Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
౭. సత్తమనయో సమ్పయుత్తేనవిప్పయుత్తపదవణ్ణనా
7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
౩౦౬. తేహి సముదయసచ్చాదీహి ఖన్ధత్తయఖన్ధేకదేసాదికే సమ్పయుత్తే సతిపి, సమ్పయుత్తేహి చ విప్పయుత్తే రూపనిబ్బానాదికే తదఞ్ఞధమ్మే సతిపి విప్పయోగాభావతో. సఙ్ఖేపేన వుత్తమత్థం విత్థారేన దస్సేతుం ‘‘న హీ’’తిఆది వుత్తం. తతో లోభసహగతచిత్తుప్పాదతో అఞ్ఞధమ్మానం అవసిట్ఠానం కుసలాకుసలాబ్యాకతధమ్మానం ఖన్ధాదీసు కేనచి విప్పయోగో న హి అత్థి ఖన్ధపఞ్చకాదీనం సఙ్గణ్హనతో తేసం. తే ఏవ చిత్తుప్పాదాతి తే లోభసహగతచిత్తుప్పాదా ఏవ. తదఞ్ఞధమ్మానన్తి తదఞ్ఞధమ్మానమ్పీతి పి-సద్దలోపో దట్ఠబ్బో. తథాతి ఇమినా న చ తే ఏవ ధమ్మా అడ్ఢదుతియాయతనధాతుయో, అథ ఖో తే చ తతో అఞ్ఞే చాతి ఇమమత్థం ఉపసంహరతి.
306. Tehi samudayasaccādīhi khandhattayakhandhekadesādike sampayutte satipi, sampayuttehi ca vippayutte rūpanibbānādike tadaññadhamme satipi vippayogābhāvato. Saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ. Tato lobhasahagatacittuppādato aññadhammānaṃ avasiṭṭhānaṃ kusalākusalābyākatadhammānaṃ khandhādīsu kenaci vippayogo na hi atthi khandhapañcakādīnaṃ saṅgaṇhanato tesaṃ. Te eva cittuppādāti te lobhasahagatacittuppādā eva. Tadaññadhammānanti tadaññadhammānampīti pi-saddalopo daṭṭhabbo. Tathāti iminā na ca te eva dhammā aḍḍhadutiyāyatanadhātuyo, atha kho te ca tato aññe cāti imamatthaṃ upasaṃharati.
నను తదఞ్ఞభావతో ఏవ తేహి ఇతరేసం విప్పయోగో సిద్ధోతి ఆహ ‘‘న చా’’తిఆది. తదఞ్ఞసముదాయేహీతి తతో లోభసహగతచిత్తుప్పాదతో అఞ్ఞసముదాయేహి అఞ్ఞే లోభసహగతా ధమ్మా విప్పయుత్తా న హోన్తి. కస్మా? సముదాయే…పే॰… విప్పయోగాభావతో. తస్సత్థో – సముదాయేన లోభసహగతతదఞ్ఞధమ్మరాసినా ఏకదేసానం లోభసహగతధమ్మానం విప్పయోగాభావతో, తథా యే ఏకదేసా హుత్వా అఞ్ఞేసం అవయవానం సముదాయభూతా, తేసఞ్చ సముదాయేన విప్పయోగాభావతోతి. అనేన సముదాయేన అవయవస్స సముదాయస్స అవయవేన చ తస్స న విప్పయోగో, అవయవస్సేవ పన అవయవేనాతి దస్సేతి. ఏస నయోతి య్వాయం సముదయసచ్చే వుత్తో విధి, ఏసేవ మగ్గసచ్చసుఖిన్ద్రియాదీసు అరూపక్ఖన్ధేకదేసత్తా తేసన్తి దస్సేతి. నిరవసేసేసూతి అబహికతవితక్కేసు. వితక్కో హి సముదాయతో అబహికతో. ‘‘సో హి సముదాయో’’తిఆదికో వుత్తనయో లబ్భతీతి ఆహ ‘‘అగ్గహణే కారణం న దిస్సతీ’’తి.
Nanu tadaññabhāvato eva tehi itaresaṃ vippayogo siddhoti āha ‘‘na cā’’tiādi. Tadaññasamudāyehīti tato lobhasahagatacittuppādato aññasamudāyehi aññe lobhasahagatā dhammā vippayuttā na honti. Kasmā? Samudāye…pe… vippayogābhāvato. Tassattho – samudāyena lobhasahagatatadaññadhammarāsinā ekadesānaṃ lobhasahagatadhammānaṃ vippayogābhāvato, tathā ye ekadesā hutvā aññesaṃ avayavānaṃ samudāyabhūtā, tesañca samudāyena vippayogābhāvatoti. Anena samudāyena avayavassa samudāyassa avayavena ca tassa na vippayogo, avayavasseva pana avayavenāti dasseti. Esa nayoti yvāyaṃ samudayasacce vutto vidhi, eseva maggasaccasukhindriyādīsu arūpakkhandhekadesattā tesanti dasseti. Niravasesesūti abahikatavitakkesu. Vitakko hi samudāyato abahikato. ‘‘So hi samudāyo’’tiādiko vuttanayo labbhatīti āha ‘‘aggahaṇe kāraṇaṃ na dissatī’’ti.
అఞ్ఞేసుపి సముదయసచ్చాదీసు విస్సజ్జనస్స…పే॰… దట్ఠబ్బం, యతో సముదయసచ్చాది ఇధ న గహితన్తి అధిప్పాయో. సమ్పయుత్తాధికారతో ‘‘అఞ్ఞేనా’’తి పదం సమ్పయుత్తతో అఞ్ఞం వదతీతి ఆహ ‘‘అసమ్పయుత్తేన అసమ్మిస్సన్తి అత్థో’’తి. ఇదాని బ్యతిరేకేనపి తమత్థం పతిట్ఠాపేతుం ‘‘అదుక్ఖమసుఖా…పే॰… గహితానీ’’తి వుత్తం. ఏతేన లక్ఖణేనాతి ‘‘అసమ్పయుత్తేన అసమ్మిస్స’’న్తి వుత్తలక్ఖణేన. చిత్తన్తి ‘‘చిత్తేహి ధమ్మేహి యే ధమ్మా’’తి పఞ్హం ఉపలక్ఖేతి. సహయుత్తపదేహి సత్తాతి ‘‘చేతసికేహి ధమ్మేహి యే ధమ్మా’’తిఆదినా చిత్తేన సహయుత్తే ధమ్మే దీపేన్తేహి పదేహి ఆగతా సత్త పఞ్హా. తిణ్ణం తికపదానమగ్గహణేన ఊనోతి కత్వా. యే సన్ధాయ ‘‘తికే తయో’’తి వుత్తం. తం పన వేదనాపీతిత్తికేసు పచ్ఛిమం, వితక్కత్తికే పఠమన్తి పదత్తయం వేదితబ్బం.
Aññesupi samudayasaccādīsu vissajjanassa…pe… daṭṭhabbaṃ, yato samudayasaccādi idha na gahitanti adhippāyo. Sampayuttādhikārato ‘‘aññenā’’ti padaṃ sampayuttato aññaṃ vadatīti āha ‘‘asampayuttena asammissanti attho’’ti. Idāni byatirekenapi tamatthaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘adukkhamasukhā…pe… gahitānī’’ti vuttaṃ. Etena lakkhaṇenāti ‘‘asampayuttena asammissa’’nti vuttalakkhaṇena. Cittanti ‘‘cittehi dhammehi ye dhammā’’ti pañhaṃ upalakkheti. Sahayuttapadehi sattāti ‘‘cetasikehi dhammehi ye dhammā’’tiādinā cittena sahayutte dhamme dīpentehi padehi āgatā satta pañhā. Tiṇṇaṃ tikapadānamaggahaṇena ūnoti katvā. Ye sandhāya ‘‘tike tayo’’ti vuttaṃ. Taṃ pana vedanāpītittikesu pacchimaṃ, vitakkattike paṭhamanti padattayaṃ veditabbaṃ.
౩౦౯. ఉద్ధటపదేన పకాసియమానా అత్థా అభేదోపచారేన ‘‘ఉద్ధటపద’’న్తి వుత్తాతి ఆహ ‘‘ఉద్ధటపదేన సమ్పయుత్తేహీ’’తి. తేన చ యథావుత్తేన ఉద్ధటపదేన. మనేన యుత్తాతి ఏత్థ మననమత్తత్తా మనోధాతు ‘‘మనో’’తి వుత్తాతి ఆహ ‘‘మనోధాతుయా ఏకన్తసమ్పయుత్తా’’తి.
309. Uddhaṭapadena pakāsiyamānā atthā abhedopacārena ‘‘uddhaṭapada’’nti vuttāti āha ‘‘uddhaṭapadena sampayuttehī’’ti. Tena ca yathāvuttena uddhaṭapadena. Manena yuttāti ettha mananamattattā manodhātu ‘‘mano’’ti vuttāti āha ‘‘manodhātuyā ekantasampayuttā’’ti.
సత్తమనయసమ్పయుత్తేనవిప్పయుత్తపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sattamanayasampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధాతుకథాపాళి • Dhātukathāpāḷi / ౭. సమ్పయుత్తేనవిప్పయుత్తపదనిద్దేసో • 7. Sampayuttenavippayuttapadaniddeso
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ౭. సత్తమనయో సమ్పయుత్తేనవిప్పయుత్తపదవణ్ణనా • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ౭. సత్తమనయో సమ్పయుత్తేనవిప్పయుత్తపదవణ్ణనా • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā