Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
೭. ಸತ್ತಮನಯೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪದವಣ್ಣನಾ
7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
೩೦೬. ತೇಹಿ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಾದೀಹಿ ಖನ್ಧತ್ತಯಖನ್ಧೇಕದೇಸಾದಿಕೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಸತಿಪಿ, ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹಿ ಚ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇ ರೂಪನಿಬ್ಬಾನಾದಿಕೇ ತದಞ್ಞಧಮ್ಮೇ ಸತಿಪಿ ವಿಪ್ಪಯೋಗಾಭಾವತೋ। ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತೋ ಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದತೋ ಅಞ್ಞಧಮ್ಮಾನಂ ಅವಸಿಟ್ಠಾನಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಧಮ್ಮಾನಂ ಖನ್ಧಾದೀಸು ಕೇನಚಿ ವಿಪ್ಪಯೋಗೋ ನ ಹಿ ಅತ್ಥಿ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹನತೋ ತೇಸಂ। ತೇ ಏವ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾತಿ ತೇ ಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಏವ। ತದಞ್ಞಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ತದಞ್ಞಧಮ್ಮಾನಮ್ಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದಲೋಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಥಾತಿ ಇಮಿನಾ ನ ಚ ತೇ ಏವ ಧಮ್ಮಾ ಅಡ್ಢದುತಿಯಾಯತನಧಾತುಯೋ, ಅಥ ಖೋ ತೇ ಚ ತತೋ ಅಞ್ಞೇ ಚಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಉಪಸಂಹರತಿ।
306. Tehi samudayasaccādīhi khandhattayakhandhekadesādike sampayutte satipi, sampayuttehi ca vippayutte rūpanibbānādike tadaññadhamme satipi vippayogābhāvato. Saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ. Tato lobhasahagatacittuppādato aññadhammānaṃ avasiṭṭhānaṃ kusalākusalābyākatadhammānaṃ khandhādīsu kenaci vippayogo na hi atthi khandhapañcakādīnaṃ saṅgaṇhanato tesaṃ. Te eva cittuppādāti te lobhasahagatacittuppādā eva. Tadaññadhammānanti tadaññadhammānampīti pi-saddalopo daṭṭhabbo. Tathāti iminā na ca te eva dhammā aḍḍhadutiyāyatanadhātuyo, atha kho te ca tato aññe cāti imamatthaṃ upasaṃharati.
ನನು ತದಞ್ಞಭಾವತೋ ಏವ ತೇಹಿ ಇತರೇಸಂ ವಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಸಿದ್ಧೋತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಚಾ’’ತಿಆದಿ। ತದಞ್ಞಸಮುದಾಯೇಹೀತಿ ತತೋ ಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದತೋ ಅಞ್ಞಸಮುದಾಯೇಹಿ ಅಞ್ಞೇ ಲೋಭಸಹಗತಾ ಧಮ್ಮಾ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಾ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಸಮುದಾಯೇ…ಪೇ॰… ವಿಪ್ಪಯೋಗಾಭಾವತೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಮುದಾಯೇನ ಲೋಭಸಹಗತತದಞ್ಞಧಮ್ಮರಾಸಿನಾ ಏಕದೇಸಾನಂ ಲೋಭಸಹಗತಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಪ್ಪಯೋಗಾಭಾವತೋ, ತಥಾ ಯೇ ಏಕದೇಸಾ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಅವಯವಾನಂ ಸಮುದಾಯಭೂತಾ, ತೇಸಞ್ಚ ಸಮುದಾಯೇನ ವಿಪ್ಪಯೋಗಾಭಾವತೋತಿ। ಅನೇನ ಸಮುದಾಯೇನ ಅವಯವಸ್ಸ ಸಮುದಾಯಸ್ಸ ಅವಯವೇನ ಚ ತಸ್ಸ ನ ವಿಪ್ಪಯೋಗೋ, ಅವಯವಸ್ಸೇವ ಪನ ಅವಯವೇನಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏಸ ನಯೋತಿ ಯ್ವಾಯಂ ಸಮುದಯಸಚ್ಚೇ ವುತ್ತೋ ವಿಧಿ, ಏಸೇವ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀಸು ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧೇಕದೇಸತ್ತಾ ತೇಸನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಿರವಸೇಸೇಸೂತಿ ಅಬಹಿಕತವಿತಕ್ಕೇಸು। ವಿತಕ್ಕೋ ಹಿ ಸಮುದಾಯತೋ ಅಬಹಿಕತೋ। ‘‘ಸೋ ಹಿ ಸಮುದಾಯೋ’’ತಿಆದಿಕೋ ವುತ್ತನಯೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಗ್ಗಹಣೇ ಕಾರಣಂ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
Nanu tadaññabhāvato eva tehi itaresaṃ vippayogo siddhoti āha ‘‘na cā’’tiādi. Tadaññasamudāyehīti tato lobhasahagatacittuppādato aññasamudāyehi aññe lobhasahagatā dhammā vippayuttā na honti. Kasmā? Samudāye…pe… vippayogābhāvato. Tassattho – samudāyena lobhasahagatatadaññadhammarāsinā ekadesānaṃ lobhasahagatadhammānaṃ vippayogābhāvato, tathā ye ekadesā hutvā aññesaṃ avayavānaṃ samudāyabhūtā, tesañca samudāyena vippayogābhāvatoti. Anena samudāyena avayavassa samudāyassa avayavena ca tassa na vippayogo, avayavasseva pana avayavenāti dasseti. Esa nayoti yvāyaṃ samudayasacce vutto vidhi, eseva maggasaccasukhindriyādīsu arūpakkhandhekadesattā tesanti dasseti. Niravasesesūti abahikatavitakkesu. Vitakko hi samudāyato abahikato. ‘‘So hi samudāyo’’tiādiko vuttanayo labbhatīti āha ‘‘aggahaṇe kāraṇaṃ na dissatī’’ti.
ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಾದೀಸು ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಸ್ಸ…ಪೇ॰… ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ಯತೋ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಾದಿ ಇಧ ನ ಗಹಿತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಧಿಕಾರತೋ ‘‘ಅಞ್ಞೇನಾ’’ತಿ ಪದಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ವದತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ಬ್ಯತಿರೇಕೇನಪಿ ತಮತ್ಥಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತುಂ ‘‘ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ…ಪೇ॰… ಗಹಿತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತೇನ ಲಕ್ಖಣೇನಾತಿ ‘‘ಅಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇನ। ಚಿತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಚಿತ್ತೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಪಞ್ಹಂ ಉಪಲಕ್ಖೇತಿ। ಸಹಯುತ್ತಪದೇಹಿ ಸತ್ತಾತಿ ‘‘ಚೇತಸಿಕೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸಹಯುತ್ತೇ ಧಮ್ಮೇ ದೀಪೇನ್ತೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಆಗತಾ ಸತ್ತ ಪಞ್ಹಾ। ತಿಣ್ಣಂ ತಿಕಪದಾನಮಗ್ಗಹಣೇನ ಊನೋತಿ ಕತ್ವಾ। ಯೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತಿಕೇ ತಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ಪನ ವೇದನಾಪೀತಿತ್ತಿಕೇಸು ಪಚ್ಛಿಮಂ, ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕೇ ಪಠಮನ್ತಿ ಪದತ್ತಯಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Aññesupi samudayasaccādīsu vissajjanassa…pe… daṭṭhabbaṃ, yato samudayasaccādi idha na gahitanti adhippāyo. Sampayuttādhikārato ‘‘aññenā’’ti padaṃ sampayuttato aññaṃ vadatīti āha ‘‘asampayuttena asammissanti attho’’ti. Idāni byatirekenapi tamatthaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘adukkhamasukhā…pe… gahitānī’’ti vuttaṃ. Etena lakkhaṇenāti ‘‘asampayuttena asammissa’’nti vuttalakkhaṇena. Cittanti ‘‘cittehi dhammehi ye dhammā’’ti pañhaṃ upalakkheti. Sahayuttapadehi sattāti ‘‘cetasikehi dhammehi ye dhammā’’tiādinā cittena sahayutte dhamme dīpentehi padehi āgatā satta pañhā. Tiṇṇaṃ tikapadānamaggahaṇena ūnoti katvā. Ye sandhāya ‘‘tike tayo’’ti vuttaṃ. Taṃ pana vedanāpītittikesu pacchimaṃ, vitakkattike paṭhamanti padattayaṃ veditabbaṃ.
೩೦೯. ಉದ್ಧಟಪದೇನ ಪಕಾಸಿಯಮಾನಾ ಅತ್ಥಾ ಅಭೇದೋಪಚಾರೇನ ‘‘ಉದ್ಧಟಪದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಉದ್ಧಟಪದೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಹೀ’’ತಿ। ತೇನ ಚ ಯಥಾವುತ್ತೇನ ಉದ್ಧಟಪದೇನ। ಮನೇನ ಯುತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಮನನಮತ್ತತ್ತಾ ಮನೋಧಾತು ‘‘ಮನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಮನೋಧಾತುಯಾ ಏಕನ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ’’ತಿ।
309. Uddhaṭapadena pakāsiyamānā atthā abhedopacārena ‘‘uddhaṭapada’’nti vuttāti āha ‘‘uddhaṭapadena sampayuttehī’’ti. Tena ca yathāvuttena uddhaṭapadena. Manena yuttāti ettha mananamattattā manodhātu ‘‘mano’’ti vuttāti āha ‘‘manodhātuyā ekantasampayuttā’’ti.
ಸತ್ತಮನಯಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sattamanayasampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಾತುಕಥಾಪಾಳಿ • Dhātukathāpāḷi / ೭. ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪದನಿದ್ದೇಸೋ • 7. Sampayuttenavippayuttapadaniddeso
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ೭. ಸತ್ತಮನಯೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪದವಣ್ಣನಾ • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೭. ಸತ್ತಮನಯೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪದವಣ್ಣನಾ • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā