| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
सविभङ्गसिक्खापदवण्णना
Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
१९७. पकतिमनुस्सेहि उत्तरितरानं बुद्धादिउत्तमपुरिसानं अधिगमधम्मो उत्तरिमनुस्सधम्मोति आह उत्तरिमनुस्सानन्तिआदि। पाळियं (पारा॰ १९८) ‘‘अत्थि च मे एते धम्मा मयी’’ति एत्थ मेति इदं पदपूरणमत्तं। अधिगन्तब्बतो अधिगमसङ्खातस्स झानादिनो पुच्छा अधिगमपुच्छा, सा च झानादीसु सामञ्ञतो पवत्ताति इदानि तत्थ पठमज्झानं वा दुतियादीसु अञ्ञतरं वा तत्थापि कसिणादिआरम्मणेसु कतरमारम्मणं झानं वा लोकुत्तरेसु च सोतापत्तिमग्गं वा सकदागामिमग्गादीसु अञ्ञतरं वा तत्थापि सुञ्ञतविमोक्खं वा अप्पणिहितविमोक्खादीसु अञ्ञतरं वाति एवं पच्चेकं भेदनिद्धारणवसेन पुच्छनाकारं दस्सेतुं पाळियं (पारा॰ १९८) ‘‘पुन कतमेसं त्वं धम्मानं लाभी’’ति अयं पुच्छा दस्सिताति दट्ठब्बा, तेनाह पठममग्गादीसूतिआदि। याय अनुक्कमपटिपत्तिया लोकुत्तरो अधिगमो आगच्छति, सा पुब्बभागपटिपत्ति आगमनपटिपदा। न सुज्झतीति पुच्छियमानो पटिपत्तिक्कमं उल्लङ्घित्वा कथेति। अपनेतब्बोति तया वुत्तक्कमेनायं न सक्का अधिगन्तुन्ति अधिगतमानतो अपनेतब्बो। सन्निहितेसु कप्पियेसुपि चतूसु पच्चयेसु अलग्गत्ता ‘‘आकासे पाणिसमेन चेतसा’’ति वुत्तं। वुत्तसदिसं ब्याकरणं होतीति योजना। खीणासवपटिपत्तिसदिसा पटिपदा होति सुविक्खम्भितकिलेसत्ता। इदञ्च अरहत्तं पटिजानन्तस्स वसेन वुत्तं, तेनाह खीणासवस्स नामातिआदि। एवं सुविक्खम्भितकिलेसस्स वत्तनसेक्खधम्मपटिजाननं इमिना भयुप्पादनेन, अम्बिलादिदस्सने खेळुप्पादादिना च न सक्का वीमंसितुं, तस्मा तस्स वचनेनेव तं सद्धातब्बं। अयं भिक्खु सम्पन्नब्याकरणोति इदं न केवलं अभायनकमेव सन्धाय वुत्तं एकच्चस्स सूरजातिकस्स पुथुज्जनस्सापि अभायनतो, रज्जनीयारम्मणानं बदरसाळवादिअम्बिलमद्दनादीनं उपनयनेपि खेळुप्पादादितण्हापवत्तरहितं सब्बथा सुसोधितमेव सन्धाय वुत्तन्ति गहेतब्बं।
197. Pakatimanussehi uttaritarānaṃ buddhādiuttamapurisānaṃ adhigamadhammo uttarimanussadhammoti āha uttarimanussānantiādi. Pāḷiyaṃ (pārā. 198) ‘‘atthi ca me ete dhammā mayī’’ti ettha meti idaṃ padapūraṇamattaṃ. Adhigantabbato adhigamasaṅkhātassa jhānādino pucchā adhigamapucchā, sā ca jhānādīsu sāmaññato pavattāti idāni tattha paṭhamajjhānaṃ vā dutiyādīsu aññataraṃ vā tatthāpi kasiṇādiārammaṇesu kataramārammaṇaṃ jhānaṃ vā lokuttaresu ca sotāpattimaggaṃ vā sakadāgāmimaggādīsu aññataraṃ vā tatthāpi suññatavimokkhaṃ vā appaṇihitavimokkhādīsu aññataraṃ vāti evaṃ paccekaṃ bhedaniddhāraṇavasena pucchanākāraṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ (pārā. 198) ‘‘puna katamesaṃ tvaṃ dhammānaṃ lābhī’’ti ayaṃ pucchā dassitāti daṭṭhabbā, tenāha paṭhamamaggādīsūtiādi. Yāya anukkamapaṭipattiyā lokuttaro adhigamo āgacchati, sā pubbabhāgapaṭipatti āgamanapaṭipadā. Na sujjhatīti pucchiyamāno paṭipattikkamaṃ ullaṅghitvā katheti. Apanetabboti tayā vuttakkamenāyaṃ na sakkā adhigantunti adhigatamānato apanetabbo. Sannihitesu kappiyesupi catūsu paccayesu alaggattā ‘‘ākāse pāṇisamena cetasā’’ti vuttaṃ. Vuttasadisaṃ byākaraṇaṃ hotīti yojanā. Khīṇāsavapaṭipattisadisā paṭipadā hoti suvikkhambhitakilesattā. Idañca arahattaṃ paṭijānantassa vasena vuttaṃ, tenāha khīṇāsavassa nāmātiādi. Evaṃ suvikkhambhitakilesassa vattanasekkhadhammapaṭijānanaṃ iminā bhayuppādanena, ambilādidassane kheḷuppādādinā ca na sakkā vīmaṃsituṃ, tasmā tassa vacaneneva taṃ saddhātabbaṃ. Ayaṃ bhikkhu sampannabyākaraṇoti idaṃ na kevalaṃ abhāyanakameva sandhāya vuttaṃ ekaccassa sūrajātikassa puthujjanassāpi abhāyanato, rajjanīyārammaṇānaṃ badarasāḷavādiambilamaddanādīnaṃ upanayanepi kheḷuppādāditaṇhāpavattarahitaṃ sabbathā susodhitameva sandhāya vuttanti gahetabbaṃ.
असन्तगुणसम्भावनलक्खणा पापिच्छाति आह या सा इधेकच्चोतिआदि। आदि-सद्देन अस्सद्धोतिआदिपाठं सङ्गण्हाति। सामञ्ञं दुप्परामट्ठन्ति समणधम्मसङ्खातं सामञ्ञं खण्डसीलादिताय दुप्परामट्ठं दुट्ठु गहितं निरयाय निरयदुक्खाय तं पुग्गलं तत्थ निरये उपकड्ढति निब्बत्तापेतीति अत्थो। सिथिलोति ओलीयित्वा करणेन सिथिलगाहेन कतो, सथेन वा साठेय्येन आदिण्णो सिथिलो। परिब्बजोति समणभावो। भिय्योति पुब्बे विज्जमानानं रागरजादीनं उपरि अपरम्पि रजं आकिरतीति अत्थो। भिक्खुभावोति अधम्मिकपटिञ्ञामत्तसिद्धो भिक्खुभावो। अजानमेवाति एत्थ एव-सद्दो अवधारणे अजानन्तो एवाति, ‘‘अजानमेव’’न्तिपि पाठो, तत्थ पन एवं जानामि एवं पस्सामीति योजेतब्बं।
Asantaguṇasambhāvanalakkhaṇā pāpicchāti āha yā sā idhekaccotiādi. Ādi-saddena assaddhotiādipāṭhaṃ saṅgaṇhāti. Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhanti samaṇadhammasaṅkhātaṃ sāmaññaṃ khaṇḍasīlāditāya dupparāmaṭṭhaṃ duṭṭhu gahitaṃ nirayāya nirayadukkhāya taṃ puggalaṃ tattha niraye upakaḍḍhati nibbattāpetīti attho. Sithiloti olīyitvā karaṇena sithilagāhena kato, sathena vā sāṭheyyena ādiṇṇo sithilo. Paribbajoti samaṇabhāvo. Bhiyyoti pubbe vijjamānānaṃ rāgarajādīnaṃ upari aparampi rajaṃ ākiratīti attho. Bhikkhubhāvoti adhammikapaṭiññāmattasiddho bhikkhubhāvo. Ajānamevāti ettha eva-saddo avadhāraṇe ajānanto evāti, ‘‘ajānameva’’ntipi pāṭho, tattha pana evaṃ jānāmi evaṃ passāmīti yojetabbaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. चतुत्थपाराजिकं • 4. Catutthapārājikaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ४. चतुत्थपाराजिकं • 4. Catutthapārājikaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सविभङ्गसिक्खापदवण्णना • Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / सविभङ्गसिक्खापदवण्णना • Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
