| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सम्मोहविनोदनी-अट्ठकथा • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(७.) सत्तकनिद्देसादिवण्णना
(7.) Sattakaniddesādivaṇṇanā
८०६. सत्तविधेन ञाणवत्थुनिद्देसे जातिपच्चया जरामरणन्तिआदिना नयेन पवत्तिनिवत्तिवसेन एकादससु पटिच्चसमुप्पादङ्गेसु एकेकस्मिं कालत्तयभेदतो पच्चवेक्खणञाणं वत्वा पुन ‘‘यम्पिस्स तं धम्मट्ठितिञाण’’न्ति एवं तदेव ञाणं सङ्खेपतो खयधम्मतादीहि पकारेहि वुत्तं। तत्थ जातिपच्चया जरामरणं, असति जातिया नत्थि जरामरणन्ति ञाणद्वयं पच्चुप्पन्नद्धानवसेन वुत्तं। अतीतम्पि अद्धानं, अनागतम्पि अद्धानन्ति एवं अतीते ञाणद्वयं, अनागते ञाणद्वयन्ति छ। तानि धम्मट्ठितिञाणेन सद्धिं सत्त। तत्थ धम्मट्ठितिञाणन्ति पच्चयाकारञाणं। पच्चयाकारो हि धम्मानं पवत्तिट्ठितिकारणत्ता धम्मट्ठितीति वुच्चति; तत्थ ञाणं धम्मट्ठितिञाणं। एतस्सेव छब्बिधस्स ञाणस्सेतं अधिवचनं। एवं एकेकस्मिं अङ्गे इमानि सत्त सत्त कत्वा एकादससु अङ्गेसु सत्तसत्तति होन्ति। तत्थ खयधम्मन्ति खयगमनसभावं। वयधम्मन्ति वयगमनसभावं। विरागधम्मन्ति विरज्जनसभावं। निरोधधम्मन्ति निरुज्झनसभावं। इमिना किं कथितं? अपरविपस्सनाय पुरिमविपस्सनासम्मसनं कथितं। तेन किं कथितं होति? सत्तक्खत्तुं विपस्सनापटिविपस्सना कथिता। पठमञाणेन हि सब्बसङ्खारे अनिच्चा दुक्खा अनत्ताति दिस्वा तं ञाणं दुतियेन दट्ठुं वट्टति, दुतियं ततियेन, ततियं चतुत्थेन, चतुत्थं पञ्चमेन, पञ्चमं छट्ठेन, छट्ठं सत्तमेन। एवं सत्त विपस्सनापटिविपस्सना कथिता होन्तीति।
806. Sattavidhena ñāṇavatthuniddese jātipaccayā jarāmaraṇantiādinā nayena pavattinivattivasena ekādasasu paṭiccasamuppādaṅgesu ekekasmiṃ kālattayabhedato paccavekkhaṇañāṇaṃ vatvā puna ‘‘yampissa taṃ dhammaṭṭhitiñāṇa’’nti evaṃ tadeva ñāṇaṃ saṅkhepato khayadhammatādīhi pakārehi vuttaṃ. Tattha jātipaccayā jarāmaraṇaṃ, asati jātiyā natthi jarāmaraṇanti ñāṇadvayaṃ paccuppannaddhānavasena vuttaṃ. Atītampi addhānaṃ, anāgatampi addhānanti evaṃ atīte ñāṇadvayaṃ, anāgate ñāṇadvayanti cha. Tāni dhammaṭṭhitiñāṇena saddhiṃ satta. Tattha dhammaṭṭhitiñāṇanti paccayākārañāṇaṃ. Paccayākāro hi dhammānaṃ pavattiṭṭhitikāraṇattā dhammaṭṭhitīti vuccati; tattha ñāṇaṃ dhammaṭṭhitiñāṇaṃ. Etasseva chabbidhassa ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ. Evaṃ ekekasmiṃ aṅge imāni satta satta katvā ekādasasu aṅgesu sattasattati honti. Tattha khayadhammanti khayagamanasabhāvaṃ. Vayadhammanti vayagamanasabhāvaṃ. Virāgadhammanti virajjanasabhāvaṃ. Nirodhadhammanti nirujjhanasabhāvaṃ. Iminā kiṃ kathitaṃ? Aparavipassanāya purimavipassanāsammasanaṃ kathitaṃ. Tena kiṃ kathitaṃ hoti? Sattakkhattuṃ vipassanāpaṭivipassanā kathitā. Paṭhamañāṇena hi sabbasaṅkhāre aniccā dukkhā anattāti disvā taṃ ñāṇaṃ dutiyena daṭṭhuṃ vaṭṭati, dutiyaṃ tatiyena, tatiyaṃ catutthena, catutthaṃ pañcamena, pañcamaṃ chaṭṭhena, chaṭṭhaṃ sattamena. Evaṃ satta vipassanāpaṭivipassanā kathitā hontīti.
सत्तकनिद्देसवण्णना।
Sattakaniddesavaṇṇanā.
८०७. अट्ठविधेन ञाणवत्थुनिद्देसे सोतापत्तिमग्गे पञ्ञाति सोतापत्तिमग्गम्हि पञ्ञा। इमिना सम्पयुत्तपञ्ञाव कथिता। सेसपदेसुपि एसेव नयोति।
807. Aṭṭhavidhena ñāṇavatthuniddese sotāpattimagge paññāti sotāpattimaggamhi paññā. Iminā sampayuttapaññāva kathitā. Sesapadesupi eseva nayoti.
अट्ठकनिद्देसवण्णना।
Aṭṭhakaniddesavaṇṇanā.
८०८. नवविधेन ञाणवत्थुनिद्देसे अनुपुब्बविहारसमापत्तीसूति अनुपुब्बविहारसङ्खातासु समापत्तीसु। तासं अनुपुब्बेन अनुपटिपाटिया विहारितब्बट्ठेन अनुपुब्बविहारता, समापज्जितब्बट्ठेन समापत्तिता दट्ठब्बा। तत्थ पठमज्झानसमापत्तिया पञ्ञातिआदयो अट्ठ सम्पयुत्तपञ्ञा वेदितब्बा । नवमा पच्चवेक्खणपञ्ञा। सा हि निरोधसमापत्तिं सन्ततो पणीततो पच्चवेक्खमानस्स पवत्तति। तेन वुत्तं – ‘‘सञ्ञावेदयितनिरोधसमापत्तिया वुट्ठितस्स पच्चवेक्खणञाण’’न्ति।
808. Navavidhena ñāṇavatthuniddese anupubbavihārasamāpattīsūti anupubbavihārasaṅkhātāsu samāpattīsu. Tāsaṃ anupubbena anupaṭipāṭiyā vihāritabbaṭṭhena anupubbavihāratā, samāpajjitabbaṭṭhena samāpattitā daṭṭhabbā. Tattha paṭhamajjhānasamāpattiyā paññātiādayo aṭṭha sampayuttapaññā veditabbā . Navamā paccavekkhaṇapaññā. Sā hi nirodhasamāpattiṃ santato paṇītato paccavekkhamānassa pavattati. Tena vuttaṃ – ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitassa paccavekkhaṇañāṇa’’nti.
नवकनिद्देसवण्णना।
Navakaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / विभङ्गपाळि • Vibhaṅgapāḷi / १६. ञाणविभङ्गो • 16. Ñāṇavibhaṅgo
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-मूलटीका • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / १६. ञाणविभङ्गो • 16. Ñāṇavibhaṅgo
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / विभङ्ग-अनुटीका • Vibhaṅga-anuṭīkā / १६. ञाणविभङ्गो • 16. Ñāṇavibhaṅgo
