittaṃ… ahirikato vimocayaṃ cittaṃ… ‘‘anottappato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘anottappato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati…pe….
అనుపస్సతీతి కథం తం చిత్తం అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తం చిత్తం అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. విమోచయం చిత్తం అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… విమోచయం చిత్తం అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో …పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato …pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
అట్ఠ అనుపస్సనాఞాణాని అట్ఠ చ ఉపట్ఠానానుస్సతియో చత్తారి సుత్తన్తికవత్థూని చిత్తే చిత్తానుపస్సనాయ.
Aṭṭha anupassanāñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni citte cittānupassanāya.
చతుత్థచతుక్కనిద్దేసో
Catutthacatukkaniddeso
౧౮౦. కథం ‘‘అనిచ్చానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘అనిచ్చానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? అనిచ్చన్తి కిం అనిచ్చం? పఞ్చక్ఖన్ధా అనిచ్చా. కేనట్ఠేన అనిచ్చా? ఉప్పాదవయట్ఠేన అనిచ్చా. పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఉదయం పస్సన్తో కతి లక్ఖణాని పస్సతి, వయం పస్సన్తో కతి లక్ఖణాని పస్సతి, ఉదయబ్బయం పస్సన్తో కతి లక్ఖణాని పస్సతి? పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఉదయం పస్సన్తో పఞ్చవీసతి లక్ఖణాని పస్సతి, వయం పస్సన్తో పఞ్చవీసతి లక్ఖణాని పస్సతి. పఞ్చన్నం ఖన్ధానం ఉదయబ్బయం పస్సన్తో ఇమాని పఞ్ఞాస లక్ఖణాని పస్సతి.
180. Kathaṃ ‘‘aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Aniccanti kiṃ aniccaṃ? Pañcakkhandhā aniccā. Kenaṭṭhena aniccā? Uppādavayaṭṭhena aniccā. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ passanto imāni paññāsa lakkhaṇāni passati.
‘‘రూపే అనిచ్చానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘రూపే అనిచ్చానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ‘‘వేదనాయ…పే॰… సఞ్ఞాయ… సఙ్ఖారేసు… విఞ్ఞాణే… చక్ఖుస్మిం…పే॰… జరామరణే అనిచ్చానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘జరామరణే అనిచ్చానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. అనిచ్చానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన ధమ్మా ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. ధమ్మా ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే ధమ్మే అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
‘‘Rūpe aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Aniccānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తే ధమ్మే అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తే ధమ్మే అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. అనిచ్చానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… అనిచ్చానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Aniccānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… aniccānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
కథం ‘‘విరాగానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘విరాగానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? రూపే ఆదీనవం దిస్వా రూపవిరాగే ఛన్దజాతో హోతి సద్ధాధిముత్తో, చిత్తఞ్చస్స స్వాధిట్ఠితం. ‘‘రూపే విరాగానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘రూపే విరాగానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. వేదనాయ…పే॰… సఞ్ఞాయ… సఙ్ఖారేసు… విఞ్ఞాణే… చక్ఖుస్మిం…పే॰… జరామరణే ఆదీనవం దిస్వా జరామరణవిరాగే ఛన్దజాతో హోతి సద్ధాధిముత్తో, చిత్తఞ్చస్స స్వాధిట్ఠితం. ‘‘జరామరణే విరాగానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘జరామరణే విరాగానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. విరాగానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన ధమ్మా ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. ధమ్మా ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే ధమ్మే అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
Kathaṃ ‘‘virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Rūpe virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Virāgānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తే ధమ్మే అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తే ధమ్మే అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. విరాగానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… విరాగానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Virāgānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… virāgānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
కథం ‘‘నిరోధానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘నిరోధానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? రూపే ఆదీనవం దిస్వా రూపనిరోధే ఛన్దజాతో హోతి సద్ధాధిముత్తో, చిత్తఞ్చస్స స్వాధిట్ఠితం. ‘‘రూపే నిరోధానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘రూపే నిరోధానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. వేదనాయ…పే॰… సఞ్ఞాయ… సఙ్ఖారేసు… విఞ్ఞాణే… చక్ఖుస్మిం…పే॰… జరామరణే ఆదీనవం దిస్వా జరామరణనిరోధే ఛన్దజాతో హోతి సద్ధాధిముత్తో, చిత్తఞ్చస్స స్వాధిట్ఠితం. ‘‘జరామరణే నిరోధానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘జరామరణే నిరోధానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి.
Kathaṃ ‘‘nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Rūpe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
౧౮౧. కతిహాకారేహి అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి? కతిహాకారేహి అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి? పఞ్చహాకారేహి అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి. అట్ఠహాకారేహి అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి.
181. Katihākārehi avijjāya ādīnavo hoti? Katihākārehi avijjā nirujjhati? Pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti. Aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati.
కతమేహి పఞ్చహాకారేహి అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి? అనిచ్చట్ఠేన అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి, దుక్ఖట్ఠేన అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి, అనత్తట్ఠేన అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి, సన్తాపట్ఠేన అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి, విపరిణామట్ఠేన అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి – ఇమేహి పఞ్చహాకారేహి అవిజ్జాయ ఆదీనవో హోతి.
Katamehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti? Aniccaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, anattaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, vipariṇāmaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti – imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti.
కతమేహి అట్ఠహాకారేహి అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి? నిదాననిరోధేన అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి, సముదయనిరోధేన అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి, జాతినిరోధేన అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి, పభవనిరోధేన 17 అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి, హేతునిరోధేన అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి, పచ్చయనిరోధేన అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి, ఞాణుప్పాదేన అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి, నిరోధుపట్ఠానేన అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి – ఇమేహి అట్ఠహాకారేహి అవిజ్జా నిరుజ్ఝతి. ఇమేహి పఞ్చహాకారేహి అవిజ్జాయ ఆదీనవం దిస్వా – ఇమేహి అట్ఠహాకారేహి అవిజ్జానిరోధే ఛన్దజాతో హోతి సద్ధాధిముత్తో, చిత్తఞ్చస్స స్వాధిట్ఠితం. ‘‘అవిజ్జాయ నిరోధానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘అవిజ్జాయ నిరోధానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి.
Katamehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati? Nidānanirodhena avijjā nirujjhati, samudayanirodhena avijjā nirujjhati, jātinirodhena avijjā nirujjhati, pabhavanirodhena 18 avijjā nirujjhati, hetunirodhena avijjā nirujjhati, paccayanirodhena avijjā nirujjhati, ñāṇuppādena avijjā nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena avijjā nirujjhati – imehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati. Imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavaṃ disvā – imehi aṭṭhahākārehi avijjānirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Avijjāya nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘avijjāya nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
కతిహాకారేహి సఙ్ఖారేసు ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి సఙ్ఖారా నిరుజ్ఝన్తి…పే॰… కతిహాకారేహి విఞ్ఞాణే ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి విఞ్ఞాణం నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి నామరూపే ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి నామరూపం నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి సళాయతనే ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి సళాయతనం నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి ఫస్సే ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి ఫస్సో నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి వేదనాయ ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి వేదనా నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి తణ్హాయ ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి తణ్హా నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి ఉపాదానే ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి ఉపాదానం నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి భవే ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి భవో నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి జాతియా ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి జాతి నిరుజ్ఝతి… కతిహాకారేహి జరామరణే ఆదీనవో హోతి, కతిహాకారేహి జరామరణం నిరుజ్ఝతి? పఞ్చహాకారేహి జరామరణే ఆదీనవో హోతి, అట్ఠహాకారేహి జరామరణం నిరుజ్ఝతి.
Katihākārehi saṅkhāresu ādīnavo hoti, katihākārehi saṅkhārā nirujjhanti…pe… katihākārehi viññāṇe ādīnavo hoti, katihākārehi viññāṇaṃ nirujjhati… katihākārehi nāmarūpe ādīnavo hoti, katihākārehi nāmarūpaṃ nirujjhati… katihākārehi saḷāyatane ādīnavo hoti, katihākārehi saḷāyatanaṃ nirujjhati… katihākārehi phasse ādīnavo hoti, katihākārehi phasso nirujjhati… katihākārehi vedanāya ādīnavo hoti, katihākārehi vedanā nirujjhati… katihākārehi taṇhāya ādīnavo hoti, katihākārehi taṇhā nirujjhati… katihākārehi upādāne ādīnavo hoti, katihākārehi upādānaṃ nirujjhati… katihākārehi bhave ādīnavo hoti, katihākārehi bhavo nirujjhati… katihākārehi jātiyā ādīnavo hoti, katihākārehi jāti nirujjhati… katihākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, katihākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati? Pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati.
కతమేహి పఞ్చహాకారేహి జరామరణే ఆదీనవో హోతి? అనిచ్చట్ఠేన జరామరణే ఆదీనవో హోతి, దుక్ఖట్ఠేన…పే॰… అనత్తట్ఠేన…పే॰… సన్తాపట్ఠేన…పే॰… విపరిణామట్ఠేన జరామరణే ఆదీనవో హోతి – ఇమేహి పఞ్చహాకారేహి జరామరణే ఆదీనవో హోతి.
Katamehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti? Aniccaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena…pe… anattaṭṭhena…pe… santāpaṭṭhena…pe… vipariṇāmaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti – imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti.
కతమేహి అట్ఠహాకారేహి జరామరణం నిరుజ్ఝతి? నిదాననిరోధేన జరామరణం నిరుజ్ఝతి, సముదయనిరోధేన…పే॰… జాతినిరోధేన…పే॰… పభవనిరోధేన 19 … హేతునిరోధేన… పచ్చయనిరోధేన… ఞాణుప్పాదేన…పే॰… నిరోధుపట్ఠానేన జరామరణం నిరుజ్ఝతి – ఇమేహి అట్ఠహాకారేహి జరామరణం నిరుజ్ఝతి. ఇమేహి పఞ్చహాకారేహి జరామరణే ఆదీనవం దిస్వా ఇమేహి అట్ఠహాకారేహి జరామరణనిరోధే ఛన్దజాతో హోతి సద్ధాధిముత్తో, చిత్తఞ్చస్స స్వాధిట్ఠితం. ‘‘జరామరణే నిరోధానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘జరామరణే నిరోధానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. నిరోధానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన ధమ్మా ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. ధమ్మా ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే ధమ్మే అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
Katamehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati? Nidānanirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, samudayanirodhena…pe… jātinirodhena…pe… pabhavanirodhena 20 … hetunirodhena… paccayanirodhena… ñāṇuppādena…pe… nirodhupaṭṭhānena jarāmaraṇaṃ nirujjhati – imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati. Imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Nirodhānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తే ధమ్మే అనుపస్సతి…పే॰… ఏవం తే ధమ్మే అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. నిరోధానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి…పే॰… నిరోధానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో…పే॰… పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Nirodhānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… nirodhānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
౧౮౨. కథం ‘‘పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘పటినిస్సగ్గానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? పటినిస్సగ్గాతి ద్వే పటినిస్సగ్గా – పరిచ్చాగపటినిస్సగ్గో చ పక్ఖన్దనపటినిస్సగ్గో చ. రూపం పరిచ్చజతీతి – పరిచ్చాగపటినిస్సగ్గో. రూపనిరోధే నిబ్బానే చిత్తం పక్ఖన్దతీతి – పక్ఖన్దనపటినిస్సగ్గో. ‘‘రూపే పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘రూపే పటినిస్సగ్గానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. వేదనం…పే॰… సఞ్ఞం… సఙ్ఖారే… విఞ్ఞాణం… చక్ఖుం…పే॰… జరామరణం పరిచ్చజతీతి – పరిచ్చాగపటినిస్సగ్గో. జరామరణనిరోధే నిబ్బానే చిత్తం పక్ఖన్దతీతి – పక్ఖన్దనపటినిస్సగ్గో. ‘‘జరామరణే పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి, ‘‘జరామరణే పటినిస్సగ్గానుపస్సీ పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన ధమ్మా ఉపట్ఠానం సతి అనుపస్సనా ఞాణం. ధమ్మా ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తే ధమ్మే అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి.
182. Kathaṃ ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Paṭinissaggāti dve paṭinissaggā – pariccāgapaṭinissaggo ca pakkhandanapaṭinissaggo ca. Rūpaṃ pariccajatīti – pariccāgapaṭinissaggo. Rūpanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanapaṭinissaggo. ‘‘Rūpe paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ pariccajatīti – pariccāgapaṭinissaggo. Jarāmaraṇanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanapaṭinissaggo. ‘‘Jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
అనుపస్సతీతి కథం తే ధమ్మే అనుపస్సతి? అనిచ్చతో అనుపస్సతి, నో నిచ్చతో…పే॰… పటినిస్సజ్జతి, నో ఆదియతి. అనిచ్చతో అనుపస్సన్తో నిచ్చసఞ్ఞం పజహతి…పే॰… పటినిస్సజ్జన్తో ఆదానం పజహతి. ఏవం తే ధమ్మే అనుపస్సతి. భావనాతి చతస్సో భావనా. తత్థ జాతానం ధమ్మానం అనతివత్తనట్ఠేన భావనా…పే॰… ఆసేవనట్ఠేన భావనా. పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసానం సంవరట్ఠేన సీలవిసుద్ధి, అవిక్ఖేపట్ఠేన చిత్తవిసుద్ధి, దస్సనట్ఠేన దిట్ఠివిసుద్ధి. యో తత్థ సంవరట్ఠో, అయం అధిసీలసిక్ఖా; యో తత్థ అవిక్ఖేపట్ఠో, అయం అధిచిత్తసిక్ఖా; యో తత్థ దస్సనట్ఠో, అయం అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా – ఇమా తిస్సో సిక్ఖాయో ఆవజ్జన్తో సిక్ఖతి జానన్తో సిక్ఖతి…పే॰… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోన్తో సిక్ఖతి.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati? Aniccato anupassati, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā. Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā; yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā; yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā – imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati jānanto sikkhati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో విదితా వేదనా ఉప్పజ్జన్తి, విదితా ఉపట్ఠహన్తి, విదితా అబ్భత్థం గచ్ఛన్త్న్త్తి …పే॰… పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్సాసపస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానన్తో ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి గోచరఞ్చ పజానాతి సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతి; బలాని సమోధానేతి… బోజ్ఝఙ్గే సమోధానేతి… మగ్గం సమోధానేతి… ధమ్మే సమోధానేతి గోచరఞ్చ పజానాతి సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతి.
Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchantntti …pe… paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti gocarañca pajānāti samatthañca paṭivijjhati; balāni samodhāneti… bojjhaṅge samodhāneti… maggaṃ samodhāneti… dhamme samodhāneti gocarañca pajānāti samatthañca paṭivijjhati.
ఇన్ద్రియాని సమోధానేతీతి కథం ఇన్ద్రియాని సమోధానేతి? అధిమోక్ఖట్ఠేన సద్ధిన్ద్రియం సమోధానేతి…పే॰… తేన వుచ్చతి – ‘‘సమత్థఞ్చ పటివిజ్ఝతీ’’తి.
Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
అట్ఠ అనుపస్సనే ఞాణాని అట్ఠ చ ఉపట్ఠానానుస్సతియో చత్తారి సుత్తన్తికవత్థూని ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సనాయ. ఇమాని బాత్తింస సతోకారిస్స ఞాణాని.
Aṭṭha anupassane ñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni dhammesu dhammānupassanāya. Imāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni.
సతోకారిఞాణనిద్దేసో పఞ్చమో.
Satokāriñāṇaniddeso pañcamo.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / పటిసమ్భిదామగ్గ-అట్ఠకథా • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ౫. సతోకారిఞాణనిద్దేసవణ్ణనా • 5. Satokāriñāṇaniddesavaṇṇanā