| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
२. सत्तसूरियसुत्तवण्णना
2. Sattasūriyasuttavaṇṇanā
६६. दुतिये यस्मा अयं सत्तसूरियदेसना तेजोसंवट्टदस्सनवसेन पवत्ता, तस्मा तयो संवट्टा, तिस्सो संवट्टसीमा, तीणि संवट्टमूलानी, तीणि कोलाहलानीति अयं ताव आदितोव इमस्स सुत्तस्स पुरेचारिककथा वेदितब्बा। सा विसुद्धिमग्गे (विसुद्धि॰ २.४०३) पुब्बेनिवासानुस्सतिनिद्देसे वित्थारिताव। एतदवोचाति अनिच्चकम्मट्ठानिकानं पञ्चन्नं भिक्खुसतानं अज्झासयेन उपादिन्नकानं अनुपादिन्नकानं सङ्खारानं विपत्तिदस्सनत्थं एतं ‘‘अनिच्चा, भिक्खवे, सङ्खारा’’तिआदिसत्तसूरियोपमसुत्तन्तं अवोच। तत्थ अनिच्चाति हुत्वा अभावट्ठेन अनिच्चा। सङ्खाराति उपादिन्नकअनुपादिन्नका सङ्खारधम्मा। अद्धुवाति एवं अचिरट्ठेन न धुवा। अनस्सासिकाति असस्सतभावेन अस्सासरहिता। अलमेवाति युत्तमेव।
66. Dutiye yasmā ayaṃ sattasūriyadesanā tejosaṃvaṭṭadassanavasena pavattā, tasmā tayo saṃvaṭṭā, tisso saṃvaṭṭasīmā, tīṇi saṃvaṭṭamūlānī, tīṇi kolāhalānīti ayaṃ tāva āditova imassa suttassa purecārikakathā veditabbā. Sā visuddhimagge (visuddhi. 2.403) pubbenivāsānussatiniddese vitthāritāva. Etadavocāti aniccakammaṭṭhānikānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ ajjhāsayena upādinnakānaṃ anupādinnakānaṃ saṅkhārānaṃ vipattidassanatthaṃ etaṃ ‘‘aniccā, bhikkhave, saṅkhārā’’tiādisattasūriyopamasuttantaṃ avoca. Tattha aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena aniccā. Saṅkhārāti upādinnakaanupādinnakā saṅkhāradhammā. Addhuvāti evaṃ aciraṭṭhena na dhuvā. Anassāsikāti asassatabhāvena assāsarahitā. Alamevāti yuttameva.
अज्झोगाळ्होति उदके अनुपविट्ठो। अच्चुग्गतोति उदकपिट्ठितो उग्गतो। देवो न वस्सतीति पठमं ताव उपकप्पनमेघो नाम कोटिसतसहस्सचक्कवाळे एकमेघो हुत्वा वस्सति, तदा निक्खन्तबीजं न पुन गेहं पविसति। ततो पट्ठाय धमकरणे निरुद्धं विय उदकं होति, पुन एकबिन्दुम्पि देवो न वस्सतीति उपमानधम्मकथाव पमाणं। विनस्सन्ते पन लोके पठमं अवीचितो पट्ठाय तुच्छो होति, ततो उट्ठहित्वा सत्ता मनुस्सलोके च तिरच्छानेसु च निब्बत्तन्ति। तिरच्छानेसु निब्बत्तापि पुत्तभातिकेसु मेत्तं पटिलभित्वा कालकता देवमनुस्सेसु निब्बत्तन्ति। देवता आकासेन चरन्तियो आरोचेन्ति – ‘‘न इदं ठानं सस्सतं न निबद्धं, मेत्तं भावेथ, करुणं, मुदितं, उपेक्खं भावेथा’’ति। ते मेत्तादयो भावेत्वा ततो चुता ब्रह्मलोके निब्बत्तन्ति।
Ajjhogāḷhoti udake anupaviṭṭho. Accuggatoti udakapiṭṭhito uggato. Devo na vassatīti paṭhamaṃ tāva upakappanamegho nāma koṭisatasahassacakkavāḷe ekamegho hutvā vassati, tadā nikkhantabījaṃ na puna gehaṃ pavisati. Tato paṭṭhāya dhamakaraṇe niruddhaṃ viya udakaṃ hoti, puna ekabindumpi devo na vassatīti upamānadhammakathāva pamāṇaṃ. Vinassante pana loke paṭhamaṃ avīcito paṭṭhāya tuccho hoti, tato uṭṭhahitvā sattā manussaloke ca tiracchānesu ca nibbattanti. Tiracchānesu nibbattāpi puttabhātikesu mettaṃ paṭilabhitvā kālakatā devamanussesu nibbattanti. Devatā ākāsena carantiyo ārocenti – ‘‘na idaṃ ṭhānaṃ sassataṃ na nibaddhaṃ, mettaṃ bhāvetha, karuṇaṃ, muditaṃ, upekkhaṃ bhāvethā’’ti. Te mettādayo bhāvetvā tato cutā brahmaloke nibbattanti.
बीजगामाति एत्थ बीजगामो नाम पञ्च बीजजातानि। भूतगामो नाम यंकिञ्चि निक्खन्तमूलपण्णं हरितकं। ओसधितिणवनप्पतयोति एत्थ ओसधीति ओसधरुक्खा। तिणाति बहिसारा तालनाळिकेरादयो। वनप्पतयोति वनजेट्ठकरुक्खा। कुन्नदियोति ठपेत्वा पञ्च महानदियो अवसेसा निन्नगा। कुसोब्भाति ठपेत्वा सत्त महासरे अवसेसा रहदादयो। दुतियो सूरियोतिआदीसु दुतियसूरियकाले एको उदेति, एको अत्थङ्गमेति। ततियकाले एको उदेति, एको अत्थङ्गमेति, एको मज्झे होति। चतुत्थकाले चतुकुलिके गामे चत्तारो पिण्डचारिका द्वारपटिपाटिया ठिता विय होन्ति। पञ्चमादिकालेपि एसेव नयो। पलुज्जन्तीति छिज्जित्वा छिज्जित्वा पतन्ति। नेव छारिका पञ्ञायति न मसीति चक्कवाळमहापथवी सिनेरुपब्बतराजा हिमवा चक्कवाळपब्बतो छ कामसग्गा पठमज्झानिकब्रह्मलोकाति एत्तके ठाने दड्ढे अच्छराय गहेतब्बमत्तापि छारिका वा अङ्गारो वा न पञ्ञायति। को मन्ता को सद्धाताति को तस्स सद्धापनत्थाय समत्थो, को वा तस्स सद्धाता। अञ्ञत्र दिट्ठपदेहीति दिट्ठपदे सोतापन्ने अरियसावके ठपेत्वा को अञ्ञो सद्दहिस्सतीति अत्थो।
Bījagāmāti ettha bījagāmo nāma pañca bījajātāni. Bhūtagāmo nāma yaṃkiñci nikkhantamūlapaṇṇaṃ haritakaṃ. Osadhitiṇavanappatayoti ettha osadhīti osadharukkhā. Tiṇāti bahisārā tālanāḷikerādayo. Vanappatayoti vanajeṭṭhakarukkhā. Kunnadiyoti ṭhapetvā pañca mahānadiyo avasesā ninnagā. Kusobbhāti ṭhapetvā satta mahāsare avasesā rahadādayo. Dutiyo sūriyotiādīsu dutiyasūriyakāle eko udeti, eko atthaṅgameti. Tatiyakāle eko udeti, eko atthaṅgameti, eko majjhe hoti. Catutthakāle catukulike gāme cattāro piṇḍacārikā dvārapaṭipāṭiyā ṭhitā viya honti. Pañcamādikālepi eseva nayo. Palujjantīti chijjitvā chijjitvā patanti. Neva chārikā paññāyati na masīti cakkavāḷamahāpathavī sinerupabbatarājā himavā cakkavāḷapabbato cha kāmasaggā paṭhamajjhānikabrahmalokāti ettake ṭhāne daḍḍhe accharāya gahetabbamattāpi chārikā vā aṅgāro vā na paññāyati. Ko mantā ko saddhātāti ko tassa saddhāpanatthāya samattho, ko vā tassa saddhātā. Aññatra diṭṭhapadehīti diṭṭhapade sotāpanne ariyasāvake ṭhapetvā ko añño saddahissatīti attho.
वीतरागोति विक्खम्भनवसेन वीतरागो। सासनं आजानिंसूति अनुसिट्ठिं जानिंसु, ब्रह्मलोकसहब्यताय मग्गं पटिपज्जिंसु। समसमगतियोति दुतियत्तभावे सब्बाकारेन समगतिको एकगतिको। उत्तरि मेत्तं भावेय्यन्ति पठमज्झानतो उत्तरि याव तिकचतुक्कज्झाना पणीतं कत्वा मेत्तं भावेय्यं। चक्खुमाति पञ्चहि चक्खूहि चक्खुमा। परिनिब्बुतोति बोधिपल्लङ्केयेव किलेसपरिनिब्बानेन परिनिब्बुतो। एवं अनिच्चलक्खणं दीपेत्वा सत्थरि देसनं विनिवट्टेन्ते पञ्चसतापि ते अनिच्चकम्मट्ठानिका भिक्खू देसनानुसारेन ञाणं पेसेत्वा निसिन्नासनेसुयेव अरहत्तं पापुणिंसूति।
Vītarāgoti vikkhambhanavasena vītarāgo. Sāsanaṃ ājāniṃsūti anusiṭṭhiṃ jāniṃsu, brahmalokasahabyatāya maggaṃ paṭipajjiṃsu. Samasamagatiyoti dutiyattabhāve sabbākārena samagatiko ekagatiko. Uttari mettaṃ bhāveyyanti paṭhamajjhānato uttari yāva tikacatukkajjhānā paṇītaṃ katvā mettaṃ bhāveyyaṃ. Cakkhumāti pañcahi cakkhūhi cakkhumā. Parinibbutoti bodhipallaṅkeyeva kilesaparinibbānena parinibbuto. Evaṃ aniccalakkhaṇaṃ dīpetvā satthari desanaṃ vinivaṭṭente pañcasatāpi te aniccakammaṭṭhānikā bhikkhū desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā nisinnāsanesuyeva arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / २. सत्तसूरियसुत्तं • 2. Sattasūriyasuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / १-२. हिरिओत्तप्पसुत्तादिवण्णना • 1-2. Hiriottappasuttādivaṇṇanā
