| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
पठमगाथासङ्गणिकं
Paṭhamagāthāsaṅgaṇikaṃ
सत्तनगरेसु पञ्ञत्तसिक्खापदवण्णना
Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
३३५. एकंसन्ति एत्थ भुम्मत्थे उपयोगवचनन्ति आह ‘‘एकस्मिं अंसे’’ति। दसनखसमोधानसमुज्जलन्ति दसन्नं नखानं समूहेन सुट्ठु उज्जलं। एत्थ ‘‘समुज्जल’’न्ति इमिना अञ्जलिन्ति पदस्स आदरेन, अभिमुखं वा जलति दिब्बतीति अञ्जलीति अत्थं दस्सेति। आसीसमानरूपोवाति एत्थ आसीसमानरूपो एवाति अत्थं पटिक्खिपन्तो आह ‘‘पच्चासीसमानरूपो विया’’ति। एत्थ ‘‘विया’’ति इमिना ‘‘आसीसमानो इवा’’ति पदविभागं कत्वा इवसद्दो उपमत्थजोतकोति दस्सेति। किस्साति एत्थ करणत्थे छट्ठीविभत्ति होतीति आह ‘‘केन कारणेना’’ति। इधाति मम निसिन्नट्ठानं। ‘‘आगतो’’ति इमिना इधमागतोति एत्थ मकारो पदसन्धिकरमत्तोति दस्सेति। अस्साति उपालिस्स विस्सज्जेसीति सम्बन्धो। सब्बत्थाति सब्बेसु पञ्हेसु। इतीति एवं।
335.Ekaṃsanti ettha bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘ekasmiṃ aṃse’’ti. Dasanakhasamodhānasamujjalanti dasannaṃ nakhānaṃ samūhena suṭṭhu ujjalaṃ. Ettha ‘‘samujjala’’nti iminā añjalinti padassa ādarena, abhimukhaṃ vā jalati dibbatīti añjalīti atthaṃ dasseti. Āsīsamānarūpovāti ettha āsīsamānarūpo evāti atthaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘paccāsīsamānarūpo viyā’’ti. Ettha ‘‘viyā’’ti iminā ‘‘āsīsamāno ivā’’ti padavibhāgaṃ katvā ivasaddo upamatthajotakoti dasseti. Kissāti ettha karaṇatthe chaṭṭhīvibhatti hotīti āha ‘‘kena kāraṇenā’’ti. Idhāti mama nisinnaṭṭhānaṃ. ‘‘Āgato’’ti iminā idhamāgatoti ettha makāro padasandhikaramattoti dasseti. Assāti upālissa vissajjesīti sambandho. Sabbatthāti sabbesu pañhesu. Itīti evaṃ.
तत्थाति विस्सज्जने। भद्दको ते उम्मङ्गोति एत्थ उम्मङ्गसद्दो पञ्हवाचकोति आह ‘‘भद्दका ते पञ्हा’’ति। तत्थ तेति तव। कस्मा पञ्हा ‘‘उम्मङ्गो’’ति वुच्चतीति आह ‘‘पञ्चा ही’’तिआदि। हि यस्मा उम्मङ्गोति वुच्चति, तस्मा पञ्हा उम्मङ्गो नामाति योजना। ‘‘उम्मुज्जित्वा ठितत्ता’’ति इमिना उम्मुज्जतीति उम्मङ्गोति वचनत्थं दस्सेति। मुजधातु उकारस्स अकारो, अविज्जन्धकारसङ्खाता उदकतो उम्मुज्जतीति अत्थो। ‘‘तग्घा’’ति निपातस्स तस्मा कारणाति अत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘यस्मा’’तिआदि। ‘‘सम्पटिच्छनत्थे’’ति इमिना तग्घसद्दो साधुअत्थोति दस्सेति, तग्घ साधूति अत्थो। तीणियेवाति ‘‘समादहित्वा विसिब्बेन्ती’’ति एकं, ‘‘सामिसेना’’ति एकं, ‘‘ससित्थक’’न्ति एकन्ति इमानि तीणियेव।
Tatthāti vissajjane. Bhaddako te ummaṅgoti ettha ummaṅgasaddo pañhavācakoti āha ‘‘bhaddakā te pañhā’’ti. Tattha teti tava. Kasmā pañhā ‘‘ummaṅgo’’ti vuccatīti āha ‘‘pañcā hī’’tiādi. Hi yasmā ummaṅgoti vuccati, tasmā pañhā ummaṅgo nāmāti yojanā. ‘‘Ummujjitvā ṭhitattā’’ti iminā ummujjatīti ummaṅgoti vacanatthaṃ dasseti. Mujadhātu ukārassa akāro, avijjandhakārasaṅkhātā udakato ummujjatīti attho. ‘‘Tagghā’’ti nipātassa tasmā kāraṇāti atthaṃ dassento āha ‘‘yasmā’’tiādi. ‘‘Sampaṭicchanatthe’’ti iminā tagghasaddo sādhuatthoti dasseti, taggha sādhūti attho. Tīṇiyevāti ‘‘samādahitvā visibbentī’’ti ekaṃ, ‘‘sāmisenā’’ti ekaṃ, ‘‘sasitthaka’’nti ekanti imāni tīṇiyeva.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / १. सत्तनगरेसु पञ्ञत्तसिक्खापदं • 1. Sattanagaresu paññattasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / सत्तनगरेसु पञ्ञत्तसिक्खापदवण्णना • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सत्तनगरेसु पञ्ञत्तसिक्खापदवण्णना • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सत्तनगरेसु पञ्ञत्तसिक्खापदवण्णना • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / सत्तनगरेसु पञ्ञत्तसिक्खापदवण्णना • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
