| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
สวิภงฺคสิกฺขาปทวณฺณนา
Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
๑๙๗. ปกติมนุเสฺสหิ อุตฺตริตรานํ พุทฺธาทิอุตฺตมปุริสานํ อธิคมธโมฺม อุตฺตริมนุสฺสธโมฺมติ อาห อุตฺตริมนุสฺสานนฺติอาทิฯ ปาฬิยํ (ปารา. ๑๙๘) ‘‘อตฺถิ จ เม เอเต ธมฺมา มยี’’ติ เอตฺถ เมติ อิทํ ปทปูรณมตฺตํฯ อธิคนฺตพฺพโต อธิคมสงฺขาตสฺส ฌานาทิโน ปุจฺฉา อธิคมปุจฺฉา, สา จ ฌานาทีสุ สามญฺญโต ปวตฺตาติ อิทานิ ตตฺถ ปฐมชฺฌานํ วา ทุติยาทีสุ อญฺญตรํ วา ตตฺถาปิ กสิณาทิอารมฺมเณสุ กตรมารมฺมณํ ฌานํ วา โลกุตฺตเรสุ จ โสตาปตฺติมคฺคํ วา สกทาคามิมคฺคาทีสุ อญฺญตรํ วา ตตฺถาปิ สุญฺญตวิโมกฺขํ วา อปฺปณิหิตวิโมกฺขาทีสุ อญฺญตรํ วาติ เอวํ ปเจฺจกํ เภทนิทฺธารณวเสน ปุจฺฉนาการํ ทเสฺสตุํ ปาฬิยํ (ปารา. ๑๙๘) ‘‘ปุน กตเมสํ ตฺวํ ธมฺมานํ ลาภี’’ติ อยํ ปุจฺฉา ทสฺสิตาติ ทฎฺฐพฺพา, เตนาห ปฐมมคฺคาทีสูติอาทิฯ ยาย อนุกฺกมปฎิปตฺติยา โลกุตฺตโร อธิคโม อาคจฺฉติ, สา ปุพฺพภาคปฎิปตฺติ อาคมนปฎิปทาฯ น สุชฺฌตีติ ปุจฺฉิยมาโน ปฎิปตฺติกฺกมํ อุลฺลงฺฆิตฺวา กเถติฯ อปเนตโพฺพติ ตยา วุตฺตกฺกเมนายํ น สกฺกา อธิคนฺตุนฺติ อธิคตมานโต อปเนตโพฺพฯ สนฺนิหิเตสุ กปฺปิเยสุปิ จตูสุ ปจฺจเยสุ อลคฺคตฺตา ‘‘อากาเส ปาณิสเมน เจตสา’’ติ วุตฺตํฯ วุตฺตสทิสํ พฺยากรณํ โหตีติ โยชนาฯ ขีณาสวปฎิปตฺติสทิสา ปฎิปทา โหติ สุวิกฺขมฺภิตกิเลสตฺตาฯ อิทญฺจ อรหตฺตํ ปฎิชานนฺตสฺส วเสน วุตฺตํ, เตนาห ขีณาสวสฺส นามาติอาทิฯ เอวํ สุวิกฺขมฺภิตกิเลสสฺส วตฺตนเสกฺขธมฺมปฎิชานนํ อิมินา ภยุปฺปาทเนน, อมฺพิลาทิทสฺสเน เขฬุปฺปาทาทินา จ น สกฺกา วีมํสิตุํ, ตสฺมา ตสฺส วจเนเนว ตํ สทฺธาตพฺพํฯ อยํ ภิกฺขุ สมฺปนฺนพฺยากรโณติ อิทํ น เกวลํ อภายนกเมว สนฺธาย วุตฺตํ เอกจฺจสฺส สูรชาติกสฺส ปุถุชฺชนสฺสาปิ อภายนโต, รชฺชนียารมฺมณานํ พทรสาฬวาทิอมฺพิลมทฺทนาทีนํ อุปนยเนปิ เขฬุปฺปาทาทิตณฺหาปวตฺตรหิตํ สพฺพถา สุโสธิตเมว สนฺธาย วุตฺตนฺติ คเหตพฺพํฯ
197. Pakatimanussehi uttaritarānaṃ buddhādiuttamapurisānaṃ adhigamadhammo uttarimanussadhammoti āha uttarimanussānantiādi. Pāḷiyaṃ (pārā. 198) ‘‘atthi ca me ete dhammā mayī’’ti ettha meti idaṃ padapūraṇamattaṃ. Adhigantabbato adhigamasaṅkhātassa jhānādino pucchā adhigamapucchā, sā ca jhānādīsu sāmaññato pavattāti idāni tattha paṭhamajjhānaṃ vā dutiyādīsu aññataraṃ vā tatthāpi kasiṇādiārammaṇesu kataramārammaṇaṃ jhānaṃ vā lokuttaresu ca sotāpattimaggaṃ vā sakadāgāmimaggādīsu aññataraṃ vā tatthāpi suññatavimokkhaṃ vā appaṇihitavimokkhādīsu aññataraṃ vāti evaṃ paccekaṃ bhedaniddhāraṇavasena pucchanākāraṃ dassetuṃ pāḷiyaṃ (pārā. 198) ‘‘puna katamesaṃ tvaṃ dhammānaṃ lābhī’’ti ayaṃ pucchā dassitāti daṭṭhabbā, tenāha paṭhamamaggādīsūtiādi. Yāya anukkamapaṭipattiyā lokuttaro adhigamo āgacchati, sā pubbabhāgapaṭipatti āgamanapaṭipadā. Na sujjhatīti pucchiyamāno paṭipattikkamaṃ ullaṅghitvā katheti. Apanetabboti tayā vuttakkamenāyaṃ na sakkā adhigantunti adhigatamānato apanetabbo. Sannihitesu kappiyesupi catūsu paccayesu alaggattā ‘‘ākāse pāṇisamena cetasā’’ti vuttaṃ. Vuttasadisaṃ byākaraṇaṃ hotīti yojanā. Khīṇāsavapaṭipattisadisā paṭipadā hoti suvikkhambhitakilesattā. Idañca arahattaṃ paṭijānantassa vasena vuttaṃ, tenāha khīṇāsavassa nāmātiādi. Evaṃ suvikkhambhitakilesassa vattanasekkhadhammapaṭijānanaṃ iminā bhayuppādanena, ambilādidassane kheḷuppādādinā ca na sakkā vīmaṃsituṃ, tasmā tassa vacaneneva taṃ saddhātabbaṃ. Ayaṃ bhikkhu sampannabyākaraṇoti idaṃ na kevalaṃ abhāyanakameva sandhāya vuttaṃ ekaccassa sūrajātikassa puthujjanassāpi abhāyanato, rajjanīyārammaṇānaṃ badarasāḷavādiambilamaddanādīnaṃ upanayanepi kheḷuppādāditaṇhāpavattarahitaṃ sabbathā susodhitameva sandhāya vuttanti gahetabbaṃ.
อสนฺตคุณสมฺภาวนลกฺขณา ปาปิจฺฉาติ อาห ยา สา อิเธกโจฺจติอาทิฯ อาทิ-สเทฺทน อสฺสโทฺธติอาทิปาฐํ สงฺคณฺหาติฯ สามญฺญํ ทุปฺปรามฎฺฐนฺติ สมณธมฺมสงฺขาตํ สามญฺญํ ขณฺฑสีลาทิตาย ทุปฺปรามฎฺฐํ ทุฎฺฐุ คหิตํ นิรยาย นิรยทุกฺขาย ตํ ปุคฺคลํ ตตฺถ นิรเย อุปกฑฺฒติ นิพฺพตฺตาเปตีติ อโตฺถฯ สิถิโลติ โอลียิตฺวา กรเณน สิถิลคาเหน กโต, สเถน วา สาเฐเยฺยน อาทิโณฺณ สิถิโลฯ ปริพฺพโชติ สมณภาโวฯ ภิโยฺยติ ปุเพฺพ วิชฺชมานานํ ราครชาทีนํ อุปริ อปรมฺปิ รชํ อากิรตีติ อโตฺถฯ ภิกฺขุภาโวติ อธมฺมิกปฎิญฺญามตฺตสิโทฺธ ภิกฺขุภาโวฯ อชานเมวาติ เอตฺถ เอว-สโทฺท อวธารเณ อชานโนฺต เอวาติ, ‘‘อชานเมว’’นฺติปิ ปาโฐ, ตตฺถ ปน เอวํ ชานามิ เอวํ ปสฺสามีติ โยเชตพฺพํฯ
Asantaguṇasambhāvanalakkhaṇā pāpicchāti āha yā sā idhekaccotiādi. Ādi-saddena assaddhotiādipāṭhaṃ saṅgaṇhāti. Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhanti samaṇadhammasaṅkhātaṃ sāmaññaṃ khaṇḍasīlāditāya dupparāmaṭṭhaṃ duṭṭhu gahitaṃ nirayāya nirayadukkhāya taṃ puggalaṃ tattha niraye upakaḍḍhati nibbattāpetīti attho. Sithiloti olīyitvā karaṇena sithilagāhena kato, sathena vā sāṭheyyena ādiṇṇo sithilo. Paribbajoti samaṇabhāvo. Bhiyyoti pubbe vijjamānānaṃ rāgarajādīnaṃ upari aparampi rajaṃ ākiratīti attho. Bhikkhubhāvoti adhammikapaṭiññāmattasiddho bhikkhubhāvo. Ajānamevāti ettha eva-saddo avadhāraṇe ajānanto evāti, ‘‘ajānameva’’ntipi pāṭho, tattha pana evaṃ jānāmi evaṃ passāmīti yojetabbaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. จตุตฺถปาราชิกํ • 4. Catutthapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๔. จตุตฺถปาราชิกํ • 4. Catutthapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / สวิภงฺคสิกฺขาปทวณฺณนา • Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สวิภงฺคสิกฺขาปทวณฺณนา • Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
