| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ਸવਿਭਙ੍ਗਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
੧੯੭-੧੯੮. ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਾਤਿਆਦਿ ‘‘ਅਸਨ੍ਤਂ ਅਭੂਤਂ ਅਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇਸਂ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਨ੍ਤਿ ਯਂ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਂ। ਅਨਭਿਜਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ। ਸਮੁਦਾਚਰਤੀਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਮਯ੍ਹਂ ਏਸ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਕਥੇਤਿ ਜਾਨਾਪੇਤਿ વਾ। ‘‘ਅਸਨ੍ਤਂ ਅਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਰਣવਚਨਂ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ। ਞਾਣੇਨ ਚ ਅਸਚ੍ਛਿਕਤੋਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ‘‘ਅਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਪਕਤਿਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਦਿਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸਾਨਂ ਅਧਿਗਮਧਮ੍ਮੋ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਤਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਂ। ਅਥ ਪਦਭਾਜਨੇ ਬਹੁવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਸ੍ਮਾ ਕਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਦਭਾਜਨੇ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋਪਿ ਹੋਤਿ, ਆਰੋਗ੍ਯਟ੍ਠੇਨ ਪਨ ਬਾਹਿਤਿਕਸੁਤ੍ਤੇ વਿਯ ‘‘ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਸ੍ਸ। ਖਣਲਯਮੁਹੁਤ੍ਤ-ਸਦ੍ਦਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਥਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਧ ਪਨ ਖਣਪਰਿਯਾਯવਸੇਨੇવ ‘‘ਤਂ ਖਣਂ ਤਂ ਲਯਂ ਤਂ ਮੁਹੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਂ।
197-198.Yasmā panātiādi ‘‘asantaṃ abhūtaṃ asaṃvijjamāna’’nti etesaṃ kāraṇavacanaṃ. Tattha yanti yaṃ uttarimanussadhammaṃ. Anabhijānanti attani atthibhāvaṃ ajānanto. Samudācaratīti ‘‘atthi mayhaṃ esa dhammo’’ti katheti jānāpeti vā. ‘‘Asantaṃ abhūta’’nti imassa kāraṇavacanaṃ santāne anuppannoti. Ñāṇena ca asacchikatoti idaṃ pana ‘‘asaṃvijjamāna’’nti etassa kāraṇavacanaṃ. Pakatimanussehi uttaritarānaṃ buddhādiuttamapurisānaṃ adhigamadhammo uttarimanussadhammoti āha ‘‘uttarimanussāna’’ntiādi. Tanti uttarimanussadhammaṃ. Atha padabhājane bahuvacananiddeso kasmā katoti āha ‘‘padabhājane panā’’tiādi. Kiñcāpi uttarimanussadhammo abyākatopi hoti, ārogyaṭṭhena pana bāhitikasutte viya ‘‘kusale dhamme’’ti vuttaṃ. Assāti uttarimanussadhammassa. Khaṇalayamuhutta-saddā aññattha bhinnatthāpi honti, idha pana khaṇapariyāyavaseneva ‘‘taṃ khaṇaṃ taṃ layaṃ taṃ muhutta’’nti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਅਧਿਗਮੋ, ਝਾਨਾਦਿ, ਅਧਿਗਮਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਧਿਗਮਪੁਚ੍ਛਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਾਦੀਸੂ’’ਤਿਆਦਿ। ਉਪਾਯਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਅਧਿਗਮੁਪਾਯਪੁਚ੍ਛਾ। ਕਿਨ੍ਤੀਤਿ ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ, ਕੇਨ વਿਧਿਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਮੇਸਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਲਾਭੀਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਅਧਿਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨਿਦ੍ਧਾਰਿਤਭੇਦਾ ਝਾਨਾਦਿવਿਸੇਸਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਤਿ ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨਂ।
Adhigantabbato adhigamo, jhānādi, adhigamassa pucchā adhigamapucchā. Tenāha ‘‘jhānavimokkhādīsū’’tiādi. Upāyapucchāti adhigamupāyapucchā. Kintīti kena pakārena, kena vidhināti attho. Katamesaṃ tvaṃ dhammānaṃ lābhīti idaṃ pana pubbe ‘‘kiṃ te adhigata’’nti aniddhāritabhedā jhānādivisesā pucchitāti idāni tesaṃ niddhāretvā pucchanākāradassanaṃ.
ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਹਿ ਛਹਾਕਾਰੇਹਿ ਅਧਿਗਮਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਸੋਧੇਤਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਮਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾવਾਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਬ੍ਯਾਕਰਣਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਨ ਸਕ੍ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਬ੍ਯਾਕਰਣਞ੍ਹਿ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਯਾਥਾવਤੋਪਿ ਹੋਤੀਤਿ। ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਛਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸੋਧਨਤ੍ਥਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋਤਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਜਾਤਰੂਪਪਤਿਰੂਪਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਰੂਪਂ વਿਯ ਖਾਯਤੀਤਿ ਜਾਤਰੂਪਂ ਨਿਘਂਸਨਤਾਪਨਚ੍ਛੇਦਨੇਹਿ ਸੋਧੇਤਬ੍ਬਂ, ਏવਮੇવ ਇਮੇਸੁ ਇਦਾਨੇવ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਛਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸੋਧਨਤ੍ਥਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। વਿਮੋਕ੍ਖਾਦੀਸੂਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਪਾਕਟੋ ਹੋਤੀਤਿ ਅਧਿਗਤવਿਸੇਸਸ੍ਸ ਸਤਿਸਮ੍ਮੋਸਾਭਾવਤੋ। ਸੇਸਪੁਚ੍ਛਾਸੁਪਿ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤੀਤਿ ਪਦੇ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Tasmāti yasmā yathāvuttehi chahākārehi adhigamabyākaraṇaṃ sodhetabbaṃ, tasmā. Ettāvatāvāti ettakena byākaraṇamatteneva na sakkātabbo. Byākaraṇañhi ekaccassa ayāthāvatopi hotīti. Imesu pana chasu ṭhānesu sodhanatthaṃ vattabboti yathā nāma jātarūpapatirūpakampi jātarūpaṃ viya khāyatīti jātarūpaṃ nighaṃsanatāpanacchedanehi sodhetabbaṃ, evameva imesu idāneva vuttesu chasu ṭhānesu pakkhipitvā sodhanatthaṃ vattabbo. Vimokkhādīsūti ādi-saddena samādhisamāpattiñāṇadassanamaggabhāvanāphalasacchikiriyādiṃ saṅgaṇhāti. Pākaṭo hotīti adhigatavisesassa satisammosābhāvato. Sesapucchāsupi pākaṭo hotīti pade eseva nayo.
ਸਬ੍ਬੇਸਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਧਿਗਤਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਸ੍ਸਚਿ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਧਿਗਤਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਕਿਲੇਸੇਸੁ ਸਨ੍ਦੇਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿਯੇવ ਮਹਾਨਾਮਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਯ। ਸੋ ਹਿ ਸਕਦਾਗਾਮੀ ਸਮਾਨੋਪਿ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਹੋਤਿ ‘ਕੋ ਸੁ ਨਾਮ ਮੇ ਧਮ੍ਮੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਏਕਦਾ ਲੋਭਧਮ੍ਮਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਦੋਸਧਮ੍ਮਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਮੋਹਧਮ੍ਮਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੫) ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਰਾਜਾ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਲੋਭਦੋਸਮੋਹਾ ਨਿਰવਸੇਸਾ ਪਹੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸਿ। ਕਿਂ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਏવਂ ਸਨ੍ਦੇਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ? ਆਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਯਂ ਅਕੋવਿਦਤ੍ਤਾ। ‘‘ਅਯਂ ਕਿਲੇਸੋ ਅਸੁਕਮਗ੍ਗવਜ੍ਝੋ’’ਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਯਾ ਅਕੋવਿਦਸ੍ਸ ਹਿ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਕਿਂ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਅਤ੍ਥਿ, ਸਾ ਪਨ ਨ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਹੋਤਿ। ਏਕੋ ਹਿ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸਮੇવ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਏਕੋ ਅવਸਿਟ੍ਠਕਿਲੇਸਮੇવ, ਏਕੋ ਮਗ੍ਗਮੇવ, ਏਕੋ ਫਲਮੇવ, ਏਕੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ। ਇਮਾਸੁ ਪਨ ਪਞ੍ਚਸੁ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਸੁ ਏਕਂ વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਨੋ ਲਦ੍ਧੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਇਤਿ ਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ, ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਕਿਲੇਸਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਯਂ ਅਕੋવਿਦਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਉਗ੍ਗਹਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਕੁਸਲਾਤਿ ਸਜ੍ਝਾਯਮਗ੍ਗਸਂવਣ੍ਣਨਾਸੁ ਨਿਪੁਣਾ।
Sabbesañhi attanā adhigatamaggena pahīnakilesā pākaṭā hontīti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ. Kassaci hi attanā adhigatamaggavajjhakilesesu sandeho uppajjatiyeva mahānāmassa sakkassa viya. So hi sakadāgāmī samānopi ‘‘tassa mayhaṃ, bhante, evaṃ hoti ‘ko su nāma me dhammo ajjhattaṃ appahīno, yena me ekadā lobhadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, dosadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, mohadhammāpi cittaṃ pariyādāya tiṭṭhantī’’’ti (ma. ni. 1.175) bhagavantaṃ pucchi. Ayaṃ kira rājā sakadāgāmimaggena lobhadosamohā niravasesā pahīyantīti saññī ahosi. Kiṃ ariyasāvakassa evaṃ sandeho uppajjatīti? Āma uppajjati. Kasmā? Paṇṇattiyaṃ akovidattā. ‘‘Ayaṃ kileso asukamaggavajjho’’ti imissā paṇṇattiyā akovidassa hi ariyasāvakassa evaṃ hoti. Kiṃ tassa paccavekkhaṇā natthīti? Atthi, sā pana na sabbesaṃ paripuṇṇā hoti. Eko hi pahīnakilesameva paccavekkhati, eko avasiṭṭhakilesameva, eko maggameva, eko phalameva, eko nibbānameva. Imāsu pana pañcasu paccavekkhaṇāsu ekaṃ vā dve vā no laddhuṃ na vaṭṭati. Iti yassa paccavekkhaṇā na paripuṇṇā, tassa maggavajjhakilesapaṇṇattiyaṃ akovidattā evaṃ hoti. Uggahaparipucchākusalāti sajjhāyamaggasaṃvaṇṇanāsu nipuṇā.
ਯਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਯਸ੍ਸ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਆਗਮਨਪਟਿਪਦਾ। ਸੋਧੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਸੁਦ੍ਧਾ ਉਦਾਹੁ ਨ ਸੁਦ੍ਧਾਤਿ વਿਚਾਰਣવਸੇਨ ਸੋਧੇਤਬ੍ਬਾ। ਨ ਸੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਮਾਦਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ। ਅਪਨੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਅਪਨੇਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਸੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸੁਜ੍ਝਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦੀਘਰਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਯਦੀ’’ਤਿ ਪਦਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯਦਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ । ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਅਲਗ੍ਗਤ੍ਤਾ ‘‘ਆਕਾਸੇ ਪਾਣਿਸਮੇਨ ਚੇਤਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤੇਨ ਸਦਿਸਂ, ਸਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Yāya paṭipadāya yassa ariyamaggo āgacchati, sā pubbabhāgapaṭipatti āgamanapaṭipadā. Sodhetabbāti suddhā udāhu na suddhāti vicāraṇavasena sodhetabbā. Na sujjhatīti tattha tattha pamādapaṭipattisabbhāvato. Apanetabboti attano paṭiññāya apanetabbo. ‘‘Sujjhatī’’ti vatvā sujjhanākāraṃ dassetuṃ ‘‘dīgharatta’’ntiādi vuttaṃ. Paññāyatīti etthāpi ‘‘yadī’’ti padaṃ ānetvā yadi so bhikkhu tāya paṭipadāya paññāyatīti sambandho . Catūsu paccayesu alaggattā ‘‘ākāse pāṇisamena cetasā’’ti vuttaṃ. Vuttasadisanti tassa bhikkhuno byākaraṇaṃ imasmiṃ sutte vuttena sadisaṃ, samanti attho.
ਖੀਣਾਸવਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਦਿਸਾ ਪਟਿਪਦਾ ਹੋਤੀਤਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸੁવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਕਿਲੇਸਤ੍ਤਾ। ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਨਾਮ…ਪੇ॰… ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਪਹੀਨવਿਪਲ੍ਲਾਸਤ੍ਤਾ ਜੀવਿਤਨਿਕਨ੍ਤਿਯਾ ਚ ਅਭਾવਤੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਪਨ ਅਪ੍ਪਹੀਨવਿਪਲ੍ਲਾਸਤ੍ਤਾ ਜੀવਿਤਨਿਕਨ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਚ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਨਪਿ ਹੋਤਿ।
Khīṇāsavapaṭipattisadisā paṭipadā hotīti dīgharattaṃ suvikkhambhitakilesattā. Khīṇāsavassa nāma…pe… na hotīti pahīnavipallāsattā jīvitanikantiyā ca abhāvato na hoti. Puthujjanassa pana appahīnavipallāsattā jīvitanikantisabbhāvato ca appamattakenapi hoti.
ਤਤ੍ਰਿਮਾਨਿ વਤ੍ਥੂਨਿ – ਦੀਘਭਾਣਕਅਭਯਤ੍ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਏਕਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਦਹਰਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਨਹਾਯਮਾਨਂ ਕਲ੍ਯਾਣੀਨਦੀਮੁਖਦ੍વਾਰੇ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ‘‘ਕੁਮ੍ਭੀਲੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਮਹਾਸਦ੍ਦਂ ਅਕਾਸਿ, ਤਦਾ ਨਂ ‘‘ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ’’ਤਿ ਜਾਨਿਂਸੁ। ਚਨ੍ਦਮੁਖਤਿਸ੍ਸਰਾਜਕਾਲੇ ਪਨ ਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਦੁਬ੍ਬਲਚਕ੍ਖੁਕੋ વਿਹਾਰੇਯੇવ ਅਚ੍ਛਤਿ। ਤਂ ਰਾਜਾ ‘‘ਥੇਰਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਂ ਗਤੇਸੁ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪੋ વਿਯ ਪਾਦੇ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਸਿਲਾਥਮ੍ਭੋ વਿਯ ਨਿਚ੍ਚਲੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਏਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਿਸ੍ਸੋਤਿ। ਸੁਗਨ੍ਧਂ વਾਯਸਿ ਨੋ ਤਿਸ੍ਸਾਤਿ। ਏવਂ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਭਯਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਪਿ ਅਤਿਸੂਰੋ ਹੋਤਿ ਨਿਬ੍ਭਯੋ, ਸੋ ਰਜਨੀਯੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤਬ੍ਬੋ। વਸਭਰਾਜਾਪਿ ਹਿ ਏਕਂ ਥੇਰਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਮਾਨੋ ਘਰੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਬਦਰਸਾਲ਼વਂ ਮਦ੍ਦਮਾਨੋ ਨਿਸੀਦਿ। ਮਹਾਥੇਰਸ੍ਸ ਖੇਲ਼ੋ ਚਲਿਤੋ, ਥੇਰਸ੍ਸ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવੋ ਆવਿਭੂਤੋ। ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਹਿ ਰਸਤਣ੍ਹਾ ਨਾਮ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨਾ, ਦਿਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਰਸੇਸੁ ਨਿਕਨ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇਹਿ ਉਪਾਯੇਹਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਚਸ੍ਸ ਭਯਂ વਾ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ વਾ ਰਸਤਣ੍ਹਾ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ‘‘ਨ ਤ੍વਂ ਅਰਹਾ’’ਤਿ ਅਪਨੇਤਬ੍ਬੋ।
Tatrimāni vatthūni – dīghabhāṇakaabhayatthero kira ekaṃ piṇḍapātikaṃ pariggahetuṃ asakkonto daharassa saññaṃ adāsi. So taṃ nahāyamānaṃ kalyāṇīnadīmukhadvāre nimujjitvā pāde aggahesi. Piṇḍapātiko ‘‘kumbhīlo’’ti saññāya mahāsaddaṃ akāsi, tadā naṃ ‘‘puthujjano’’ti jāniṃsu. Candamukhatissarājakāle pana mahāvihāre saṅghatthero khīṇāsavo dubbalacakkhuko vihāreyeva acchati. Taṃ rājā ‘‘theraṃ pariggaṇhissāmī’’ti bhikkhūsu bhikkhācāraṃ gatesu appasaddo upasaṅkamitvā sappo viya pāde aggahesi. Thero silāthambho viya niccalo hutvā ‘‘ko etthā’’ti āha. Ahaṃ, bhante, tissoti. Sugandhaṃ vāyasi no tissāti. Evaṃ khīṇāsavassa bhayaṃ nāma natthi. Ekacco pana puthujjanopi atisūro hoti nibbhayo, so rajanīyena ārammaṇena pariggaṇhitabbo. Vasabharājāpi hi ekaṃ theraṃ pariggaṇhamāno ghare nisīdāpetvā tassa santike badarasāḷavaṃ maddamāno nisīdi. Mahātherassa kheḷo calito, therassa puthujjanabhāvo āvibhūto. Khīṇāsavassa hi rasataṇhā nāma suppahīnā, dibbesupi rasesu nikanti nāma na hoti. Tasmā imehi upāyehi pariggahetvā sacassa bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā rasataṇhā vā uppajjati, ‘‘na tvaṃ arahā’’ti apanetabbo.
ਅਸਨ੍ਤਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਲਕ੍ਖਣਾ ਪਾਪਿਚ੍ਛਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਯਾ ਸਾ ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ…ਪੇ॰… ਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨਾ’’ਤਿ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤੋવ ਸਮਾਨੋ ‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮੋવ ਸਮਾਨੋ ‘ਪવਿવਿਤ੍ਤੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਕੁਸੀਤੋવ ਸਮਾਨੋ ‘ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤੀવ ਸਮਾਨੋ ‘ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤੀਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਅਸਮਾਹਿਤੋવ ਸਮਾਨੋ ‘ਸਮਾਹਿਤੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋવ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਞ੍ਞવਾਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਅਖੀਣਾਸવੋવ ਸਮਾਨੋ ‘ਖੀਣਾਸવੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਇਚ੍ਛਾ ਇਚ੍ਛਾਗਤਾ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾ ਰਾਗੋ ਸਾਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਰਾਗੋ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੮੫੧) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਪਾਲ਼ਿਪਦੇਸਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਪਾਪਿਕਾਯਾਤਿ ਲਾਮਿਕਾਯ ਇਚ੍ਛਾਯ। ਅਪਕਤੋਤਿ ਪਾਪਿਕਾਯ ਇਚ੍ਛਾਯ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવਤੋ ਅਪੇਤੋ ਕਤੋਤਿ ਇਚ੍ਛਾਯ ਅਪਕਤੋ। ਤਥਾਭੂਤੋ ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਜੀવੇਨ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਾਜਿਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਾਜਿਤੋ’’ਤਿ।
Asantaguṇasambhāvanalakkhaṇā pāpicchāti āha – ‘‘yā sā idhekacco…pe… ādinā nayenā’’ti. Ādi-saddena ‘‘assaddho samāno ‘saddhoti maṃ jano jānātū’ti icchati, appassutova samāno ‘bahussutoti maṃ jano jānātū’ti icchati, saṅgaṇikārāmova samāno ‘pavivittoti maṃ jano jānātū’ti icchati, kusītova samāno ‘āraddhavīriyoti maṃ jano jānātū’ti icchati, muṭṭhassatīva samāno ‘upaṭṭhitassatīti maṃ jano jānātū’ti icchati, asamāhitova samāno ‘samāhitoti maṃ jano jānātū’ti icchati, duppaññova samāno ‘paññavāti maṃ jano jānātū’ti icchati, akhīṇāsavova samāno ‘khīṇāsavoti maṃ jano jānātū’ti icchati, yā evarūpā icchā icchāgatā pāpicchatā rāgo sārāgo cittassa sārāgo, ayaṃ vuccati pāpicchatā’’ti (vibha. 851) evaṃ vuttaṃ pāḷipadesaṃ saṅgaṇhāti. Pāpikāyāti lāmikāya icchāya. Apakatoti pāpikāya icchāya sammāājīvato apeto katoti icchāya apakato. Tathābhūto ca micchājīvena abhibhūto parājito nāma hotīti āha ‘‘abhibhūto parājito’’ti.
ਸਾਮਞ੍ਞਂ ਦੁਪ੍ਪਰਾਮਟ੍ਠਂ ਨਿਰਯਾਯੁਪਕਡ੍ਢਤੀਤਿ ਯਥਾ ਕੁਸੋ ਯੇਨ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਂ ਅਨੁਕਨ੍ਤਤਿ ਫਾਲੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਸਮਣਧਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਾਮਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਖਣ੍ਡਸੀਲਾਦਿਤਾਯ ਦੁਪ੍ਪਰਾਮਟ੍ਠਂ ਨਿਰਯਾਯ ਉਪਕਡ੍ਢਤਿ, ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਪੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਿਥਿਲੋਤਿ ਓਲੀਯਿਤ੍વਾ ਕਰਣੇਨ ਸਿਥਿਲਗ੍ਗਾਹੇਨ ਕਤੋ। ਪਰਿਬ੍ਬਾਜੋਤਿ ਖਣ੍ਡਾਦਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਮਣਧਮ੍ਮੋ। ਭਿਯ੍ਯੋ ਆਕਿਰਤੇ ਰਜਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਰਾਗਰਜਾਦਿਂ ਏવਰੂਪੋ ਸਮਣਧਮ੍ਮੋ ਅਪਨੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਰਾਗਰਜਾਦਿਂ ਆਕਿਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੋਤਿ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਮਣੋ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਨਤੋ વੋਹਾਰਮਤ੍ਤਸਿਦ੍ਧੋ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੋ। ਅਜਾਨਮੇવਾਤਿ ਪਾਠੇ ਏવਾਤਿ ਅવਧਾਰਣਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਅਜਾਨਮੇવਨ੍ਤਿ ਪਾਠੇ ਪਨ ਏવਂ ਜਾਨਾਮਿ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅવਚਨ੍ਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ nirayāyupakaḍḍhatīti yathā kuso yena duggahito, tassa hatthaṃ anukantati phāleti, evameva samaṇadhammasaṅkhātaṃ sāmaññampi khaṇḍasīlāditāya dupparāmaṭṭhaṃ nirayāya upakaḍḍhati, niraye nibbattāpetīti attho. Sithiloti olīyitvā karaṇena sithilaggāhena kato. Paribbājoti khaṇḍādibhāvappatto samaṇadhammo. Bhiyyo ākirate rajanti abbhantare vijjamānaṃ rāgarajādiṃ evarūpo samaṇadhammo apanetuṃ na sakkoti, atha kho tassa upari aparampi rāgarajādiṃ ākiratīti attho. Bhikkhubhāvoti pārājikaṃ āpajjitvā ‘‘samaṇo aha’’nti paṭijānanato vohāramattasiddho bhikkhubhāvo. Ajānamevāti pāṭhe evāti avadhāraṇatthe nipāto. Ajānamevanti pāṭhe pana evaṃ jānāmi evaṃ passāmīti avacanti yojetabbaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਸવਿਭਙ੍ਗਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ਸવਿਭਙ੍ਗਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • Savibhaṅgasikkhāpadavaṇṇanā
