Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗപാളി • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
൫. സതോകാരിഞാണനിദ്ദേസോ
5. Satokāriñāṇaniddeso
൧൬൩. കതമാനി ബാത്തിംസ സതോകാരിസ്സ ഞാണാനി? ഇധ ഭിക്ഖു അരഞ്ഞഗതോ വാ രുക്ഖമൂലഗതോ വാ സുഞ്ഞാഗാരഗതോ വാ നിസീദതി പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ ഉജും കായം പണിധായ പരിമുഖം സതിം ഉപട്ഠപേത്വാ. സോ സതോവ അസ്സസതി സതോ പസ്സസതി. ദീഘം വാ അസ്സസന്തോ ‘‘ദീഘം അസ്സസാമീ’’തി പജാനാതി. ദീഘം വാ പസ്സസന്തോ ‘‘ദീഘം പസ്സസാമീ’’തി പജാനാതി. രസ്സം വാ അസ്സസന്തോ ‘‘രസ്സം അസ്സസാമീ’’തി പജാനാതി. രസ്സം വാ പസ്സസന്തോ ‘‘രസ്സം പസ്സസാമീ’’തി പജാനാതി. ‘‘സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ‘‘സബ്ബകായപടിസംവേദീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ‘‘പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ‘‘പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. പീതിപടിസംവേദീ…പേ॰… സുഖപടിസംവേദീ… ചിത്തസങ്ഖാരപടിസംവേദീ … പസ്സമ്ഭയം ചിത്തസങ്ഖാരം… ചിത്തപടിസംവേദീ… അഭിപ്പമോദയം ചിത്തം… സമാദഹം ചിത്തം… വിമോചയം ചിത്തം… അനിച്ചാനുപസ്സീ… വിരാഗാനുപസ്സീ… നിരോധാനുപസ്സീ… ‘‘പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ‘‘പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി.
163. Katamāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni? Idha bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So satova assasati sato passasati. Dīghaṃ vā assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti. Dīghaṃ vā passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti. Rassaṃ vā assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti. Rassaṃ vā passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti. ‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Pītipaṭisaṃvedī…pe… sukhapaṭisaṃvedī… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī … passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ… cittapaṭisaṃvedī… abhippamodayaṃ cittaṃ… samādahaṃ cittaṃ… vimocayaṃ cittaṃ… aniccānupassī… virāgānupassī… nirodhānupassī… ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
൧൬൪. ഇധാതി ഇമിസ്സാ ദിട്ഠിയാ, ഇമിസ്സാ ഖന്തിയാ, ഇമിസ്സാ രുചിയാ, ഇമസ്മിം ആദായേ, ഇമസ്മിം ധമ്മേ, ഇമസ്മിം വിനയേ, ഇമസ്മിം ധമ്മവിനയേ, ഇമസ്മിം പാവചനേ, ഇമസ്മിം ബ്രഹ്മചരിയേ, ഇമസ്മിം സത്ഥുസാസനേ. തേന വുച്ചതി – ‘‘ഇധാ’’തി. ഭിക്ഖൂതി പുഥുജ്ജനകല്യാണകോ വാ ഹോതി ഭിക്ഖു സേക്ഖോ വാ അരഹാ വാ അകുപ്പധമ്മോ. അരഞ്ഞന്തി നിക്ഖമിത്വാ ബഹി ഇന്ദഖീലാ സബ്ബമേതം അരഞ്ഞം. രുക്ഖമൂലന്തി യത്ഥ ഭിക്ഖുനോ ആസനം പഞ്ഞത്തം ഹോതി മഞ്ചോ വാ പീഠം വാ ഭിസി വാ തട്ടികാ വാ ചമ്മഖണ്ഡോ വാ തിണസന്ഥരോ 1 വാ പണ്ണസന്ഥരോ വാ പലാലസന്ഥരോ 2 വാ, തത്ഥ ഭിക്ഖു ചങ്കമതി വാ തിട്ഠതി വാ നിസീദതി വാ സേയ്യം വാ കപ്പേതി. സുഞ്ഞന്തി കേനചി അനാകിണ്ണം ഹോതി ഗഹട്ഠേഹി വാ പബ്ബജിതേഹി വാ. അഗാരന്തി 3 വിഹാരോ അഡ്ഢയോഗോ പാസാദോ ഹമ്മിയം ഗുഹാ. നിസീദതി പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാതി നിസിന്നോ ഹോതി പല്ലങ്കം ആഭുജിത്വാ . ഉജും കായം പണിധായാതി ഉജുകോ ഹോതി കായോ ഠിതോ 4 സുപണിഹിതോ. പരിമുഖം സതിം ഉപട്ഠപേത്വാതി. പരീതി പരിഗ്ഗഹട്ഠോ. മുഖന്തി നിയ്യാനട്ഠോ. സതീതി ഉപട്ഠാനട്ഠോ. തേന വുച്ചതി – ‘‘പരിമുഖം സതിം ഉപട്ഠപേത്വാ’’തി.
164.Idhāti imissā diṭṭhiyā, imissā khantiyā, imissā ruciyā, imasmiṃ ādāye, imasmiṃ dhamme, imasmiṃ vinaye, imasmiṃ dhammavinaye, imasmiṃ pāvacane, imasmiṃ brahmacariye, imasmiṃ satthusāsane. Tena vuccati – ‘‘idhā’’ti. Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako vā hoti bhikkhu sekkho vā arahā vā akuppadhammo. Araññanti nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ araññaṃ. Rukkhamūlanti yattha bhikkhuno āsanaṃ paññattaṃ hoti mañco vā pīṭhaṃ vā bhisi vā taṭṭikā vā cammakhaṇḍo vā tiṇasantharo 5 vā paṇṇasantharo vā palālasantharo 6 vā, tattha bhikkhu caṅkamati vā tiṭṭhati vā nisīdati vā seyyaṃ vā kappeti. Suññanti kenaci anākiṇṇaṃ hoti gahaṭṭhehi vā pabbajitehi vā. Agāranti 7 vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā. Nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvāti nisinno hoti pallaṅkaṃ ābhujitvā . Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti ujuko hoti kāyo ṭhito 8 supaṇihito. Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti. Parīti pariggahaṭṭho. Mukhanti niyyānaṭṭho. Satīti upaṭṭhānaṭṭho. Tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti.
൧൬൫. സതോവ അസ്സസതി, സതോ പസ്സസതീതി ബാത്തിംസായ ആകാരേഹി സതോ കാരീ ഹോതി. ദീഘം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന സതോ കാരീ ഹോതി. ദീഘം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന സതോ കാരീ ഹോതി. രസ്സം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന സതോ കാരീ ഹോതി. രസ്സം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന സതോ കാരീ ഹോതി…പേ॰… പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സാസവസേന പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന സതോ കാരീ ഹോതി.
165.Satova assasati, sato passasatīti bāttiṃsāya ākārehi sato kārī hoti. Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti. Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sato kārī hoti.
പഠമചതുക്കനിദ്ദേസോ
Paṭhamacatukkaniddeso
൧൬൬. കഥം ദീഘം അസ്സസന്തോ ‘‘ദീഘം അസ്സസാമീ’’തി പജാനാതി, ദീഘം പസ്സസന്തോ ‘‘ദീഘം പസ്സസാമീ’’തി പജാനാതി? ദീഘം അസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതി, ദീഘം പസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ പസ്സസതി, ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതിപി പസ്സസതിപി. ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതോപി പസ്സസതോപി ഛന്ദോ ഉപ്പജ്ജതി. ഛന്ദവസേന തതോ സുഖുമതരം ദീഘം അസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതി, ഛന്ദവസേന തതോ സുഖുമതരം ദീഘം പസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ പസ്സസതി, ഛന്ദവസേന തതോ സുഖുമതരം ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതിപി പസ്സസതിപി. ഛന്ദവസേന തതോ സുഖുമതരം ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതോപി പസ്സസതോപി പാമോജ്ജം ഉപ്പജ്ജതി. പാമോജ്ജവസേന തതോ സുഖുമതരം ദീഘം അസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതി, പാമോജ്ജവസേന തതോ സുഖുമതരം ദീഘം പസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ പസ്സസതി, പാമോജ്ജവസേന തതോ സുഖുമതരം ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതിപി പസ്സസതിപി. പാമോജ്ജവസേന തതോ സുഖുമതരം ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസം അദ്ധാനസങ്ഖാതേ അസ്സസതോപി പസ്സസതോപി ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസാപി ചിത്തം വിവത്തതി, ഉപേക്ഖാ സണ്ഠാതി. ഇമേഹി നവഹാകാരേഹി ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസാ കായോ. ഉപട്ഠാനം സതി. അനുപസ്സനാ ഞാണം. കായോ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം കായം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘കായേ കായാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
166. Kathaṃ dīghaṃ assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti, dīghaṃ passasanto ‘‘dīghaṃ passasāmī’’ti pajānāti? Dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi dīghaṃ assāsapassāsāpi cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahākārehi dīghaṃ assāsapassāsā kāyo. Upaṭṭhānaṃ sati. Anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
൧൬൭. അനുപസ്സതീതി കഥം തം കായം അനുപസ്സതി? അനിച്ചതോ അനുപസ്സതി, നോ നിച്ചതോ. ദുക്ഖതോ അനുപസ്സതി, നോ സുഖതോ. അനത്തതോ അനുപസ്സതി, നോ അത്തതോ. നിബ്ബിന്ദതി, നോ നന്ദതി. വിരജ്ജതി, നോ രജ്ജതി. നിരോധേതി, നോ സമുദേതി. പടിനിസ്സജ്ജതി, നോ ആദിയതി. അനിച്ചതോ അനുപസ്സന്തോ നിച്ചസഞ്ഞം പജഹതി. ദുക്ഖതോ അനുപസ്സന്തോ സുഖസഞ്ഞം പജഹതി. അനത്തതോ അനുപസ്സന്തോ അത്തസഞ്ഞം പജഹതി. നിബ്ബിന്ദന്തോ നന്ദിം പജഹതി. വിരജ്ജന്തോ രാഗം പജഹതി. നിരോധേന്തോ സമുദയം പജഹതി. പടിനിസ്സജ്ജന്തോ ആദാനം പജഹതി. ഏവം തം കായം അനുപസ്സതി.
167.Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati? Aniccato anupassati, no niccato. Dukkhato anupassati, no sukhato. Anattato anupassati, no attato. Nibbindati, no nandati. Virajjati, no rajjati. Nirodheti, no samudeti. Paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati. Dukkhato anupassanto sukhasaññaṃ pajahati. Anattato anupassanto attasaññaṃ pajahati. Nibbindanto nandiṃ pajahati. Virajjanto rāgaṃ pajahati. Nirodhento samudayaṃ pajahati. Paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati.
ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ – തത്ഥ ജാതാനം ധമ്മാനം അനതിവത്തനട്ഠേന ഭാവനാ, ഇന്ദ്രിയാനം ഏകരസട്ഠേന ഭാവനാ, തദുപഗവീരിയവാഹനട്ഠേന ഭാവനാ, ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി. വിദിതാ സഞ്ഞാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി. വിദിതാ വിതക്കാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി.
Bhāvanāti catasso bhāvanā – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā, āsevanaṭṭhena bhāvanā. Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. Viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti. Viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
കഥം വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി? കഥം വേദനായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി? അവിജ്ജാസമുദയാ വേദനാസമുദയോതി – പച്ചയസമുദയട്ഠേന വേദനായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. തണ്ഹാസമുദയാ വേദനാസമുദയോതി… കമ്മസമുദയാ വേദനാസമുദയോതി… ഫസ്സസമുദയാ വേദനാസമുദയോതി പച്ചയസമുദയട്ഠേന വേദനായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. നിബ്ബത്തിലക്ഖണം പസ്സതോപി വേദനായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം വേദനായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി.
Kathaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ vedanāya uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā vedanāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā vedanāsamudayoti… kammasamudayā vedanāsamudayoti… phassasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi vedanāya uppādo vidito hoti. Evaṃ vedanāya uppādo vidito hoti.
കഥം വേദനായ ഉപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി? അനിച്ചതോ മനസികരോതോ ഖയതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. ദുക്ഖതോ മനസികരോതോ ഭയതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. അനത്തതോ മനസികരോതോ സുഞ്ഞതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. ഏവം വേദനായ ഉപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി.
Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
കഥം വേദനായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി? അവിജ്ജാനിരോധാ വേദനാനിരോധോതി – പച്ചയനിരോധട്ഠേന വേദനായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. തണ്ഹാനിരോധാ വേദനാനിരോധോതി …പേ॰… കമ്മനിരോധാ വേദനാനിരോധോതി…പേ॰… ഫസ്സനിരോധാ വേദനാനിരോധോതി പച്ചയനിരോധട്ഠേന വേദനായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. വിപരിണാമലക്ഖണം പസ്സതോപി വേദനായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം വേദനായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി.
Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vedanānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā vedanānirodhoti …pe… kammanirodhā vedanānirodhoti…pe… phassanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
കഥം വിദിതാ സഞ്ഞാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി? കഥം സഞ്ഞായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി? അവിജ്ജാസമുദയാ സഞ്ഞാസമുദയോതി – പച്ചയസമുദയട്ഠേന സഞ്ഞായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. തണ്ഹാസമുദയാ സഞ്ഞാസമുദയോതി…പേ॰… കമ്മസമുദയാ സഞ്ഞാസമുദയോതി…പേ॰… ഫസ്സസമുദയാ സഞ്ഞാസമുദയോതി – പച്ചയസമുദയട്ഠേന സഞ്ഞായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. നിബ്ബത്തിലക്ഖണം പസ്സതോപി സഞ്ഞായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം സഞ്ഞായ ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി.
Kathaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ saññāya uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā saññāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā saññāsamudayoti…pe… kammasamudayā saññāsamudayoti…pe… phassasamudayā saññāsamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena saññāya uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi saññāya uppādo vidito hoti. Evaṃ saññāya uppādo vidito hoti.
കഥം സഞ്ഞായ ഉപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി? അനിച്ചതോ മനസികരോതോ ഖയതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. ദുക്ഖതോ മനസികരോതോ ഭയതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. അനത്തതോ മനസികരോതോ സുഞ്ഞതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. ഏവം സഞ്ഞായ ഉപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി.
Kathaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ saññāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
കഥം സഞ്ഞായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി? അവിജ്ജാനിരോധാ സഞ്ഞാനിരോധോതി – പച്ചയനിരോധട്ഠേന സഞ്ഞായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. തണ്ഹാനിരോധാ സഞ്ഞാനിരോധോതി…പേ॰… കമ്മനിരോധാ സഞ്ഞാനിരോധോതി…പേ॰… ഫസ്സനിരോധാ സഞ്ഞാനിരോധോതി – പച്ചയനിരോധട്ഠേന സഞ്ഞായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. വിപരിണാമലക്ഖണം പസ്സതോപി സഞ്ഞായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം സഞ്ഞായ അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം വിദിതാ സഞ്ഞാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി.
Kathaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā saññānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā saññānirodhoti…pe… kammanirodhā saññānirodhoti…pe… phassanirodhā saññānirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ saññāya atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā saññā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
കഥം വിദിതാ വിതക്കാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി? കഥം വിതക്കാനം ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി? അവിജ്ജാസമുദയാ വിതക്കസമുദയോതി – പച്ചയസമുദയട്ഠേന വിതക്കാനം ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. തണ്ഹാസമുദയാ വിതക്കസമുദയോതി…പേ॰… കമ്മസമുദയാ വിതക്കസമുദയോതി…പേ॰… സഞ്ഞാസമുദയാ വിതക്കസമുദയോതി – പച്ചയസമുദയട്ഠേന വിതക്കാനം ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. നിബ്ബത്തിലക്ഖണം പസ്സതോപി വിതക്കാനം ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം വിതക്കാനം ഉപ്പാദോ വിദിതോ ഹോതി.
Kathaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti? Kathaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti? Avijjāsamudayā vitakkasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Taṇhāsamudayā vitakkasamudayoti…pe… kammasamudayā vitakkasamudayoti…pe… saññāsamudayā vitakkasamudayoti – paccayasamudayaṭṭhena vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Nibbattilakkhaṇaṃ passatopi vitakkānaṃ uppādo vidito hoti. Evaṃ vitakkānaṃ uppādo vidito hoti.
കഥം വിതക്കാനം ഉപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി? അനിച്ചതോ മനസികരോതോ ഖയതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. ദുക്ഖതോ മനസികരോതോ ഭയതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. അനത്തതോ മനസികരോതോ സുഞ്ഞതുപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി. ഏവം വിതക്കാനം ഉപട്ഠാനം വിദിതം ഹോതി.
Kathaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vitakkānaṃ upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
കഥം വിതക്കാനം അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി? അവിജ്ജാനിരോധാ വിതക്കനിരോധോതി – പച്ചയനിരോധട്ഠേന വിതക്കാനം അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. തണ്ഹാനിരോധാ വിതക്കനിരോധോതി…പേ॰… കമ്മനിരോധാ വിതക്കനിരോധോതി…പേ॰… സഞ്ഞാനിരോധാ വിതക്കനിരോധോതി – പച്ചയനിരോധട്ഠേന വിതക്കാനം അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. വിപരിണാമലക്ഖണം പസ്സതോപി വിതക്കാനം അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം വിതക്കാനം അത്ഥങ്ഗമോ വിദിതോ ഹോതി. ഏവം വിദിതാ വിതക്കാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി.
Kathaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vitakkanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Taṇhānirodhā vitakkanirodhoti…pe… kammanirodhā vitakkanirodhoti…pe… saññānirodhā vitakkanirodhoti – paccayanirodhaṭṭhena vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passatopi vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ vitakkānaṃ atthaṅgamo vidito hoti. Evaṃ viditā vitakkā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti.
൧൬൮. ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി, ഗോചരഞ്ച പജാനാതി, സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതി…പേ॰… മഗ്ഗം സമോധാനേതി, ധമ്മേ സമോധാനേതി, ഗോചരഞ്ച പജാനാതി, സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതി.
168. Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati…pe… maggaṃ samodhāneti, dhamme samodhāneti, gocarañca pajānāti, samatthañca paṭivijjhati.
ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതീതി കഥം ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി? അധിമോക്ഖട്ഠേന സദ്ധിന്ദ്രിയം സമോധാനേതി, പഗ്ഗഹട്ഠേന വീരിയിന്ദ്രിയം സമോധാനേതി, ഉപട്ഠാനട്ഠേന സതിന്ദ്രിയം സമോധാനേതി, അവിക്ഖേപട്ഠേന സമാധിന്ദ്രിയം സമോധാനേതി, ദസ്സനട്ഠേന പഞ്ഞിന്ദ്രിയം സമോധാനേതി. അയം പുഗ്ഗലോ ഇമാനി ഇന്ദ്രിയാനി ഇമസ്മിം ആരമ്മണേ സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതീ’’തി.
Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena vīriyindriyaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satindriyaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhindriyaṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena paññindriyaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni indriyāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘indriyāni samodhānetī’’ti.
ഗോചരഞ്ച പജാനാതീതി യം തസ്സ ആരമ്മണം, തം തസ്സ ഗോചരം. യം തസ്സ ഗോചരം, തം തസ്സ ആരമ്മണം. പജാനാതീതി പുഗ്ഗലോ. പജാനനാ പഞ്ഞാ.
Gocarañca pajānātīti yaṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ. Yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa ārammaṇaṃ. Pajānātīti puggalo. Pajānanā paññā.
സമന്തി ആരമ്മണസ്സ ഉപട്ഠാനം സമം, ചിത്തസ്സ അവിക്ഖേപോ സമം, ചിത്തസ്സ അധിട്ഠാനം സമം, ചിത്തസ്സ വോദാനം സമം. അത്ഥോതി അനവജ്ജട്ഠോ നിക്കിലേസട്ഠോ വോദാനട്ഠോ പരമട്ഠോ. പടിവിജ്ഝതീതി ആരമ്മണസ്സ ഉപട്ഠാനട്ഠം പടിവിജ്ഝതി, ചിത്തസ്സ അവിക്ഖേപട്ഠം പടിവിജ്ഝതി, ചിത്തസ്സ അധിട്ഠാനട്ഠം പടിവിജ്ഝതി, ചിത്തസ്സ വോദാനട്ഠം പടിവിജ്ഝതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho paramaṭṭho. Paṭivijjhatīti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ബലാനി സമോധാനേതീതി കഥം ബലാനി സമോധാനേതി? അസ്സദ്ധിയേ അകമ്പിയട്ഠേന സദ്ധാബലം സമോധാനേതി, കോസജ്ജേ അകമ്പിയട്ഠേന വീരിയബലം സമോധാനേതി, പമാദേ അകമ്പിയട്ഠേന സതിബലം സമോധാനേതി, ഉദ്ധച്ചേ അകമ്പിയട്ഠേന സമാധിബലം സമോധാനേതി , അവിജ്ജായ അകമ്പിയട്ഠേന പഞ്ഞാബലം സമോധാനേതി. അയം പുഗ്ഗലോ ഇമാനി ബലാനി ഇമസ്മിം ആരമ്മണേ സമോധാനേതി . തേന വുച്ചതി – ബലാനി സമോധാനേതീതി. ഗോചരഞ്ച പജാനാതീതി…പേ॰… തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Balāni samodhānetīti kathaṃ balāni samodhāneti? Assaddhiye akampiyaṭṭhena saddhābalaṃ samodhāneti, kosajje akampiyaṭṭhena vīriyabalaṃ samodhāneti, pamāde akampiyaṭṭhena satibalaṃ samodhāneti, uddhacce akampiyaṭṭhena samādhibalaṃ samodhāneti , avijjāya akampiyaṭṭhena paññābalaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imāni balāni imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti . Tena vuccati – balāni samodhānetīti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ബോജ്ഝങ്ഗേ സമോധാനേതീതി കഥം ബോജ്ഝങ്ഗേ സമോധാനേതി? ഉപട്ഠാനട്ഠേന സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം സമോധാനേതി, പവിചയട്ഠേന ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം സമോധാനേതി, പഗ്ഗഹട്ഠേന വീരിയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം സമോധാനേതി, ഫരണട്ഠേന പീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം സമോധാനേതി, ഉപസമട്ഠേന പസ്സദ്ധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം സമോധാനേതി, അവിക്ഖേപട്ഠേന സമാധിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം സമോധാനേതി, പടിസങ്ഖാനട്ഠേന ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗം സമോധാനേതി. അയം പുഗ്ഗലോ ഇമേ ബോജ്ഝങ്ഗേ ഇമസ്മിം ആരമ്മണേ സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ബോജ്ഝങ്ഗേ സമോധാനേതീ’’തി. ഗോചരഞ്ച പജാനാതീതി…പേ॰… തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Bojjhaṅgesamodhānetīti kathaṃ bojjhaṅge samodhāneti? Upaṭṭhānaṭṭhena satisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pavicayaṭṭhena dhammavicayasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena vīriyasambojjhaṅgaṃ samodhāneti, pharaṇaṭṭhena pītisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, upasamaṭṭhena passaddhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samādhisambojjhaṅgaṃ samodhāneti, paṭisaṅkhānaṭṭhena upekkhāsambojjhaṅgaṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime bojjhaṅge imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘bojjhaṅge samodhānetī’’ti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
മഗ്ഗം സമോധാനേതീതി കഥം മഗ്ഗം സമോധാനേതി? ദസ്സനട്ഠേന സമ്മാദിട്ഠിം സമോധാനേതി, അഭിനിരോപനട്ഠേന സമ്മാസങ്കപ്പം സമോധാനേതി, പരിഗ്ഗഹട്ഠേന സമ്മാവാചം സമോധാനേതി, സമുട്ഠാനട്ഠേന സമ്മാകമ്മന്തം സമോധാനേതി, വോദാനട്ഠേന സമ്മാആജീവം സമോധാനേതി, പഗ്ഗഹട്ഠേന സമ്മാവായാമം സമോധാനേതി, ഉപട്ഠാനട്ഠേന സമ്മാസതിം സമോധാനേതി, അവിക്ഖേപട്ഠേന സമ്മാസമാധിം സമോധാനേതി. അയം പുഗ്ഗലോ ഇമം മഗ്ഗം ഇമസ്മിം ആരമ്മണേ സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘മഗ്ഗം സമോധാനേതീ’’തി. ഗോചരഞ്ച പജാനാതീതി…പേ॰… തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Maggaṃ samodhānetīti kathaṃ maggaṃ samodhāneti? Dassanaṭṭhena sammādiṭṭhiṃ samodhāneti, abhiniropanaṭṭhena sammāsaṅkappaṃ samodhāneti, pariggahaṭṭhena sammāvācaṃ samodhāneti, samuṭṭhānaṭṭhena sammākammantaṃ samodhāneti, vodānaṭṭhena sammāājīvaṃ samodhāneti, paggahaṭṭhena sammāvāyāmaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena sammāsatiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena sammāsamādhiṃ samodhāneti. Ayaṃ puggalo imaṃ maggaṃ imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘maggaṃ samodhānetī’’ti. Gocarañca pajānātīti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
ധമ്മേ സമോധാനേതീതി കഥം ധമ്മേ സമോധാനേതി? ആധിപതേയ്യട്ഠേന ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി, അകമ്പിയട്ഠേന ബലാനി സമോധാനേതി, നിയ്യാനട്ഠേന ബോജ്ഝങ്ഗേ സമോധാനേതി, ഹേതുട്ഠേന മഗ്ഗം സമോധാനേതി, ഉപട്ഠാനട്ഠേന സതിപട്ഠാനം സമോധാനേതി, പദഹനട്ഠേന സമ്മപ്പധാനം സമോധാനേതി, ഇജ്ഝനട്ഠേന ഇദ്ധിപാദം സമോധാനേതി തഥട്ഠേന സച്ചം സമോധാനേതി, അവിക്ഖേപട്ഠേന സമഥം സമോധാനേതി, അനുപസ്സനട്ഠേന വിപസ്സനം സമോധാനേതി, ഏകരസട്ഠേന സമഥവിപസ്സനം സമോധാനേതി, അനതിവത്തനട്ഠേന യുഗനദ്ധം സമോധാനേതി, സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധിം സമോധാനേതി, അവിക്ഖേപട്ഠേന ചിത്തവിസുദ്ധിം സമോധാനേതി, ദസ്സനട്ഠേന ദിട്ഠിവിസുദ്ധിം സമോധാനേതി, വിമുത്തട്ഠേന വിമോക്ഖം സമോധാനേതി , പടിവേധട്ഠേന വിജ്ജം സമോധാനേതി, പരിച്ചാഗട്ഠേന വിമുത്തിം സമോധാനേതി, സമുച്ഛേദട്ഠേന ഖയേ ഞാണം സമോധാനേതി , പടിപ്പസ്സദ്ധട്ഠേന അനുപ്പാദേ ഞാണം സമോധാനേതി, ഛന്ദം മൂലട്ഠേന സമോധാനേതി, മനസികാരം സമുട്ഠാനട്ഠേന സമോധാനേതി, ഫസ്സം സമോധാനട്ഠേന സമോധാനേതി, വേദനം സമോസരണട്ഠേന സമോധാനേതി, സമാധിം പമുഖട്ഠേന സമോധാനേതി, സതിം ആധിപതേയ്യട്ഠേന സമോധാനേതി, പഞ്ഞം തതുത്തരട്ഠേന സമോധാനേതി, വിമുത്തിം സാരട്ഠേന സമോധാനേതി, അമതോഗധം നിബ്ബാനം പരിയോസാനട്ഠേന സമോധാനേതി. അയം പുഗ്ഗലോ ഇമേ ധമ്മേ ഇമസ്മിം ആരമ്മണേ സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ധമ്മേ സമോധാനേതീ’’തി.
Dhamme samodhānetīti kathaṃ dhamme samodhāneti? Ādhipateyyaṭṭhena indriyāni samodhāneti, akampiyaṭṭhena balāni samodhāneti, niyyānaṭṭhena bojjhaṅge samodhāneti, hetuṭṭhena maggaṃ samodhāneti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānaṃ samodhāneti, padahanaṭṭhena sammappadhānaṃ samodhāneti, ijjhanaṭṭhena iddhipādaṃ samodhāneti tathaṭṭhena saccaṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena samathaṃ samodhāneti, anupassanaṭṭhena vipassanaṃ samodhāneti, ekarasaṭṭhena samathavipassanaṃ samodhāneti, anativattanaṭṭhena yuganaddhaṃ samodhāneti, saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhiṃ samodhāneti, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhiṃ samodhāneti, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhiṃ samodhāneti, vimuttaṭṭhena vimokkhaṃ samodhāneti , paṭivedhaṭṭhena vijjaṃ samodhāneti, pariccāgaṭṭhena vimuttiṃ samodhāneti, samucchedaṭṭhena khaye ñāṇaṃ samodhāneti , paṭippassaddhaṭṭhena anuppāde ñāṇaṃ samodhāneti, chandaṃ mūlaṭṭhena samodhāneti, manasikāraṃ samuṭṭhānaṭṭhena samodhāneti, phassaṃ samodhānaṭṭhena samodhāneti, vedanaṃ samosaraṇaṭṭhena samodhāneti, samādhiṃ pamukhaṭṭhena samodhāneti, satiṃ ādhipateyyaṭṭhena samodhāneti, paññaṃ tatuttaraṭṭhena samodhāneti, vimuttiṃ sāraṭṭhena samodhāneti, amatogadhaṃ nibbānaṃ pariyosānaṭṭhena samodhāneti. Ayaṃ puggalo ime dhamme imasmiṃ ārammaṇe samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘dhamme samodhānetī’’ti.
ഗോചരഞ്ച പജാനാതീതി യം തസ്സ ആരമ്മണം, തം തസ്സ ഗോചരം. യം തസ്സ ഗോചരം, തം തസ്സ ആരമ്മണം പജാനാതീതി പുഗ്ഗലോ. പജാനനാ പഞ്ഞാ. സമന്തി ആരമ്മണസ്സ ഉപട്ഠാനം സമം, ചിത്തസ്സ അവിക്ഖേപോ സമം, ചിത്തസ്സ അധിട്ഠാനം സമം, ചിത്തസ്സ വോദാനം സമം. അത്ഥോതി അനവജ്ജട്ഠോ നിക്കിലേസട്ഠോ വോദാനട്ഠോ പരമട്ഠോ. പടിവിജ്ഝതീതി ആരമ്മണസ്സ ഉപട്ഠാനട്ഠം പടിവിജ്ഝതി, ചിത്തസ്സ അവിക്ഖേപട്ഠം പടിവിജ്ഝതി, ചിത്തസ്സ അധിട്ഠാനട്ഠം പടിവിജ്ഝതി, ചിത്തസ്സ വോദാനട്ഠം പടിവിജ്ഝതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Gocarañca pajānātīti yaṃ tassa ārammaṇaṃ, taṃ tassa gocaraṃ. Yaṃ tassa gocaraṃ, taṃ tassa ārammaṇaṃ pajānātīti puggalo. Pajānanā paññā. Samanti ārammaṇassa upaṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa avikkhepo samaṃ, cittassa adhiṭṭhānaṃ samaṃ, cittassa vodānaṃ samaṃ. Atthoti anavajjaṭṭho nikkilesaṭṭho vodānaṭṭho paramaṭṭho. Paṭivijjhatīti ārammaṇassa upaṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa avikkhepaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa adhiṭṭhānaṭṭhaṃ paṭivijjhati, cittassa vodānaṭṭhaṃ paṭivijjhati. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൬൯. കഥം രസ്സം അസ്സസന്തോ ‘‘രസ്സം അസ്സസാമീ’’തി പജാനാതി, രസ്സം പസ്സസന്തോ ‘‘രസ്സം പസ്സസാമീ’’തി പജാനാതി? രസ്സം അസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതി, രസ്സം പസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ പസ്സസതി, രസ്സം അസ്സാസപസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതിപി പസ്സസതിപി. രസ്സം അസ്സാസപസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതോപി പസ്സസതോപി ഛന്ദോ ഉപ്പജ്ജതി. ഛന്ദവസേന തതോ സുഖുമതരം രസ്സം അസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതി. ഛന്ദവസേന തതോ സുഖുമതരം രസ്സം പസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ പസ്സസതി. ഛന്ദവസേന തതോ സുഖുമതരം രസ്സം അസ്സാസപസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതിപി പസ്സസതിപി. ഛന്ദവസേന തതോ സുഖുമതരം രസ്സം അസ്സാസപസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതോപി പസ്സസതോപി പാമോജ്ജം ഉപ്പജ്ജതി. പാമോജ്ജവസേന തതോ സുഖുമതരം രസ്സം അസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതി, പാമോജ്ജവസേന തതോ സുഖുമതരം രസ്സം പസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ പസ്സസതി, പാമോജ്ജവസേന തതോ സുഖുമതരം രസ്സം അസ്സാസപസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതിപി പസ്സസതിപി. പാമോജ്ജവസേന തതോ സുഖുമതരം രസ്സം അസ്സാസപസ്സാസം ഇത്തരസങ്ഖാതേ അസ്സസതോപി പസ്സസതോപി രസ്സാ അസ്സാസപസ്സാസാ ചിത്തം വിവത്തതി, ഉപേക്ഖാ സണ്ഠാതി. ഇമേഹി നവഹാകാരേഹി രസ്സാ അസ്സാസപസ്സാസാ കായോ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. കായോ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം കായം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘കായേ കായാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
169. Kathaṃ rassaṃ assasanto ‘‘rassaṃ assasāmī’’ti pajānāti, rassaṃ passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānāti? Rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ passāsaṃ ittarasaṅkhāte passasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ rassaṃ assāsapassāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatopi passasatopi rassā assāsapassāsā cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahākārehi rassā assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം കായം അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം കായം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. രസ്സം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി…പേ॰… രസ്സം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി…പേ॰… തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… rassaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൭൦. കഥം ‘‘സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘സബ്ബകായപടിസംവേദീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? കായോതി ദ്വേ കായാ – നാമകായോ ച രൂപകായോ ച. കതമോ നാമകായോ? വേദനാ, സഞ്ഞാ, ചേതനാ, ഫസ്സോ, മനസികാരോ, നാമഞ്ച നാമകായോ ച, യേ ച വുച്ചന്തി ചിത്തസങ്ഖാരാ – അയം നാമകായോ. കതമോ രൂപകായോ? ചത്താരോ ച മഹാഭൂതാ, ചതുന്നഞ്ച മഹാഭൂതാനം ഉപാദായരൂപം, അസ്സാസോ ച പസ്സാസോ ച, നിമിത്തഞ്ച ഉപനിബന്ധനാ, യേ ച വുച്ചന്തി കായസങ്ഖാരാ – അയം രൂപകായോ.
170. Kathaṃ ‘‘sabbakāyapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘sabbakāyapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Kāyoti dve kāyā – nāmakāyo ca rūpakāyo ca. Katamo nāmakāyo? Vedanā, saññā, cetanā, phasso, manasikāro, nāmañca nāmakāyo ca, ye ca vuccanti cittasaṅkhārā – ayaṃ nāmakāyo. Katamo rūpakāyo? Cattāro ca mahābhūtā, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ, assāso ca passāso ca, nimittañca upanibandhanā, ye ca vuccanti kāyasaṅkhārā – ayaṃ rūpakāyo.
കഥം തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി? ദീഘം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. ദീഘം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. രസ്സം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. രസ്സം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി.
Kathaṃ te kāyā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Rassaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti. Rassaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te kāyā paṭividitā honti.
ആവജ്ജതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, പജാനതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, പസ്സതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, പച്ചവേക്ഖതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, ചിത്തം അധിട്ഠഹതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, സദ്ധായ അധിമുച്ചതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, വീരിയം പഗ്ഗണ്ഹതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, സതിം ഉപട്ഠാപയതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, ചിത്തം സമാദഹതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, പഞ്ഞായ പജാനതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, അഭിഞ്ഞേയ്യം അഭിജാനതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, പരിഞ്ഞേയ്യം പരിജാനതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, പഹാതബ്ബം പജഹതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, ഭാവേതബ്ബം ഭാവയതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി, സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികരോതോ തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. ഏവം തേ കായാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസാ കായോ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. കായോ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി. സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം കായം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘കായേ കായാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
Āvajjato te kāyā paṭividitā honti, pajānato te kāyā paṭividitā honti, passato te kāyā paṭividitā honti, paccavekkhato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ adhiṭṭhahato te kāyā paṭividitā honti, saddhāya adhimuccato te kāyā paṭividitā honti, vīriyaṃ paggaṇhato te kāyā paṭividitā honti, satiṃ upaṭṭhāpayato te kāyā paṭividitā honti, cittaṃ samādahato te kāyā paṭividitā honti, paññāya pajānato te kāyā paṭividitā honti, abhiññeyyaṃ abhijānato te kāyā paṭividitā honti, pariññeyyaṃ parijānato te kāyā paṭividitā honti, pahātabbaṃ pajahato te kāyā paṭividitā honti, bhāvetabbaṃ bhāvayato te kāyā paṭividitā honti, sacchikātabbaṃ sacchikaroto te kāyā paṭividitā honti. Evaṃ te kāyā paṭividitā honti. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati. Sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം കായം അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം കായം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ.
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā.
സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസാനം 9 സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി, അവിക്ഖേപട്ഠേന ചിത്തവിസുദ്ധി, ദസ്സനട്ഠേന ദിട്ഠിവിസുദ്ധി. യോ തത്ഥ സംവരട്ഠോ, അയം അധിസീലസിക്ഖാ. യോ തത്ഥ അവിക്ഖേപട്ഠോ, അയം അധിചിത്തസിക്ഖാ. യോ തത്ഥ ദസ്സനട്ഠോ, അയം അധിപഞ്ഞാസിക്ഖാ. ഇമാ തിസ്സോ സിക്ഖായോ ആവജ്ജന്തോ സിക്ഖതി, ജാനന്തോ സിക്ഖതി, പസ്സന്തോ സിക്ഖതി, പച്ചവേക്ഖന്തോ സിക്ഖതി, ചിത്തം അധിട്ഠഹന്തോ സിക്ഖതി, സദ്ധായ അധിമുച്ചന്തോ സിക്ഖതി, വീരിയം പഗ്ഗണ്ഹന്തോ സിക്ഖതി, സതിം ഉപട്ഠപേന്തോ സിക്ഖതി, ചിത്തം സമാദഹന്തോ സിക്ഖതി, പഞ്ഞായ പജാനന്തോ സിക്ഖതി, അഭിഞ്ഞേയ്യം അഭിജാനന്തോ സിക്ഖതി, പരിഞ്ഞേയ്യം പരിജാനന്തോ സിക്ഖതി, പഹാതബ്ബം പജഹന്തോ സിക്ഖതി, ഭാവേതബ്ബം ഭാവേന്തോ സിക്ഖതി, സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികരോന്തോ സിക്ഖതി.
Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ 10 saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā. Yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā. Yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati, jānanto sikkhati, passanto sikkhati, paccavekkhanto sikkhati, cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati, saddhāya adhimuccanto sikkhati, vīriyaṃ paggaṇhanto sikkhati, satiṃ upaṭṭhapento sikkhati, cittaṃ samādahanto sikkhati, paññāya pajānanto sikkhati, abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati, pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati, pahātabbaṃ pajahanto sikkhati, bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati, sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി…പേ॰… സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി…പേ॰… തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൭൧. കഥം ‘‘പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? കതമോ കായസങ്ഖാരോ? ദീഘം അസ്സാസാ കായികാ. ഏതേ ധമ്മാ കായപടിബദ്ധാ കായസങ്ഖാരാ. തേ കായസങ്ഖാരേ പസ്സമ്ഭേന്തോ നിരോധേന്തോ വൂപസമേന്തോ സിക്ഖതി. ദീഘം പസ്സാസാ കായികാ. ഏതേ ധമ്മാ കായപടിബദ്ധാ കായസങ്ഖാരാ. തേ കായസങ്ഖാരേ പസ്സമ്ഭേന്തോ നിരോധേന്തോ വൂപസമേന്തോ സിക്ഖതി. രസ്സം അസ്സാസാ രസ്സം പസ്സാസാ. സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സാസാ സബ്ബകായപടിസംവേദീ പസ്സാസാ കായികാ. ഏതേ ധമ്മാ കായപടിബദ്ധാ കായസങ്ഖാരാ. തേ കായസങ്ഖാരേ പസ്സമ്ഭേന്തോ നിരോധേന്തോ വൂപസമേന്തോ സിക്ഖതി.
171. Kathaṃ ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo kāyasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Rassaṃ assāsā rassaṃ passāsā. Sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsā sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsā kāyikā. Ete dhammā kāyapaṭibaddhā kāyasaṅkhārā. Te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.
യഥാരൂപേഹി കായസങ്ഖാരേഹി യാ കായസ്സ ആനമനാ വിനമനാ സന്നമനാ പണമനാ ഇഞ്ജനാ ഫന്ദനാ ചലനാ പകമ്പനാ – പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സസിസ്സാമീതി സിക്ഖതി, പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം പസ്സസിസ്സാമീതി സിക്ഖതി. യഥാരൂപേഹി കായസങ്ഖാരേഹി യാ കായസ്സ ന ആനമനാ ന വിനമനാ ന സന്നമനാ ന പണമനാ അനിഞ്ജനാ അഫന്ദനാ അചലനാ അകമ്പനാ സന്തം സുഖുമം പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സസിസ്സാമീതി സിക്ഖതി, പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം പസ്സസിസ്സാമീതി സിക്ഖതി.
Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa ānamanā vinamanā sannamanā paṇamanā iñjanā phandanā calanā pakampanā – passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati. Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa na ānamanā na vinamanā na sannamanā na paṇamanā aniñjanā aphandanā acalanā akampanā santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.
ഇതി കിര ‘‘പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ഏവം സന്തേ വാതൂപലദ്ധിയാ ച പഭാവനാ ന ഹോതി, അസ്സാസപസ്സാസാനഞ്ച പഭാവനാ ന ഹോതി, ആനാപാനസ്സതിയാ ച പഭാവനാ ന ഹോതി, ആനാപാനസ്സതിസമാധിസ്സ ച പഭാവനാ ന ഹോതി; ന ച നം തം സമാപത്തിം പണ്ഡിതാ സമാപജ്ജന്തിപി വുട്ഠഹന്തിപി.
Iti kira ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā na hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā na hoti; na ca naṃ taṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.
ഇതി കിര ‘‘പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ഏവം സന്തേ വാതൂപലദ്ധിയാ ച പഭാവനാ ഹോതി, അസ്സാസപസ്സാസാനഞ്ച പഭാവനാ ഹോതി, ആനാപാനസ്സതിയാ ച പഭാവനാ ഹോതി. ആനാപാനസ്സതിസമാധിസ്സ ച പഭാവനാ ഹോതി; തഞ്ച നം സമാപത്തിം പണ്ഡിതാ സമാപജ്ജന്തിപി വുട്ഠഹന്തിപി. യഥാ കഥം വിയ? സേയ്യഥാപി കംസേ ആകോടിതേ പഠമം ഓളാരികാ സദ്ദാ പവത്തന്തി. ഓളാരികാനം സദ്ദാനം നിമിത്തം സുഗ്ഗഹിതത്താ സുമനസികതത്താ സൂപധാരിതത്താ നിരുദ്ധേപി ഓളാരികേ സദ്ദേ, അഥ പച്ഛാ സുഖുമകാ സദ്ദാ പവത്തന്തി. സുഖുമകാനം സദ്ദാനം നിമിത്തം സുഗ്ഗഹിതത്താ സുമനസികതത്താ സൂപധാരിതത്താ നിരുദ്ധേപി സുഖുമകേ സദ്ദേ, അഥ പച്ഛാ സുഖുമസദ്ദനിമിത്താരമ്മണതാപി ചിത്തം പവത്തതി. ഏവമേവം പഠമം ഓളാരികാ അസ്സാസപസ്സാസാ പവത്തന്തി; ഓളാരികാനം അസ്സാസപസ്സാസാനം നിമിത്തം സുഗ്ഗഹിതത്താ സുമനസികതത്താ സൂപധാരിതത്താ നിരുദ്ധേപി ഓളാരികേ അസ്സാസപസ്സാസേ, അഥ പച്ഛാ സുഖുമകാ അസ്സാസപസ്സാസാ പവത്തന്തി. സുഖുമകാനം അസ്സാസപസ്സാസാനം നിമിത്തം സുഗ്ഗഹിതത്താ സുമനസികതത്താ സൂപധാരിതത്താ നിരുദ്ധേപി സുഖുമകേ അസ്സാസപസ്സാസേ, അഥ പച്ഛാ സുഖുമകഅസ്സാസപസ്സാസാനം നിമിത്താരമ്മണതാപി ചിത്തം ന വിക്ഖേപം ഗച്ഛതി.
Iti kira ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti. Ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti; tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Yathā kathaṃ viya? Seyyathāpi kaṃse ākoṭite paṭhamaṃ oḷārikā saddā pavattanti. Oḷārikānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike sadde, atha pacchā sukhumakā saddā pavattanti. Sukhumakānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake sadde, atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇatāpi cittaṃ pavattati. Evamevaṃ paṭhamaṃ oḷārikā assāsapassāsā pavattanti; oḷārikānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike assāsapassāse, atha pacchā sukhumakā assāsapassāsā pavattanti. Sukhumakānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake assāsapassāse, atha pacchā sukhumakaassāsapassāsānaṃ nimittārammaṇatāpi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.
ഏവം സന്തേ വാതൂപലദ്ധിയാ ച പഭാവനാ ഹോതി, അസ്സാസപസ്സാസാനഞ്ച പഭാവനാ ഹോതി, ആനാപാനസ്സതിയാ ച പഭാവനാ ഹോതി, ആനാപാനസ്സതിസമാധിസ്സ ച പഭാവനാ ഹോതി; തഞ്ച നം സമാപത്തിം പണ്ഡിതാ സമാപജ്ജന്തിപി വുട്ഠഹന്തിപി. പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സാസപസ്സാസാ കായോ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. കായോ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം കായം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘കായേ കായാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti; tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsā kāyo upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം കായം അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം കായം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം, അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി, അവിക്ഖേപട്ഠേന ചിത്തവിസുദ്ധി, ദസ്സനട്ഠേന ദിട്ഠിവിസുദ്ധി. യോ തത്ഥ സംവരട്ഠോ, അയം അധിസീലസിക്ഖാ; യോ തത്ഥ അവിക്ഖേപട്ഠോ, അയം അധിചിത്തസിക്ഖാ; യോ തത്ഥ ദസ്സനട്ഠോ അയം അധിപഞ്ഞാസിക്ഖാ. ഇമാ തിസ്സോ സിക്ഖായോ ആവജ്ജന്തോ സിക്ഖതി…പേ॰… സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികരോന്തോ സിക്ഖതി, പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി…പേ॰… പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി…പേ॰… തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ kāyaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ kāyaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ, assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā; yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā; yo tattha dassanaṭṭho ayaṃ adhipaññāsikkhā. Imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti…pe… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
അട്ഠ അനുപസ്സനാഞാണാനി, അട്ഠ ച ഉപട്ഠാനാനുസ്സതിയോ , ചത്താരി സുത്തന്തികവത്ഥൂനി കായേ കായാനുപസ്സനായ.
Aṭṭha anupassanāñāṇāni, aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo , cattāri suttantikavatthūni kāye kāyānupassanāya.
ഭാണവാരോ.
Bhāṇavāro.
ദുതിയചതുക്കനിദ്ദേസോ
Dutiyacatukkaniddeso
൧൭൨. കഥം ‘‘പീതിപടിസംവേദീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി ‘‘പീതിപടിസംവേദീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? കതമാ പീതി? ദീഘം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ ഉപ്പജ്ജതി പീതി പാമോജ്ജം. യാ പീതി പാമോജ്ജം ആമോദനാ പമോദനാ ഹാസോ പഹാസോ വിത്തി ഓദഗ്യം അത്തമനതാ. ചിത്തസ്സ ദീഘം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ ഉപ്പജ്ജതി പീതി പാമോജ്ജം…പേ॰… രസ്സം അസ്സാസവസേന, രസ്സം പസ്സാസവസേന, സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സാസവസേന, സബ്ബകായപടിസംവേദീ പസ്സാസവസേന, പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സാസവസേന, പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ ഉപ്പജ്ജതി പീതി പാമോജ്ജം. യാ പീതി പാമോജ്ജം ആമോദനാ പമോദനാ ഹാസോ പഹാസോ വിത്തി ഓദഗ്യം അത്തമനതാ ചിത്തസ്സ – അയം പീതി.
172. Kathaṃ ‘‘pītipaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati ‘‘pītipaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamā pīti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā. Cittassa dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ…pe… rassaṃ assāsavasena, rassaṃ passāsavasena, sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena, sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati pīti pāmojjaṃ. Yā pīti pāmojjaṃ āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ pīti.
കഥം സാ പീതി പടിവിദിതാ ഹോതി? ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന സാ പീതി പടിവിദിതാ ഹോതി. ദീഘം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന സാ പീതി പടിവിദിതാ ഹോതി. രസ്സം അസ്സാസവസേന…പേ॰… രസ്സം പസ്സാസവസേന… സബ്ബകായപടിസംവേദീ അസ്സാസവസേന… സബ്ബകായപടിസംവേദീ പസ്സാസവസേന… പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം അസ്സാസവസേന… പസ്സമ്ഭയം കായസങ്ഖാരം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന സാ പീതി പടിവിദിതാ ഹോതി. ആവജ്ജതോ സാ പീതി പടിവിദിതാ ഹോതി, ജാനതോ…പേ॰… പസ്സതോ… പച്ചവേക്ഖതോ… ചിത്തം അധിട്ഠഹതോ… സദ്ധായ അധിമുച്ചതോ… വീരിയം പഗ്ഗണ്ഹതോ… സതിം ഉപട്ഠാപയതോ… ചിത്തം സമാദഹതോ… പഞ്ഞായ പജാനതോ… അഭിഞ്ഞേയ്യം അഭിജാനതോ… പരിഞ്ഞേയ്യം പരിജാനതോ… പഹാതബ്ബം പജഹതോ… ഭാവേതബ്ബം ഭാവയതോ… സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികരോതോ സാ പീതി പടിവിദിതാ ഹോതി. ഏവം സാ പീതി പടിവിദിതാ ഹോതി.
Kathaṃ sā pīti paṭividitā hoti? Dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Rassaṃ assāsavasena…pe… rassaṃ passāsavasena… sabbakāyapaṭisaṃvedī assāsavasena… sabbakāyapaṭisaṃvedī passāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭividitā hoti. Āvajjato sā pīti paṭividitā hoti, jānato…pe… passato… paccavekkhato… cittaṃ adhiṭṭhahato… saddhāya adhimuccato… vīriyaṃ paggaṇhato… satiṃ upaṭṭhāpayato… cittaṃ samādahato… paññāya pajānato… abhiññeyyaṃ abhijānato… pariññeyyaṃ parijānato… pahātabbaṃ pajahato… bhāvetabbaṃ bhāvayato… sacchikātabbaṃ sacchikaroto sā pīti paṭividitā hoti. Evaṃ sā pīti paṭividitā hoti.
പീതിപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന വേദനാ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. വേദനാ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം വേദനം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘വേദനാസു വേദനാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം വേദനം അനുപസ്സതി? അനിച്ചതോ അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം വേദനം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. പീതിപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… പീതിപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati? Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… pītipaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൭൩. കഥം ‘‘സുഖപടിസംവേദീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘സുഖപടിസംവേദീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? സുഖന്തി ദ്വേ സുഖാനി – കായികഞ്ച സുഖം, ചേതസികഞ്ച സുഖം. കതമം കായികം സുഖം? യം കായികം സാതം കായികം സുഖം, കായസമ്ഫസ്സജം സാതം സുഖം വേദയിതം, കായസമ്ഫസ്സജാ സാതാ സുഖാ വേദനാ – ഇദം കായികം സുഖം. കതമം ചേതസികം സുഖം? യം ചേതസികം സാതം ചേതസികം സുഖം, ചേതോസമ്ഫസ്സജം സാതം സുഖം വേദയിതം, ചേതോസമ്ഫസ്സജാ സാതാ സുഖാ വേദനാ – ഇദം ചേതസികം സുഖം.
173. Kathaṃ ‘‘sukhapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘sukhapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Sukhanti dve sukhāni – kāyikañca sukhaṃ, cetasikañca sukhaṃ. Katamaṃ kāyikaṃ sukhaṃ? Yaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyikaṃ sukhaṃ, kāyasamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ, kāyasamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ kāyikaṃ sukhaṃ. Katamaṃ cetasikaṃ sukhaṃ? Yaṃ cetasikaṃ sātaṃ cetasikaṃ sukhaṃ, cetosamphassajaṃ sātaṃ sukhaṃ vedayitaṃ, cetosamphassajā sātā sukhā vedanā – idaṃ cetasikaṃ sukhaṃ.
കഥം തേ സുഖാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി? ദീഘം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ സുഖാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. ദീഘം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ സുഖാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി…പേ॰… സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികരോതോ തേ സുഖാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. ഏവം തേ സുഖാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. സുഖപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന വേദനാ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. വേദനാ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം വേദനം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘വേദനാസു വേദനാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
Kathaṃ te sukhā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te sukhā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te sukhā paṭividitā honti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto te sukhā paṭividitā honti. Evaṃ te sukhā paṭividitā honti. Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം വേദനം അനുപസ്സതി. അനിച്ചതോ അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം വേദനം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. സുഖപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… സുഖപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… sukhapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൭൪. കഥം ‘‘ചിത്തസങ്ഖാരപടിസംവേദീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘ചിത്തസങ്ഖാരപടിസംവേദീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? കതമോ ചിത്തസങ്ഖാരോ? ദീഘം അസ്സാസവസേന സഞ്ഞാ ച വേദനാ ച ചേതസികാ – ഏതേ ധമ്മാ ചിത്തപടിബദ്ധാ ചിത്തസങ്ഖാരാ. ദീഘം പസ്സാസവസേന സഞ്ഞാ ച വേദനാ ച ചേതസികാ – ഏതേ ധമ്മാ ചിത്തപടിബദ്ധാ ചിത്തസങ്ഖാരാ…പേ॰… സുഖപടിസംവേദീ അസ്സാസവസേന… സുഖപടിസംവേദീ പസ്സാസവസേന സഞ്ഞാ ച വേദനാ ച ചേതസികാ – ഏതേ ധമ്മാ ചിത്തപടിബദ്ധാ ചിത്തസങ്ഖാരാ – അയം ചിത്തസങ്ഖാരോ.
174. Kathaṃ ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā…pe… sukhapaṭisaṃvedī assāsavasena… sukhapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā – ayaṃ cittasaṅkhāro.
കഥം തേ ചിത്തസങ്ഖാരാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി? ദീഘം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ ചിത്തസങ്ഖാരാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. ദീഘം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ ചിത്തസങ്ഖാരാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി…പേ॰… സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികരോതോ തേ ചിത്തസങ്ഖാരാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. ഏവം തേ ചിത്തസങ്ഖാരാ പടിവിദിതാ ഹോന്തി. ചിത്തസങ്ഖാരപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന വേദനാ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം വേദനാ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേ ഞാണേന തം വേദനം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘വേദനാസു വേദനാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
Kathaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena te cittasaṅkhārā paṭividitā honti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Evaṃ te cittasaṅkhārā paṭividitā honti. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā te ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം വേദനം അനുപസ്സതി? അനിച്ചതോ അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം വേദനം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. ചിത്തസങ്ഖാരപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… ചിത്തസങ്ഖാരപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati? Aniccato anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൭൫. കഥം ‘‘പസ്സമ്ഭയം ചിത്തസങ്ഖാരം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘പസ്സമ്ഭയം ചിത്തസങ്ഖാരം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? കതമോ ചിത്തസങ്ഖാരോ? ദീഘം അസ്സാസവസേന സഞ്ഞാ ച വേദനാ ച ചേതസികാ – ഏതേ ധമ്മാ ചിത്തപടിബദ്ധാ ചിത്തസങ്ഖാരാ. തേ ചിത്തസങ്ഖാരേ പസ്സമ്ഭേന്തോ നിരോധേന്തോ വൂപസമേന്തോ സിക്ഖതി. ദീഘം പസ്സാസവസേന സഞ്ഞാ ച വേദനാ ച ചേതസികാ – ഏതേ ധമ്മാ ചിത്തപടിബദ്ധാ ചിത്തസങ്ഖാരാ. തേ ചിത്തസങ്ഖാരേ പസ്സമ്ഭേന്തോ നിരോധേന്തോ വൂപസമേന്തോ സിക്ഖതി. ചിത്തസങ്ഖാരപടിസംവേദീ അസ്സാസവസേന… ചിത്തസങ്ഖാരപടിസംവേദീ പസ്സാസവസേന സഞ്ഞാ ച വേദനാ ച ചേതസികാ – ഏതേ ധമ്മാ ചിത്തപടിബദ്ധാ ചിത്തസങ്ഖാരാ. തേ ചിത്തസങ്ഖാരേ പസ്സമ്ഭേന്തോ നിരോധേന്തോ വൂപസമേന്തോ സിക്ഖതി. പസ്സമ്ഭയം ചിത്തസങ്ഖാരം അസ്സാസപസ്സാസവസേന വേദനാ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. വേദനാ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം വേദനം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘വേദനാസു വേദനാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
175. Kathaṃ ‘‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittasaṅkhāro? Dīghaṃ assāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī assāsavasena… cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passāsavasena saññā ca vedanā ca cetasikā – ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā. Te cittasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena vedanā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Vedanā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ vedanaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം വേദനം അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം വേദനം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. പസ്സമ്ഭയം ചിത്തസങ്ഖാരം അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… പസ്സമ്ഭയം ചിത്തസങ്ഖാരം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ vedanaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ vedanaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
അട്ഠ അനുപസ്സനാഞാണാനി അട്ഠ ച ഉപട്ഠാനാനുസ്സതിയോ ചത്താരി സുത്തന്തികവത്ഥൂനി വേദനാസു വേദനാനുപസ്സനായ.
Aṭṭha anupassanāñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni vedanāsu vedanānupassanāya.
തതിയചതുക്കനിദ്ദേസോ
Tatiyacatukkaniddeso
൧൭൬. കഥം ‘‘ചിത്തപടിസംവേദീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘ചിത്തപടിസംവേദീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? കതമം തം ചിത്തം? ദീഘം അസ്സാസവസേന വിഞ്ഞാണം ചിത്തം. യം ചിത്തം മനോ മാനസം ഹദയം പണ്ഡരം മനോ മനായതനം മനിന്ദ്രിയം വിഞ്ഞാണം വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ തജ്ജാ മനോവിഞ്ഞാണധാതു. ദീഘം പസ്സാസവസേന …പേ॰… പസ്സമ്ഭയം ചിത്തസങ്ഖാരം അസ്സാസവസേന… പസ്സമ്ഭയം ചിത്തസങ്ഖാരം പസ്സാസവസേന വിഞ്ഞാണം ചിത്തം. യം ചിത്തം മനോ മാനസം ഹദയം പണ്ഡരം മനോ മാനയതനം മനിന്ദ്രിയം വിഞ്ഞാണം വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ തജ്ജാ മനോവിഞ്ഞാണധാതു – ഇദം ചിത്തം.
176. Kathaṃ ‘‘cittapaṭisaṃvedī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘cittapaṭisaṃvedī passasissāmī’’ti sikkhati? Katamaṃ taṃ cittaṃ? Dīghaṃ assāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. Dīghaṃ passāsavasena …pe… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ. Yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano mānayatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu – idaṃ cittaṃ.
കഥം തം ചിത്തം പടിവിദിതം ഹോതി? ദീഘം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം ചിത്തം പടിവിദിതം ഹോതി. ദീഘം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ സതി ഉപട്ഠിതാ ഹോതി. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം ചിത്തം പടിവിദിതം ഹോതി…പേ॰… സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികരോതോ തം ചിത്തം പടിവിദിതം ഹോതി. ഏവം തം ചിത്തം പടിവിദിതം ഹോതി. ചിത്തപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന വിഞ്ഞാണം ചിത്തം ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. ചിത്തം ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം ചിത്തം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ചിത്തേ ചിത്താനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
Kathaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaroto taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Evaṃ taṃ cittaṃ paṭividitaṃ hoti. Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം ചിത്തം അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം ചിത്തം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. ചിത്തപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… ചിത്തപടിസംവേദീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… cittapaṭisaṃvedī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൭൭. കഥം ‘‘അഭിപ്പമോദയം ചിത്തം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി, ‘‘അഭിപ്പമോദയം ചിത്തം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? കതമോ ചിത്തസ്സ അഭിപ്പമോദോ? ദീഘം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ ഉപ്പജ്ജതി ചിത്തസ്സ അഭിപ്പമോദോ. യാ ചിത്തസ്സ ആമോദനാ പമോദനാ ഹാസോ പഹാസോ വിത്തി ഓദഗ്യം അത്തമനതാ. ചിത്തസ്സ ദീഘം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ ഉപ്പജ്ജതി ചിത്തസ്സ അഭിപ്പമോദോ. യാ ചിത്തസ്സ ആമോദനാ പമോദനാ ഹാസോ പഹാസോ വിത്തി ഓദഗ്യം അത്തമനതാ ചിത്തസ്സ…പേ॰… ചിത്തപടിസംവേദീ അസ്സാസവസേന… ചിത്തപടിസംവേദീ പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ ഉപ്പജ്ജതി ചിത്തസ്സ അഭിപ്പമോദോ. യാ ചിത്തസ്സ ആമോദനാ പമോദനാ ഹാസോ പഹാസോ വിത്തി ഓദഗ്യം അത്തമനതാ ചിത്തസ്സ – അയം ചിത്തസ്സ അഭിപ്പമോദോ. അഭിപ്പമോദയം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസവസേന വിഞ്ഞാണം ചിത്തം ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. ചിത്തം ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം ചിത്തം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ചിത്തേ ചിത്താനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
177. Kathaṃ ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti, ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo cittassa abhippamodo? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā. Cittassa dīghaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa…pe… cittapaṭisaṃvedī assāsavasena… cittapaṭisaṃvedī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato uppajjati cittassa abhippamodo. Yā cittassa āmodanā pamodanā hāso pahāso vitti odagyaṃ attamanatā cittassa – ayaṃ cittassa abhippamodo. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം ചിത്തം അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം ചിത്തം അനുപസ്സതീതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. അഭിപ്പമോദയം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… അഭിപ്പമോദയം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassatīti. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… abhippamodayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൭൮. കഥം ‘‘സമാദഹം ചിത്തം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘സമാദഹം ചിത്തം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? കതമോ സമാധി 11? ദീഘം അസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതാ അവിക്ഖേപോ സമാധി, യാ ചിത്തസ്സ ഠിതി സണ്ഠിതി അവട്ഠിതി 12 അവിസാഹാരോ അവിക്ഖേപോ അവിസാഹടമാനസതാ 13 സമഥോ സമാധിന്ദ്രിയം സമാധിബലം സമ്മാസമാധി. ദീഘം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതാ അവിക്ഖേപോ സമാധി…പേ॰… സമാദഹം ചിത്തം അസ്സാസവസേന…പേ॰… സമാദഹം ചിത്തം പസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതാ അവിക്ഖേപോ സമാധി. യാ ചിത്തസ്സ ഠിതി സണ്ഠിതി അവട്ഠിതി അവിസാഹാരോ അവിക്ഖേപോ അവിസാഹടമാനസതാ സമഥോ സമാധിന്ദ്രിയം സമാധിബലം സമ്മാസമാധി – അയം സമാധി. സമാദഹം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസവസേന വിഞ്ഞാണം ചിത്തം ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. ചിത്തം ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തം ചിത്തം അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ചിത്തേ ചിത്താനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
178. Kathaṃ ‘‘samādahaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘samādahaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? Katamo samādhi 14? Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti 15 avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā 16 samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi. Dīghaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi…pe… samādahaṃ cittaṃ assāsavasena…pe… samādahaṃ cittaṃ passāsavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi – ayaṃ samādhi. Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Cittaṃ upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ cittaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘citte cittānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തം ചിത്തം അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം ചിത്തം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. സമാദഹം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… സമാദഹം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… samādahaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൭൯. കഥം ‘‘വിമോചയം ചിത്തം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘വിമോചയം ചിത്തം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? ‘‘രാഗതോ വിമോചയം ചിത്തം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘രാഗതോ വിമോചയം ചിത്തം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ‘‘ദോസതോ വിമോചയം ചിത്തം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘ദോസതോ വിമോചയം ചിത്തം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ‘‘മോഹതോ വിമോചയം ചിത്തം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി…പേ॰… മാനതോ വിമോചയം ചിത്തം… ദിട്ഠിയാ വിമോചയം ചിത്തം… വിചികിച്ഛായ വിമോചയം ചിത്തം… ഥിനതോ വിമോചയം ചിത്തം… ഉദ്ധച്ചതോ വിമോചയം ചിത്തം… അഹിരികതോ വിമോചയം ചിത്തം… ‘‘അനോത്തപ്പതോ വിമോചയം ചിത്തം അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘അനോത്തപ്പതോ വിമോചയം ചിത്തം പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. വിമോചയം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസവസേന വിഞ്ഞാണം ചിത്തം ഉപട്ഠാനം സതി…പേ॰….
179. Kathaṃ ‘‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati? ‘‘Rāgato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rāgato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Dosato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘dosato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Mohato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati…pe… mānato vimocayaṃ cittaṃ… diṭṭhiyā vimocayaṃ cittaṃ… vicikicchāya vimocayaṃ cittaṃ… thinato vimocayaṃ cittaṃ… uddhaccato vimocayaṃ cittaṃ… ahirikato vimocayaṃ cittaṃ… ‘‘anottappato vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘anottappato vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’’ti sikkhati. Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena viññāṇaṃ cittaṃ upaṭṭhānaṃ sati…pe….
അനുപസ്സതീതി കഥം തം ചിത്തം അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തം ചിത്തം അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. വിമോചയം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… വിമോചയം ചിത്തം അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ …പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ taṃ cittaṃ anupassati…pe… evaṃ taṃ cittaṃ anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… vimocayaṃ cittaṃ assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato …pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
അട്ഠ അനുപസ്സനാഞാണാനി അട്ഠ ച ഉപട്ഠാനാനുസ്സതിയോ ചത്താരി സുത്തന്തികവത്ഥൂനി ചിത്തേ ചിത്താനുപസ്സനായ.
Aṭṭha anupassanāñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni citte cittānupassanāya.
ചതുത്ഥചതുക്കനിദ്ദേസോ
Catutthacatukkaniddeso
൧൮൦. കഥം ‘‘അനിച്ചാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘അനിച്ചാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? അനിച്ചന്തി കിം അനിച്ചം? പഞ്ചക്ഖന്ധാ അനിച്ചാ. കേനട്ഠേന അനിച്ചാ? ഉപ്പാദവയട്ഠേന അനിച്ചാ. പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനം ഉദയം പസ്സന്തോ കതി ലക്ഖണാനി പസ്സതി, വയം പസ്സന്തോ കതി ലക്ഖണാനി പസ്സതി, ഉദയബ്ബയം പസ്സന്തോ കതി ലക്ഖണാനി പസ്സതി? പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനം ഉദയം പസ്സന്തോ പഞ്ചവീസതി ലക്ഖണാനി പസ്സതി, വയം പസ്സന്തോ പഞ്ചവീസതി ലക്ഖണാനി പസ്സതി. പഞ്ചന്നം ഖന്ധാനം ഉദയബ്ബയം പസ്സന്തോ ഇമാനി പഞ്ഞാസ ലക്ഖണാനി പസ്സതി.
180. Kathaṃ ‘‘aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Aniccanti kiṃ aniccaṃ? Pañcakkhandhā aniccā. Kenaṭṭhena aniccā? Uppādavayaṭṭhena aniccā. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati, udayabbayaṃ passanto kati lakkhaṇāni passati? Pañcannaṃ khandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati. Pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayaṃ passanto imāni paññāsa lakkhaṇāni passati.
‘‘രൂപേ അനിച്ചാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘രൂപേ അനിച്ചാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. ‘‘വേദനായ…പേ॰… സഞ്ഞായ… സങ്ഖാരേസു… വിഞ്ഞാണേ… ചക്ഖുസ്മിം…പേ॰… ജരാമരണേ അനിച്ചാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘ജരാമരണേ അനിച്ചാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. അനിച്ചാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ധമ്മാ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. ധമ്മാ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ധമ്മേസു ധമ്മാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
‘‘Rūpe aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. ‘‘Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe aniccānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe aniccānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Aniccānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. അനിച്ചാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… അനിച്ചാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Aniccānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… aniccānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
കഥം ‘‘വിരാഗാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘വിരാഗാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? രൂപേ ആദീനവം ദിസ്വാ രൂപവിരാഗേ ഛന്ദജാതോ ഹോതി സദ്ധാധിമുത്തോ, ചിത്തഞ്ചസ്സ സ്വാധിട്ഠിതം. ‘‘രൂപേ വിരാഗാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘രൂപേ വിരാഗാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. വേദനായ…പേ॰… സഞ്ഞായ… സങ്ഖാരേസു… വിഞ്ഞാണേ… ചക്ഖുസ്മിം…പേ॰… ജരാമരണേ ആദീനവം ദിസ്വാ ജരാമരണവിരാഗേ ഛന്ദജാതോ ഹോതി സദ്ധാധിമുത്തോ, ചിത്തഞ്ചസ്സ സ്വാധിട്ഠിതം. ‘‘ജരാമരണേ വിരാഗാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘ജരാമരണേ വിരാഗാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. വിരാഗാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ധമ്മാ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. ധമ്മാ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ധമ്മേസു ധമ്മാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
Kathaṃ ‘‘virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Rūpe virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇavirāge chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe virāgānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe virāgānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Virāgānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. വിരാഗാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… വിരാഗാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Virāgānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… virāgānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
കഥം ‘‘നിരോധാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘നിരോധാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? രൂപേ ആദീനവം ദിസ്വാ രൂപനിരോധേ ഛന്ദജാതോ ഹോതി സദ്ധാധിമുത്തോ, ചിത്തഞ്ചസ്സ സ്വാധിട്ഠിതം. ‘‘രൂപേ നിരോധാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘രൂപേ നിരോധാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. വേദനായ…പേ॰… സഞ്ഞായ… സങ്ഖാരേസു… വിഞ്ഞാണേ… ചക്ഖുസ്മിം…പേ॰… ജരാമരണേ ആദീനവം ദിസ്വാ ജരാമരണനിരോധേ ഛന്ദജാതോ ഹോതി സദ്ധാധിമുത്തോ, ചിത്തഞ്ചസ്സ സ്വാധിട്ഠിതം. ‘‘ജരാമരണേ നിരോധാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘ജരാമരണേ നിരോധാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി.
Kathaṃ ‘‘nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Rūpe ādīnavaṃ disvā rūpanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Rūpe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe… cakkhusmiṃ…pe… jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā jarāmaraṇanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
൧൮൧. കതിഹാകാരേഹി അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി? കതിഹാകാരേഹി അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി? പഞ്ചഹാകാരേഹി അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി. അട്ഠഹാകാരേഹി അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി.
181. Katihākārehi avijjāya ādīnavo hoti? Katihākārehi avijjā nirujjhati? Pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti. Aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati.
കതമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി? അനിച്ചട്ഠേന അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി, ദുക്ഖട്ഠേന അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി, അനത്തട്ഠേന അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി, സന്താപട്ഠേന അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി, വിപരിണാമട്ഠേന അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി – ഇമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി അവിജ്ജായ ആദീനവോ ഹോതി.
Katamehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti? Aniccaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, anattaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, santāpaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti, vipariṇāmaṭṭhena avijjāya ādīnavo hoti – imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavo hoti.
കതമേഹി അട്ഠഹാകാരേഹി അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി? നിദാനനിരോധേന അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി, സമുദയനിരോധേന അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി, ജാതിനിരോധേന അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി, പഭവനിരോധേന 17 അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി, ഹേതുനിരോധേന അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി, പച്ചയനിരോധേന അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി, ഞാണുപ്പാദേന അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി, നിരോധുപട്ഠാനേന അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി – ഇമേഹി അട്ഠഹാകാരേഹി അവിജ്ജാ നിരുജ്ഝതി. ഇമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി അവിജ്ജായ ആദീനവം ദിസ്വാ – ഇമേഹി അട്ഠഹാകാരേഹി അവിജ്ജാനിരോധേ ഛന്ദജാതോ ഹോതി സദ്ധാധിമുത്തോ, ചിത്തഞ്ചസ്സ സ്വാധിട്ഠിതം. ‘‘അവിജ്ജായ നിരോധാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘അവിജ്ജായ നിരോധാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി.
Katamehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati? Nidānanirodhena avijjā nirujjhati, samudayanirodhena avijjā nirujjhati, jātinirodhena avijjā nirujjhati, pabhavanirodhena 18 avijjā nirujjhati, hetunirodhena avijjā nirujjhati, paccayanirodhena avijjā nirujjhati, ñāṇuppādena avijjā nirujjhati, nirodhupaṭṭhānena avijjā nirujjhati – imehi aṭṭhahākārehi avijjā nirujjhati. Imehi pañcahākārehi avijjāya ādīnavaṃ disvā – imehi aṭṭhahākārehi avijjānirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Avijjāya nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘avijjāya nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati.
കതിഹാകാരേഹി സങ്ഖാരേസു ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി സങ്ഖാരാ നിരുജ്ഝന്തി…പേ॰… കതിഹാകാരേഹി വിഞ്ഞാണേ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി വിഞ്ഞാണം നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി നാമരൂപേ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി നാമരൂപം നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി സളായതനേ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി സളായതനം നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി ഫസ്സേ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി ഫസ്സോ നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി വേദനായ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി വേദനാ നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി തണ്ഹായ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി തണ്ഹാ നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി ഉപാദാനേ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി ഉപാദാനം നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി ഭവേ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി ഭവോ നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി ജാതിയാ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി ജാതി നിരുജ്ഝതി… കതിഹാകാരേഹി ജരാമരണേ ആദീനവോ ഹോതി, കതിഹാകാരേഹി ജരാമരണം നിരുജ്ഝതി? പഞ്ചഹാകാരേഹി ജരാമരണേ ആദീനവോ ഹോതി, അട്ഠഹാകാരേഹി ജരാമരണം നിരുജ്ഝതി.
Katihākārehi saṅkhāresu ādīnavo hoti, katihākārehi saṅkhārā nirujjhanti…pe… katihākārehi viññāṇe ādīnavo hoti, katihākārehi viññāṇaṃ nirujjhati… katihākārehi nāmarūpe ādīnavo hoti, katihākārehi nāmarūpaṃ nirujjhati… katihākārehi saḷāyatane ādīnavo hoti, katihākārehi saḷāyatanaṃ nirujjhati… katihākārehi phasse ādīnavo hoti, katihākārehi phasso nirujjhati… katihākārehi vedanāya ādīnavo hoti, katihākārehi vedanā nirujjhati… katihākārehi taṇhāya ādīnavo hoti, katihākārehi taṇhā nirujjhati… katihākārehi upādāne ādīnavo hoti, katihākārehi upādānaṃ nirujjhati… katihākārehi bhave ādīnavo hoti, katihākārehi bhavo nirujjhati… katihākārehi jātiyā ādīnavo hoti, katihākārehi jāti nirujjhati… katihākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, katihākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati? Pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti, aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati.
കതമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി ജരാമരണേ ആദീനവോ ഹോതി? അനിച്ചട്ഠേന ജരാമരണേ ആദീനവോ ഹോതി, ദുക്ഖട്ഠേന…പേ॰… അനത്തട്ഠേന…പേ॰… സന്താപട്ഠേന…പേ॰… വിപരിണാമട്ഠേന ജരാമരണേ ആദീനവോ ഹോതി – ഇമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി ജരാമരണേ ആദീനവോ ഹോതി.
Katamehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti? Aniccaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti, dukkhaṭṭhena…pe… anattaṭṭhena…pe… santāpaṭṭhena…pe… vipariṇāmaṭṭhena jarāmaraṇe ādīnavo hoti – imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavo hoti.
കതമേഹി അട്ഠഹാകാരേഹി ജരാമരണം നിരുജ്ഝതി? നിദാനനിരോധേന ജരാമരണം നിരുജ്ഝതി, സമുദയനിരോധേന…പേ॰… ജാതിനിരോധേന…പേ॰… പഭവനിരോധേന 19 … ഹേതുനിരോധേന… പച്ചയനിരോധേന… ഞാണുപ്പാദേന…പേ॰… നിരോധുപട്ഠാനേന ജരാമരണം നിരുജ്ഝതി – ഇമേഹി അട്ഠഹാകാരേഹി ജരാമരണം നിരുജ്ഝതി. ഇമേഹി പഞ്ചഹാകാരേഹി ജരാമരണേ ആദീനവം ദിസ്വാ ഇമേഹി അട്ഠഹാകാരേഹി ജരാമരണനിരോധേ ഛന്ദജാതോ ഹോതി സദ്ധാധിമുത്തോ, ചിത്തഞ്ചസ്സ സ്വാധിട്ഠിതം. ‘‘ജരാമരണേ നിരോധാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘ജരാമരണേ നിരോധാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. നിരോധാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ധമ്മാ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. ധമ്മാ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ധമ്മേസു ധമ്മാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
Katamehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati? Nidānanirodhena jarāmaraṇaṃ nirujjhati, samudayanirodhena…pe… jātinirodhena…pe… pabhavanirodhena 20 … hetunirodhena… paccayanirodhena… ñāṇuppādena…pe… nirodhupaṭṭhānena jarāmaraṇaṃ nirujjhati – imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇaṃ nirujjhati. Imehi pañcahākārehi jarāmaraṇe ādīnavaṃ disvā imehi aṭṭhahākārehi jarāmaraṇanirodhe chandajāto hoti saddhādhimutto, cittañcassa svādhiṭṭhitaṃ. ‘‘Jarāmaraṇe nirodhānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe nirodhānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Nirodhānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി…പേ॰… ഏവം തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. നിരോധാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി…പേ॰… നിരോധാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ…പേ॰… പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati…pe… evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Nirodhānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi…pe… nirodhānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato…pe… pajānanto indriyāni samodhāneti. Tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
൧൮൨. കഥം ‘‘പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി? പടിനിസ്സഗ്ഗാതി ദ്വേ പടിനിസ്സഗ്ഗാ – പരിച്ചാഗപടിനിസ്സഗ്ഗോ ച പക്ഖന്ദനപടിനിസ്സഗ്ഗോ ച. രൂപം പരിച്ചജതീതി – പരിച്ചാഗപടിനിസ്സഗ്ഗോ. രൂപനിരോധേ നിബ്ബാനേ ചിത്തം പക്ഖന്ദതീതി – പക്ഖന്ദനപടിനിസ്സഗ്ഗോ. ‘‘രൂപേ പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘രൂപേ പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. വേദനം…പേ॰… സഞ്ഞം… സങ്ഖാരേ… വിഞ്ഞാണം… ചക്ഖും…പേ॰… ജരാമരണം പരിച്ചജതീതി – പരിച്ചാഗപടിനിസ്സഗ്ഗോ. ജരാമരണനിരോധേ നിബ്ബാനേ ചിത്തം പക്ഖന്ദതീതി – പക്ഖന്ദനപടിനിസ്സഗ്ഗോ. ‘‘ജരാമരണേ പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി, ‘‘ജരാമരണേ പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ പസ്സസിസ്സാമീ’’തി സിക്ഖതി. പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ധമ്മാ ഉപട്ഠാനം സതി അനുപസ്സനാ ഞാണം. ധമ്മാ ഉപട്ഠാനം, നോ സതി; സതി ഉപട്ഠാനഞ്ചേവ സതി ച. തായ സതിയാ തേന ഞാണേന തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി. തേന വുച്ചതി – ‘‘ധമ്മേസു ധമ്മാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനഭാവനാ’’തി.
182. Kathaṃ ‘‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati? Paṭinissaggāti dve paṭinissaggā – pariccāgapaṭinissaggo ca pakkhandanapaṭinissaggo ca. Rūpaṃ pariccajatīti – pariccāgapaṭinissaggo. Rūpanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanapaṭinissaggo. ‘‘Rūpe paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘rūpe paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ pariccajatīti – pariccāgapaṭinissaggo. Jarāmaraṇanirodhe nibbāne cittaṃ pakkhandatīti – pakkhandanapaṭinissaggo. ‘‘Jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī assasissāmī’’ti sikkhati, ‘‘jarāmaraṇe paṭinissaggānupassī passasissāmī’’ti sikkhati. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena dhammā upaṭṭhānaṃ sati anupassanā ñāṇaṃ. Dhammā upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena te dhamme anupassati. Tena vuccati – ‘‘dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti.
അനുപസ്സതീതി കഥം തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി? അനിച്ചതോ അനുപസ്സതി, നോ നിച്ചതോ…പേ॰… പടിനിസ്സജ്ജതി, നോ ആദിയതി. അനിച്ചതോ അനുപസ്സന്തോ നിച്ചസഞ്ഞം പജഹതി…പേ॰… പടിനിസ്സജ്ജന്തോ ആദാനം പജഹതി. ഏവം തേ ധമ്മേ അനുപസ്സതി. ഭാവനാതി ചതസ്സോ ഭാവനാ. തത്ഥ ജാതാനം ധമ്മാനം അനതിവത്തനട്ഠേന ഭാവനാ…പേ॰… ആസേവനട്ഠേന ഭാവനാ. പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസാനം സംവരട്ഠേന സീലവിസുദ്ധി, അവിക്ഖേപട്ഠേന ചിത്തവിസുദ്ധി, ദസ്സനട്ഠേന ദിട്ഠിവിസുദ്ധി. യോ തത്ഥ സംവരട്ഠോ, അയം അധിസീലസിക്ഖാ; യോ തത്ഥ അവിക്ഖേപട്ഠോ, അയം അധിചിത്തസിക്ഖാ; യോ തത്ഥ ദസ്സനട്ഠോ, അയം അധിപഞ്ഞാസിക്ഖാ – ഇമാ തിസ്സോ സിക്ഖായോ ആവജ്ജന്തോ സിക്ഖതി ജാനന്തോ സിക്ഖതി…പേ॰… സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികരോന്തോ സിക്ഖതി.
Anupassatīti kathaṃ te dhamme anupassati? Aniccato anupassati, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato anupassanto niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ te dhamme anupassati. Bhāvanāti catasso bhāvanā. Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanā…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā. Paṭinissaggānupassī assāsapassāsānaṃ saṃvaraṭṭhena sīlavisuddhi, avikkhepaṭṭhena cittavisuddhi, dassanaṭṭhena diṭṭhivisuddhi. Yo tattha saṃvaraṭṭho, ayaṃ adhisīlasikkhā; yo tattha avikkhepaṭṭho, ayaṃ adhicittasikkhā; yo tattha dassanaṭṭho, ayaṃ adhipaññāsikkhā – imā tisso sikkhāyo āvajjanto sikkhati jānanto sikkhati…pe… sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati.
പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനതോ വിദിതാ വേദനാ ഉപ്പജ്ജന്തി, വിദിതാ ഉപട്ഠഹന്തി, വിദിതാ അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്ത്ന്ത്തി …പേ॰… പടിനിസ്സഗ്ഗാനുപസ്സീ അസ്സാസപസ്സാസവസേന ചിത്തസ്സ ഏകഗ്ഗതം അവിക്ഖേപം പജാനന്തോ ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി ഗോചരഞ്ച പജാനാതി സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതി; ബലാനി സമോധാനേതി… ബോജ്ഝങ്ഗേ സമോധാനേതി… മഗ്ഗം സമോധാനേതി… ധമ്മേ സമോധാനേതി ഗോചരഞ്ച പജാനാതി സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതി.
Paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato viditā vedanā uppajjanti, viditā upaṭṭhahanti, viditā abbhatthaṃ gacchantntti …pe… paṭinissaggānupassī assāsapassāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānanto indriyāni samodhāneti gocarañca pajānāti samatthañca paṭivijjhati; balāni samodhāneti… bojjhaṅge samodhāneti… maggaṃ samodhāneti… dhamme samodhāneti gocarañca pajānāti samatthañca paṭivijjhati.
ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതീതി കഥം ഇന്ദ്രിയാനി സമോധാനേതി? അധിമോക്ഖട്ഠേന സദ്ധിന്ദ്രിയം സമോധാനേതി…പേ॰… തേന വുച്ചതി – ‘‘സമത്ഥഞ്ച പടിവിജ്ഝതീ’’തി.
Indriyāni samodhānetīti kathaṃ indriyāni samodhāneti? Adhimokkhaṭṭhena saddhindriyaṃ samodhāneti…pe… tena vuccati – ‘‘samatthañca paṭivijjhatī’’ti.
അട്ഠ അനുപസ്സനേ ഞാണാനി അട്ഠ ച ഉപട്ഠാനാനുസ്സതിയോ ചത്താരി സുത്തന്തികവത്ഥൂനി ധമ്മേസു ധമ്മാനുപസ്സനായ. ഇമാനി ബാത്തിംസ സതോകാരിസ്സ ഞാണാനി.
Aṭṭha anupassane ñāṇāni aṭṭha ca upaṭṭhānānussatiyo cattāri suttantikavatthūni dhammesu dhammānupassanāya. Imāni bāttiṃsa satokārissa ñāṇāni.
സതോകാരിഞാണനിദ്ദേസോ പഞ്ചമോ.
Satokāriñāṇaniddeso pañcamo.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / പടിസമ്ഭിദാമഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ൫. സതോകാരിഞാണനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 5. Satokāriñāṇaniddesavaṇṇanā