| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๗. สตฺตมนโย สมฺปยุเตฺตนวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา
7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
๓๐๖. อิทานิ สมฺปยุเตฺตนวิปฺปยุตฺตปทํ ภาเชตุํ เวทนากฺขเนฺธนาติอาทิ อารทฺธํฯ ตตฺริทํ ลกฺขณํ – อิมสฺมิญฺหิ วาเร ปุจฺฉาย อุทฺธฎปเทน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตสํ ขนฺธาทีหิ วิปฺปโยคํ ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชนํ กตํฯ ตํ ปน รูปกฺขนฺธาทีสุ น ยุชฺชติฯ รูปกฺขเนฺธน หิ สมฺปยุตฺตา นาม นตฺถิฯ ตสฺมา ตญฺจ อญฺญานิ จ เอวรูปานิ ปทานิ อิมสฺมิํ วาเร น คหิตานิฯ ยานิ ปน ปทานิ ธมฺมธาตุยา สมฺปยุเตฺต ธเมฺม วิญฺญาณญฺจ อเญฺญน อสมฺมิสฺสํ ทีเปนฺติ, ตานิ อิธ คหิตานิฯ เตสํ อิทมุทฺทานํ –
306. Idāni sampayuttenavippayuttapadaṃ bhājetuṃ vedanākkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – imasmiñhi vāre pucchāya uddhaṭapadena ye dhammā sampayuttā, tehi ye dhammā vippayuttā, tesaṃ khandhādīhi vippayogaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjati. Rūpakkhandhena hi sampayuttā nāma natthi. Tasmā tañca aññāni ca evarūpāni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana padāni dhammadhātuyā sampayutte dhamme viññāṇañca aññena asammissaṃ dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –
‘‘จตฺตาโร ขนฺธายตนญฺจ เอกํ,
‘‘Cattāro khandhāyatanañca ekaṃ,
เทฺว อินฺทฺริยา ธาตุปทานิ สตฺต;
Dve indriyā dhātupadāni satta;
ตโย ปฎิจฺจา อถ ผสฺสสตฺตกํ,
Tayo paṭiccā atha phassasattakaṃ,
ติเก ตโย สตฺต มหนฺตเร จฯ
Tike tayo satta mahantare ca.
‘‘เอกํ สวิตกฺกํ, สวิจารเมกํ;
‘‘Ekaṃ savitakkaṃ, savicāramekaṃ;
ยุตฺตํ อุเปกฺขาย จ เอกเมวา’’ติฯ
Yuttaṃ upekkhāya ca ekamevā’’ti.
ปริโยสาเน – ขนฺธา จตุโรติอาทินาปิ อยเมวโตฺถ สงฺคหิโตฯ ตตฺถ ยานิ ปทานิ สทิสวิสฺสชฺชนานิ, ตานิ อุปฺปฎิปาฎิยาปิ สโมธาเนตฺวา ตตฺถ เวทนากฺขนฺธาทิกา ปญฺหา กตาฯ เตสุ เอวํ ขนฺธาทิวิภาโค เวทิตโพฺพฯ เวทนากฺขนฺธาทิปเญฺห ตาว – เอเกนาติ มนายตเนนฯ สตฺตหีติ วิญฺญาณธาตูหิฯ เกหิจีติ ธมฺมายตเน เวทนาทีหิฯ วิญฺญาณธาตุปเญฺห – เต ธมฺมา น เกหิจีติ เต ปุจฺฉาย อุทฺธฎปทํ วิญฺญาณธาตุํ ฐเปตฺวา เสสา ฉ วิญฺญาณธาตุธมฺมา, รูปํ, นิพฺพานญฺจฯ เตหิ สเพฺพสํ ขนฺธายตนานํ สงฺคหิตตฺตา น เกหิจิ ขเนฺธหิ อายตเนหิ วา วิปฺปยุตฺตาฯ เอกาย ธาตุยาติ ยา ยา ปุจฺฉาย อุทฺธฎา โหติ ตาย ตายฯ
Pariyosāne – khandhā caturotiādināpi ayamevattho saṅgahito. Tattha yāni padāni sadisavissajjanāni, tāni uppaṭipāṭiyāpi samodhānetvā tattha vedanākkhandhādikā pañhā katā. Tesu evaṃ khandhādivibhāgo veditabbo. Vedanākkhandhādipañhe tāva – ekenāti manāyatanena. Sattahīti viññāṇadhātūhi. Kehicīti dhammāyatane vedanādīhi. Viññāṇadhātupañhe – te dhammā na kehicīti te pucchāya uddhaṭapadaṃ viññāṇadhātuṃ ṭhapetvā sesā cha viññāṇadhātudhammā, rūpaṃ, nibbānañca. Tehi sabbesaṃ khandhāyatanānaṃ saṅgahitattā na kehici khandhehi āyatanehi vā vippayuttā. Ekāya dhātuyāti yā yā pucchāya uddhaṭā hoti tāya tāya.
๓๐๙. อุเปกฺขินฺทฺริยปเญฺห – ปญฺจหีติ อุเปกฺขาสมฺปยุตฺตาหิ จกฺขุวิญฺญาณธาตุอาทีหิฯ อิมินา นเยน สพฺพตฺถ ปุจฺฉาย อุทฺธฎปเทเนว สทฺธิํ วิปฺปยุตฺตานํ วเสน อโตฺถ เวทิตโพฺพติฯ
309. Upekkhindriyapañhe – pañcahīti upekkhāsampayuttāhi cakkhuviññāṇadhātuādīhi. Iminā nayena sabbattha pucchāya uddhaṭapadeneva saddhiṃ vippayuttānaṃ vasena attho veditabboti.
สมฺปยุเตฺตนวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนาฯ
Sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธาตุกถาปาฬิ • Dhātukathāpāḷi / ๗. สมฺปยุเตฺตนวิปฺปยุตฺตปทนิเทฺทโส • 7. Sampayuttenavippayuttapadaniddeso
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๗. สตฺตมนโย สมฺปยุเตฺตนวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ๗. สตฺตมนโย สมฺปยุเตฺตนวิปฺปยุตฺตปทวณฺณนา • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
