| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
7. සත්‌තමනයො සම්‌පයුත්‌තෙනවිප්‌පයුත්‌තපදවණ්‌ණනා
7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
306. තෙහි සමුදයසච්‌චාදීහි ඛන්‌ධත්‌තයඛන්‌ධෙකදෙසාදිකෙ සම්‌පයුත්‌තෙ සතිපි, සම්‌පයුත්‌තෙහි ච විප්‌පයුත්‌තෙ රූපනිබ්‌බානාදිකෙ තදඤ්‌ඤධම්‌මෙ සතිපි විප්‌පයොගාභාවතො. සඞ්‌ඛෙපෙන වුත්‌තමත්‌ථං විත්‌ථාරෙන දස්‌සෙතුං ‘‘න හී’’තිආදි වුත්‌තං. තතො ලොභසහගතචිත්‌තුප්‌පාදතො අඤ්‌ඤධම්‌මානං අවසිට්‌ඨානං කුසලාකුසලාබ්‍යාකතධම්‌මානං ඛන්‌ධාදීසු කෙනචි විප්‌පයොගො න හි අත්‌ථි ඛන්‌ධපඤ්‌චකාදීනං සඞ්‌ගණ්‌හනතො තෙසං. තෙ එව චිත්‌තුප්‌පාදාති තෙ ලොභසහගතචිත්‌තුප්‌පාදා එව. තදඤ්‌ඤධම්‌මානන්‌ති තදඤ්‌ඤධම්‌මානම්‌පීති පි-සද්‌දලොපො දට්‌ඨබ්‌බො. තථාති ඉමිනා න ච තෙ එව ධම්‌මා අඩ්‌ඪදුතියායතනධාතුයො, අථ ඛො තෙ ච තතො අඤ්‌ඤෙ චාති ඉමමත්‌ථං උපසංහරති.
306. Tehi samudayasaccādīhi khandhattayakhandhekadesādike sampayutte satipi, sampayuttehi ca vippayutte rūpanibbānādike tadaññadhamme satipi vippayogābhāvato. Saṅkhepena vuttamatthaṃ vitthārena dassetuṃ ‘‘na hī’’tiādi vuttaṃ. Tato lobhasahagatacittuppādato aññadhammānaṃ avasiṭṭhānaṃ kusalākusalābyākatadhammānaṃ khandhādīsu kenaci vippayogo na hi atthi khandhapañcakādīnaṃ saṅgaṇhanato tesaṃ. Te eva cittuppādāti te lobhasahagatacittuppādā eva. Tadaññadhammānanti tadaññadhammānampīti pi-saddalopo daṭṭhabbo. Tathāti iminā na ca te eva dhammā aḍḍhadutiyāyatanadhātuyo, atha kho te ca tato aññe cāti imamatthaṃ upasaṃharati.
නනු තදඤ්‌ඤභාවතො එව තෙහි ඉතරෙසං විප්‌පයොගො සිද්‌ධොති ආහ ‘‘න චා’’තිආදි. තදඤ්‌ඤසමුදායෙහීති තතො ලොභසහගතචිත්‌තුප්‌පාදතො අඤ්‌ඤසමුදායෙහි අඤ්‌ඤෙ ලොභසහගතා ධම්‌මා විප්‌පයුත්‌තා න හොන්‌ති. කස්‌මා? සමුදායෙ…පෙ.… විප්‌පයොගාභාවතො. තස්‌සත්‌ථො – සමුදායෙන ලොභසහගතතදඤ්‌ඤධම්‌මරාසිනා එකදෙසානං ලොභසහගතධම්‌මානං විප්‌පයොගාභාවතො, තථා යෙ එකදෙසා හුත්‌වා අඤ්‌ඤෙසං අවයවානං සමුදායභූතා, තෙසඤ්‌ච සමුදායෙන විප්‌පයොගාභාවතොති. අනෙන සමුදායෙන අවයවස්‌ස සමුදායස්‌ස අවයවෙන ච තස්‌ස න විප්‌පයොගො, අවයවස්‌සෙව පන අවයවෙනාති දස්‌සෙති. එස නයොති ය්‌වායං සමුදයසච්‌චෙ වුත්‌තො විධි, එසෙව මග්‌ගසච්‌චසුඛින්‌ද්‍රියාදීසු අරූපක්‌ඛන්‌ධෙකදෙසත්‌තා තෙසන්‌ති දස්‌සෙති. නිරවසෙසෙසූති අබහිකතවිතක්‌කෙසු. විතක්‌කො හි සමුදායතො අබහිකතො. ‘‘සො හි සමුදායො’’තිආදිකො වුත්‌තනයො ලබ්‌භතීති ආහ ‘‘අග්‌ගහණෙ කාරණං න දිස්‌සතී’’ති.
Nanu tadaññabhāvato eva tehi itaresaṃ vippayogo siddhoti āha ‘‘na cā’’tiādi. Tadaññasamudāyehīti tato lobhasahagatacittuppādato aññasamudāyehi aññe lobhasahagatā dhammā vippayuttā na honti. Kasmā? Samudāye…pe… vippayogābhāvato. Tassattho – samudāyena lobhasahagatatadaññadhammarāsinā ekadesānaṃ lobhasahagatadhammānaṃ vippayogābhāvato, tathā ye ekadesā hutvā aññesaṃ avayavānaṃ samudāyabhūtā, tesañca samudāyena vippayogābhāvatoti. Anena samudāyena avayavassa samudāyassa avayavena ca tassa na vippayogo, avayavasseva pana avayavenāti dasseti. Esa nayoti yvāyaṃ samudayasacce vutto vidhi, eseva maggasaccasukhindriyādīsu arūpakkhandhekadesattā tesanti dasseti. Niravasesesūti abahikatavitakkesu. Vitakko hi samudāyato abahikato. ‘‘So hi samudāyo’’tiādiko vuttanayo labbhatīti āha ‘‘aggahaṇe kāraṇaṃ na dissatī’’ti.
අඤ්‌ඤෙසුපි සමුදයසච්‌චාදීසු විස්‌සජ්‌ජනස්‌ස…පෙ.… දට්‌ඨබ්‌බං, යතො සමුදයසච්‌චාදි ඉධ න ගහිතන්‌ති අධිප්‌පායො. සම්‌පයුත්‌තාධිකාරතො ‘‘අඤ්‌ඤෙනා’’ති පදං සම්‌පයුත්‌තතො අඤ්‌ඤං වදතීති ආහ ‘‘අසම්‌පයුත්‌තෙන අසම්‌මිස්‌සන්‌ති අත්‌ථො’’ති. ඉදානි බ්‍යතිරෙකෙනපි තමත්‌ථං පතිට්‌ඨාපෙතුං ‘‘අදුක්‌ඛමසුඛා…පෙ.… ගහිතානී’’ති වුත්‌තං. එතෙන ලක්‌ඛණෙනාති ‘‘අසම්‌පයුත්‌තෙන අසම්‌මිස්‌ස’’න්‌ති වුත්‌තලක්‌ඛණෙන. චිත්‌තන්‌ති ‘‘චිත්‌තෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා’’ති පඤ්‌හං උපලක්‌ඛෙති. සහයුත්‌තපදෙහි සත්‌තාති ‘‘චෙතසිකෙහි ධම්‌මෙහි යෙ ධම්‌මා’’තිආදිනා චිත්‌තෙන සහයුත්‌තෙ ධම්‌මෙ දීපෙන්‌තෙහි පදෙහි ආගතා සත්‌ත පඤ්‌හා. තිණ්‌ණං තිකපදානමග්‌ගහණෙන ඌනොති කත්‌වා. යෙ සන්‌ධාය ‘‘තිකෙ තයො’’ති වුත්‌තං. තං පන වෙදනාපීතිත්‌තිකෙසු පච්‌ඡිමං, විතක්‌කත්‌තිකෙ පඨමන්‌ති පදත්‌තයං වෙදිතබ්‌බං.
Aññesupi samudayasaccādīsu vissajjanassa…pe… daṭṭhabbaṃ, yato samudayasaccādi idha na gahitanti adhippāyo. Sampayuttādhikārato ‘‘aññenā’’ti padaṃ sampayuttato aññaṃ vadatīti āha ‘‘asampayuttena asammissanti attho’’ti. Idāni byatirekenapi tamatthaṃ patiṭṭhāpetuṃ ‘‘adukkhamasukhā…pe… gahitānī’’ti vuttaṃ. Etena lakkhaṇenāti ‘‘asampayuttena asammissa’’nti vuttalakkhaṇena. Cittanti ‘‘cittehi dhammehi ye dhammā’’ti pañhaṃ upalakkheti. Sahayuttapadehi sattāti ‘‘cetasikehi dhammehi ye dhammā’’tiādinā cittena sahayutte dhamme dīpentehi padehi āgatā satta pañhā. Tiṇṇaṃ tikapadānamaggahaṇena ūnoti katvā. Ye sandhāya ‘‘tike tayo’’ti vuttaṃ. Taṃ pana vedanāpītittikesu pacchimaṃ, vitakkattike paṭhamanti padattayaṃ veditabbaṃ.
309. උද්‌ධටපදෙන පකාසියමානා අත්‌ථා අභෙදොපචාරෙන ‘‘උද්‌ධටපද’’න්‌ති වුත්‌තාති ආහ ‘‘උද්‌ධටපදෙන සම්‌පයුත්‌තෙහී’’ති. තෙන ච යථාවුත්‌තෙන උද්‌ධටපදෙන. මනෙන යුත්‌තාති එත්‌ථ මනනමත්‌තත්‌තා මනොධාතු ‘‘මනො’’ති වුත්‌තාති ආහ ‘‘මනොධාතුයා එකන්‌තසම්‌පයුත්‌තා’’ති.
309. Uddhaṭapadena pakāsiyamānā atthā abhedopacārena ‘‘uddhaṭapada’’nti vuttāti āha ‘‘uddhaṭapadena sampayuttehī’’ti. Tena ca yathāvuttena uddhaṭapadena. Manena yuttāti ettha mananamattattā manodhātu ‘‘mano’’ti vuttāti āha ‘‘manodhātuyā ekantasampayuttā’’ti.
සත්‌තමනයසම්‌පයුත්‌තෙනවිප්‌පයුත්‌තපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sattamanayasampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 7. සම්‌පයුත්‌තෙනවිප්‌පයුත්‌තපදනිද්‌දෙසො • 7. Sampayuttenavippayuttapadaniddeso
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 7. සත්‌තමනයො සම්‌පයුත්‌තෙනවිප්‌පයුත්‌තපදවණ්‌ණනා • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 7. සත්‌තමනයො සම්‌පයුත්‌තෙනවිප්‌පයුත්‌තපදවණ්‌ණනා • 7. Sattamanayo sampayuttenavippayuttapadavaṇṇanā
