| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂပာဠိ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
၅. သတောကာရိဉာဏနိဒ္ဒေသော
5. Satokāriñāṇaniddeso
၁၆၃. ကတမာနိ ဗာတ္တိံသ သတောကာရိသ္သ ဉာဏာနိ? ဣဓ ဘိက္ခု အရညဂတော ဝာ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ နိသီဒတိ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ။ သော သတောဝ အသ္သသတိ သတော ပသ္သသတိ။ ဒီဃံ ဝာ အသ္သသန္တော ‘‘ဒီဃံ အသ္သသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ။ ဒီဃံ ဝာ ပသ္သသန္တော ‘‘ဒီဃံ ပသ္သသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ။ ရသ္သံ ဝာ အသ္သသန္တော ‘‘ရသ္သံ အသ္သသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ။ ရသ္သံ ဝာ ပသ္သသန္တော ‘‘ရသ္သံ ပသ္သသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ။ ‘‘သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ‘‘သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ပီတိပဋိသံဝေဒီ။ပေ.။ သုခပဋိသံဝေဒီ။ စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ ။ ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ။ စိတ္တပဋိသံဝေဒီ။ အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ။ သမာဒဟံ စိတ္တံ။ ဝိမောစယံ စိတ္တံ။ အနိစ္စာနုပသ္သီ။ ဝိရာဂာနုပသ္သီ။ နိရောဓာနုပသ္သီ။ ‘‘ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ‘‘ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။
163. Katamāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni? Idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So satova assasati sato passasati. Dīghaṃ vā assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti. Dīghaṃ vā passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti. Rassaṃ vā assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti. Rassaṃ vā passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti. ‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Pītipaṭisaṃvedī…pe… sukhapaṭisaṃvedī… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī … passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ… cittapaṭisaṃvedī… abhippamodayaṃ cittaṃ… samādahaṃ cittaṃ… vimocayaṃ cittaṃ… aniccānupassī… virāgānupassī… nirodhānupassī… ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
၁၆၄. ဣဓာတိ ဣမိသ္သာ ဒိဋ္ဌိယာ, ဣမိသ္သာ ခန္တိယာ, ဣမိသ္သာ ရုစိယာ, ဣမသ္မိံ အာဒာယေ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ, ဣမသ္မိံ ဝိနယေ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ, ဣမသ္မိံ ပာဝစနေ, ဣမသ္မိံ ဗ္ရဟ္မစရိယေ, ဣမသ္မိံ သတ္ထုသာသနေ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဣဓာ’’တိ။ ဘိက္ခူတိ ပုထုဇ္ဇနကလ္ယာဏကော ဝာ ဟောတိ ဘိက္ခု သေက္ခော ဝာ အရဟာ ဝာ အကုပ္ပဓမ္မော။ အရညန္တိ နိက္ခမိတ္ဝာ ဗဟိ ဣန္ဒခီလာ သဗ္ဗမေတံ အရညံ။ ရုက္ခမူလန္တိ ယတ္ထ ဘိက္ခုနော အာသနံ ပညတ္တံ ဟောတိ မဉ္စော ဝာ ပီဌံ ဝာ ဘိသိ ဝာ တဋ္ဋိကာ ဝာ စမ္မခဏ္ဍော ဝာ တိဏသန္ထရော 1 ဝာ ပဏ္ဏသန္ထရော ဝာ ပလာလသန္ထရော 2 ဝာ, တတ္ထ ဘိက္ခု စင္ကမတိ ဝာ တိဋ္ဌတိ ဝာ နိသီဒတိ ဝာ သေယ္ယံ ဝာ ကပ္ပေတိ။ သုညန္တိ ကေနစိ အနာကိဏ္ဏံ ဟောတိ ဂဟဋ္ဌေဟိ ဝာ ပဗ္ဗဇိတေဟိ ဝာ။ အဂာရန္တိ 3 ဝိဟာရော အဍ္ဎယောဂော ပာသာဒော ဟမ္မိယံ ဂုဟာ။ နိသီဒတိ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာတိ နိသိန္နော ဟောတိ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ ။ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယာတိ ဥဇုကော ဟောတိ ကာယော ဌိတော 4 သုပဏိဟိတော။ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာတိ။ ပရီတိ ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌော။ မုခန္တိ နိယ္ယာနဋ္ဌော။ သတီတိ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌော။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ’’တိ။
164.Idhāti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme, imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye, imasmiṃ satthusāsane. Tena vuccati – ‘‘idhā’’ti. Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā hoti bhikkhu sekkho vā arahā vā akuppadhammo. Araññanti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññaṃ. Rukkhamūlanti yattha bhikkhuno āsanaṃ paññattaṃ hoti mañco vā pīṭhaṃ vā bhisi vā taṭṭikā vā cammakhaṇḍo vā tiṇasantharo 5 vā paṇṇasantharo vā palālasantharo 6 vā, tattha bhikkhu caṅkamati vā tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti. Suññanti kenaci anākiṇṇaṃ hoti gahaṭṭhehi vā pabbajitehi vā. Agāranti 7 vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā. Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvāti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā . Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti ujuko hoti kāyo ṭhito 8 supaṇihito. Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti. Parīti pariggahaṭṭho. Mukhanti niyyānaṭṭho. Satīti upaṭṭhānaṭṭho. Tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.
၁၆၅. သတောဝ အသ္သသတိ, သတော ပသ္သသတီတိ ဗာတ္တိံသာယ အာကာရေဟိ သတော ကာရီ ဟောတိ။ ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သတော ကာရီ ဟောတိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သတော ကာရီ ဟောတိ။ ရသ္သံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သတော ကာရီ ဟောတိ။ ရသ္သံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သတော ကာရီ ဟောတိ။ပေ.။ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သာသဝသေန ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သတော ကာရီ ဟောတိ။
165.Satova assasati, sato passasatīti bāttiṃsāya ākārehi sato kārī hoti. Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti.
ပဌမစတုက္ကနိဒ္ဒေသော
Paṭhamacatukkaniddeso
၁၆၆. ကထံ ဒီဃံ အသ္သသန္တော ‘‘ဒီဃံ အသ္သသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ, ဒီဃံ ပသ္သသန္တော ‘‘ဒီဃံ ပသ္သသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ? ဒီဃံ အသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတိ, ဒီဃံ ပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ ပသ္သသတိ, ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတိပိ ပသ္သသတိပိ။ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတောပိ ပသ္သသတောပိ ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတိ, ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ ပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ ပသ္သသတိ, ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတိပိ ပသ္သသတိပိ။ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတောပိ ပသ္သသတောပိ ပာမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပာမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတိ, ပာမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ ပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ ပသ္သသတိ, ပာမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတိပိ ပသ္သသတိပိ။ ပာမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသံ အဒ္ဓာနသင္ခာတေ အသ္သသတောပိ ပသ္သသတောပိ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသာပိ စိတ္တံ ဝိဝတ္တတိ, ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ။ ဣမေဟိ နဝဟာကာရေဟိ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသာ ကာယော။ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ။ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
166. Kathaṃ dīghaṃ assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti, dīghaṃ passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti? Dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi dīghaṃ assāsapassāsāpi cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahākārehi dīghaṃ assāsapassāsā kāyo. Upaṭṭhānaṃ sati. Anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
၁၆၇. အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ? အနိစ္စတော အနုပသ္သတိ, နော နိစ္စတော။ ဒုက္ခတော အနုပသ္သတိ, နော သုခတော။ အနတ္တတော အနုပသ္သတိ, နော အတ္တတော။ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, နော နန္ဒတိ။ ဝိရဇ္ဇတိ, နော ရဇ္ဇတိ။ နိရောဓေတိ, နော သမုဒေတိ။ ပဋိနိသ္သဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ အနိစ္စတော အနုပသ္သန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ။ ဒုက္ခတော အနုပသ္သန္တော သုခသညံ ပဇဟတိ။ အနတ္တတော အနုပသ္သန္တော အတ္တသညံ ပဇဟတိ။ နိဗ္ဗိန္ဒန္တော နန္ဒိံ ပဇဟတိ။ ဝိရဇ္ဇန္တော ရာဂံ ပဇဟတိ။ နိရောဓေန္တော သမုဒယံ ပဇဟတိ။ ပဋိနိသ္သဇ္ဇန္တော အာဒာနံ ပဇဟတိ။ ဧဝံ တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။
167.Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati? Aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindati, no nandati. Virajjati, no rajjati. Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati. Dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati. Anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati. Nibbindanto nandiṃ pajahati. Virajjanto rāgaṃ pajahati. Nirodhento samudayaṃ pajahati. Paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati.
ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ – တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန ဘာဝနာ, ဣန္ဒ္ရိယာနံ ဧကရသဋ္ဌေန ဘာဝနာ, တဒုပဂဝီရိယဝာဟနဋ္ဌေန ဘာဝနာ, အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိဒိတာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဝိဒိတာ ဝိတက္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။
Bhāvanāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā. Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. Viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. Viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
ကထံ ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ? ကထံ ဝေဒနာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ? အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယောတိ – ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝေဒနာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ တဏ္ဟာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယောတိ။ ကမ္မသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယောတိ။ ဖသ္သသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယောတိ ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝေဒနာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပသ္သတောပိ ဝေဒနာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။
Kathaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ vedanāya uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā vedanāsamudayoti… kammasamudayā vedanāsamudayoti… phassasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi vedanāya uppādo vidito hoti. Evaṃ vedanāya uppādo vidito hoti.
ကထံ ဝေဒနာယ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ? အနိစ္စတော မနသိကရောတော ခယတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ဘယတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ အနတ္တတော မနသိကရောတော သုညတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာယ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။
Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
ကထံ ဝေဒနာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ? အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ – ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝေဒနာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ တဏ္ဟာနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ ။ပေ.။ ကမ္မနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ။ပေ.။ ဖသ္သနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓောတိ ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝေဒနာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပသ္သတောပိ ဝေဒနာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။
Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā vedanānirodhoti …pe… kammanirodhā vedanānirodhoti…pe… phassanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
ကထံ ဝိဒိတာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ? ကထံ သညာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ? အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ သညာသမုဒယောတိ – ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန သညာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ တဏ္ဟာသမုဒယာ သညာသမုဒယောတိ။ပေ.။ ကမ္မသမုဒယာ သညာသမုဒယောတိ။ပေ.။ ဖသ္သသမုဒယာ သညာသမုဒယောတိ – ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန သညာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပသ္သတောပိ သညာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ သညာယ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။
Kathaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ saññāya uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā saññāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā saññāsamudayoti…pe… kammasamudayā saññāsamudayoti…pe… phassasamudayā saññāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi saññāya uppādo vidito hoti. Evaṃ saññāya uppādo vidito hoti.
ကထံ သညာယ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ? အနိစ္စတော မနသိကရောတော ခယတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ဘယတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ အနတ္တတော မနသိကရောတော သုညတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ သညာယ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။
Kathaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
ကထံ သညာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ? အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ သညာနိရောဓောတိ – ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန သညာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ တဏ္ဟာနိရောဓာ သညာနိရောဓောတိ။ပေ.။ ကမ္မနိရောဓာ သညာနိရောဓောတိ။ပေ.။ ဖသ္သနိရောဓာ သညာနိရောဓောတိ – ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန သညာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပသ္သတောပိ သညာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ သညာယ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝိဒိတာ သညာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။
Kathaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā saññānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā saññānirodhoti…pe… kammanirodhā saññānirodhoti…pe… phassanirodhā saññānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
ကထံ ဝိဒိတာ ဝိတက္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ? ကထံ ဝိတက္ကာနံ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ? အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ဝိတက္ကသမုဒယောတိ – ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝိတက္ကာနံ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ တဏ္ဟာသမုဒယာ ဝိတက္ကသမုဒယောတိ။ပေ.။ ကမ္မသမုဒယာ ဝိတက္ကသမုဒယောတိ။ပေ.။ သညာသမုဒယာ ဝိတက္ကသမုဒယောတိ – ပစ္စယသမုဒယဋ္ဌေန ဝိတက္ကာနံ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပသ္သတောပိ ဝိတက္ကာနံ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝိတက္ကာနံ ဥပ္ပာဒော ဝိဒိတော ဟောတိ။
Kathaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā vitakkasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā vitakkasamudayoti…pe… kammasamudayā vitakkasamudayoti…pe… saññāsamudayā vitakkasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Evaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti.
ကထံ ဝိတက္ကာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ? အနိစ္စတော မနသိကရောတော ခယတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ဘယတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ အနတ္တတော မနသိကရောတော သုညတုပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝိတက္ကာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။
Kathaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
ကထံ ဝိတက္ကာနံ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ? အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ဝိတက္ကနိရောဓောတိ – ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝိတက္ကာနံ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ တဏ္ဟာနိရောဓာ ဝိတက္ကနိရောဓောတိ။ပေ.။ ကမ္မနိရောဓာ ဝိတက္ကနိရောဓောတိ။ပေ.။ သညာနိရောဓာ ဝိတက္ကနိရောဓောတိ – ပစ္စယနိရောဓဋ္ဌေန ဝိတက္ကာနံ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဝိပရိဏာမလက္ခဏံ ပသ္သတောပိ ဝိတက္ကာနံ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝိတက္ကာနံ အတ္ထင္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဧဝံ ဝိဒိတာ ဝိတက္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။
Kathaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vitakkanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā vitakkanirodhoti…pe… kammanirodhā vitakkanirodhoti…pe… saññānirodhā vitakkanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
၁၆၈. ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ, ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတိ, သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ပေ.။ မဂ္ဂံ သမောဓာနေတိ, ဓမ္မေ သမောဓာနေတိ, ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတိ, သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။
168. Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati…pe… maggaṃ samodhāneti, dhamme samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.
ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတီတိ ကထံ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ? အဓိမောက္ခဋ္ဌေန သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ သမောဓာနေတိ, ပဂ္ဂဟဋ္ဌေန ဝီရိယိန္ဒ္ရိယံ သမောဓာနေတိ, ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန သတိန္ဒ္ရိယံ သမောဓာနေတိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမာဓိန္ဒ္ရိယံ သမောဓာနေတိ, ဒသ္သနဋ္ဌေန ပညိန္ဒ္ရိယံ သမောဓာနေတိ။ အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမာနိ ဣန္ဒ္ရိယာနိ ဣမသ္မိံ အာရမ္မဏေ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတီ’’တိ။
Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni indriyāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘indriyāni samodhānetī’’ti.
ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတီတိ ယံ တသ္သ အာရမ္မဏံ, တံ တသ္သ ဂောစရံ။ ယံ တသ္သ ဂောစရံ, တံ တသ္သ အာရမ္မဏံ။ ပဇာနာတီတိ ပုဂ္ဂလော။ ပဇာနနာ ပညာ။
Gocarañca pajānātīti yaṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ. Yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa ārammaṇaṃ. Pajānātīti puggalo. Pajānanā paññā.
သမန္တိ အာရမ္မဏသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ သမံ, စိတ္တသ္သ အဝိက္ခေပော သမံ, စိတ္တသ္သ အဓိဋ္ဌာနံ သမံ, စိတ္တသ္သ ဝောဒာနံ သမံ။ အတ္ထောတိ အနဝဇ္ဇဋ္ဌော နိက္ကိလေသဋ္ဌော ဝောဒာနဋ္ဌော ပရမဋ္ဌော။ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အာရမ္မဏသ္သ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, စိတ္တသ္သ အဝိက္ခေပဋ္ဌံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, စိတ္တသ္သ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, စိတ္တသ္သ ဝောဒာနဋ္ဌံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho paramaṭṭho. Paṭivijjhatīti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ဗလာနိ သမောဓာနေတီတိ ကထံ ဗလာနိ သမောဓာနေတိ? အသ္သဒ္ဓိယေ အကမ္ပိယဋ္ဌေန သဒ္ဓာဗလံ သမောဓာနေတိ, ကောသဇ္ဇေ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဝီရိယဗလံ သမောဓာနေတိ, ပမာဒေ အကမ္ပိယဋ္ဌေန သတိဗလံ သမောဓာနေတိ, ဥဒ္ဓစ္စေ အကမ္ပိယဋ္ဌေန သမာဓိဗလံ သမောဓာနေတိ , အဝိဇ္ဇာယ အကမ္ပိယဋ္ဌေန ပညာဗလံ သမောဓာနေတိ။ အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမာနိ ဗလာနိ ဣမသ္မိံ အာရမ္မဏေ သမောဓာနေတိ ။ တေန ဝုစ္စတိ – ဗလာနိ သမောဓာနေတီတိ။ ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတီတိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Balāni samodhānetīti kathaṃ balāni samodhāneti? Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ samodhāneti, kosajje akampiyaṭṭhena vīriyabalaṃ samodhāneti, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ samodhāneti, uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ samodhāneti , avijjāya akampiyaṭṭhena paññābalaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni balāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti . Tena vuccati – balāni samodhānetīti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ဗောဇ္ဈင္ဂေ သမောဓာနေတီတိ ကထံ ဗောဇ္ဈင္ဂေ သမောဓာနေတိ? ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ သမောဓာနေတိ, ပဝိစယဋ္ဌေန ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ သမောဓာနေတိ, ပဂ္ဂဟဋ္ဌေန ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ သမောဓာနေတိ, ဖရဏဋ္ဌေန ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ သမောဓာနေတိ, ဥပသမဋ္ဌေန ပသ္သဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ သမောဓာနေတိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ သမောဓာနေတိ, ပဋိသင္ခာနဋ္ဌေန ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂံ သမောဓာနေတိ။ အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမေ ဗောဇ္ဈင္ဂေ ဣမသ္မိံ အာရမ္မဏေ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဗောဇ္ဈင္ဂေ သမောဓာနေတီ’’တိ။ ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတီတိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Bojjhaṅgesamodhānetīti kathaṃ bojjhaṅge samodhāneti? Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pavicayaṭṭhena dhammavicayasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena vīriyasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime bojjhaṅge imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘bojjhaṅge samodhānetī’’ti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
မဂ္ဂံ သမောဓာနေတီတိ ကထံ မဂ္ဂံ သမောဓာနေတိ? ဒသ္သနဋ္ဌေန သမ္မာဒိဋ္ဌိံ သမောဓာနေတိ, အဘိနိရောပနဋ္ဌေန သမ္မာသင္ကပ္ပံ သမောဓာနေတိ, ပရိဂ္ဂဟဋ္ဌေန သမ္မာဝာစံ သမောဓာနေတိ, သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမ္မာကမ္မန္တံ သမောဓာနေတိ, ဝောဒာနဋ္ဌေန သမ္မာအာဇီဝံ သမောဓာနေတိ, ပဂ္ဂဟဋ္ဌေန သမ္မာဝာယာမံ သမောဓာနေတိ, ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမ္မာသတိံ သမောဓာနေတိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမ္မာသမာဓိံ သမောဓာနေတိ။ အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမံ မဂ္ဂံ ဣမသ္မိံ အာရမ္မဏေ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘မဂ္ဂံ သမောဓာနေတီ’’တိ။ ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတီတိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Maggaṃ samodhānetīti kathaṃ maggaṃ samodhāneti? Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ samodhāneti, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappaṃ samodhāneti, pariggahaṭṭhena sammāvācaṃ samodhāneti, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammantaṃ samodhāneti, vodānaṭṭhena sammāājīvaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhiṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imaṃ maggaṃ imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘maggaṃ samodhānetī’’ti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ဓမ္မေ သမောဓာနေတီတိ ကထံ ဓမ္မေ သမောဓာနေတိ? အာဓိပတေယ္ယဋ္ဌေန ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ, အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဗလာနိ သမောဓာနေတိ, နိယ္ယာနဋ္ဌေန ဗောဇ္ဈင္ဂေ သမောဓာနေတိ, ဟေတုဋ္ဌေန မဂ္ဂံ သမောဓာနေတိ, ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌေန သတိပဋ္ဌာနံ သမောဓာနေတိ, ပဒဟနဋ္ဌေန သမ္မပ္ပဓာနံ သမောဓာနေတိ, ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဣဒ္ဓိပာဒံ သမောဓာနေတိ တထဋ္ဌေန သစ္စံ သမောဓာနေတိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမထံ သမောဓာနေတိ, အနုပသ္သနဋ္ဌေန ဝိပသ္သနံ သမောဓာနေတိ, ဧကရသဋ္ဌေန သမထဝိပသ္သနံ သမောဓာနေတိ, အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန ယုဂနဒ္ဓံ သမောဓာနေတိ, သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိံ သမောဓာနေတိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန စိတ္တဝိသုဒ္ဓိံ သမောဓာနေတိ, ဒသ္သနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိံ သမောဓာနေတိ, ဝိမုတ္တဋ္ဌေန ဝိမောက္ခံ သမောဓာနေတိ , ပဋိဝေဓဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇံ သမောဓာနေတိ, ပရိစ္စာဂဋ္ဌေန ဝိမုတ္တိံ သမောဓာနေတိ, သမုစ္ဆေဒဋ္ဌေန ခယေ ဉာဏံ သမောဓာနေတိ , ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓဋ္ဌေန အနုပ္ပာဒေ ဉာဏံ သမောဓာနေတိ, ဆန္ဒံ မူလဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ, မနသိကာရံ သမုဋ္ဌာနဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ, ဖသ္သံ သမောဓာနဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ, ဝေဒနံ သမောသရဏဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ, သမာဓိံ ပမုခဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ, သတိံ အာဓိပတေယ္ယဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ, ပညံ တတုတ္တရဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ, ဝိမုတ္တိံ သာရဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ, အမတောဂဓံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယောသာနဋ္ဌေန သမောဓာနေတိ။ အယံ ပုဂ္ဂလော ဣမေ ဓမ္မေ ဣမသ္မိံ အာရမ္မဏေ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မေ သမောဓာနေတီ’’တိ။
Dhamme samodhānetīti kathaṃ dhamme samodhāneti? Ādhipateyyaṭṭhena indriyāni samodhāneti, akampiyaṭṭhena balāni samodhāneti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅge samodhāneti, hetuṭṭhena maggaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ samodhāneti, padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ samodhāneti, ijjhanaṭṭhena iddhipādaṃ samodhāneti tathaṭṭhena saccaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samathaṃ samodhāneti, anupassanaṭṭhena vipassanaṃ samodhāneti, ekarasaṭṭhena samathavipassanaṃ samodhāneti, anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ samodhāneti, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiṃ samodhāneti, vimuttaṭṭhena vimokkhaṃ samodhāneti , paṭivedhaṭṭhena vijjaṃ samodhāneti, pariccāgaṭṭhena vimuttiṃ samodhāneti, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ samodhāneti , paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ samodhāneti, chandaṃ mūlaṭṭhena samodhāneti, manasikāraṃ samuṭṭhānaṭṭhena samodhāneti, phassaṃ samodhānaṭṭhena samodhāneti, vedanaṃ samosaraṇaṭṭhena samodhāneti, samādhiṃ pamukhaṭṭhena samodhāneti, satiṃ ādhipateyyaṭṭhena samodhāneti, paññaṃ tatuttaraṭṭhena samodhāneti, vimuttiṃ sāraṭṭhena samodhāneti, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime dhamme imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘dhamme samodhānetī’’ti.
ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတီတိ ယံ တသ္သ အာရမ္မဏံ, တံ တသ္သ ဂောစရံ။ ယံ တသ္သ ဂောစရံ, တံ တသ္သ အာရမ္မဏံ ပဇာနာတီတိ ပုဂ္ဂလော။ ပဇာနနာ ပညာ။ သမန္တိ အာရမ္မဏသ္သ ဥပဋ္ဌာနံ သမံ, စိတ္တသ္သ အဝိက္ခေပော သမံ, စိတ္တသ္သ အဓိဋ္ဌာနံ သမံ, စိတ္တသ္သ ဝောဒာနံ သမံ။ အတ္ထောတိ အနဝဇ္ဇဋ္ဌော နိက္ကိလေသဋ္ဌော ဝောဒာနဋ္ဌော ပရမဋ္ဌော။ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ အာရမ္မဏသ္သ ဥပဋ္ဌာနဋ္ဌံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, စိတ္တသ္သ အဝိက္ခေပဋ္ဌံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, စိတ္တသ္သ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ, စိတ္တသ္သ ဝောဒာနဋ္ဌံ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Gocarañca pajānātīti yaṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ. Yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa ārammaṇaṃ pajānātīti puggalo. Pajānanā paññā. Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho paramaṭṭho. Paṭivijjhatīti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၆၉. ကထံ ရသ္သံ အသ္သသန္တော ‘‘ရသ္သံ အသ္သသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ, ရသ္သံ ပသ္သသန္တော ‘‘ရသ္သံ ပသ္သသာမီ’’တိ ပဇာနာတိ? ရသ္သံ အသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတိ, ရသ္သံ ပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ ပသ္သသတိ, ရသ္သံ အသ္သာသပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတိပိ ပသ္သသတိပိ။ ရသ္သံ အသ္သာသပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတောပိ ပသ္သသတောပိ ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ရသ္သံ အသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတိ။ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ရသ္သံ ပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ ပသ္သသတိ။ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ရသ္သံ အသ္သာသပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတိပိ ပသ္သသတိပိ။ ဆန္ဒဝသေန တတော သုခုမတရံ ရသ္သံ အသ္သာသပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတောပိ ပသ္သသတောပိ ပာမောဇ္ဇံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပာမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ရသ္သံ အသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတိ, ပာမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ရသ္သံ ပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ ပသ္သသတိ, ပာမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ရသ္သံ အသ္သာသပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတိပိ ပသ္သသတိပိ။ ပာမောဇ္ဇဝသေန တတော သုခုမတရံ ရသ္သံ အသ္သာသပသ္သာသံ ဣတ္တရသင္ခာတေ အသ္သသတောပိ ပသ္သသတောပိ ရသ္သာ အသ္သာသပသ္သာသာ စိတ္တံ ဝိဝတ္တတိ, ဥပေက္ခာ သဏ္ဌာတိ။ ဣမေဟိ နဝဟာကာရေဟိ ရသ္သာ အသ္သာသပသ္သာသာ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
169. Kathaṃ rassaṃ assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti, rassaṃ passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti? Rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi rassā assāsapassāsā cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahākārehi rassā assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ရသ္သံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ပေ.။ ရသ္သံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၇၀. ကထံ ‘‘သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကာယောတိ ဒ္ဝေ ကာယာ – နာမကာယော စ ရူပကာယော စ။ ကတမော နာမကာယော? ဝေဒနာ, သညာ, စေတနာ, ဖသ္သော, မနသိကာရော, နာမဉ္စ နာမကာယော စ, ယေ စ ဝုစ္စန္တိ စိတ္တသင္ခာရာ – အယံ နာမကာယော။ ကတမော ရူပကာယော? စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ, စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပာဒာယရူပံ, အသ္သာသော စ ပသ္သာသော စ, နိမိတ္တဉ္စ ဥပနိဗန္ဓနာ, ယေ စ ဝုစ္စန္တိ ကာယသင္ခာရာ – အယံ ရူပကာယော။
170. Kathaṃ ‘‘sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Kāyoti dve kāyā – nāmakāyo ca rūpakāyo ca. Katamo nāmakāyo? Vedanā, saññā, cetanā, phasso, manasikāro, nāmañca nāmakāyo ca, ye ca vuccanti cittasaṅkhārā – ayaṃ nāmakāyo. Katamo rūpakāyo? Cattāro ca mahābhūtā, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ, assāso ca passāso ca, nimittañca upanibandhanā, ye ca vuccanti kāyasaṅkhārā – ayaṃ rūpakāyo.
ကထံ တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ရသ္သံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ရသ္သံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။
Kathaṃ te kāyā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti.
အာဝဇ္ဇတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, ပဇာနတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, ပသ္သတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, ပစ္စဝေက္ခတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, သဒ္ဓာယ အဓိမုစ္စတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏ္ဟတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, သတိံ ဥပဋ္ဌာပယတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, စိတ္တံ သမာဒဟတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, ပညာယ ပဇာနတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, အဘိညေယ္ယံ အဘိဇာနတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, ပရိညေယ္ယံ ပရိဇာနတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝယတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ, သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောတော တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ တေ ကာယာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသာ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ။ သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
Āvajjato te kāyā paṭividitā honti, pajānato te kāyā paṭividitā honti, passato te kāyā paṭividitā honti, paccavekkhato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ adhiṭṭhahato te kāyā paṭividitā honti, saddhāya adhimuccato te kāyā paṭividitā honti, vīriyaṃ paggaṇhato te kāyā paṭividitā honti, satiṃ upaṭṭhāpayato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ samādahato te kāyā paṭividitā honti, paññāya pajānato te kāyā paṭividitā honti, abhiññeyyaṃ abhijānato te kāyā paṭividitā honti, pariññeyyaṃ parijānato te kāyā paṭividitā honti, pahātabbaṃ pajahato te kāyā paṭividitā honti, bhāvetabbaṃ bhāvayato te kāyā paṭividitā honti, sacchikātabbaṃ sacchikaroto te kāyā paṭividitā honti. Evaṃ te kāyā paṭividitā honti. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā.
သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ 9 သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ, ဒသ္သနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ။ ယော တတ္ထ သံဝရဋ္ဌော, အယံ အဓိသီလသိက္ခာ။ ယော တတ္ထ အဝိက္ခေပဋ္ဌော, အယံ အဓိစိတ္တသိက္ခာ။ ယော တတ္ထ ဒသ္သနဋ္ဌော, အယံ အဓိပညာသိက္ခာ။ ဣမာ တိသ္သော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခတိ, ဇာနန္တော သိက္ခတိ, ပသ္သန္တော သိက္ခတိ, ပစ္စဝေက္ခန္တော သိက္ခတိ, စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟန္တော သိက္ခတိ, သဒ္ဓာယ အဓိမုစ္စန္တော သိက္ခတိ, ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏ္ဟန္တော သိက္ခတိ, သတိံ ဥပဋ္ဌပေန္တော သိက္ခတိ, စိတ္တံ သမာဒဟန္တော သိက္ခတိ, ပညာယ ပဇာနန္တော သိက္ခတိ, အဘိညေယ္ယံ အဘိဇာနန္တော သိက္ခတိ, ပရိညေယ္ယံ ပရိဇာနန္တော သိက္ခတိ, ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟန္တော သိက္ခတိ, ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝေန္တော သိက္ခတိ, သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောန္တော သိက္ခတိ။
Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ 10 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā. Yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati, pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ပေ.။ သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၇၁. ကထံ ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကတမော ကာယသင္ခာရော? ဒီဃံ အသ္သာသာ ကာယိကာ။ ဧတေ ဓမ္မာ ကာယပဋိဗဒ္ဓာ ကာယသင္ခာရာ။ တေ ကာယသင္ခာရေ ပသ္သမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော သိက္ခတိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသာ ကာယိကာ။ ဧတေ ဓမ္မာ ကာယပဋိဗဒ္ဓာ ကာယသင္ခာရာ။ တေ ကာယသင္ခာရေ ပသ္သမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော သိက္ခတိ။ ရသ္သံ အသ္သာသာ ရသ္သံ ပသ္သာသာ။ သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသာ သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ ပသ္သာသာ ကာယိကာ။ ဧတေ ဓမ္မာ ကာယပဋိဗဒ္ဓာ ကာယသင္ခာရာ။ တေ ကာယသင္ခာရေ ပသ္သမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော သိက္ခတိ။
171. Kathaṃ ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo kāyasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Rassaṃ assāsā rassaṃ passāsā. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsā sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.
ယထာရူပေဟိ ကာယသင္ခာရေဟိ ယာ ကာယသ္သ အာနမနာ ဝိနမနာ သန္နမနာ ပဏမနာ ဣဉ္ဇနာ ဖန္ဒနာ စလနာ ပကမ္ပနာ – ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီတိ သိက္ခတိ, ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီတိ သိက္ခတိ။ ယထာရူပေဟိ ကာယသင္ခာရေဟိ ယာ ကာယသ္သ န အာနမနာ န ဝိနမနာ န သန္နမနာ န ပဏမနာ အနိဉ္ဇနာ အဖန္ဒနာ အစလနာ အကမ္ပနာ သန္တံ သုခုမံ ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီတိ သိက္ခတိ, ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီတိ သိက္ခတိ။
Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa ānamanā vinamanā sannamanā paṇamanā iñjanā phandanā calanā pakampanā – passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati. Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa na ānamanā na vinamanā na sannamanā na paṇamanā aniñjanā aphandanā acalanā akampanā santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.
ဣတိ ကိရ ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ဧဝံ သန္တေ ဝာတူပလဒ္ဓိယာ စ ပဘာဝနာ န ဟောတိ, အသ္သာသပသ္သာသာနဉ္စ ပဘာဝနာ န ဟောတိ, အာနာပာနသ္သတိယာ စ ပဘာဝနာ န ဟောတိ, အာနာပာနသ္သတိသမာဓိသ္သ စ ပဘာဝနာ န ဟောတိ; န စ နံ တံ သမာပတ္တိံ ပဏ္ဍိတာ သမာပဇ္ဇန္တိပိ ဝုဋ္ဌဟန္တိပိ။
Iti kira ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā na hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā na hoti; na ca naṃ taṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.
ဣတိ ကိရ ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ဧဝံ သန္တေ ဝာတူပလဒ္ဓိယာ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ, အသ္သာသပသ္သာသာနဉ္စ ပဘာဝနာ ဟောတိ, အာနာပာနသ္သတိယာ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ။ အာနာပာနသ္သတိသမာဓိသ္သ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ; တဉ္စ နံ သမာပတ္တိံ ပဏ္ဍိတာ သမာပဇ္ဇန္တိပိ ဝုဋ္ဌဟန္တိပိ။ ယထာ ကထံ ဝိယ? သေယ္ယထာပိ ကံသေ အာကောဋိတေ ပဌမံ ဩဠာရိကာ သဒ္ဒာ ပဝတ္တန္တိ။ ဩဠာရိကာနံ သဒ္ဒာနံ နိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုမနသိကတတ္တာ သူပဓာရိတတ္တာ နိရုဒ္ဓေပိ ဩဠာရိကေ သဒ္ဒေ, အထ ပစ္ဆာ သုခုမကာ သဒ္ဒာ ပဝတ္တန္တိ။ သုခုမကာနံ သဒ္ဒာနံ နိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုမနသိကတတ္တာ သူပဓာရိတတ္တာ နိရုဒ္ဓေပိ သုခုမကေ သဒ္ဒေ, အထ ပစ္ဆာ သုခုမသဒ္ဒနိမိတ္တာရမ္မဏတာပိ စိတ္တံ ပဝတ္တတိ။ ဧဝမေဝံ ပဌမံ ဩဠာရိကာ အသ္သာသပသ္သာသာ ပဝတ္တန္တိ; ဩဠာရိကာနံ အသ္သာသပသ္သာသာနံ နိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုမနသိကတတ္တာ သူပဓာရိတတ္တာ နိရုဒ္ဓေပိ ဩဠာရိကေ အသ္သာသပသ္သာသေ, အထ ပစ္ဆာ သုခုမကာ အသ္သာသပသ္သာသာ ပဝတ္တန္တိ။ သုခုမကာနံ အသ္သာသပသ္သာသာနံ နိမိတ္တံ သုဂ္ဂဟိတတ္တာ သုမနသိကတတ္တာ သူပဓာရိတတ္တာ နိရုဒ္ဓေပိ သုခုမကေ အသ္သာသပသ္သာသေ, အထ ပစ္ဆာ သုခုမကအသ္သာသပသ္သာသာနံ နိမိတ္တာရမ္မဏတာပိ စိတ္တံ န ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆတိ။
Iti kira ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti. Ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti; tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Yathā kathaṃ viya? Seyyathāpi kaṃse ākoṭite paṭhamaṃ oḷārikā saddā pavattanti. Oḷārikānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike sadde, atha pacchā sukhumakā saddā pavattanti. Sukhumakānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake sadde, atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇatāpi cittaṃ pavattati. Evamevaṃ paṭhamaṃ oḷārikā assāsapassāsā pavattanti; oḷārikānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike assāsapassāse, atha pacchā sukhumakā assāsapassāsā pavattanti. Sukhumakānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake assāsapassāse, atha pacchā sukhumakaassāsapassāsānaṃ nimittārammaṇatāpi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
ဧဝံ သန္တေ ဝာတူပလဒ္ဓိယာ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ, အသ္သာသပသ္သာသာနဉ္စ ပဘာဝနာ ဟောတိ, အာနာပာနသ္သတိယာ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ, အာနာပာနသ္သတိသမာဓိသ္သ စ ပဘာဝနာ ဟောတိ; တဉ္စ နံ သမာပတ္တိံ ပဏ္ဍိတာ သမာပဇ္ဇန္တိပိ ဝုဋ္ဌဟန္တိပိ။ ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သာသပသ္သာသာ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ကာယော ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ကာယေ ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti; tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ ကာယံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ, အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ, ဒသ္သနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ။ ယော တတ္ထ သံဝရဋ္ဌော, အယံ အဓိသီလသိက္ခာ; ယော တတ္ထ အဝိက္ခေပဋ္ဌော, အယံ အဓိစိတ္တသိက္ခာ; ယော တတ္ထ ဒသ္သနဋ္ဌော အယံ အဓိပညာသိက္ခာ။ ဣမာ တိသ္သော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခတိ။ပေ.။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောန္တော သိက္ခတိ, ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ပေ.။ ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ, assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā; yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā; yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
အဋ္ဌ အနုပသ္သနာဉာဏာနိ, အဋ္ဌ စ ဥပဋ္ဌာနာနုသ္သတိယော , စတ္တာရိ သုတ္တန္တိကဝတ္ထူနိ ကာယေ ကာယာနုပသ္သနာယ။
Aṭṭha anupassanāñāṇāni, aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo , cattāri suttantikavatthūni kāye kāyānupassanāya.
ဘာဏဝာရော။
Bhāṇavāro.
ဒုတိယစတုက္ကနိဒ္ဒေသော
Dutiyacatukkaniddeso
၁၇၂. ကထံ ‘‘ပီတိပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ ‘‘ပီတိပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကတမာ ပီတိ? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပီတိ ပာမောဇ္ဇံ။ ယာ ပီတိ ပာမောဇ္ဇံ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တိ ဩဒဂ္ယံ အတ္တမနတာ။ စိတ္တသ္သ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပီတိ ပာမောဇ္ဇံ။ပေ.။ ရသ္သံ အသ္သာသဝသေန, ရသ္သံ ပသ္သာသဝသေန, သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသဝသေန, သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ ပသ္သာသဝသေန, ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သာသဝသေန, ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ပီတိ ပာမောဇ္ဇံ။ ယာ ပီတိ ပာမောဇ္ဇံ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တိ ဩဒဂ္ယံ အတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ – အယံ ပီတိ။
172. Kathaṃ ‘‘pītipaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati ‘‘pītipaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamā pīti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā. Cittassa dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ…pe… rassaṃ assāsavasena, rassaṃ passāsavasena, sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena, sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ pīti.
ကထံ သာ ပီတိ ပဋိဝိဒိတာ ဟောတိ? ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သာ ပီတိ ပဋိဝိဒိတာ ဟောတိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သာ ပီတိ ပဋိဝိဒိတာ ဟောတိ။ ရသ္သံ အသ္သာသဝသေန။ပေ.။ ရသ္သံ ပသ္သာသဝသေန။ သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသဝသေန။ သဗ္ဗကာယပဋိသံဝေဒီ ပသ္သာသဝသေန။ ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သာသဝသေန။ ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန သာ ပီတိ ပဋိဝိဒိတာ ဟောတိ။ အာဝဇ္ဇတော သာ ပီတိ ပဋိဝိဒိတာ ဟောတိ, ဇာနတော။ပေ.။ ပသ္သတော။ ပစ္စဝေက္ခတော။ စိတ္တံ အဓိဋ္ဌဟတော။ သဒ္ဓာယ အဓိမုစ္စတော။ ဝီရိယံ ပဂ္ဂဏ္ဟတော။ သတိံ ဥပဋ္ဌာပယတော။ စိတ္တံ သမာဒဟတော။ ပညာယ ပဇာနတော။ အဘိညေယ္ယံ အဘိဇာနတော။ ပရိညေယ္ယံ ပရိဇာနတော။ ပဟာတဗ္ဗံ ပဇဟတော။ ဘာဝေတဗ္ဗံ ဘာဝယတော။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောတော သာ ပီတိ ပဋိဝိဒိတာ ဟောတိ။ ဧဝံ သာ ပီတိ ပဋိဝိဒိတာ ဟောတိ။
Kathaṃ sā pīti paṭividitā hoti? Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Rassaṃ assāsavasena…pe… rassaṃ passāsavasena… sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena… sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Āvajjato sā pīti paṭividitā hoti, jānato…pe… passato… paccavekkhato… cittaṃ adhiṭṭhahato… saddhāya adhimuccato… vīriyaṃ paggaṇhato… satiṃ upaṭṭhāpayato… cittaṃ samādahato… paññāya pajānato… abhiññeyyaṃ abhijānato… pariññeyyaṃ parijānato… pahātabbaṃ pajahato… bhāvetabbaṃ bhāvayato… sacchikātabbaṃ sacchikaroto sā pīti paṭividitā hoti. Evaṃ sā pīti paṭividitā hoti.
ပီတိပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ? အနိစ္စတော အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ပီတိပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ ပီတိပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati? Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၇၃. ကထံ ‘‘သုခပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘သုခပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? သုခန္တိ ဒ္ဝေ သုခာနိ – ကာယိကဉ္စ သုခံ, စေတသိကဉ္စ သုခံ။ ကတမံ ကာယိကံ သုခံ? ယံ ကာယိကံ သာတံ ကာယိကံ သုခံ, ကာယသမ္ဖသ္သဇံ သာတံ သုခံ ဝေဒယိတံ, ကာယသမ္ဖသ္သဇာ သာတာ သုခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ ကာယိကံ သုခံ။ ကတမံ စေတသိကံ သုခံ? ယံ စေတသိကံ သာတံ စေတသိကံ သုခံ, စေတောသမ္ဖသ္သဇံ သာတံ သုခံ ဝေဒယိတံ, စေတောသမ္ဖသ္သဇာ သာတာ သုခာ ဝေဒနာ – ဣဒံ စေတသိကံ သုခံ။
173. Kathaṃ ‘‘sukhapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘sukhapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Sukhanti dve sukhāni – kāyikañca sukhaṃ, cetasikañca sukhaṃ. Katamaṃ kāyikaṃ sukhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ, kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ, kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ kāyikaṃ sukhaṃ. Katamaṃ cetasikaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ, cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ cetasikaṃ sukhaṃ.
ကထံ တေ သုခာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ သုခာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ သုခာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ပေ.။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောတော တေ သုခာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ တေ သုခာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ သုခပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
Kathaṃ te sukhā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te sukhā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te sukhā paṭividitā honti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto te sukhā paṭividitā honti. Evaṃ te sukhā paṭividitā honti. Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ အနိစ္စတော အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ သုခပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ သုခပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၇၄. ကထံ ‘‘စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကတမော စိတ္တသင္ခာရော? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ – ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓာ စိတ္တသင္ခာရာ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ – ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓာ စိတ္တသင္ခာရာ။ပေ.။ သုခပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသဝသေန။ သုခပဋိသံဝေဒီ ပသ္သာသဝသေန သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ – ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓာ စိတ္တသင္ခာရာ – အယံ စိတ္တသင္ခာရော။
174. Kathaṃ ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā…pe… sukhapaṭisaṃvedī assāsavasena… sukhapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā – ayaṃ cittasaṅkhāro.
ကထံ တေ စိတ္တသင္ခာရာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ စိတ္တသင္ခာရာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ စိတ္တသင္ခာရာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ပေ.။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောတော တေ စိတ္တသင္ခာရာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ တေ စိတ္တသင္ခာရာ ပဋိဝိဒိတာ ဟောန္တိ။ စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေ ဉာဏေန တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
Kathaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Evaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā te ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ? အနိစ္စတော အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati? Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၇၅. ကထံ ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကတမော စိတ္တသင္ခာရော? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ – ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓာ စိတ္တသင္ခာရာ။ တေ စိတ္တသင္ခာရေ ပသ္သမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော သိက္ခတိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ – ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓာ စိတ္တသင္ခာရာ။ တေ စိတ္တသင္ခာရေ ပသ္သမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော သိက္ခတိ။ စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသဝသေန။ စိတ္တသင္ခာရပဋိသံဝေဒီ ပသ္သာသဝသေန သညာ စ ဝေဒနာ စ စေတသိကာ – ဧတေ ဓမ္မာ စိတ္တပဋိဗဒ္ဓာ စိတ္တသင္ခာရာ။ တေ စိတ္တသင္ခာရေ ပသ္သမ္ဘေန္တော နိရောဓေန္တော ဝူပသမေန္တော သိက္ခတိ။ ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ဝေဒနာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
175. Kathaṃ ‘‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsavasena… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ ဝေဒနံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
အဋ္ဌ အနုပသ္သနာဉာဏာနိ အဋ္ဌ စ ဥပဋ္ဌာနာနုသ္သတိယော စတ္တာရိ သုတ္တန္တိကဝတ္ထူနိ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သနာယ။
Aṭṭha anupassanāñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni vedanāsu vedanānupassanāya.
တတိယစတုက္ကနိဒ္ဒေသော
Tatiyacatukkaniddeso
၁၇၆. ကထံ ‘‘စိတ္တပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘စိတ္တပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကတမံ တံ စိတ္တံ? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန ဝိညာဏံ စိတ္တံ။ ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ ဟဒယံ ပဏ္ဍရံ မနော မနာယတနံ မနိန္ဒ္ရိယံ ဝိညာဏံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတု။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန ။ပေ.။ ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ အသ္သာသဝသေန။ ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ ပသ္သာသဝသေန ဝိညာဏံ စိတ္တံ။ ယံ စိတ္တံ မနော မာနသံ ဟဒယံ ပဏ္ဍရံ မနော မာနယတနံ မနိန္ဒ္ရိယံ ဝိညာဏံ ဝိညာဏက္ခန္ဓော တဇ္ဇာ မနောဝိညာဏဓာတု – ဣဒံ စိတ္တံ။
176. Kathaṃ ‘‘cittapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘cittapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamaṃ taṃ cittaṃ? Dīghaṃ assāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. Dīghaṃ passāsavasena …pe… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano mānayatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu – idaṃ cittaṃ.
ကထံ တံ စိတ္တံ ပဋိဝိဒိတံ ဟောတိ? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ စိတ္တံ ပဋိဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော သတိ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ စိတ္တံ ပဋိဝိဒိတံ ဟောတိ။ပေ.။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောတော တံ စိတ္တံ ပဋိဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ တံ စိတ္တံ ပဋိဝိဒိတံ ဟောတိ။ စိတ္တပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဝိညာဏံ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
Kathaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Evaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ စိတ္တပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ စိတ္တပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၇၇. ကထံ ‘‘အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ, ‘‘အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကတမော စိတ္တသ္သ အဘိပ္ပမောဒော? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသ္သ အဘိပ္ပမောဒော။ ယာ စိတ္တသ္သ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တိ ဩဒဂ္ယံ အတ္တမနတာ။ စိတ္တသ္သ ဒီဃံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသ္သ အဘိပ္ပမောဒော။ ယာ စိတ္တသ္သ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တိ ဩဒဂ္ယံ အတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ။ပေ.။ စိတ္တပဋိသံဝေဒီ အသ္သာသဝသေန။ စိတ္တပဋိသံဝေဒီ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဥပ္ပဇ္ဇတိ စိတ္တသ္သ အဘိပ္ပမောဒော။ ယာ စိတ္တသ္သ အာမောဒနာ ပမောဒနာ ဟာသော ပဟာသော ဝိတ္တိ ဩဒဂ္ယံ အတ္တမနတာ စိတ္တသ္သ – အယံ စိတ္တသ္သ အဘိပ္ပမောဒော။ အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဝိညာဏံ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
177. Kathaṃ ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti, ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittassa abhippamodo? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā. Cittassa dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa…pe… cittapaṭisaṃvedī assāsavasena… cittapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ cittassa abhippamodo. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတီတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassatīti. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၇၈. ကထံ ‘‘သမာဒဟံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘သမာဒဟံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ကတမော သမာဓိ 11? ဒီဃံ အသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတာ အဝိက္ခေပော သမာဓိ, ယာ စိတ္တသ္သ ဌိတိ သဏ္ဌိတိ အဝဋ္ဌိတိ 12 အဝိသာဟာရော အဝိက္ခေပော အဝိသာဟဋမာနသတာ 13 သမထော သမာဓိန္ဒ္ရိယံ သမာဓိဗလံ သမ္မာသမာဓိ။ ဒီဃံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတာ အဝိက္ခေပော သမာဓိ။ပေ.။ သမာဒဟံ စိတ္တံ အသ္သာသဝသေန။ပေ.။ သမာဒဟံ စိတ္တံ ပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတာ အဝိက္ခေပော သမာဓိ။ ယာ စိတ္တသ္သ ဌိတိ သဏ္ဌိတိ အဝဋ္ဌိတိ အဝိသာဟာရော အဝိက္ခေပော အဝိသာဟဋမာနသတာ သမထော သမာဓိန္ဒ္ရိယံ သမာဓိဗလံ သမ္မာသမာဓိ – အယံ သမာဓိ။ သမာဒဟံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဝိညာဏံ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
178. Kathaṃ ‘‘samādahaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘samādahaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo samādhi 14? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti 15 avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā 16 samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi…pe… samādahaṃ cittaṃ assāsavasena…pe… samādahaṃ cittaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ samādhi. Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ သမာဒဟံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ သမာဒဟံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၇၉. ကထံ ‘‘ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ဝိမောစယံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ‘‘ရာဂတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ရာဂတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ‘‘ဒောသတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ဒောသတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ‘‘မောဟတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ပေ.။ မာနတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိယာ ဝိမောစယံ စိတ္တံ။ ဝိစိကိစ္ဆာယ ဝိမောစယံ စိတ္တံ။ ထိနတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ။ ဥဒ္ဓစ္စတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ။ အဟိရိကတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ။ ‘‘အနောတ္တပ္ပတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘အနောတ္တပ္ပတော ဝိမောစယံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဝိညာဏံ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ။ပေ.။။
179. Kathaṃ ‘‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? ‘‘Rāgato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rāgato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Dosato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘dosato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Mohato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati…pe… mānato vimocayaṃ cittaṃ… diṭṭhiyā vimocayaṃ cittaṃ… vicikicchāya vimocayaṃ cittaṃ… thinato vimocayaṃ cittaṃ… uddhaccato vimocayaṃ cittaṃ… ahirikato vimocayaṃ cittaṃ… ‘‘anottappato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘anottappato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati…pe….
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တံ စိတ္တံ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato …pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
အဋ္ဌ အနုပသ္သနာဉာဏာနိ အဋ္ဌ စ ဥပဋ္ဌာနာနုသ္သတိယော စတ္တာရိ သုတ္တန္တိကဝတ္ထူနိ စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သနာယ။
Aṭṭha anupassanāñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni citte cittānupassanāya.
စတုတ္ထစတုက္ကနိဒ္ဒေသော
Catutthacatukkaniddeso
၁၈၀. ကထံ ‘‘အနိစ္စာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘အနိစ္စာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? အနိစ္စန္တိ ကိံ အနိစ္စံ? ပဉ္စက္ခန္ဓာ အနိစ္စာ။ ကေနဋ္ဌေန အနိစ္စာ? ဥပ္ပာဒဝယဋ္ဌေန အနိစ္စာ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယံ ပသ္သန္တော ကတိ လက္ခဏာနိ ပသ္သတိ, ဝယံ ပသ္သန္တော ကတိ လက္ခဏာနိ ပသ္သတိ, ဥဒယဗ္ဗယံ ပသ္သန္တော ကတိ လက္ခဏာနိ ပသ္သတိ? ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယံ ပသ္သန္တော ပဉ္စဝီသတိ လက္ခဏာနိ ပသ္သတိ, ဝယံ ပသ္သန္တော ပဉ္စဝီသတိ လက္ခဏာနိ ပသ္သတိ။ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဗ္ဗယံ ပသ္သန္တော ဣမာနိ ပညာသ လက္ခဏာနိ ပသ္သတိ။
180. Kathaṃ ‘‘aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Aniccanti kiṃ aniccaṃ? Pañcakkhandhā aniccā. Kenaṭṭhena aniccā? Uppādavayaṭṭhena aniccā. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ passanto imāni paññāsa lakkhaṇāni passati.
‘‘ရူပေ အနိစ္စာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ရူပေ အနိစ္စာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ‘‘ဝေဒနာယ။ပေ.။ သညာယ။ သင္ခာရေသု။ ဝိညာဏေ။ စက္ခုသ္မိံ။ပေ.။ ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ဇရာမရဏေ အနိစ္စာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ အနိစ္စာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
‘‘Rūpe aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Aniccānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ အနိစ္စာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ အနိစ္စာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Aniccānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… aniccānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ကထံ ‘‘ဝိရာဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ဝိရာဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ရူပေ အာဒီနဝံ ဒိသ္ဝာ ရူပဝိရာဂေ ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓာဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စသ္သ သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ‘‘ရူပေ ဝိရာဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ရူပေ ဝိရာဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ဝေဒနာယ။ပေ.။ သညာယ။ သင္ခာရေသု။ ဝိညာဏေ။ စက္ခုသ္မိံ။ပေ.။ ဇရာမရဏေ အာဒီနဝံ ဒိသ္ဝာ ဇရာမရဏဝိရာဂေ ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓာဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စသ္သ သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ‘‘ဇရာမရဏေ ဝိရာဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ဇရာမရဏေ ဝိရာဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ဝိရာဂာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
Kathaṃ ‘‘virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Rūpe virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Virāgānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ဝိရာဂာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ ဝိရာဂာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Virāgānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… virāgānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ကထံ ‘‘နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘နိရောဓာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ရူပေ အာဒီနဝံ ဒိသ္ဝာ ရူပနိရောဓေ ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓာဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စသ္သ သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ‘‘ရူပေ နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ရူပေ နိရောဓာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ဝေဒနာယ။ပေ.။ သညာယ။ သင္ခာရေသု။ ဝိညာဏေ။ စက္ခုသ္မိံ။ပေ.။ ဇရာမရဏေ အာဒီနဝံ ဒိသ္ဝာ ဇရာမရဏနိရောဓေ ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓာဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စသ္သ သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ‘‘ဇရာမရဏေ နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ဇရာမရဏေ နိရောဓာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။
Kathaṃ ‘‘nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Rūpe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
၁၈၁. ကတိဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ? ကတိဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ? ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ။ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ။
181. Katihākārehi avijjāya ādīnavo hoti? Katihākārehi avijjā nirujjhati? Pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti. Aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati.
ကတမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ? အနိစ္စဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ, ဒုက္ခဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ, အနတ္တဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ, သန္တာပဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ, ဝိပရိဏာမဋ္ဌေန အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ – ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝော ဟောတိ။
Katamehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti? Aniccaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, anattaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, vipariṇāmaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti – imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti.
ကတမေဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ? နိဒာနနိရောဓေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ, သမုဒယနိရောဓေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ, ဇာတိနိရောဓေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ, ပဘဝနိရောဓေန 17 အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ, ဟေတုနိရောဓေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ, ပစ္စယနိရောဓေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ, ဉာဏုပ္ပာဒေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ, နိရောဓုပဋ္ဌာနေန အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ – ဣမေဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာ နိရုဇ္ဈတိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာယ အာဒီနဝံ ဒိသ္ဝာ – ဣမေဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ အဝိဇ္ဇာနိရောဓေ ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓာဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စသ္သ သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘အဝိဇ္ဇာယ နိရောဓာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။
Katamehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati? Nidānanirodhena avijjā nirujjhati, samudayanirodhena avijjā nirujjhati, jātinirodhena avijjā nirujjhati, pabhavanirodhena 18 avijjā nirujjhati, hetunirodhena avijjā nirujjhati, paccayanirodhena avijjā nirujjhati, ñāṇuppādena avijjā nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena avijjā nirujjhati – imehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati. Imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavaṃ disvā – imehi aṭṭhahākārehi avijjānirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Avijjāya nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘avijjāya nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
ကတိဟာကာရေဟိ သင္ခာရေသု အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ သင္ခာရာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ပေ.။ ကတိဟာကာရေဟိ ဝိညာဏေ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ ဝိညာဏံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ နာမရူပေ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ နာမရူပံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ သဠာယတနေ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ သဠာယတနံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ ဖသ္သေ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ ဖသ္သော နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ ဝေဒနာယ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ ဝေဒနာ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ တဏ္ဟာယ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ တဏ္ဟာ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ ဥပာဒာနေ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ ဥပာဒာနံ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ ဘဝေ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ ဘဝော နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ ဇာတိယာ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ ဇာတိ နိရုဇ္ဈတိ။ ကတိဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏေ အာဒီနဝော ဟောတိ, ကတိဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏံ နိရုဇ္ဈတိ? ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏေ အာဒီနဝော ဟောတိ, အဋ္ဌဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏံ နိရုဇ္ဈတိ။
Katihākārehi saṅkhāresu ādīnavo hoti, katihākārehi saṅkhārā nirujjhanti…pe… katihākārehi viññāṇe ādīnavo hoti, katihākārehi viññāṇaṃ nirujjhati… katihākārehi nāmarūpe ādīnavo hoti, katihākārehi nāmarūpaṃ nirujjhati… katihākārehi saḷāyatane ādīnavo hoti, katihākārehi saḷāyatanaṃ nirujjhati… katihākārehi phasse ādīnavo hoti, katihākārehi phasso nirujjhati… katihākārehi vedanāya ādīnavo hoti, katihākārehi vedanā nirujjhati… katihākārehi taṇhāya ādīnavo hoti, katihākārehi taṇhā nirujjhati… katihākārehi upādāne ādīnavo hoti, katihākārehi upādānaṃ nirujjhati… katihākārehi bhave ādīnavo hoti, katihākārehi bhavo nirujjhati… katihākārehi jātiyā ādīnavo hoti, katihākārehi jāti nirujjhati… katihākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, katihākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati? Pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati.
ကတမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏေ အာဒီနဝော ဟောတိ? အနိစ္စဋ္ဌေန ဇရာမရဏေ အာဒီနဝော ဟောတိ, ဒုက္ခဋ္ဌေန။ပေ.။ အနတ္တဋ္ဌေန။ပေ.။ သန္တာပဋ္ဌေန။ပေ.။ ဝိပရိဏာမဋ္ဌေန ဇရာမရဏေ အာဒီနဝော ဟောတိ – ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏေ အာဒီနဝော ဟောတိ။
Katamehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti? Aniccaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena…pe… anattaṭṭhena…pe… santāpaṭṭhena…pe… vipariṇāmaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti – imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti.
ကတမေဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏံ နိရုဇ္ဈတိ? နိဒာနနိရောဓေန ဇရာမရဏံ နိရုဇ္ဈတိ, သမုဒယနိရောဓေန။ပေ.။ ဇာတိနိရောဓေန။ပေ.။ ပဘဝနိရောဓေန 19 ။ ဟေတုနိရောဓေန။ ပစ္စယနိရောဓေန။ ဉာဏုပ္ပာဒေန။ပေ.။ နိရောဓုပဋ္ဌာနေန ဇရာမရဏံ နိရုဇ္ဈတိ – ဣမေဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏံ နိရုဇ္ဈတိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏေ အာဒီနဝံ ဒိသ္ဝာ ဣမေဟိ အဋ္ဌဟာကာရေဟိ ဇရာမရဏနိရောဓေ ဆန္ဒဇာတော ဟောတိ သဒ္ဓာဓိမုတ္တော, စိတ္တဉ္စသ္သ သ္ဝာဓိဋ္ဌိတံ။ ‘‘ဇရာမရဏေ နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ဇရာမရဏေ နိရောဓာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
Katamehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati? Nidānanirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, samudayanirodhena…pe… jātinirodhena…pe… pabhavanirodhena 20 … hetunirodhena… paccayanirodhena… ñāṇuppādena…pe… nirodhupaṭṭhānena jarāmaraṇaṃ nirujjhati – imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati. Imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Nirodhānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ပေ.။ ဧဝံ တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ။ပေ.။ နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော။ပေ.။ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Nirodhānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… nirodhānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
၁၈၂. ကထံ ‘‘ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ? ပဋိနိသ္သဂ္ဂာတိ ဒ္ဝေ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာ – ပရိစ္စာဂပဋိနိသ္သဂ္ဂော စ ပက္ခန္ဒနပဋိနိသ္သဂ္ဂော စ။ ရူပံ ပရိစ္စဇတီတိ – ပရိစ္စာဂပဋိနိသ္သဂ္ဂော။ ရူပနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ – ပက္ခန္ဒနပဋိနိသ္သဂ္ဂော။ ‘‘ရူပေ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ရူပေ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ဝေဒနံ။ပေ.။ သညံ။ သင္ခာရေ။ ဝိညာဏံ။ စက္ခုံ။ပေ.။ ဇရာမရဏံ ပရိစ္စဇတီတိ – ပရိစ္စာဂပဋိနိသ္သဂ္ဂော။ ဇရာမရဏနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတီတိ – ပက္ခန္ဒနပဋိနိသ္သဂ္ဂော။ ‘‘ဇရာမရဏေ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ, ‘‘ဇရာမရဏေ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’’တိ သိက္ခတိ။ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ သတိ အနုပသ္သနာ ဉာဏံ။ ဓမ္မာ ဥပဋ္ဌာနံ, နော သတိ; သတိ ဥပဋ္ဌာနဉ္စေဝ သတိ စ။ တာယ သတိယာ တေန ဉာဏေန တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနဘာဝနာ’’တိ။
182. Kathaṃ ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Paṭinissaggāti dve paṭinissaggā – pariccāgapaṭinissaggo ca pakkhandanapaṭinissaggo ca. Rūpaṃ pariccajatīti – pariccāgapaṭinissaggo. Rūpanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanapaṭinissaggo. ‘‘Rūpe paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ pariccajatīti – pariccāgapaṭinissaggo. Jarāmaraṇanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanapaṭinissaggo. ‘‘Jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
အနုပသ္သတီတိ ကထံ တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ? အနိစ္စတော အနုပသ္သတိ, နော နိစ္စတော။ပေ.။ ပဋိနိသ္သဇ္ဇတိ, နော အာဒိယတိ။ အနိစ္စတော အနုပသ္သန္တော နိစ္စသညံ ပဇဟတိ။ပေ.။ ပဋိနိသ္သဇ္ဇန္တော အာဒာနံ ပဇဟတိ။ ဧဝံ တေ ဓမ္မေ အနုပသ္သတိ။ ဘာဝနာတိ စတသ္သော ဘာဝနာ။ တတ္ထ ဇာတာနံ ဓမ္မာနံ အနတိဝတ္တနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ပေ.။ အာသေဝနဋ္ဌေန ဘာဝနာ။ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသာနံ သံဝရဋ္ဌေန သီလဝိသုဒ္ဓိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ, ဒသ္သနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ။ ယော တတ္ထ သံဝရဋ္ဌော, အယံ အဓိသီလသိက္ခာ; ယော တတ္ထ အဝိက္ခေပဋ္ဌော, အယံ အဓိစိတ္တသိက္ခာ; ယော တတ္ထ ဒသ္သနဋ္ဌော, အယံ အဓိပညာသိက္ခာ – ဣမာ တိသ္သော သိက္ခာယော အာဝဇ္ဇန္တော သိက္ခတိ ဇာနန္တော သိက္ခတိ။ပေ.။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကရောန္တော သိက္ခတိ။
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati? Aniccato anupassati, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā. Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā; yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā; yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā – imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati jānanto sikkhati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနတော ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဝိဒိတာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ, ဝိဒိတာ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တ္န္တ္တိ ။ပေ.။ ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သာသပသ္သာသဝသေန စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတံ အဝိက္ခေပံ ပဇာနန္တော ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတိ သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတိ; ဗလာနိ သမောဓာနေတိ။ ဗောဇ္ဈင္ဂေ သမောဓာနေတိ။ မဂ္ဂံ သမောဓာနေတိ။ ဓမ္မေ သမောဓာနေတိ ဂောစရဉ္စ ပဇာနာတိ သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။
Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchantntti …pe… paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti gocarañca pajānāti samatthañca paṭivijjhati; balāni samodhāneti… bojjhaṅge samodhāneti… maggaṃ samodhāneti… dhamme samodhāneti gocarañca pajānāti samatthañca paṭivijjhati.
ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတီတိ ကထံ ဣန္ဒ္ရိယာနိ သမောဓာနေတိ? အဓိမောက္ခဋ္ဌေန သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ သမောဓာနေတိ။ပေ.။ တေန ဝုစ္စတိ – ‘‘သမတ္ထဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈတီ’’တိ။
Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
အဋ္ဌ အနုပသ္သနေ ဉာဏာနိ အဋ္ဌ စ ဥပဋ္ဌာနာနုသ္သတိယော စတ္တာရိ သုတ္တန္တိကဝတ္ထူနိ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သနာယ။ ဣမာနိ ဗာတ္တိံသ သတောကာရိသ္သ ဉာဏာနိ။
Aṭṭha anupassane ñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni dhammesu dhammānupassanāya. Imāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni.
သတောကာရိဉာဏနိဒ္ဒေသော ပဉ္စမော။
Satokāriñāṇaniddeso pañcamo.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ပဋိသမ္ဘိဒာမဂ္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ၅. သတောကာရိဉာဏနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ • 5. Satokāriñāṇaniddesavaṇṇanā
