| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
७. सत्तमनयो सम्पयुत्तेनविप्पयुत्तपदवण्णना
7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
३०६. इदानि सम्पयुत्तेनविप्पयुत्तपदं भाजेतुं वेदनाक्खन्धेनातिआदि आरद्धं। तत्रिदं लक्खणं – इमस्मिञ्हि वारे पुच्छाय उद्धटपदेन ये धम्मा सम्पयुत्ता, तेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता, तेसं खन्धादीहि विप्पयोगं पुच्छित्वा विस्सज्जनं कतं। तं पन रूपक्खन्धादीसु न युज्जति। रूपक्खन्धेन हि सम्पयुत्ता नाम नत्थि। तस्मा तञ्च अञ्ञानि च एवरूपानि पदानि इमस्मिं वारे न गहितानि। यानि पन पदानि धम्मधातुया सम्पयुत्ते धम्मे विञ्ञाणञ्च अञ्ञेन असम्मिस्सं दीपेन्ति, तानि इध गहितानि। तेसं इदमुद्दानं –
306. Idāni sampayuttenavippayuttapadaṃ bhājetuṃ vedanākkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – imasmiñhi vāre pucchāya uddhaṭapadena ye dhammā sampayuttā, tehi ye dhammā vippayuttā, tesaṃ khandhādīhi vippayogaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjati. Rūpakkhandhena hi sampayuttā nāma natthi. Tasmā tañca aññāni ca evarūpāni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana padāni dhammadhātuyā sampayutte dhamme viññāṇañca aññena asammissaṃ dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –
‘‘चत्तारो खन्धायतनञ्च एकं,
‘‘Cattāro khandhāyatanañca ekaṃ,
द्वे इन्द्रिया धातुपदानि सत्त।
Dve indriyā dhātupadāni satta;
तयो पटिच्चा अथ फस्ससत्तकं,
Tayo paṭiccā atha phassasattakaṃ,
तिके तयो सत्त महन्तरे च॥
Tike tayo satta mahantare ca.
‘‘एकं सवितक्कं, सविचारमेकं।
‘‘Ekaṃ savitakkaṃ, savicāramekaṃ;
युत्तं उपेक्खाय च एकमेवा’’ति॥
Yuttaṃ upekkhāya ca ekamevā’’ti.
परियोसाने – खन्धा चतुरोतिआदिनापि अयमेवत्थो सङ्गहितो। तत्थ यानि पदानि सदिसविस्सज्जनानि, तानि उप्पटिपाटियापि समोधानेत्वा तत्थ वेदनाक्खन्धादिका पञ्हा कता। तेसु एवं खन्धादिविभागो वेदितब्बो। वेदनाक्खन्धादिपञ्हे ताव – एकेनाति मनायतनेन। सत्तहीति विञ्ञाणधातूहि। केहिचीति धम्मायतने वेदनादीहि। विञ्ञाणधातुपञ्हे – ते धम्मा न केहिचीति ते पुच्छाय उद्धटपदं विञ्ञाणधातुं ठपेत्वा सेसा छ विञ्ञाणधातुधम्मा, रूपं, निब्बानञ्च। तेहि सब्बेसं खन्धायतनानं सङ्गहितत्ता न केहिचि खन्धेहि आयतनेहि वा विप्पयुत्ता। एकाय धातुयाति या या पुच्छाय उद्धटा होति ताय ताय।
Pariyosāne – khandhā caturotiādināpi ayamevattho saṅgahito. Tattha yāni padāni sadisavissajjanāni, tāni uppaṭipāṭiyāpi samodhānetvā tattha vedanākkhandhādikā pañhā katā. Tesu evaṃ khandhādivibhāgo veditabbo. Vedanākkhandhādipañhe tāva – ekenāti manāyatanena. Sattahīti viññāṇadhātūhi. Kehicīti dhammāyatane vedanādīhi. Viññāṇadhātupañhe – te dhammā na kehicīti te pucchāya uddhaṭapadaṃ viññāṇadhātuṃ ṭhapetvā sesā cha viññāṇadhātudhammā, rūpaṃ, nibbānañca. Tehi sabbesaṃ khandhāyatanānaṃ saṅgahitattā na kehici khandhehi āyatanehi vā vippayuttā. Ekāya dhātuyāti yā yā pucchāya uddhaṭā hoti tāya tāya.
३०९. उपेक्खिन्द्रियपञ्हे – पञ्चहीति उपेक्खासम्पयुत्ताहि चक्खुविञ्ञाणधातुआदीहि। इमिना नयेन सब्बत्थ पुच्छाय उद्धटपदेनेव सद्धिं विप्पयुत्तानं वसेन अत्थो वेदितब्बोति।
309. Upekkhindriyapañhe – pañcahīti upekkhāsampayuttāhi cakkhuviññāṇadhātuādīhi. Iminā nayena sabbattha pucchāya uddhaṭapadeneva saddhiṃ vippayuttānaṃ vasena attho veditabboti.
सम्पयुत्तेनविप्पयुत्तपदवण्णना।
Sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धातुकथापाळि • Dhātukathāpāḷi / ७. सम्पयुत्तेनविप्पयुत्तपदनिद्देसो • 7. Sampayuttenavippayuttapadaniddeso
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ७. सत्तमनयो सम्पयुत्तेनविप्पयुत्तपदवण्णना • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ७. सत्तमनयो सम्पयुत्तेनविप्पयुत्तपदवण्णना • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
