| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
७. सत्तमसिक्खापदवण्णना
7. Sattamasikkhāpadavaṇṇanā
८२०-८२२. ‘‘नगरं अतिहरन्ती’’ति पाठो। ‘‘नगरद्वारे अतिहरन्ती’’ति कत्थचि, तत्थ द्वारेनाति अत्थो। अयमेव वा पाठो। तं पुब्बापरविरुद्धन्ति ‘‘पुनपि वुत्त’’न्ति वुत्तं वादं सन्धाय, न ततो पुब्बे तत्थ वुत्तं वादं। एत्थ ‘‘मातरम्पि विञ्ञापेत्वाति वचनेन विरुज्झती’’ति लिखितं, तं दुल्लिखितं, न हि तेन विरोधं सन्धाय इदं वुत्तन्ति। करणे चे पाचित्तियं, कारापनेपि पाचित्तियेनेव भवितब्बं। अथ कारापने दुक्कटं, करणेपि दुक्कटेनेव भवितब्बं। न हि करणे वा कारापने वा विसेसो अत्थि आपज्जने सतीति अधिप्पायो।
820-822. ‘‘Nagaraṃ atiharantī’’ti pāṭho. ‘‘Nagaradvāre atiharantī’’ti katthaci, tattha dvārenāti attho. Ayameva vā pāṭho. Taṃ pubbāparaviruddhanti ‘‘punapi vutta’’nti vuttaṃ vādaṃ sandhāya, na tato pubbe tattha vuttaṃ vādaṃ. Ettha ‘‘mātarampi viññāpetvāti vacanena virujjhatī’’ti likhitaṃ, taṃ dullikhitaṃ, na hi tena virodhaṃ sandhāya idaṃ vuttanti. Karaṇe ce pācittiyaṃ, kārāpanepi pācittiyeneva bhavitabbaṃ. Atha kārāpane dukkaṭaṃ, karaṇepi dukkaṭeneva bhavitabbaṃ. Na hi karaṇe vā kārāpane vā viseso atthi āpajjane satīti adhippāyo.
८२३. सम्पटिच्छितुं वट्टतीति अप्पटिक्खिपित्वा ‘‘साधू’’ति वत्तुं वट्टतीति अधिप्पायो। न हि पटिग्गहेतुं वट्टति। अनामासत्ता ‘‘आमकधञ्ञं पन ञातकपवारितट्ठानेपि न वट्टती’’ति वुत्तं। अनुगण्ठिपदे पन ‘‘कप्पियेन लद्धं धञ्ञं भज्जित्वा भुञ्जन्तिया दुक्कटं। अपरण्णेपि एसेव नयो’’ति च ‘‘अनापत्ति आबाधपच्चयाति वचनतो सत्त धञ्ञानिपि अनामासानीति सिद्धं, तेनेव हेट्ठा अट्ठकथायं दुक्कटवत्थुम्हि सत्त धञ्ञानिपि गहितानि अनामासानी’’ति च वुत्तानि। आमासानि कप्पियवत्थूनि च यदि भवेय्युं, यथा ञातकपवारिते सन्धाय ‘‘अपरण्णं विञ्ञापेती’’ति अविसेसेन वुत्तं, एवं ‘‘अनापत्ति ञातकानं पवारितानं अञ्ञस्स अत्थाय विञ्ञापेति, उम्मत्तिकाय आदिकम्मिकाया’’ति वत्तब्बं। यस्मा दुक्कटवत्थुत्ता च अनामासत्ता च मातरम्पि सत्तविधं धञ्ञं विञ्ञापेतुं न वट्टति , तस्मा तदत्थदीपनत्थं सत्तविधं धञ्ञं सन्धाय ‘‘अनापत्ति आबाधपच्चया’’ति वुत्तं, यथा भिक्खुनिया आबाधपच्चया वट्टति, तथा भिक्खुस्सापीति च। यथा वा पन भिक्खुनिया भज्जनादीनि कारापेतुं न वट्टति, एवं भिक्खुस्सापि। वुत्तम्पि चेतं अन्धकट्ठकथायं ‘‘अञ्ञतरो बालभिक्खु कप्पियं अजानन्तो एतदवोच ‘आमकधञ्ञं सम्पटिच्छितुं भिक्खूनं न वट्टति। एतं धञ्ञं भज्जित्वा कोट्टेत्वा पचित्वा यागुखज्जकं भत्तञ्च देथा’ति, आणापकस्सेव भिक्खुस्स आपत्ति, सब्बेसं अनापत्ती’’ति। तस्मा ‘‘सङ्घवारिकानं धञ्ञं कोट्टेथा’’ति आरामिकानं वत्तुञ्च न वट्टति। ‘‘दिवसं परिब्बयं गण्हथ, तण्डुले सम्पादेथ, त्वं एत्तके गण्ह, त्वं एत्तके’’ति एवमादीनि पन वत्तुं वट्टतीति च। यं पन ‘‘अविञ्ञत्तिया लब्भमानं पन नवकम्मत्थाय सम्पटिच्छितुं वट्टती’’ति वुत्तं, तम्पि हेट्ठा ‘‘इमं तळाकं खेत्तं वत्थुं विहारस्स देमा’ति वुत्ते ‘सम्पटिच्छितुं वट्टती’’ति वुत्तं नयं सन्धाय वुत्तत्ता सुवुत्तमेव। ‘‘नवकम्मत्थाय धञ्ञं देमा’’ति वुत्ते ‘‘साधू’’ति वत्तब्बं। यं पन हेट्ठा ‘‘तत्थ निस्सग्गियवत्थुं अत्तनो वा सङ्घगणपुग्गलचेतियानं वा अत्थाय सम्पटिच्छितुं न वट्टति…पे॰… दुक्कटवत्थुं सब्बेसम्पि अत्थाय सम्पटिच्छतो दुक्कटमेवा’’ति वुत्तं, तम्पि सुवुत्तमेव। कस्मा? ‘‘चेतियस्स अत्थाय धञ्ञं दातुकामोम्हि, तुम्हे भन्ते तदत्थाय सम्पटिच्छथा’’ति वुत्ते पटिग्गहेतुं अकप्पियत्ता। ‘‘इदं पन तादिसं न होती’’ति च वुत्तं। सब्बोपायं उपतिस्सत्थेरवादो किर। धम्मसिरित्थेरो पनेवमाह ‘‘पुब्बेपि नवकम्मत्थाय पटिग्गहो न वारितो, सङ्घस्सत्थाय पटिग्गहितम्पि पटिग्गाहकस्सेव अकप्पिय’’न्ति।
823.Sampaṭicchituṃ vaṭṭatīti appaṭikkhipitvā ‘‘sādhū’’ti vattuṃ vaṭṭatīti adhippāyo. Na hi paṭiggahetuṃ vaṭṭati. Anāmāsattā ‘‘āmakadhaññaṃ pana ñātakapavāritaṭṭhānepi na vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘kappiyena laddhaṃ dhaññaṃ bhajjitvā bhuñjantiyā dukkaṭaṃ. Aparaṇṇepi eseva nayo’’ti ca ‘‘anāpatti ābādhapaccayāti vacanato satta dhaññānipi anāmāsānīti siddhaṃ, teneva heṭṭhā aṭṭhakathāyaṃ dukkaṭavatthumhi satta dhaññānipi gahitāni anāmāsānī’’ti ca vuttāni. Āmāsāni kappiyavatthūni ca yadi bhaveyyuṃ, yathā ñātakapavārite sandhāya ‘‘aparaṇṇaṃ viññāpetī’’ti avisesena vuttaṃ, evaṃ ‘‘anāpatti ñātakānaṃ pavāritānaṃ aññassa atthāya viññāpeti, ummattikāya ādikammikāyā’’ti vattabbaṃ. Yasmā dukkaṭavatthuttā ca anāmāsattā ca mātarampi sattavidhaṃ dhaññaṃ viññāpetuṃ na vaṭṭati , tasmā tadatthadīpanatthaṃ sattavidhaṃ dhaññaṃ sandhāya ‘‘anāpatti ābādhapaccayā’’ti vuttaṃ, yathā bhikkhuniyā ābādhapaccayā vaṭṭati, tathā bhikkhussāpīti ca. Yathā vā pana bhikkhuniyā bhajjanādīni kārāpetuṃ na vaṭṭati, evaṃ bhikkhussāpi. Vuttampi cetaṃ andhakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘aññataro bālabhikkhu kappiyaṃ ajānanto etadavoca ‘āmakadhaññaṃ sampaṭicchituṃ bhikkhūnaṃ na vaṭṭati. Etaṃ dhaññaṃ bhajjitvā koṭṭetvā pacitvā yāgukhajjakaṃ bhattañca dethā’ti, āṇāpakasseva bhikkhussa āpatti, sabbesaṃ anāpattī’’ti. Tasmā ‘‘saṅghavārikānaṃ dhaññaṃ koṭṭethā’’ti ārāmikānaṃ vattuñca na vaṭṭati. ‘‘Divasaṃ paribbayaṃ gaṇhatha, taṇḍule sampādetha, tvaṃ ettake gaṇha, tvaṃ ettake’’ti evamādīni pana vattuṃ vaṭṭatīti ca. Yaṃ pana ‘‘aviññattiyā labbhamānaṃ pana navakammatthāya sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ, tampi heṭṭhā ‘‘imaṃ taḷākaṃ khettaṃ vatthuṃ vihārassa demā’ti vutte ‘sampaṭicchituṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ nayaṃ sandhāya vuttattā suvuttameva. ‘‘Navakammatthāya dhaññaṃ demā’’ti vutte ‘‘sādhū’’ti vattabbaṃ. Yaṃ pana heṭṭhā ‘‘tattha nissaggiyavatthuṃ attano vā saṅghagaṇapuggalacetiyānaṃ vā atthāya sampaṭicchituṃ na vaṭṭati…pe… dukkaṭavatthuṃ sabbesampi atthāya sampaṭicchato dukkaṭamevā’’ti vuttaṃ, tampi suvuttameva. Kasmā? ‘‘Cetiyassa atthāya dhaññaṃ dātukāmomhi, tumhe bhante tadatthāya sampaṭicchathā’’ti vutte paṭiggahetuṃ akappiyattā. ‘‘Idaṃ pana tādisaṃ na hotī’’ti ca vuttaṃ. Sabbopāyaṃ upatissattheravādo kira. Dhammasiritthero panevamāha ‘‘pubbepi navakammatthāya paṭiggaho na vārito, saṅghassatthāya paṭiggahitampi paṭiggāhakasseva akappiya’’nti.
सत्तमसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Sattamasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / भिक्खुनीविभङ्ग • Bhikkhunīvibhaṅga / ७. सत्तमसिक्खापदं • 7. Sattamasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / भिक्खुनीविभङ्ग-अट्ठकथा • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / ७. सत्तमसिक्खापदवण्णना • 7. Sattamasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / १. लसुणवग्गवण्णना • 1. Lasuṇavaggavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. पठमलसुणादिसिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamalasuṇādisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ७. सत्तमसिक्खापदं • 7. Sattamasikkhāpadaṃ
