Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi

    5. සතොකාරිඤාණනිද්‌දෙසො

    5. Satokāriñāṇaniddeso

    163. කතමානි බාත්‌තිංස සතොකාරිස්‌ස ඤාණානි? ඉධ භික්‌ඛු අරඤ්‌ඤගතො වා රුක්‌ඛමූලගතො වා සුඤ්‌ඤාගාරගතො වා නිසීදති පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වා උජුං කායං පණිධාය පරිමුඛං සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා. සො සතොව අස්‌සසති සතො පස්‌සසති. දීඝං වා අස්‌සසන්‌තො ‘‘දීඝං අස්‌සසාමී’’ති පජානාති. දීඝං වා පස්‌සසන්‌තො ‘‘දීඝං පස්‌සසාමී’’ති පජානාති. රස්‌සං වා අස්‌සසන්‌තො ‘‘රස්‌සං අස්‌සසාමී’’ති පජානාති. රස්‌සං වා පස්‌සසන්‌තො ‘‘රස්‌සං පස්‌සසාමී’’ති පජානාති. ‘‘සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. ‘‘සබ්‌බකායපටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. ‘‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. ‘‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. පීතිපටිසංවෙදී…පෙ.… සුඛපටිසංවෙදී… චිත්‌තසඞ්‌ඛාරපටිසංවෙදී … පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං… චිත්‌තපටිසංවෙදී… අභිප්‌පමොදයං චිත්‌තං… සමාදහං චිත්‌තං… විමොචයං චිත්‌තං… අනිච්‌චානුපස්‌සී… විරාගානුපස්‌සී… නිරොධානුපස්‌සී… ‘‘පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. ‘‘පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති.

    163. Katamāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni? Idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So satova assasati sato passasati. Dīghaṃ vā assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti. Dīghaṃ vā passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti. Rassaṃ vā assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti. Rassaṃ vā passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti. ‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Pītipaṭisaṃvedī…pe… sukhapaṭisaṃvedī… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī … passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ… cittapaṭisaṃvedī… abhippamodayaṃ cittaṃ… samādahaṃ cittaṃ… vimocayaṃ cittaṃ… aniccānupassī… virāgānupassī… nirodhānupassī… ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.

    164. ඉධාති ඉමිස්‌සා දිට්‌ඨියා, ඉමිස්‌සා ඛන්‌තියා, ඉමිස්‌සා රුචියා, ඉමස්‌මිං ආදායෙ, ඉමස්‌මිං ධම්‌මෙ, ඉමස්‌මිං විනයෙ, ඉමස්‌මිං ධම්‌මවිනයෙ, ඉමස්‌මිං පාවචනෙ, ඉමස්‌මිං බ්‍රහ්‌මචරියෙ, ඉමස්‌මිං සත්‌ථුසාසනෙ. තෙන වුච්‌චති – ‘‘ඉධා’’ති. භික්‌ඛූති පුථුජ්‌ජනකල්‍යාණකො වා හොති භික්‌ඛු සෙක්‌ඛො වා අරහා වා අකුප්‌පධම්‌මො. අරඤ්‌ඤන්‌ති නික්‌ඛමිත්‌වා බහි ඉන්‌දඛීලා සබ්‌බමෙතං අරඤ්‌ඤං. රුක්‌ඛමූලන්‌ති යත්‌ථ භික්‌ඛුනො ආසනං පඤ්‌ඤත්‌තං හොති මඤ්‌චො වා පීඨං වා භිසි වා තට්‌ටිකා වා චම්‌මඛණ්‌ඩො වා තිණසන්‌ථරො 1 වා පණ්‌ණසන්‌ථරො වා පලාලසන්‌ථරො 2 වා, තත්‌ථ භික්‌ඛු චඞ්‌කමති වා තිට්‌ඨති වා නිසීදති වා සෙය්‍යං වා කප්‌පෙති. සුඤ්‌ඤන්‌ති කෙනචි අනාකිණ්‌ණං හොති ගහට්‌ඨෙහි වා පබ්‌බජිතෙහි වා. අගාරන්‌ති 3 විහාරො අඩ්‌ඪයොගො පාසාදො හම්‌මියං ගුහා. නිසීදති පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වාති නිසින්‌නො හොති පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වා . උජුං කායං පණිධායාති උජුකො හොති කායො ඨිතො 4 සුපණිහිතො. පරිමුඛං සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වාති. පරීති පරිග්‌ගහට්‌ඨො. මුඛන්‌ති නිය්‍යානට්‌ඨො. සතීති උපට්‌ඨානට්‌ඨො. තෙන වුච්‌චති – ‘‘පරිමුඛං සතිං උපට්‌ඨපෙත්‌වා’’ති.

    164.Idhāti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme, imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye, imasmiṃ satthusāsane. Tena vuccati – ‘‘idhā’’ti. Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā hoti bhikkhu sekkho vā arahā vā akuppadhammo. Araññanti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññaṃ. Rukkhamūlanti yattha bhikkhuno āsanaṃ paññattaṃ hoti mañco vā pīṭhaṃ vā bhisi vā taṭṭikā vā cammakhaṇḍo vā tiṇasantharo 5 vā paṇṇasantharo vā palālasantharo 6 vā, tattha bhikkhu caṅkamati vā tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti. Suññanti kenaci anākiṇṇaṃ hoti gahaṭṭhehi vā pabbajitehi vā. Agāranti 7 vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā. Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvāti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā . Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti ujuko hoti kāyo ṭhito 8 supaṇihito. Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti. Parīti pariggahaṭṭho. Mukhanti niyyānaṭṭho. Satīti upaṭṭhānaṭṭho. Tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.

    165. සතොව අස්‌සසති, සතො පස්‌සසතීති බාත්‌තිංසාය ආකාරෙහි සතො කාරී හොති. දීඝං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන සතො කාරී හොති. දීඝං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන සතො කාරී හොති. රස්‌සං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන සතො කාරී හොති. රස්‌සං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන සතො කාරී හොති…පෙ.… පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සාසවසෙන පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන සතො කාරී හොති.

    165.Satova assasati, sato passasatīti bāttiṃsāya ākārehi sato kārī hoti. Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti.

    පඨමචතුක්‌කනිද්‌දෙසො

    Paṭhamacatukkaniddeso

    166. කථං දීඝං අස්‌සසන්‌තො ‘‘දීඝං අස්‌සසාමී’’ති පජානාති, දීඝං පස්‌සසන්‌තො ‘‘දීඝං පස්‌සසාමී’’ති පජානාති? දීඝං අස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසති, දීඝං පස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ පස්‌සසති, දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතිපි පස්‌සසතිපි. දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතොපි පස්‌සසතොපි ඡන්‌දො උප්‌පජ්‌ජති. ඡන්‌දවසෙන තතො සුඛුමතරං දීඝං අස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසති, ඡන්‌දවසෙන තතො සුඛුමතරං දීඝං පස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ පස්‌සසති, ඡන්‌දවසෙන තතො සුඛුමතරං දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතිපි පස්‌සසතිපි. ඡන්‌දවසෙන තතො සුඛුමතරං දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතොපි පස්‌සසතොපි පාමොජ්‌ජං උප්‌පජ්‌ජති. පාමොජ්‌ජවසෙන තතො සුඛුමතරං දීඝං අස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසති, පාමොජ්‌ජවසෙන තතො සුඛුමතරං දීඝං පස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ පස්‌සසති, පාමොජ්‌ජවසෙන තතො සුඛුමතරං දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතිපි පස්‌සසතිපි. පාමොජ්‌ජවසෙන තතො සුඛුමතරං දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසං අද්‌ධානසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතොපි පස්‌සසතොපි දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසාපි චිත්‌තං විවත්‌තති, උපෙක්‌ඛා සණ්‌ඨාති. ඉමෙහි නවහාකාරෙහි දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසා කායො. උපට්‌ඨානං සති. අනුපස්‌සනා ඤාණං. කායො උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං කායං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘කායෙ කායානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    166. Kathaṃ dīghaṃ assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti, dīghaṃ passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti? Dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi dīghaṃ assāsapassāsāpi cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahākārehi dīghaṃ assāsapassāsā kāyo. Upaṭṭhānaṃ sati. Anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    167. අනුපස්‌සතීති කථං තං කායං අනුපස්‌සති? අනිච්‌චතො අනුපස්‌සති, නො නිච්‌චතො. දුක්‌ඛතො අනුපස්‌සති, නො සුඛතො. අනත්‌තතො අනුපස්‌සති, නො අත්‌තතො. නිබ්‌බින්‌දති, නො නන්‌දති. විරජ්‌ජති, නො රජ්‌ජති. නිරොධෙති, නො සමුදෙති. පටිනිස්‌සජ්‌ජති, නො ආදියති. අනිච්‌චතො අනුපස්‌සන්‌තො නිච්‌චසඤ්‌ඤං පජහති. දුක්‌ඛතො අනුපස්‌සන්‌තො සුඛසඤ්‌ඤං පජහති. අනත්‌තතො අනුපස්‌සන්‌තො අත්‌තසඤ්‌ඤං පජහති. නිබ්‌බින්‌දන්‌තො නන්‌දිං පජහති. විරජ්‌ජන්‌තො රාගං පජහති. නිරොධෙන්‌තො සමුදයං පජහති. පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌තො ආදානං පජහති. එවං තං කායං අනුපස්‌සති.

    167.Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati? Aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindati, no nandati. Virajjati, no rajjati. Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati. Dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati. Anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati. Nibbindanto nandiṃ pajahati. Virajjanto rāgaṃ pajahati. Nirodhento samudayaṃ pajahati. Paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati.

    භාවනාති චතස්‌සො භාවනා – තත්‌ථ ජාතානං ධම්‌මානං අනතිවත්‌තනට්‌ඨෙන භාවනා, ඉන්‌ද්‍රියානං එකරසට්‌ඨෙන භාවනා, තදුපගවීරියවාහනට්‌ඨෙන භාවනා, ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො විදිතා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති. විදිතා සඤ්‌ඤා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති. විදිතා විතක්‌කා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති.

    Bhāvanāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā. Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. Viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. Viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

    කථං විදිතා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති? කථං වෙදනාය උප්‌පාදො විදිතො හොති? අවිජ්‌ජාසමුදයා වෙදනාසමුදයොති – පච්‌චයසමුදයට්‌ඨෙන වෙදනාය උප්‌පාදො විදිතො හොති. තණ්‌හාසමුදයා වෙදනාසමුදයොති… කම්‌මසමුදයා වෙදනාසමුදයොති… ඵස්‌සසමුදයා වෙදනාසමුදයොති පච්‌චයසමුදයට්‌ඨෙන වෙදනාය උප්‌පාදො විදිතො හොති. නිබ්‌බත්‌තිලක්‌ඛණං පස්‌සතොපි වෙදනාය උප්‌පාදො විදිතො හොති. එවං වෙදනාය උප්‌පාදො විදිතො හොති.

    Kathaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ vedanāya uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā vedanāsamudayoti… kammasamudayā vedanāsamudayoti… phassasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi vedanāya uppādo vidito hoti. Evaṃ vedanāya uppādo vidito hoti.

    කථං වෙදනාය උපට්‌ඨානං විදිතං හොති? අනිච්‌චතො මනසිකරොතො ඛයතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. දුක්‌ඛතො මනසිකරොතො භයතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. අනත්‌තතො මනසිකරොතො සුඤ්‌ඤතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. එවං වෙදනාය උපට්‌ඨානං විදිතං හොති.

    Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

    කථං වෙදනාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති? අවිජ්‌ජානිරොධා වෙදනානිරොධොති – පච්‌චයනිරොධට්‌ඨෙන වෙදනාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. තණ්‌හානිරොධා වෙදනානිරොධොති …පෙ.… කම්‌මනිරොධා වෙදනානිරොධොති…පෙ.… ඵස්‌සනිරොධා වෙදනානිරොධොති පච්‌චයනිරොධට්‌ඨෙන වෙදනාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. විපරිණාමලක්‌ඛණං පස්‌සතොපි වෙදනාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. එවං වෙදනාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. එවං විදිතා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති.

    Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā vedanānirodhoti …pe… kammanirodhā vedanānirodhoti…pe… phassanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

    කථං විදිතා සඤ්‌ඤා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති? කථං සඤ්‌ඤාය උප්‌පාදො විදිතො හොති? අවිජ්‌ජාසමුදයා සඤ්‌ඤාසමුදයොති – පච්‌චයසමුදයට්‌ඨෙන සඤ්‌ඤාය උප්‌පාදො විදිතො හොති. තණ්‌හාසමුදයා සඤ්‌ඤාසමුදයොති…පෙ.… කම්‌මසමුදයා සඤ්‌ඤාසමුදයොති…පෙ.… ඵස්‌සසමුදයා සඤ්‌ඤාසමුදයොති – පච්‌චයසමුදයට්‌ඨෙන සඤ්‌ඤාය උප්‌පාදො විදිතො හොති. නිබ්‌බත්‌තිලක්‌ඛණං පස්‌සතොපි සඤ්‌ඤාය උප්‌පාදො විදිතො හොති. එවං සඤ්‌ඤාය උප්‌පාදො විදිතො හොති.

    Kathaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ saññāya uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā saññāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā saññāsamudayoti…pe… kammasamudayā saññāsamudayoti…pe… phassasamudayā saññāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi saññāya uppādo vidito hoti. Evaṃ saññāya uppādo vidito hoti.

    කථං සඤ්‌ඤාය උපට්‌ඨානං විදිතං හොති? අනිච්‌චතො මනසිකරොතො ඛයතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. දුක්‌ඛතො මනසිකරොතො භයතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. අනත්‌තතො මනසිකරොතො සුඤ්‌ඤතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. එවං සඤ්‌ඤාය උපට්‌ඨානං විදිතං හොති.

    Kathaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

    කථං සඤ්‌ඤාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති? අවිජ්‌ජානිරොධා සඤ්‌ඤානිරොධොති – පච්‌චයනිරොධට්‌ඨෙන සඤ්‌ඤාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. තණ්‌හානිරොධා සඤ්‌ඤානිරොධොති…පෙ.… කම්‌මනිරොධා සඤ්‌ඤානිරොධොති…පෙ.… ඵස්‌සනිරොධා සඤ්‌ඤානිරොධොති – පච්‌චයනිරොධට්‌ඨෙන සඤ්‌ඤාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. විපරිණාමලක්‌ඛණං පස්‌සතොපි සඤ්‌ඤාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. එවං සඤ්‌ඤාය අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. එවං විදිතා සඤ්‌ඤා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති.

    Kathaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā saññānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā saññānirodhoti…pe… kammanirodhā saññānirodhoti…pe… phassanirodhā saññānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

    කථං විදිතා විතක්‌කා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති? කථං විතක්‌කානං උප්‌පාදො විදිතො හොති? අවිජ්‌ජාසමුදයා විතක්‌කසමුදයොති – පච්‌චයසමුදයට්‌ඨෙන විතක්‌කානං උප්‌පාදො විදිතො හොති. තණ්‌හාසමුදයා විතක්‌කසමුදයොති…පෙ.… කම්‌මසමුදයා විතක්‌කසමුදයොති…පෙ.… සඤ්‌ඤාසමුදයා විතක්‌කසමුදයොති – පච්‌චයසමුදයට්‌ඨෙන විතක්‌කානං උප්‌පාදො විදිතො හොති. නිබ්‌බත්‌තිලක්‌ඛණං පස්‌සතොපි විතක්‌කානං උප්‌පාදො විදිතො හොති. එවං විතක්‌කානං උප්‌පාදො විදිතො හොති.

    Kathaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā vitakkasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā vitakkasamudayoti…pe… kammasamudayā vitakkasamudayoti…pe… saññāsamudayā vitakkasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Evaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti.

    කථං විතක්‌කානං උපට්‌ඨානං විදිතං හොති? අනිච්‌චතො මනසිකරොතො ඛයතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. දුක්‌ඛතො මනසිකරොතො භයතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. අනත්‌තතො මනසිකරොතො සුඤ්‌ඤතුපට්‌ඨානං විදිතං හොති. එවං විතක්‌කානං උපට්‌ඨානං විදිතං හොති.

    Kathaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.

    කථං විතක්‌කානං අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති? අවිජ්‌ජානිරොධා විතක්‌කනිරොධොති – පච්‌චයනිරොධට්‌ඨෙන විතක්‌කානං අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. තණ්‌හානිරොධා විතක්‌කනිරොධොති…පෙ.… කම්‌මනිරොධා විතක්‌කනිරොධොති…පෙ.… සඤ්‌ඤානිරොධා විතක්‌කනිරොධොති – පච්‌චයනිරොධට්‌ඨෙන විතක්‌කානං අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. විපරිණාමලක්‌ඛණං පස්‌සතොපි විතක්‌කානං අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. එවං විතක්‌කානං අත්‌ථඞ්‌ගමො විදිතො හොති. එවං විදිතා විතක්‌කා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ති.

    Kathaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vitakkanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā vitakkanirodhoti…pe… kammanirodhā vitakkanirodhoti…pe… saññānirodhā vitakkanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.

    168. දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති, ගොචරඤ්‌ච පජානාති, සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣති…පෙ.… මග්‌ගං සමොධානෙති, ධම්‌මෙ සමොධානෙති, ගොචරඤ්‌ච පජානාති, සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣති.

    168. Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati…pe… maggaṃ samodhāneti, dhamme samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.

    ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙතීති කථං ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති? අධිමොක්‌ඛට්‌ඨෙන සද්‌ධින්‌ද්‍රියං සමොධානෙති, පග්‌ගහට්‌ඨෙන වීරියින්‌ද්‍රියං සමොධානෙති, උපට්‌ඨානට්‌ඨෙන සතින්‌ද්‍රියං සමොධානෙති, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන සමාධින්‌ද්‍රියං සමොධානෙති, දස්‌සනට්‌ඨෙන පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං සමොධානෙති. අයං පුග්‌ගලො ඉමානි ඉන්‌ද්‍රියානි ඉමස්‌මිං ආරම්‌මණෙ සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙතී’’ති.

    Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni indriyāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘indriyāni samodhānetī’’ti.

    ගොචරඤ්‌ච පජානාතීති යං තස්‌ස ආරම්‌මණං, තං තස්‌ස ගොචරං. යං තස්‌ස ගොචරං, තං තස්‌ස ආරම්‌මණං. පජානාතීති පුග්‌ගලො. පජානනා පඤ්‌ඤා.

    Gocarañca pajānātīti yaṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ. Yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa ārammaṇaṃ. Pajānātīti puggalo. Pajānanā paññā.

    සමන්‌ති ආරම්‌මණස්‌ස උපට්‌ඨානං සමං, චිත්‌තස්‌ස අවික්‌ඛෙපො සමං, චිත්‌තස්‌ස අධිට්‌ඨානං සමං, චිත්‌තස්‌ස වොදානං සමං. අත්‌ථොති අනවජ්‌ජට්‌ඨො නික්‌කිලෙසට්‌ඨො වොදානට්‌ඨො පරමට්‌ඨො. පටිවිජ්‌ඣතීති ආරම්‌මණස්‌ස උපට්‌ඨානට්‌ඨං පටිවිජ්‌ඣති, චිත්‌තස්‌ස අවික්‌ඛෙපට්‌ඨං පටිවිජ්‌ඣති, චිත්‌තස්‌ස අධිට්‌ඨානට්‌ඨං පටිවිජ්‌ඣති, චිත්‌තස්‌ස වොදානට්‌ඨං පටිවිජ්‌ඣති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho paramaṭṭho. Paṭivijjhatīti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    බලානි සමොධානෙතීති කථං බලානි සමොධානෙති? අස්‌සද්‌ධියෙ අකම්‌පියට්‌ඨෙන සද්‌ධාබලං සමොධානෙති, කොසජ්‌ජෙ අකම්‌පියට්‌ඨෙන වීරියබලං සමොධානෙති, පමාදෙ අකම්‌පියට්‌ඨෙන සතිබලං සමොධානෙති, උද්‌ධච්‌චෙ අකම්‌පියට්‌ඨෙන සමාධිබලං සමොධානෙති , අවිජ්‌ජාය අකම්‌පියට්‌ඨෙන පඤ්‌ඤාබලං සමොධානෙති. අයං පුග්‌ගලො ඉමානි බලානි ඉමස්‌මිං ආරම්‌මණෙ සමොධානෙති . තෙන වුච්‌චති – බලානි සමොධානෙතීති. ගොචරඤ්‌ච පජානාතීති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Balāni samodhānetīti kathaṃ balāni samodhāneti? Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ samodhāneti, kosajje akampiyaṭṭhena vīriyabalaṃ samodhāneti, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ samodhāneti, uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ samodhāneti , avijjāya akampiyaṭṭhena paññābalaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni balāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti . Tena vuccati – balāni samodhānetīti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ සමොධානෙතීති කථං බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ සමොධානෙති? උපට්‌ඨානට්‌ඨෙන සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සමොධානෙති, පවිචයට්‌ඨෙන ධම්‌මවිචයසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සමොධානෙති, පග්‌ගහට්‌ඨෙන වීරියසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සමොධානෙති, ඵරණට්‌ඨෙන පීතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සමොධානෙති, උපසමට්‌ඨෙන පස්‌සද්‌ධිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සමොධානෙති, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන සමාධිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සමොධානෙති, පටිසඞ්‌ඛානට්‌ඨෙන උපෙක්‌ඛාසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සමොධානෙති. අයං පුග්‌ගලො ඉමෙ බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ ඉමස්‌මිං ආරම්‌මණෙ සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ සමොධානෙතී’’ති. ගොචරඤ්‌ච පජානාතීති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Bojjhaṅgesamodhānetīti kathaṃ bojjhaṅge samodhāneti? Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pavicayaṭṭhena dhammavicayasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena vīriyasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime bojjhaṅge imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘bojjhaṅge samodhānetī’’ti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    මග්‌ගං සමොධානෙතීති කථං මග්‌ගං සමොධානෙති? දස්‌සනට්‌ඨෙන සම්‌මාදිට්‌ඨිං සමොධානෙති, අභිනිරොපනට්‌ඨෙන සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පං සමොධානෙති, පරිග්‌ගහට්‌ඨෙන සම්‌මාවාචං සමොධානෙති, සමුට්‌ඨානට්‌ඨෙන සම්‌මාකම්‌මන්‌තං සමොධානෙති, වොදානට්‌ඨෙන සම්‌මාආජීවං සමොධානෙති, පග්‌ගහට්‌ඨෙන සම්‌මාවායාමං සමොධානෙති, උපට්‌ඨානට්‌ඨෙන සම්‌මාසතිං සමොධානෙති, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන සම්‌මාසමාධිං සමොධානෙති. අයං පුග්‌ගලො ඉමං මග්‌ගං ඉමස්‌මිං ආරම්‌මණෙ සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘මග්‌ගං සමොධානෙතී’’ති. ගොචරඤ්‌ච පජානාතීති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Maggaṃ samodhānetīti kathaṃ maggaṃ samodhāneti? Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ samodhāneti, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappaṃ samodhāneti, pariggahaṭṭhena sammāvācaṃ samodhāneti, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammantaṃ samodhāneti, vodānaṭṭhena sammāājīvaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhiṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imaṃ maggaṃ imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘maggaṃ samodhānetī’’ti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    ධම්‌මෙ සමොධානෙතීති කථං ධම්‌මෙ සමොධානෙති? ආධිපතෙය්‍යට්‌ඨෙන ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති, අකම්‌පියට්‌ඨෙන බලානි සමොධානෙති, නිය්‍යානට්‌ඨෙන බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ සමොධානෙති, හෙතුට්‌ඨෙන මග්‌ගං සමොධානෙති, උපට්‌ඨානට්‌ඨෙන සතිපට්‌ඨානං සමොධානෙති, පදහනට්‌ඨෙන සම්‌මප්‌පධානං සමොධානෙති, ඉජ්‌ඣනට්‌ඨෙන ඉද්‌ධිපාදං සමොධානෙති තථට්‌ඨෙන සච්‌චං සමොධානෙති, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන සමථං සමොධානෙති, අනුපස්‌සනට්‌ඨෙන විපස්‌සනං සමොධානෙති, එකරසට්‌ඨෙන සමථවිපස්‌සනං සමොධානෙති, අනතිවත්‌තනට්‌ඨෙන යුගනද්‌ධං සමොධානෙති, සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධිං සමොධානෙති, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන චිත්‌තවිසුද්‌ධිං සමොධානෙති, දස්‌සනට්‌ඨෙන දිට්‌ඨිවිසුද්‌ධිං සමොධානෙති, විමුත්‌තට්‌ඨෙන විමොක්‌ඛං සමොධානෙති , පටිවෙධට්‌ඨෙන විජ්‌ජං සමොධානෙති, පරිච්‌චාගට්‌ඨෙන විමුත්‌තිං සමොධානෙති, සමුච්‌ඡෙදට්‌ඨෙන ඛයෙ ඤාණං සමොධානෙති , පටිප්‌පස්‌සද්‌ධට්‌ඨෙන අනුප්‌පාදෙ ඤාණං සමොධානෙති, ඡන්‌දං මූලට්‌ඨෙන සමොධානෙති, මනසිකාරං සමුට්‌ඨානට්‌ඨෙන සමොධානෙති, ඵස්‌සං සමොධානට්‌ඨෙන සමොධානෙති, වෙදනං සමොසරණට්‌ඨෙන සමොධානෙති, සමාධිං පමුඛට්‌ඨෙන සමොධානෙති, සතිං ආධිපතෙය්‍යට්‌ඨෙන සමොධානෙති, පඤ්‌ඤං තතුත්‌තරට්‌ඨෙන සමොධානෙති, විමුත්‌තිං සාරට්‌ඨෙන සමොධානෙති, අමතොගධං නිබ්‌බානං පරියොසානට්‌ඨෙන සමොධානෙති. අයං පුග්‌ගලො ඉමෙ ධම්‌මෙ ඉමස්‌මිං ආරම්‌මණෙ සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘ධම්‌මෙ සමොධානෙතී’’ති.

    Dhamme samodhānetīti kathaṃ dhamme samodhāneti? Ādhipateyyaṭṭhena indriyāni samodhāneti, akampiyaṭṭhena balāni samodhāneti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅge samodhāneti, hetuṭṭhena maggaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ samodhāneti, padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ samodhāneti, ijjhanaṭṭhena iddhipādaṃ samodhāneti tathaṭṭhena saccaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samathaṃ samodhāneti, anupassanaṭṭhena vipassanaṃ samodhāneti, ekarasaṭṭhena samathavipassanaṃ samodhāneti, anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ samodhāneti, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiṃ samodhāneti, vimuttaṭṭhena vimokkhaṃ samodhāneti , paṭivedhaṭṭhena vijjaṃ samodhāneti, pariccāgaṭṭhena vimuttiṃ samodhāneti, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ samodhāneti , paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ samodhāneti, chandaṃ mūlaṭṭhena samodhāneti, manasikāraṃ samuṭṭhānaṭṭhena samodhāneti, phassaṃ samodhānaṭṭhena samodhāneti, vedanaṃ samosaraṇaṭṭhena samodhāneti, samādhiṃ pamukhaṭṭhena samodhāneti, satiṃ ādhipateyyaṭṭhena samodhāneti, paññaṃ tatuttaraṭṭhena samodhāneti, vimuttiṃ sāraṭṭhena samodhāneti, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime dhamme imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘dhamme samodhānetī’’ti.

    ගොචරඤ්‌ච පජානාතීති යං තස්‌ස ආරම්‌මණං, තං තස්‌ස ගොචරං. යං තස්‌ස ගොචරං, තං තස්‌ස ආරම්‌මණං පජානාතීති පුග්‌ගලො. පජානනා පඤ්‌ඤා. සමන්‌ති ආරම්‌මණස්‌ස උපට්‌ඨානං සමං, චිත්‌තස්‌ස අවික්‌ඛෙපො සමං, චිත්‌තස්‌ස අධිට්‌ඨානං සමං, චිත්‌තස්‌ස වොදානං සමං. අත්‌ථොති අනවජ්‌ජට්‌ඨො නික්‌කිලෙසට්‌ඨො වොදානට්‌ඨො පරමට්‌ඨො. පටිවිජ්‌ඣතීති ආරම්‌මණස්‌ස උපට්‌ඨානට්‌ඨං පටිවිජ්‌ඣති, චිත්‌තස්‌ස අවික්‌ඛෙපට්‌ඨං පටිවිජ්‌ඣති, චිත්‌තස්‌ස අධිට්‌ඨානට්‌ඨං පටිවිජ්‌ඣති, චිත්‌තස්‌ස වොදානට්‌ඨං පටිවිජ්‌ඣති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Gocarañca pajānātīti yaṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ. Yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa ārammaṇaṃ pajānātīti puggalo. Pajānanā paññā. Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho paramaṭṭho. Paṭivijjhatīti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    169. කථං රස්‌සං අස්‌සසන්‌තො ‘‘රස්‌සං අස්‌සසාමී’’ති පජානාති, රස්‌සං පස්‌සසන්‌තො ‘‘රස්‌සං පස්‌සසාමී’’ති පජානාති? රස්‌සං අස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසති, රස්‌සං පස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ පස්‌සසති, රස්‌සං අස්‌සාසපස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතිපි පස්‌සසතිපි. රස්‌සං අස්‌සාසපස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතොපි පස්‌සසතොපි ඡන්‌දො උප්‌පජ්‌ජති. ඡන්‌දවසෙන තතො සුඛුමතරං රස්‌සං අස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසති. ඡන්‌දවසෙන තතො සුඛුමතරං රස්‌සං පස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ පස්‌සසති. ඡන්‌දවසෙන තතො සුඛුමතරං රස්‌සං අස්‌සාසපස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතිපි පස්‌සසතිපි. ඡන්‌දවසෙන තතො සුඛුමතරං රස්‌සං අස්‌සාසපස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතොපි පස්‌සසතොපි පාමොජ්‌ජං උප්‌පජ්‌ජති. පාමොජ්‌ජවසෙන තතො සුඛුමතරං රස්‌සං අස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසති, පාමොජ්‌ජවසෙන තතො සුඛුමතරං රස්‌සං පස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ පස්‌සසති, පාමොජ්‌ජවසෙන තතො සුඛුමතරං රස්‌සං අස්‌සාසපස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතිපි පස්‌සසතිපි. පාමොජ්‌ජවසෙන තතො සුඛුමතරං රස්‌සං අස්‌සාසපස්‌සාසං ඉත්‌තරසඞ්‌ඛාතෙ අස්‌සසතොපි පස්‌සසතොපි රස්‌සා අස්‌සාසපස්‌සාසා චිත්‌තං විවත්‌තති, උපෙක්‌ඛා සණ්‌ඨාති. ඉමෙහි නවහාකාරෙහි රස්‌සා අස්‌සාසපස්‌සාසා කායො උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. කායො උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං කායං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘කායෙ කායානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    169. Kathaṃ rassaṃ assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti, rassaṃ passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti? Rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi rassā assāsapassāsā cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahākārehi rassā assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං කායං අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං කායං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. රස්‌සං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො විදිතා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති…පෙ.… රස්‌සං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    170. කථං ‘‘සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘සබ්‌බකායපටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? කායොති ද්‌වෙ කායා – නාමකායො ච රූපකායො ච. කතමො නාමකායො? වෙදනා, සඤ්‌ඤා, චෙතනා, ඵස්‌සො, මනසිකාරො, නාමඤ්‌ච නාමකායො ච, යෙ ච වුච්‌චන්‌ති චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා – අයං නාමකායො. කතමො රූපකායො? චත්‌තාරො ච මහාභූතා, චතුන්‌නඤ්‌ච මහාභූතානං උපාදායරූපං, අස්‌සාසො ච පස්‌සාසො ච, නිමිත්‌තඤ්‌ච උපනිබන්‌ධනා, යෙ ච වුච්‌චන්‌ති කායසඞ්‌ඛාරා – අයං රූපකායො.

    170. Kathaṃ ‘‘sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Kāyoti dve kāyā – nāmakāyo ca rūpakāyo ca. Katamo nāmakāyo? Vedanā, saññā, cetanā, phasso, manasikāro, nāmañca nāmakāyo ca, ye ca vuccanti cittasaṅkhārā – ayaṃ nāmakāyo. Katamo rūpakāyo? Cattāro ca mahābhūtā, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ, assāso ca passāso ca, nimittañca upanibandhanā, ye ca vuccanti kāyasaṅkhārā – ayaṃ rūpakāyo.

    කථං තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති? දීඝං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති. දීඝං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති. රස්‌සං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති. රස්‌සං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති.

    Kathaṃ te kāyā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti.

    ආවජ්‌ජතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, පජානතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, පස්‌සතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, පච්‌චවෙක්‌ඛතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, චිත්‌තං අධිට්‌ඨහතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, සද්‌ධාය අධිමුච්‌චතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, වීරියං පග්‌ගණ්‌හතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, සතිං උපට්‌ඨාපයතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, චිත්‌තං සමාදහතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, පඤ්‌ඤාය පජානතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, අභිඤ්‌ඤෙය්‍යං අභිජානතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, පරිඤ්‌ඤෙය්‍යං පරිජානතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, පහාතබ්‌බං පජහතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, භාවෙතබ්‌බං භාවයතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති, සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකරොතො තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති. එවං තෙ කායා පටිවිදිතා හොන්‌ති. සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසා කායො උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. කායො උපට්‌ඨානං, නො සති. සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං කායං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘කායෙ කායානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    Āvajjato te kāyā paṭividitā honti, pajānato te kāyā paṭividitā honti, passato te kāyā paṭividitā honti, paccavekkhato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ adhiṭṭhahato te kāyā paṭividitā honti, saddhāya adhimuccato te kāyā paṭividitā honti, vīriyaṃ paggaṇhato te kāyā paṭividitā honti, satiṃ upaṭṭhāpayato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ samādahato te kāyā paṭividitā honti, paññāya pajānato te kāyā paṭividitā honti, abhiññeyyaṃ abhijānato te kāyā paṭividitā honti, pariññeyyaṃ parijānato te kāyā paṭividitā honti, pahātabbaṃ pajahato te kāyā paṭividitā honti, bhāvetabbaṃ bhāvayato te kāyā paṭividitā honti, sacchikātabbaṃ sacchikaroto te kāyā paṭividitā honti. Evaṃ te kāyā paṭividitā honti. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං කායං අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං කායං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā.

    සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසානං 9 සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන චිත්‌තවිසුද්‌ධි, දස්‌සනට්‌ඨෙන දිට්‌ඨිවිසුද්‌ධි. යො තත්‌ථ සංවරට්‌ඨො, අයං අධිසීලසික්‌ඛා. යො තත්‌ථ අවික්‌ඛෙපට්‌ඨො, අයං අධිචිත්‌තසික්‌ඛා. යො තත්‌ථ දස්‌සනට්‌ඨො, අයං අධිපඤ්‌ඤාසික්‌ඛා. ඉමා තිස්‌සො සික්‌ඛායො ආවජ්‌ජන්‌තො සික්‌ඛති, ජානන්‌තො සික්‌ඛති, පස්‌සන්‌තො සික්‌ඛති, පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තො සික්‌ඛති, චිත්‌තං අධිට්‌ඨහන්‌තො සික්‌ඛති, සද්‌ධාය අධිමුච්‌චන්‌තො සික්‌ඛති, වීරියං පග්‌ගණ්‌හන්‌තො සික්‌ඛති, සතිං උපට්‌ඨපෙන්‌තො සික්‌ඛති, චිත්‌තං සමාදහන්‌තො සික්‌ඛති, පඤ්‌ඤාය පජානන්‌තො සික්‌ඛති, අභිඤ්‌ඤෙය්‍යං අභිජානන්‌තො සික්‌ඛති, පරිඤ්‌ඤෙය්‍යං පරිජානන්‌තො සික්‌ඛති, පහාතබ්‌බං පජහන්‌තො සික්‌ඛති, භාවෙතබ්‌බං භාවෙන්‌තො සික්‌ඛති, සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකරොන්‌තො සික්‌ඛති.

    Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ 10 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā. Yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati, pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.

    සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො විදිතා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති…පෙ.… සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    171. කථං ‘‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? කතමො කායසඞ්‌ඛාරො? දීඝං අස්‌සාසා කායිකා. එතෙ ධම්‌මා කායපටිබද්‌ධා කායසඞ්‌ඛාරා. තෙ කායසඞ්‌ඛාරෙ පස්‌සම්‌භෙන්‌තො නිරොධෙන්‌තො වූපසමෙන්‌තො සික්‌ඛති. දීඝං පස්‌සාසා කායිකා. එතෙ ධම්‌මා කායපටිබද්‌ධා කායසඞ්‌ඛාරා. තෙ කායසඞ්‌ඛාරෙ පස්‌සම්‌භෙන්‌තො නිරොධෙන්‌තො වූපසමෙන්‌තො සික්‌ඛති. රස්‌සං අස්‌සාසා රස්‌සං පස්‌සාසා. සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සාසා සබ්‌බකායපටිසංවෙදී පස්‌සාසා කායිකා. එතෙ ධම්‌මා කායපටිබද්‌ධා කායසඞ්‌ඛාරා. තෙ කායසඞ්‌ඛාරෙ පස්‌සම්‌භෙන්‌තො නිරොධෙන්‌තො වූපසමෙන්‌තො සික්‌ඛති.

    171. Kathaṃ ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo kāyasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Rassaṃ assāsā rassaṃ passāsā. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsā sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.

    යථාරූපෙහි කායසඞ්‌ඛාරෙහි යා කායස්‌ස ආනමනා විනමනා සන්‌නමනා පණමනා ඉඤ්‌ජනා ඵන්‌දනා චලනා පකම්‌පනා – පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමීති සික්‌ඛති, පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමීති සික්‌ඛති. යථාරූපෙහි කායසඞ්‌ඛාරෙහි යා කායස්‌ස න ආනමනා න විනමනා න සන්‌නමනා න පණමනා අනිඤ්‌ජනා අඵන්‌දනා අචලනා අකම්‌පනා සන්‌තං සුඛුමං පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමීති සික්‌ඛති, පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමීති සික්‌ඛති.

    Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa ānamanā vinamanā sannamanā paṇamanā iñjanā phandanā calanā pakampanā – passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati. Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa na ānamanā na vinamanā na sannamanā na paṇamanā aniñjanā aphandanā acalanā akampanā santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.

    ඉති කිර ‘‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. එවං සන්‌තෙ වාතූපලද්‌ධියා ච පභාවනා න හොති, අස්‌සාසපස්‌සාසානඤ්‌ච පභාවනා න හොති, ආනාපානස්‌සතියා ච පභාවනා න හොති, ආනාපානස්‌සතිසමාධිස්‌ස ච පභාවනා න හොති; න ච නං තං සමාපත්‌තිං පණ්‌ඩිතා සමාපජ්‌ජන්‌තිපි වුට්‌ඨහන්‌තිපි.

    Iti kira ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā na hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā na hoti; na ca naṃ taṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.

    ඉති කිර ‘‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. එවං සන්‌තෙ වාතූපලද්‌ධියා ච පභාවනා හොති, අස්‌සාසපස්‌සාසානඤ්‌ච පභාවනා හොති, ආනාපානස්‌සතියා ච පභාවනා හොති. ආනාපානස්‌සතිසමාධිස්‌ස ච පභාවනා හොති; තඤ්‌ච නං සමාපත්‌තිං පණ්‌ඩිතා සමාපජ්‌ජන්‌තිපි වුට්‌ඨහන්‌තිපි. යථා කථං විය? සෙය්‍යථාපි කංසෙ ආකොටිතෙ පඨමං ඔළාරිකා සද්‌දා පවත්‌තන්‌ති. ඔළාරිකානං සද්‌දානං නිමිත්‌තං සුග්‌ගහිතත්‌තා සුමනසිකතත්‌තා සූපධාරිතත්‌තා නිරුද්‌ධෙපි ඔළාරිකෙ සද්‌දෙ, අථ පච්‌ඡා සුඛුමකා සද්‌දා පවත්‌තන්‌ති. සුඛුමකානං සද්‌දානං නිමිත්‌තං සුග්‌ගහිතත්‌තා සුමනසිකතත්‌තා සූපධාරිතත්‌තා නිරුද්‌ධෙපි සුඛුමකෙ සද්‌දෙ, අථ පච්‌ඡා සුඛුමසද්‌දනිමිත්‌තාරම්‌මණතාපි චිත්‌තං පවත්‌තති. එවමෙවං පඨමං ඔළාරිකා අස්‌සාසපස්‌සාසා පවත්‌තන්‌ති; ඔළාරිකානං අස්‌සාසපස්‌සාසානං නිමිත්‌තං සුග්‌ගහිතත්‌තා සුමනසිකතත්‌තා සූපධාරිතත්‌තා නිරුද්‌ධෙපි ඔළාරිකෙ අස්‌සාසපස්‌සාසෙ, අථ පච්‌ඡා සුඛුමකා අස්‌සාසපස්‌සාසා පවත්‌තන්‌ති. සුඛුමකානං අස්‌සාසපස්‌සාසානං නිමිත්‌තං සුග්‌ගහිතත්‌තා සුමනසිකතත්‌තා සූපධාරිතත්‌තා නිරුද්‌ධෙපි සුඛුමකෙ අස්‌සාසපස්‌සාසෙ, අථ පච්‌ඡා සුඛුමකඅස්‌සාසපස්‌සාසානං නිමිත්‌තාරම්‌මණතාපි චිත්‌තං න වික්‌ඛෙපං ගච්‌ඡති.

    Iti kira ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti. Ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti; tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Yathā kathaṃ viya? Seyyathāpi kaṃse ākoṭite paṭhamaṃ oḷārikā saddā pavattanti. Oḷārikānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike sadde, atha pacchā sukhumakā saddā pavattanti. Sukhumakānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake sadde, atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇatāpi cittaṃ pavattati. Evamevaṃ paṭhamaṃ oḷārikā assāsapassāsā pavattanti; oḷārikānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike assāsapassāse, atha pacchā sukhumakā assāsapassāsā pavattanti. Sukhumakānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake assāsapassāse, atha pacchā sukhumakaassāsapassāsānaṃ nimittārammaṇatāpi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.

    එවං සන්‌තෙ වාතූපලද්‌ධියා ච පභාවනා හොති, අස්‌සාසපස්‌සාසානඤ්‌ච පභාවනා හොති, ආනාපානස්‌සතියා ච පභාවනා හොති, ආනාපානස්‌සතිසමාධිස්‌ස ච පභාවනා හොති; තඤ්‌ච නං සමාපත්‌තිං පණ්‌ඩිතා සමාපජ්‌ජන්‌තිපි වුට්‌ඨහන්‌තිපි. පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසපස්‌සාසා කායො උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. කායො උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං කායං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘කායෙ කායානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti; tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං කායං අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං කායං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං, අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන චිත්‌තවිසුද්‌ධි, දස්‌සනට්‌ඨෙන දිට්‌ඨිවිසුද්‌ධි. යො තත්‌ථ සංවරට්‌ඨො, අයං අධිසීලසික්‌ඛා; යො තත්‌ථ අවික්‌ඛෙපට්‌ඨො, අයං අධිචිත්‌තසික්‌ඛා; යො තත්‌ථ දස්‌සනට්‌ඨො අයං අධිපඤ්‌ඤාසික්‌ඛා. ඉමා තිස්‌සො සික්‌ඛායො ආවජ්‌ජන්‌තො සික්‌ඛති…පෙ.… සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකරොන්‌තො සික්‌ඛති, පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො විදිතා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති…පෙ.… පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ, assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā; yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā; yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    අට්‌ඨ අනුපස්‌සනාඤාණානි, අට්‌ඨ ච උපට්‌ඨානානුස්‌සතියො , චත්‌තාරි සුත්‌තන්‌තිකවත්‌ථූනි කායෙ කායානුපස්‌සනාය.

    Aṭṭha anupassanāñāṇāni, aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo , cattāri suttantikavatthūni kāye kāyānupassanāya.

    භාණවාරො.

    Bhāṇavāro.

    දුතියචතුක්‌කනිද්‌දෙසො

    Dutiyacatukkaniddeso

    172. කථං ‘‘පීතිපටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති ‘‘පීතිපටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? කතමා පීති? දීඝං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො උප්‌පජ්‌ජති පීති පාමොජ්‌ජං. යා පීති පාමොජ්‌ජං ආමොදනා පමොදනා හාසො පහාසො විත්‌ති ඔදග්‍යං අත්‌තමනතා. චිත්‌තස්‌ස දීඝං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො උප්‌පජ්‌ජති පීති පාමොජ්‌ජං…පෙ.… රස්‌සං අස්‌සාසවසෙන, රස්‌සං පස්‌සාසවසෙන, සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සාසවසෙන, සබ්‌බකායපටිසංවෙදී පස්‌සාසවසෙන, පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසවසෙන, පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො උප්‌පජ්‌ජති පීති පාමොජ්‌ජං. යා පීති පාමොජ්‌ජං ආමොදනා පමොදනා හාසො පහාසො විත්‌ති ඔදග්‍යං අත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං පීති.

    172. Kathaṃ ‘‘pītipaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati ‘‘pītipaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamā pīti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā. Cittassa dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ…pe… rassaṃ assāsavasena, rassaṃ passāsavasena, sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena, sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ pīti.

    කථං සා පීති පටිවිදිතා හොති? දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන සා පීති පටිවිදිතා හොති. දීඝං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන සා පීති පටිවිදිතා හොති. රස්‌සං අස්‌සාසවසෙන…පෙ.… රස්‌සං පස්‌සාසවසෙන… සබ්‌බකායපටිසංවෙදී අස්‌සාසවසෙන… සබ්‌බකායපටිසංවෙදී පස්‌සාසවසෙන… පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසවසෙන… පස්‌සම්‌භයං කායසඞ්‌ඛාරං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන සා පීති පටිවිදිතා හොති. ආවජ්‌ජතො සා පීති පටිවිදිතා හොති, ජානතො…පෙ.… පස්‌සතො… පච්‌චවෙක්‌ඛතො… චිත්‌තං අධිට්‌ඨහතො… සද්‌ධාය අධිමුච්‌චතො… වීරියං පග්‌ගණ්‌හතො… සතිං උපට්‌ඨාපයතො… චිත්‌තං සමාදහතො… පඤ්‌ඤාය පජානතො… අභිඤ්‌ඤෙය්‍යං අභිජානතො… පරිඤ්‌ඤෙය්‍යං පරිජානතො… පහාතබ්‌බං පජහතො… භාවෙතබ්‌බං භාවයතො… සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකරොතො සා පීති පටිවිදිතා හොති. එවං සා පීති පටිවිදිතා හොති.

    Kathaṃ sā pīti paṭividitā hoti? Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Rassaṃ assāsavasena…pe… rassaṃ passāsavasena… sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena… sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Āvajjato sā pīti paṭividitā hoti, jānato…pe… passato… paccavekkhato… cittaṃ adhiṭṭhahato… saddhāya adhimuccato… vīriyaṃ paggaṇhato… satiṃ upaṭṭhāpayato… cittaṃ samādahato… paññāya pajānato… abhiññeyyaṃ abhijānato… pariññeyyaṃ parijānato… pahātabbaṃ pajahato… bhāvetabbaṃ bhāvayato… sacchikātabbaṃ sacchikaroto sā pīti paṭividitā hoti. Evaṃ sā pīti paṭividitā hoti.

    පීතිපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන වෙදනා උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. වෙදනා උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං වෙදනං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘වෙදනාසු වෙදනානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං වෙදනං අනුපස්‌සති? අනිච්‌චතො අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං වෙදනං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. පීතිපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… පීතිපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati? Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    173. කථං ‘‘සුඛපටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘සුඛපටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? සුඛන්‌ති ද්‌වෙ සුඛානි – කායිකඤ්‌ච සුඛං, චෙතසිකඤ්‌ච සුඛං. කතමං කායිකං සුඛං? යං කායිකං සාතං කායිකං සුඛං, කායසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං, කායසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – ඉදං කායිකං සුඛං. කතමං චෙතසිකං සුඛං? යං චෙතසිකං සාතං චෙතසිකං සුඛං, චෙතොසම්‌ඵස්‌සජං සාතං සුඛං වෙදයිතං, චෙතොසම්‌ඵස්‌සජා සාතා සුඛා වෙදනා – ඉදං චෙතසිකං සුඛං.

    173. Kathaṃ ‘‘sukhapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘sukhapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Sukhanti dve sukhāni – kāyikañca sukhaṃ, cetasikañca sukhaṃ. Katamaṃ kāyikaṃ sukhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ, kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ, kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ kāyikaṃ sukhaṃ. Katamaṃ cetasikaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ, cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ cetasikaṃ sukhaṃ.

    කථං තෙ සුඛා පටිවිදිතා හොන්‌ති? දීඝං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ සුඛා පටිවිදිතා හොන්‌ති. දීඝං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ සුඛා පටිවිදිතා හොන්‌ති…පෙ.… සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකරොතො තෙ සුඛා පටිවිදිතා හොන්‌ති. එවං තෙ සුඛා පටිවිදිතා හොන්‌ති. සුඛපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන වෙදනා උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. වෙදනා උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං වෙදනං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘වෙදනාසු වෙදනානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    Kathaṃ te sukhā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te sukhā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te sukhā paṭividitā honti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto te sukhā paṭividitā honti. Evaṃ te sukhā paṭividitā honti. Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං වෙදනං අනුපස්‌සති. අනිච්‌චතො අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං වෙදනං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. සුඛපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… සුඛපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    174. කථං ‘‘චිත්‌තසඞ්‌ඛාරපටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘චිත්‌තසඞ්‌ඛාරපටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? කතමො චිත්‌තසඞ්‌ඛාරො? දීඝං අස්‌සාසවසෙන සඤ්‌ඤා ච වෙදනා ච චෙතසිකා – එතෙ ධම්‌මා චිත්‌තපටිබද්‌ධා චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා. දීඝං පස්‌සාසවසෙන සඤ්‌ඤා ච වෙදනා ච චෙතසිකා – එතෙ ධම්‌මා චිත්‌තපටිබද්‌ධා චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා…පෙ.… සුඛපටිසංවෙදී අස්‌සාසවසෙන… සුඛපටිසංවෙදී පස්‌සාසවසෙන සඤ්‌ඤා ච වෙදනා ච චෙතසිකා – එතෙ ධම්‌මා චිත්‌තපටිබද්‌ධා චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා – අයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරො.

    174. Kathaṃ ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā…pe… sukhapaṭisaṃvedī assāsavasena… sukhapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā – ayaṃ cittasaṅkhāro.

    කථං තෙ චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා පටිවිදිතා හොන්‌ති? දීඝං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා පටිවිදිතා හොන්‌ති. දීඝං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා පටිවිදිතා හොන්‌ති…පෙ.… සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකරොතො තෙ චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා පටිවිදිතා හොන්‌ති. එවං තෙ චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා පටිවිදිතා හොන්‌ති. චිත්‌තසඞ්‌ඛාරපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන වෙදනා උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං වෙදනා උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙ ඤාණෙන තං වෙදනං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘වෙදනාසු වෙදනානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    Kathaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Evaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā te ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං වෙදනං අනුපස්‌සති? අනිච්‌චතො අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං වෙදනං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. චිත්‌තසඞ්‌ඛාරපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… චිත්‌තසඞ්‌ඛාරපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati? Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    175. කථං ‘‘පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? කතමො චිත්‌තසඞ්‌ඛාරො? දීඝං අස්‌සාසවසෙන සඤ්‌ඤා ච වෙදනා ච චෙතසිකා – එතෙ ධම්‌මා චිත්‌තපටිබද්‌ධා චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා. තෙ චිත්‌තසඞ්‌ඛාරෙ පස්‌සම්‌භෙන්‌තො නිරොධෙන්‌තො වූපසමෙන්‌තො සික්‌ඛති. දීඝං පස්‌සාසවසෙන සඤ්‌ඤා ච වෙදනා ච චෙතසිකා – එතෙ ධම්‌මා චිත්‌තපටිබද්‌ධා චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා. තෙ චිත්‌තසඞ්‌ඛාරෙ පස්‌සම්‌භෙන්‌තො නිරොධෙන්‌තො වූපසමෙන්‌තො සික්‌ඛති. චිත්‌තසඞ්‌ඛාරපටිසංවෙදී අස්‌සාසවසෙන… චිත්‌තසඞ්‌ඛාරපටිසංවෙදී පස්‌සාසවසෙන සඤ්‌ඤා ච වෙදනා ච චෙතසිකා – එතෙ ධම්‌මා චිත්‌තපටිබද්‌ධා චිත්‌තසඞ්‌ඛාරා. තෙ චිත්‌තසඞ්‌ඛාරෙ පස්‌සම්‌භෙන්‌තො නිරොධෙන්‌තො වූපසමෙන්‌තො සික්‌ඛති. පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන වෙදනා උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. වෙදනා උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං වෙදනං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘වෙදනාසු වෙදනානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    175. Kathaṃ ‘‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsavasena… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං වෙදනං අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං වෙදනං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    අට්‌ඨ අනුපස්‌සනාඤාණානි අට්‌ඨ ච උපට්‌ඨානානුස්‌සතියො චත්‌තාරි සුත්‌තන්‌තිකවත්‌ථූනි වෙදනාසු වෙදනානුපස්‌සනාය.

    Aṭṭha anupassanāñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni vedanāsu vedanānupassanāya.

    තතියචතුක්‌කනිද්‌දෙසො

    Tatiyacatukkaniddeso

    176. කථං ‘‘චිත්‌තපටිසංවෙදී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘චිත්‌තපටිසංවෙදී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? කතමං තං චිත්‌තං? දීඝං අස්‌සාසවසෙන විඤ්‌ඤාණං චිත්‌තං. යං චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මනායතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජා මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු. දීඝං පස්‌සාසවසෙන …පෙ.… පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං අස්‌සාසවසෙන… පස්‌සම්‌භයං චිත්‌තසඞ්‌ඛාරං පස්‌සාසවසෙන විඤ්‌ඤාණං චිත්‌තං. යං චිත්‌තං මනො මානසං හදයං පණ්‌ඩරං මනො මානයතනං මනින්‌ද්‍රියං විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධො තජ්‌ජා මනොවිඤ්‌ඤාණධාතු – ඉදං චිත්‌තං.

    176. Kathaṃ ‘‘cittapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘cittapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamaṃ taṃ cittaṃ? Dīghaṃ assāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. Dīghaṃ passāsavasena …pe… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano mānayatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu – idaṃ cittaṃ.

    කථං තං චිත්‌තං පටිවිදිතං හොති? දීඝං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං චිත්‌තං පටිවිදිතං හොති. දීඝං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො සති උපට්‌ඨිතා හොති. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං චිත්‌තං පටිවිදිතං හොති…පෙ.… සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකරොතො තං චිත්‌තං පටිවිදිතං හොති. එවං තං චිත්‌තං පටිවිදිතං හොති. චිත්‌තපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන විඤ්‌ඤාණං චිත්‌තං උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. චිත්‌තං උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘චිත්‌තෙ චිත්‌තානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    Kathaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Evaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. චිත්‌තපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… චිත්‌තපටිසංවෙදී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    177. කථං ‘‘අභිප්‌පමොදයං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති, ‘‘අභිප්‌පමොදයං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? කතමො චිත්‌තස්‌ස අභිප්‌පමොදො? දීඝං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො උප්‌පජ්‌ජති චිත්‌තස්‌ස අභිප්‌පමොදො. යා චිත්‌තස්‌ස ආමොදනා පමොදනා හාසො පහාසො විත්‌ති ඔදග්‍යං අත්‌තමනතා. චිත්‌තස්‌ස දීඝං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො උප්‌පජ්‌ජති චිත්‌තස්‌ස අභිප්‌පමොදො. යා චිත්‌තස්‌ස ආමොදනා පමොදනා හාසො පහාසො විත්‌ති ඔදග්‍යං අත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස…පෙ.… චිත්‌තපටිසංවෙදී අස්‌සාසවසෙන… චිත්‌තපටිසංවෙදී පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො උප්‌පජ්‌ජති චිත්‌තස්‌ස අභිප්‌පමොදො. යා චිත්‌තස්‌ස ආමොදනා පමොදනා හාසො පහාසො විත්‌ති ඔදග්‍යං අත්‌තමනතා චිත්‌තස්‌ස – අයං චිත්‌තස්‌ස අභිප්‌පමොදො. අභිප්‌පමොදයං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන විඤ්‌ඤාණං චිත්‌තං උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. චිත්‌තං උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘චිත්‌තෙ චිත්‌තානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    177. Kathaṃ ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti, ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittassa abhippamodo? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā. Cittassa dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa…pe… cittapaṭisaṃvedī assāsavasena… cittapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ cittassa abhippamodo. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං චිත්‌තං අනුපස්‌සතීති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. අභිප්‌පමොදයං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… අභිප්‌පමොදයං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassatīti. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    178. කථං ‘‘සමාදහං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘සමාදහං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? කතමො සමාධි 11? දීඝං අස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමාධි, යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති 12 අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා 13 සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි. දීඝං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමාධි…පෙ.… සමාදහං චිත්‌තං අස්‌සාසවසෙන…පෙ.… සමාදහං චිත්‌තං පස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතා අවික්‌ඛෙපො සමාධි. යා චිත්‌තස්‌ස ඨිති සණ්‌ඨිති අවට්‌ඨිති අවිසාහාරො අවික්‌ඛෙපො අවිසාහටමානසතා සමථො සමාධින්‌ද්‍රියං සමාධිබලං සම්‌මාසමාධි – අයං සමාධි. සමාදහං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන විඤ්‌ඤාණං චිත්‌තං උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. චිත්‌තං උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘චිත්‌තෙ චිත්‌තානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    178. Kathaṃ ‘‘samādahaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘samādahaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo samādhi 14? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti 15 avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā 16 samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi…pe… samādahaṃ cittaṃ assāsavasena…pe… samādahaṃ cittaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ samādhi. Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. සමාදහං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… සමාදහං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    179. කථං ‘‘විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘විමොචයං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? ‘‘රාගතො විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘රාගතො විමොචයං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. ‘‘දොසතො විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘දොසතො විමොචයං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. ‘‘මොහතො විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති…පෙ.… මානතො විමොචයං චිත්‌තං… දිට්‌ඨියා විමොචයං චිත්‌තං… විචිකිච්‌ඡාය විමොචයං චිත්‌තං… ථිනතො විමොචයං චිත්‌තං… උද්‌ධච්‌චතො විමොචයං චිත්‌තං… අහිරිකතො විමොචයං චිත්‌තං… ‘‘අනොත්‌තප්‌පතො විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘අනොත්‌තප්‌පතො විමොචයං චිත්‌තං පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන විඤ්‌ඤාණං චිත්‌තං උපට්‌ඨානං සති…පෙ.….

    179. Kathaṃ ‘‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? ‘‘Rāgato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rāgato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Dosato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘dosato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Mohato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati…pe… mānato vimocayaṃ cittaṃ… diṭṭhiyā vimocayaṃ cittaṃ… vicikicchāya vimocayaṃ cittaṃ… thinato vimocayaṃ cittaṃ… uddhaccato vimocayaṃ cittaṃ… ahirikato vimocayaṃ cittaṃ… ‘‘anottappato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘anottappato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati…pe….

    අනුපස්‌සතීති කථං තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තං චිත්‌තං අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… විමොචයං චිත්‌තං අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො …පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato …pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    අට්‌ඨ අනුපස්‌සනාඤාණානි අට්‌ඨ ච උපට්‌ඨානානුස්‌සතියො චත්‌තාරි සුත්‌තන්‌තිකවත්‌ථූනි චිත්‌තෙ චිත්‌තානුපස්‌සනාය.

    Aṭṭha anupassanāñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni citte cittānupassanāya.

    චතුත්‌ථචතුක්‌කනිද්‌දෙසො

    Catutthacatukkaniddeso

    180. කථං ‘‘අනිච්‌චානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘අනිච්‌චානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? අනිච්‌චන්‌ති කිං අනිච්‌චං? පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධා අනිච්‌චා. කෙනට්‌ඨෙන අනිච්‌චා? උප්‌පාදවයට්‌ඨෙන අනිච්‌චා. පඤ්‌චන්‌නං ඛන්‌ධානං උදයං පස්‌සන්‌තො කති ලක්‌ඛණානි පස්‌සති, වයං පස්‌සන්‌තො කති ලක්‌ඛණානි පස්‌සති, උදයබ්‌බයං පස්‌සන්‌තො කති ලක්‌ඛණානි පස්‌සති? පඤ්‌චන්‌නං ඛන්‌ධානං උදයං පස්‌සන්‌තො පඤ්‌චවීසති ලක්‌ඛණානි පස්‌සති, වයං පස්‌සන්‌තො පඤ්‌චවීසති ලක්‌ඛණානි පස්‌සති. පඤ්‌චන්‌නං ඛන්‌ධානං උදයබ්‌බයං පස්‌සන්‌තො ඉමානි පඤ්‌ඤාස ලක්‌ඛණානි පස්‌සති.

    180. Kathaṃ ‘‘aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Aniccanti kiṃ aniccaṃ? Pañcakkhandhā aniccā. Kenaṭṭhena aniccā? Uppādavayaṭṭhena aniccā. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ passanto imāni paññāsa lakkhaṇāni passati.

    ‘‘රූපෙ අනිච්‌චානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘රූපෙ අනිච්‌චානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. ‘‘වෙදනාය…පෙ.… සඤ්‌ඤාය… සඞ්‌ඛාරෙසු… විඤ්‌ඤාණෙ… චක්‌ඛුස්‌මිං…පෙ.… ජරාමරණෙ අනිච්‌චානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘ජරාමරණෙ අනිච්‌චානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. අනිච්‌චානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන ධම්‌මා උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. ධම්‌මා උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    ‘‘Rūpe aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Aniccānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. අනිච්‌චානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… අනිච්‌චානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Aniccānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… aniccānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    කථං ‘‘විරාගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘විරාගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? රූපෙ ආදීනවං දිස්‌වා රූපවිරාගෙ ඡන්‌දජාතො හොති සද්‌ධාධිමුත්‌තො, චිත්‌තඤ්‌චස්‌ස ස්‌වාධිට්‌ඨිතං. ‘‘රූපෙ විරාගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘රූපෙ විරාගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. වෙදනාය…පෙ.… සඤ්‌ඤාය… සඞ්‌ඛාරෙසු… විඤ්‌ඤාණෙ… චක්‌ඛුස්‌මිං…පෙ.… ජරාමරණෙ ආදීනවං දිස්‌වා ජරාමරණවිරාගෙ ඡන්‌දජාතො හොති සද්‌ධාධිමුත්‌තො, චිත්‌තඤ්‌චස්‌ස ස්‌වාධිට්‌ඨිතං. ‘‘ජරාමරණෙ විරාගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘ජරාමරණෙ විරාගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. විරාගානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන ධම්‌මා උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. ධම්‌මා උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    Kathaṃ ‘‘virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Rūpe virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Virāgānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. විරාගානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… විරාගානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Virāgānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… virāgānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    කථං ‘‘නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘නිරොධානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? රූපෙ ආදීනවං දිස්‌වා රූපනිරොධෙ ඡන්‌දජාතො හොති සද්‌ධාධිමුත්‌තො, චිත්‌තඤ්‌චස්‌ස ස්‌වාධිට්‌ඨිතං. ‘‘රූපෙ නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘රූපෙ නිරොධානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. වෙදනාය…පෙ.… සඤ්‌ඤාය… සඞ්‌ඛාරෙසු… විඤ්‌ඤාණෙ… චක්‌ඛුස්‌මිං…පෙ.… ජරාමරණෙ ආදීනවං දිස්‌වා ජරාමරණනිරොධෙ ඡන්‌දජාතො හොති සද්‌ධාධිමුත්‌තො, චිත්‌තඤ්‌චස්‌ස ස්‌වාධිට්‌ඨිතං. ‘‘ජරාමරණෙ නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘ජරාමරණෙ නිරොධානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති.

    Kathaṃ ‘‘nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Rūpe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.

    181. කතිහාකාරෙහි අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති? කතිහාකාරෙහි අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති? පඤ්‌චහාකාරෙහි අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති. අට්‌ඨහාකාරෙහි අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති.

    181. Katihākārehi avijjāya ādīnavo hoti? Katihākārehi avijjā nirujjhati? Pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti. Aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati.

    කතමෙහි පඤ්‌චහාකාරෙහි අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති? අනිච්‌චට්‌ඨෙන අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති, දුක්‌ඛට්‌ඨෙන අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති, අනත්‌තට්‌ඨෙන අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති, සන්‌තාපට්‌ඨෙන අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති, විපරිණාමට්‌ඨෙන අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති – ඉමෙහි පඤ්‌චහාකාරෙහි අවිජ්‌ජාය ආදීනවො හොති.

    Katamehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti? Aniccaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, anattaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, vipariṇāmaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti – imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti.

    කතමෙහි අට්‌ඨහාකාරෙහි අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති? නිදානනිරොධෙන අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති, සමුදයනිරොධෙන අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති, ජාතිනිරොධෙන අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති, පභවනිරොධෙන 17 අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති, හෙතුනිරොධෙන අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති, පච්‌චයනිරොධෙන අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති, ඤාණුප්‌පාදෙන අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති, නිරොධුපට්‌ඨානෙන අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති – ඉමෙහි අට්‌ඨහාකාරෙහි අවිජ්‌ජා නිරුජ්‌ඣති. ඉමෙහි පඤ්‌චහාකාරෙහි අවිජ්‌ජාය ආදීනවං දිස්‌වා – ඉමෙහි අට්‌ඨහාකාරෙහි අවිජ්‌ජානිරොධෙ ඡන්‌දජාතො හොති සද්‌ධාධිමුත්‌තො, චිත්‌තඤ්‌චස්‌ස ස්‌වාධිට්‌ඨිතං. ‘‘අවිජ්‌ජාය නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘අවිජ්‌ජාය නිරොධානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති.

    Katamehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati? Nidānanirodhena avijjā nirujjhati, samudayanirodhena avijjā nirujjhati, jātinirodhena avijjā nirujjhati, pabhavanirodhena 18 avijjā nirujjhati, hetunirodhena avijjā nirujjhati, paccayanirodhena avijjā nirujjhati, ñāṇuppādena avijjā nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena avijjā nirujjhati – imehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati. Imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavaṃ disvā – imehi aṭṭhahākārehi avijjānirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Avijjāya nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘avijjāya nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.

    කතිහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරෙසු ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි සඞ්‌ඛාරා නිරුජ්‌ඣන්‌ති…පෙ.… කතිහාකාරෙහි විඤ්‌ඤාණෙ ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි විඤ්‌ඤාණං නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි නාමරූපෙ ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි නාමරූපං නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි සළායතනෙ ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි සළායතනං නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි ඵස්‌සෙ ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි ඵස්‌සො නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි වෙදනාය ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි වෙදනා නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි තණ්‌හාය ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි තණ්‌හා නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි උපාදානෙ ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි උපාදානං නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි භවෙ ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි භවො නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි ජාතියා ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි ජාති නිරුජ්‌ඣති… කතිහාකාරෙහි ජරාමරණෙ ආදීනවො හොති, කතිහාකාරෙහි ජරාමරණං නිරුජ්‌ඣති? පඤ්‌චහාකාරෙහි ජරාමරණෙ ආදීනවො හොති, අට්‌ඨහාකාරෙහි ජරාමරණං නිරුජ්‌ඣති.

    Katihākārehi saṅkhāresu ādīnavo hoti, katihākārehi saṅkhārā nirujjhanti…pe… katihākārehi viññāṇe ādīnavo hoti, katihākārehi viññāṇaṃ nirujjhati… katihākārehi nāmarūpe ādīnavo hoti, katihākārehi nāmarūpaṃ nirujjhati… katihākārehi saḷāyatane ādīnavo hoti, katihākārehi saḷāyatanaṃ nirujjhati… katihākārehi phasse ādīnavo hoti, katihākārehi phasso nirujjhati… katihākārehi vedanāya ādīnavo hoti, katihākārehi vedanā nirujjhati… katihākārehi taṇhāya ādīnavo hoti, katihākārehi taṇhā nirujjhati… katihākārehi upādāne ādīnavo hoti, katihākārehi upādānaṃ nirujjhati… katihākārehi bhave ādīnavo hoti, katihākārehi bhavo nirujjhati… katihākārehi jātiyā ādīnavo hoti, katihākārehi jāti nirujjhati… katihākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, katihākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati? Pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati.

    කතමෙහි පඤ්‌චහාකාරෙහි ජරාමරණෙ ආදීනවො හොති? අනිච්‌චට්‌ඨෙන ජරාමරණෙ ආදීනවො හොති, දුක්‌ඛට්‌ඨෙන…පෙ.… අනත්‌තට්‌ඨෙන…පෙ.… සන්‌තාපට්‌ඨෙන…පෙ.… විපරිණාමට්‌ඨෙන ජරාමරණෙ ආදීනවො හොති – ඉමෙහි පඤ්‌චහාකාරෙහි ජරාමරණෙ ආදීනවො හොති.

    Katamehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti? Aniccaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena…pe… anattaṭṭhena…pe… santāpaṭṭhena…pe… vipariṇāmaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti – imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti.

    කතමෙහි අට්‌ඨහාකාරෙහි ජරාමරණං නිරුජ්‌ඣති? නිදානනිරොධෙන ජරාමරණං නිරුජ්‌ඣති, සමුදයනිරොධෙන…පෙ.… ජාතිනිරොධෙන…පෙ.… පභවනිරොධෙන 19 … හෙතුනිරොධෙන… පච්‌චයනිරොධෙන… ඤාණුප්‌පාදෙන…පෙ.… නිරොධුපට්‌ඨානෙන ජරාමරණං නිරුජ්‌ඣති – ඉමෙහි අට්‌ඨහාකාරෙහි ජරාමරණං නිරුජ්‌ඣති. ඉමෙහි පඤ්‌චහාකාරෙහි ජරාමරණෙ ආදීනවං දිස්‌වා ඉමෙහි අට්‌ඨහාකාරෙහි ජරාමරණනිරොධෙ ඡන්‌දජාතො හොති සද්‌ධාධිමුත්‌තො, චිත්‌තඤ්‌චස්‌ස ස්‌වාධිට්‌ඨිතං. ‘‘ජරාමරණෙ නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘ජරාමරණෙ නිරොධානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන ධම්‌මා උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. ධම්‌මා උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    Katamehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati? Nidānanirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, samudayanirodhena…pe… jātinirodhena…pe… pabhavanirodhena 20 … hetunirodhena… paccayanirodhena… ñāṇuppādena…pe… nirodhupaṭṭhānena jarāmaraṇaṃ nirujjhati – imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati. Imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Nirodhānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති…පෙ.… එවං තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි…පෙ.… නිරොධානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො…පෙ.… පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Nirodhānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… nirodhānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    182. කථං ‘‘පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති? පටිනිස්‌සග්‌ගාති ද්‌වෙ පටිනිස්‌සග්‌ගා – පරිච්‌චාගපටිනිස්‌සග්‌ගො ච පක්‌ඛන්‌දනපටිනිස්‌සග්‌ගො ච. රූපං පරිච්‌චජතීති – පරිච්‌චාගපටිනිස්‌සග්‌ගො. රූපනිරොධෙ නිබ්‌බානෙ චිත්‌තං පක්‌ඛන්‌දතීති – පක්‌ඛන්‌දනපටිනිස්‌සග්‌ගො. ‘‘රූපෙ පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘රූපෙ පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… චක්‌ඛුං…පෙ.… ජරාමරණං පරිච්‌චජතීති – පරිච්‌චාගපටිනිස්‌සග්‌ගො. ජරාමරණනිරොධෙ නිබ්‌බානෙ චිත්‌තං පක්‌ඛන්‌දතීති – පක්‌ඛන්‌දනපටිනිස්‌සග්‌ගො. ‘‘ජරාමරණෙ පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති, ‘‘ජරාමරණෙ පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී පස්‌සසිස්‌සාමී’’ති සික්‌ඛති. පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන ධම්‌මා උපට්‌ඨානං සති අනුපස්‌සනා ඤාණං. ධම්‌මා උපට්‌ඨානං, නො සති; සති උපට්‌ඨානඤ්‌චෙව සති ච. තාය සතියා තෙන ඤාණෙන තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති. තෙන වුච්‌චති – ‘‘ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානභාවනා’’ති.

    182. Kathaṃ ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Paṭinissaggāti dve paṭinissaggā – pariccāgapaṭinissaggo ca pakkhandanapaṭinissaggo ca. Rūpaṃ pariccajatīti – pariccāgapaṭinissaggo. Rūpanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanapaṭinissaggo. ‘‘Rūpe paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ pariccajatīti – pariccāgapaṭinissaggo. Jarāmaraṇanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanapaṭinissaggo. ‘‘Jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.

    අනුපස්‌සතීති කථං තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති? අනිච්‌චතො අනුපස්‌සති, නො නිච්‌චතො…පෙ.… පටිනිස්‌සජ්‌ජති, නො ආදියති. අනිච්‌චතො අනුපස්‌සන්‌තො නිච්‌චසඤ්‌ඤං පජහති…පෙ.… පටිනිස්‌සජ්‌ජන්‌තො ආදානං පජහති. එවං තෙ ධම්‌මෙ අනුපස්‌සති. භාවනාති චතස්‌සො භාවනා. තත්‌ථ ජාතානං ධම්‌මානං අනතිවත්‌තනට්‌ඨෙන භාවනා…පෙ.… ආසෙවනට්‌ඨෙන භාවනා. පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසානං සංවරට්‌ඨෙන සීලවිසුද්‌ධි, අවික්‌ඛෙපට්‌ඨෙන චිත්‌තවිසුද්‌ධි, දස්‌සනට්‌ඨෙන දිට්‌ඨිවිසුද්‌ධි. යො තත්‌ථ සංවරට්‌ඨො, අයං අධිසීලසික්‌ඛා; යො තත්‌ථ අවික්‌ඛෙපට්‌ඨො, අයං අධිචිත්‌තසික්‌ඛා; යො තත්‌ථ දස්‌සනට්‌ඨො, අයං අධිපඤ්‌ඤාසික්‌ඛා – ඉමා තිස්‌සො සික්‌ඛායො ආවජ්‌ජන්‌තො සික්‌ඛති ජානන්‌තො සික්‌ඛති…පෙ.… සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකරොන්‌තො සික්‌ඛති.

    Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati? Aniccato anupassati, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā. Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā; yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā; yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā – imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati jānanto sikkhati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.

    පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානතො විදිතා වෙදනා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, විදිතා උපට්‌ඨහන්‌ති, විදිතා අබ්‌භත්‌ථං ගච්‌ඡන්‌ත්‌න්‌ත්‌ති …පෙ.… පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සී අස්‌සාසපස්‌සාසවසෙන චිත්‌තස්‌ස එකග්‌ගතං අවික්‌ඛෙපං පජානන්‌තො ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති ගොචරඤ්‌ච පජානාති සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣති; බලානි සමොධානෙති… බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ සමොධානෙති… මග්‌ගං සමොධානෙති… ධම්‌මෙ සමොධානෙති ගොචරඤ්‌ච පජානාති සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣති.

    Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchantntti …pe… paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti gocarañca pajānāti samatthañca paṭivijjhati; balāni samodhāneti… bojjhaṅge samodhāneti… maggaṃ samodhāneti… dhamme samodhāneti gocarañca pajānāti samatthañca paṭivijjhati.

    ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙතීති කථං ඉන්‌ද්‍රියානි සමොධානෙති? අධිමොක්‌ඛට්‌ඨෙන සද්‌ධින්‌ද්‍රියං සමොධානෙති…පෙ.… තෙන වුච්‌චති – ‘‘සමත්‌ථඤ්‌ච පටිවිජ්‌ඣතී’’ති.

    Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.

    අට්‌ඨ අනුපස්‌සනෙ ඤාණානි අට්‌ඨ ච උපට්‌ඨානානුස්‌සතියො චත්‌තාරි සුත්‌තන්‌තිකවත්‌ථූනි ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සනාය. ඉමානි බාත්‌තිංස සතොකාරිස්‌ස ඤාණානි.

    Aṭṭha anupassane ñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni dhammesu dhammānupassanāya. Imāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni.

    සතොකාරිඤාණනිද්‌දෙසො පඤ්‌චමො.

    Satokāriñāṇaniddeso pañcamo.







    Footnotes:
    1. තිණසණ්‌ඨරො (ස්‍යා.)
    2. පලාසසන්‌ඨරො (ස්‍යා.)
    3. ආගාරන්‌ති (ස්‍යා.)
    4. පනිධිතො (ස්‍යා.)
    5. tiṇasaṇṭharo (syā.)
    6. palāsasanṭharo (syā.)
    7. āgāranti (syā.)
    8. panidhito (syā.)
    9. අස්‌සාසපස්‌සාසා (ස්‍යා.)
    10. assāsapassāsā (syā.)
    11. කතමඤ්‌ච සමාධින්‌දියං (ස්‍යා.)
    12. අධිට්‌ටිති (ස්‍යා.)
    13. අවිසාහතමානසතා (ස්‍යා. ක.)
    14. katamañca samādhindiyaṃ (syā.)
    15. adhiṭṭiti (syā.)
    16. avisāhatamānasatā (syā. ka.)
    17. ආහාරනිරොධෙන (ස්‍යා.)
    18. āhāranirodhena (syā.)
    19. භවනිරොධෙන (ස්‍යා.)
    20. bhavanirodhena (syā.)



    Related texts:



    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / 5. සතොකාරිඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 5. Satokāriñāṇaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact