| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๒. ทุติยวโคฺค
2. Dutiyavaggo
๑. สตฺตธาตุสุตฺตวณฺณนา
1. Sattadhātusuttavaṇṇanā
๙๕. อาภาตีติ อาภา, อาโลกภาเวน นิปฺผชฺชติ, อุปฎฺฐาตีติ วา อโตฺถฯ โส เอว นิชฺชีวเฎฺฐน ธาตูติ อาภาธาตุฯ อาโลกสฺสาติ อาโลกกสิณสฺสฯ สุฎฺฐุ, โสภนํ วา ภาตีติ สุภํฯ กสิณสหจรณโต ฌานํ สุภํฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ สุปริสุทฺธวณฺณํ กสิณํฯ อากาสานญฺจาทโยปิ สุภารมฺมณํ เอวาติ เกจิฯ เทสนํ นิฎฺฐาเปสีติ เทสนํ อุเทฺทสมเตฺต เอว ฐเปสิฯ ปาฬิยํ ‘‘อนฺธการํ ปฎิจฺจ ปญฺญายตี’’ติ เอตฺถาปิ อารมฺมณเมว คหิตํ, ตถา ‘‘อยํ ธาตุ อสุภํ ปฎิจฺจ ปญฺญายตี’’ติ เอตฺถาปิฯ ยถา หิ อิธ สุวณฺณํ กสิณํ สุภนฺติ อธิเปฺปตํ, เอวํ ทุพฺพณฺณํ อสุภนฺติฯ
95. Ābhātīti ābhā, ālokabhāvena nipphajjati, upaṭṭhātīti vā attho. So eva nijjīvaṭṭhena dhātūti ābhādhātu. Ālokassāti ālokakasiṇassa. Suṭṭhu, sobhanaṃ vā bhātīti subhaṃ. Kasiṇasahacaraṇato jhānaṃ subhaṃ. Sesaṃ vuttanayameva. Suparisuddhavaṇṇaṃ kasiṇaṃ. Ākāsānañcādayopi subhārammaṇaṃ evāti keci. Desanaṃ niṭṭhāpesīti desanaṃ uddesamatte eva ṭhapesi. Pāḷiyaṃ ‘‘andhakāraṃ paṭicca paññāyatī’’ti etthāpi ārammaṇameva gahitaṃ, tathā ‘‘ayaṃ dhātu asubhaṃ paṭicca paññāyatī’’ti etthāpi. Yathā hi idha suvaṇṇaṃ kasiṇaṃ subhanti adhippetaṃ, evaṃ dubbaṇṇaṃ asubhanti.
อนฺธการํ ปฎิจฺจาติ อนฺธการํ ปฎิจฺฉาทกปจฺจยํ ปฎิจฺจฯ ปญฺญายตีติ ปากโฎ โหติฯ เตนาห ‘‘อนฺธกาโร หี’’ติอาทิฯ อาโลโกปิ, อนฺธกาเรน ปริจฺฉิโนฺน โหตีติ โยชนาฯ อนฺธกาโร ตาว อาโลเกน ปริจฺฉิโนฺน โหตุ ‘‘ยตฺถ อาโลโก นตฺถิ, ตตฺถ อนฺธกาโร’’ติ อาโลโก กถํ อนฺธกาเรน ปริจฺฉิโนฺน โหตีติ อาห ‘‘อนฺธกาเรน หิ โส ปากโฎ โหตี’’ติฯ ปริเจฺฉทเลขาย วิย จิตฺตรูปํ อนฺธกาเรน หิ ปริโต ปริจฺฉิโนฺน หุตฺวา ปญฺญายติ, ยถา ตํ ฉายาย อาตโปฯ เอเสว นโยติ อสุภสุภานํ อญฺญมญฺญปริจฺฉินฺนตํ อติทิสิตฺวา ตตฺถ อธิเปฺปตเมว ทเสฺสโนฺต ‘‘อสุเภ สติ สุภํ ปญฺญายตี’’ติ อาหฯ เอวมาหาติ ‘‘อสุภํ ปฎิจฺจ สุภํ ปญฺญายตี’’ติ อโวจฯ ‘‘รูปี รูปานิ ปสฺสตี’’ติอาทีสุ วิย อุตฺตรปทโลเปนายํ นิเทฺทโสติ อาห ‘‘รูปํ ปฎิจฺจาติ รูปาวจรสมาปตฺติํ ปฎิจฺจา’’ติฯ ตาย หิ สติ อธิคตายฯ รูปสมติกฺกมา วา โหตีติ สภาวารมฺมณานํ รูปชฺฌานานํ สมติกฺกมา อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติ นาม โหตีติ อโตฺถฯ เอเสว นโยติ อิมินา ‘‘อากาสานญฺจายตนสมติกฺกมา วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติ นาม โหตี’’ติอาทินา เทฺวปิ ปกาเร อติทิสติฯ ปฎิสงฺขาติ ปฎิสงฺขาญาเณนฯ อปฺปวตฺตินฺติ ยถาปริจฺฉินฺนกาลํ อปฺปวตฺตนํฯ เอเตน ขณนิโรธาทิํ ปฎิกฺขิปติฯ
Andhakāraṃ paṭiccāti andhakāraṃ paṭicchādakapaccayaṃ paṭicca. Paññāyatīti pākaṭo hoti. Tenāha ‘‘andhakāro hī’’tiādi. Ālokopi, andhakārena paricchinno hotīti yojanā. Andhakāro tāva ālokena paricchinno hotu ‘‘yattha āloko natthi, tattha andhakāro’’ti āloko kathaṃ andhakārena paricchinno hotīti āha ‘‘andhakārena hi so pākaṭo hotī’’ti. Paricchedalekhāya viya cittarūpaṃ andhakārena hi parito paricchinno hutvā paññāyati, yathā taṃ chāyāya ātapo. Eseva nayoti asubhasubhānaṃ aññamaññaparicchinnataṃ atidisitvā tattha adhippetameva dassento ‘‘asubhe sati subhaṃ paññāyatī’’ti āha. Evamāhāti ‘‘asubhaṃ paṭicca subhaṃ paññāyatī’’ti avoca. ‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādīsu viya uttarapadalopenāyaṃ niddesoti āha ‘‘rūpaṃ paṭiccāti rūpāvacarasamāpattiṃ paṭiccā’’ti. Tāya hi sati adhigatāya. Rūpasamatikkamā vā hotīti sabhāvārammaṇānaṃ rūpajjhānānaṃ samatikkamā ākāsānañcāyatanasamāpatti nāma hotīti attho. Eseva nayoti iminā ‘‘ākāsānañcāyatanasamatikkamā viññāṇañcāyatanasamāpatti nāma hotī’’tiādinā dvepi pakāre atidisati. Paṭisaṅkhāti paṭisaṅkhāñāṇena. Appavattinti yathāparicchinnakālaṃ appavattanaṃ. Etena khaṇanirodhādiṃ paṭikkhipati.
กถํ สมาปตฺติ ปตฺตพฺพาติ อิมาสุ สตฺตสุ ธาตูสุ กา ปการา สญฺญาสมาปตฺติ นานา หุตฺวา สมาปชฺชิตพฺพาฯ เตนาห ‘‘กีทิสา สมาปตฺติโย’’ติอาทิฯ สญฺญาย อตฺถิภาเวนาติ ปฎุกิจฺจาย สญฺญาย อตฺถิภาเวนฯ สุขุมสงฺขารานํ ตตฺถ สมาปตฺติยํ อวสิสฺสตายฯ นิโรโธวาติ สงฺขารานํ นิโรโธ เอวฯ
Kathaṃ samāpatti pattabbāti imāsu sattasu dhātūsu kā pakārā saññāsamāpatti nānā hutvā samāpajjitabbā. Tenāha ‘‘kīdisā samāpattiyo’’tiādi. Saññāya atthibhāvenāti paṭukiccāya saññāya atthibhāvena. Sukhumasaṅkhārānaṃ tattha samāpattiyaṃ avasissatāya. Nirodhovāti saṅkhārānaṃ nirodho eva.
สตฺตธาตุสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sattadhātusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๑. สตฺตธาตุสุตฺตํ • 1. Sattadhātusuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๑. สตฺตธาตุสุตฺตวณฺณนา • 1. Sattadhātusuttavaṇṇanā
