| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
ปฐมคาถาสงฺคณิกํ
Paṭhamagāthāsaṅgaṇikaṃ
สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา
Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
๓๓๕. เอกํสนฺติ เอตฺถ ภุมฺมเตฺถ อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘เอกสฺมิํ อํเส’’ติฯ ทสนขสโมธานสมุชฺชลนฺติ ทสนฺนํ นขานํ สมูเหน สุฎฺฐุ อุชฺชลํฯ เอตฺถ ‘‘สมุชฺชล’’นฺติ อิมินา อญฺชลินฺติ ปทสฺส อาทเรน, อภิมุขํ วา ชลติ ทิพฺพตีติ อญฺชลีติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ อาสีสมานรูโปวาติ เอตฺถ อาสีสมานรูโป เอวาติ อตฺถํ ปฎิกฺขิปโนฺต อาห ‘‘ปจฺจาสีสมานรูโป วิยา’’ติฯ เอตฺถ ‘‘วิยา’’ติ อิมินา ‘‘อาสีสมาโน อิวา’’ติ ปทวิภาคํ กตฺวา อิวสโทฺท อุปมตฺถโชตโกติ ทเสฺสติฯ กิสฺสาติ เอตฺถ กรณเตฺถ ฉฎฺฐีวิภตฺติ โหตีติ อาห ‘‘เกน การเณนา’’ติฯ อิธาติ มม นิสินฺนฎฺฐานํฯ ‘‘อาคโต’’ติ อิมินา อิธมาคโตติ เอตฺถ มกาโร ปทสนฺธิกรมโตฺตติ ทเสฺสติฯ อสฺสาติ อุปาลิสฺส วิสฺสเชฺชสีติ สมฺพโนฺธฯ สพฺพตฺถาติ สเพฺพสุ ปเญฺหสุฯ อิตีติ เอวํฯ
335.Ekaṃsanti ettha bhummatthe upayogavacananti āha ‘‘ekasmiṃ aṃse’’ti. Dasanakhasamodhānasamujjalanti dasannaṃ nakhānaṃ samūhena suṭṭhu ujjalaṃ. Ettha ‘‘samujjala’’nti iminā añjalinti padassa ādarena, abhimukhaṃ vā jalati dibbatīti añjalīti atthaṃ dasseti. Āsīsamānarūpovāti ettha āsīsamānarūpo evāti atthaṃ paṭikkhipanto āha ‘‘paccāsīsamānarūpo viyā’’ti. Ettha ‘‘viyā’’ti iminā ‘‘āsīsamāno ivā’’ti padavibhāgaṃ katvā ivasaddo upamatthajotakoti dasseti. Kissāti ettha karaṇatthe chaṭṭhīvibhatti hotīti āha ‘‘kena kāraṇenā’’ti. Idhāti mama nisinnaṭṭhānaṃ. ‘‘Āgato’’ti iminā idhamāgatoti ettha makāro padasandhikaramattoti dasseti. Assāti upālissa vissajjesīti sambandho. Sabbatthāti sabbesu pañhesu. Itīti evaṃ.
ตตฺถาติ วิสฺสชฺชเนฯ ภทฺทโก เต อุมฺมโงฺคติ เอตฺถ อุมฺมงฺคสโทฺท ปญฺหวาจโกติ อาห ‘‘ภทฺทกา เต ปญฺหา’’ติฯ ตตฺถ เตติ ตวฯ กสฺมา ปญฺหา ‘‘อุมฺมโงฺค’’ติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘ปญฺจา หี’’ติอาทิฯ หิ ยสฺมา อุมฺมโงฺคติ วุจฺจติ, ตสฺมา ปญฺหา อุมฺมโงฺค นามาติ โยชนาฯ ‘‘อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิตตฺตา’’ติ อิมินา อุมฺมุชฺชตีติ อุมฺมโงฺคติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ มุชธาตุ อุการสฺส อกาโร, อวิชฺชนฺธการสงฺขาตา อุทกโต อุมฺมุชฺชตีติ อโตฺถฯ ‘‘ตคฺฆา’’ติ นิปาตสฺส ตสฺมา การณาติ อตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ยสฺมา’’ติอาทิฯ ‘‘สมฺปฎิจฺฉนเตฺถ’’ติ อิมินา ตคฺฆสโทฺท สาธุอโตฺถติ ทเสฺสติ, ตคฺฆ สาธูติ อโตฺถฯ ตีณิเยวาติ ‘‘สมาทหิตฺวา วิสิเพฺพนฺตี’’ติ เอกํ, ‘‘สามิเสนา’’ติ เอกํ, ‘‘สสิตฺถก’’นฺติ เอกนฺติ อิมานิ ตีณิเยวฯ
Tatthāti vissajjane. Bhaddako te ummaṅgoti ettha ummaṅgasaddo pañhavācakoti āha ‘‘bhaddakā te pañhā’’ti. Tattha teti tava. Kasmā pañhā ‘‘ummaṅgo’’ti vuccatīti āha ‘‘pañcā hī’’tiādi. Hi yasmā ummaṅgoti vuccati, tasmā pañhā ummaṅgo nāmāti yojanā. ‘‘Ummujjitvā ṭhitattā’’ti iminā ummujjatīti ummaṅgoti vacanatthaṃ dasseti. Mujadhātu ukārassa akāro, avijjandhakārasaṅkhātā udakato ummujjatīti attho. ‘‘Tagghā’’ti nipātassa tasmā kāraṇāti atthaṃ dassento āha ‘‘yasmā’’tiādi. ‘‘Sampaṭicchanatthe’’ti iminā tagghasaddo sādhuatthoti dasseti, taggha sādhūti attho. Tīṇiyevāti ‘‘samādahitvā visibbentī’’ti ekaṃ, ‘‘sāmisenā’’ti ekaṃ, ‘‘sasitthaka’’nti ekanti imāni tīṇiyeva.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๑. สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทํ • 1. Sattanagaresu paññattasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา • Sattanagaresu paññattasikkhāpadavaṇṇanā
