| Upanishads |
Savitri Upanishad
Sanskrit Devanagari with Roman transliteration (IAST)
सावित्र्युपनिषत्
sāvitryupaniṣat
सावित्र्युपनिषद्वेद्यचित्सावित्रपदोज्ज्वलम् ।
प्रतियोगिविनिर्मुक्तं रामचन्द्रपदं भजे ॥
sāvitryupaniṣadvedyacitsāvitrapadojjvalam ।
pratiyogivinirmuktaṃ rāmacandrapadaṃ bhaje ॥
सावित्र्यात्मा पाशुपतं परं ब्रह्मावधूतकम् ।
त्रिपुरातपनं देवीत्रिपुरा कठभावना ॥
sāvitryātmā pāśupataṃ paraṃ brahmāvadhūtakam ।
tripurātapanaṃ devītripurā kaṭhabhāvanā ॥
ॐ आप्यायन्तु ममाङ्गानि वाक्प्राणश्चक्षुः श्रोत्रमथो
बलमिन्द्रियाणि च । सर्वाणि सर्वं ब्रह्मोपनिषदं माहं ब्रह्म
निराकुर्यां मा मा ब्रह्म निराकरोदनिराकरणमस्त्वनिराकरणं
मेऽस्तु । तदात्मनि निरते य उपनिषत्सु धर्मास्ते मयि सन्तु ते मयि
सन्तु ॥
oṃ āpyāyantu mamāṅgāni vākprāṇaścakṣuḥ śrotramatho
balamindriyāṇi ca । sarvāṇi sarvaṃ brahmopaniṣadaṃ māhaṃ brahma
nirākuryāṃ mā mā brahma nirākarodanirākaraṇamastvanirākaraṇaṃ
me'stu । tadātmani nirate ya upaniṣatsu dharmāste mayi santu te mayi
santu ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
हरिः ॐ ॥
hariḥ oṃ ॥
कः सविता का सावित्री अग्निरेव सविता पृथिवी सावित्री स
यत्राग्निस्तत्पृथिवी यत्र वै पृथिवी तत्राग्निस्ते द्वे योनी
तदेकं मिथुनम् ॥ १॥
kaḥ savitā kā sāvitrī agnireva savitā pṛthivī sāvitrī sa
yatrāgnistatpṛthivī yatra vai pṛthivī tatrāgniste dve yonī
tadekaṃ mithunam ॥ 1॥
कः सविता का सवित्री वरुण एव सवितापः सावित्री स यत्र
वरुणस्तदापो यत्र वा आपस्तद्वरुणस्ते द्वे योनिस्तदेकं
मिथुनम् ॥ २॥
kaḥ savitā kā savitrī varuṇa eva savitāpaḥ sāvitrī sa yatra
varuṇastadāpo yatra vā āpastadvaruṇaste dve yonistadekaṃ
mithunam ॥ 2॥
कः सविता का सावित्री वायुरेव सविताकाशः सावित्री स यत्र
वायुस्तदाकाशो यत्र वा आकाशस्तद्वायुस्ते द्वे योनिस्तदेकं
मिथुनम् ॥ ३॥
kaḥ savitā kā sāvitrī vāyureva savitākāśaḥ sāvitrī sa yatra
vāyustadākāśo yatra vā ākāśastadvāyuste dve yonistadekaṃ
mithunam ॥ 3॥
कः सविता का सावित्री यज्ञ एव सविता छन्दांसि सावित्री स
यत्र यज्ञस्तत्र छन्दांसि यत्र वा छन्दांसि स यज्ञस्ते द्वे
योनिस्तदेकं मिथुनम् ॥ ४॥
kaḥ savitā kā sāvitrī yajña eva savitā chandāṃsi sāvitrī sa
yatra yajñastatra chandāṃsi yatra vā chandāṃsi sa yajñaste dve
yonistadekaṃ mithunam ॥ 4॥
कः सविता का सावित्री स्तनयित्रुरेव सविता विद्युत्सावित्री स
यत्र स्तनयित्रुस्तद्विद्युत् यत्र वा विद्युत्तत्र स्तनयित्रुस्ते द्वे
योनिस्तदेकं मिथुनम् ॥ ५॥
kaḥ savitā kā sāvitrī stanayitrureva savitā vidyutsāvitrī sa
yatra stanayitrustadvidyut yatra vā vidyuttatra stanayitruste dve
yonistadekaṃ mithunam ॥ 5॥
कः सविता का सावित्री आदित्य एव सविता द्यौः सावित्री स
यत्रादित्यस्तद्द्यौर्यत्र वा द्यौस्तदादित्यस्ते द्वे योनिस्तदेकं
मिथुनम् ॥ ६॥
kaḥ savitā kā sāvitrī āditya eva savitā dyauḥ sāvitrī sa
yatrādityastaddyauryatra vā dyaustadādityaste dve yonistadekaṃ
mithunam ॥ 6॥
कः सविता का सावित्री चन्द्र एव सविता नक्षत्राणि सावित्री
स यत्र चन्द्रस्तन्नक्षत्राणि यत्र वा नक्षत्राणे स चन्द्रमास्ते
द्वे योनिस्तदेकं मिथुनम् ॥ ७॥
kaḥ savitā kā sāvitrī candra eva savitā nakṣatrāṇi sāvitrī
sa yatra candrastannakṣatrāṇi yatra vā nakṣatrāṇe sa candramāste
dve yonistadekaṃ mithunam ॥ 7॥
कः सविता का सावित्री मन एव सविता वाक् सावित्री स यत्र वा
मनस्तद्वाक् यत्र वा वाक् तन्मनस्ते द्वे योनिस्तदेकं
मिथुनम् ॥ ८॥
kaḥ savitā kā sāvitrī mana eva savitā vāk sāvitrī sa yatra vā
manastadvāk yatra vā vāk tanmanaste dve yonistadekaṃ
mithunam ॥ 8॥
कः सविता का सावित्री पुरुष एव सविता स्त्री सावित्री स यत्र
पुरुषस्तत्स्त्री यत्र वा स्त्री स पुरुषस्ते द्वे योनिस्तदेकं
मिथुनम् ॥ ९॥
kaḥ savitā kā sāvitrī puruṣa eva savitā strī sāvitrī sa yatra
puruṣastatstrī yatra vā strī sa puruṣaste dve yonistadekaṃ
mithunam ॥ 9॥
सावित्र्याः पादत्रयम्
तस्या एव1 प्रथमः पादो भूस्तत्सवितुर्वरेण्यमित्यग्निर्वै
वरेण्यमापो वरेण्यं चन्द्रमा वरेण्यम् ॥ १०॥
sāvitryāḥ pādatrayam
tasyā eva2 prathamaḥ pādo bhūstatsaviturvareṇyamityagnirvai
vareṇyamāpo vareṇyaṃ candramā vareṇyam ॥ 10॥
तस्या एव3 द्वितीयः
पादो भर्गमयोऽपि भुवो भर्गो देवस्य धीमहीत्यग्निर्वै भर्ग
आदित्यो वै भर्गश्चन्द्रमा वै भर्गः ॥ ११॥
tasyā eva4 dvitīyaḥ
pādo bhargamayo'pi bhuvo bhargo devasya dhīmahītyagnirvai bharga
ādityo vai bhargaścandramā vai bhargaḥ ॥ 11॥
तस्या एष तृतीयः पादः स्वर्धियो यो नः प्रचोदयादिति
स्त्री चैव पुरुषश्च प्रजनयतः ॥ १२॥
tasyā eṣa tṛtīyaḥ pādaḥ svardhiyo yo naḥ pracodayāditi
strī caiva puruṣaśca prajanayataḥ ॥ 12॥
सावित्रीवेदनफलं पुनर्मृत्युञ्जयः
यो वा एतां सावित्रीमेवं वेद स पुनर्मृत्युं जयति ॥ १३॥
sāvitrīvedanaphalaṃ punarmṛtyuñjayaḥ
yo vā etāṃ sāvitrīmevaṃ veda sa punarmṛtyuṃ jayati ॥ 13॥
बलातिबलयोर्विराट् पुरुष ऋषिः । गायत्री छन्दः ।
गायत्री देवता । अकारोकारमकारा बीजाद्याः ।
क्षुधाऽऽदिनिरसने विनियोगः । क्लामित्यादिषडङ्गम् 5 ।
ध्यानम् ।
अमृतकरतलाग्रौ 7 सर्वसंजीवनाढ्या-
वघहरणसुदक्षौ वेदसारे मयूखे ।
प्रणवमयविकारौ भास्कराकारदेहौ
सततमनूभवेऽहं तौ बलातिबलान्तौ 9 ॥
balātibalayorvirāṭ puruṣa ṛṣiḥ । gāyatrī chandaḥ ।
gāyatrī devatā । akārokāramakārā bījādyāḥ ।
kṣudhā''dinirasane viniyogaḥ । klāmityādiṣaḍaṅgam 6 ।
dhyānam ।
amṛtakaratalāgrau 8 sarvasaṃjīvanāḍhyā-
vaghaharaṇasudakṣau vedasāre mayūkhe ।
praṇavamayavikārau bhāskarākāradehau
satatamanūbhave'haṃ tau balātibalāntau 10 ॥
ॐ ह्रीं बले महादेवि ह्रीं महाबले क्लीं
चतुर्विधपुरुषार्थसिद्धिप्रदे तत्सवितुर्वरदात्मिके
ह्रीं वरेण्यं भर्गो देवस्य वरदात्मिके अतिबले सर्वदयामूर्ते
बले सर्वक्षुच्छ्रमोपनाशिनि धीमहि धियो यो नर्जाते प्रचुर्या 11
या प्रचोदयादात्मिके प्रणवशिरस्कात्मिके हुं फट् स्वाहा ॥ १४॥
oṃ hrīṃ bale mahādevi hrīṃ mahābale klīṃ
caturvidhapuruṣārthasiddhiprade tatsaviturvaradātmike
hrīṃ vareṇyaṃ bhargo devasya varadātmike atibale sarvadayāmūrte
bale sarvakṣucchramopanāśini dhīmahi dhiyo yo narjāte pracuryā 12
yā pracodayādātmike praṇavaśiraskātmike huṃ phaṭ svāhā ॥ 14॥
विद्याफलम्
एवं विद्वान् कृतकृत्यो भवति सावित्र्या एव सलोकतां
जयतीत्युपनिषत् ॥ १५॥
vidyāphalam
evaṃ vidvān kṛtakṛtyo bhavati sāvitryā eva salokatāṃ
jayatītyupaniṣat ॥ 15॥
ॐ आप्यायन्तु ममाङ्गानि वाक्प्राणश्चक्षुः श्रोत्रमथो
बलमिन्द्रियाणि च । सर्वाणि सर्वं ब्रह्मोपनिषदं माहं ब्रह्म
निराकुर्यां मा मा ब्रह्म निराकरोदनिराकरणमस्त्वनिराकरणं
मेऽस्तु । तदात्मनि निरते य उपनिषत्सु धर्मास्ते मयि सन्तु ते मयि
सन्तु ॥
oṃ āpyāyantu mamāṅgāni vākprāṇaścakṣuḥ śrotramatho
balamindriyāṇi ca । sarvāṇi sarvaṃ brahmopaniṣadaṃ māhaṃ brahma
nirākuryāṃ mā mā brahma nirākarodanirākaraṇamastvanirākaraṇaṃ
me'stu । tadātmani nirate ya upaniṣatsu dharmāste mayi santu te mayi
santu ॥
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥
oṃ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ ॥
हरिः ॐ तत्सत् ॥
hariḥ oṃ tatsat ॥
इति सावित्र्युपनिषत्समाप्ता ॥
iti sāvitryupaniṣatsamāptā ॥
Notes:
1 Variant reading: एष
3 Variant reading: एष
5 Variant reading: षडङ्गन्यासः
7 Variant reading: तलार्द्रौ
9 Variant reading: बलाती
11 Variant reading: बले सर्वक्षुद्भ्रमोपनाशिनि धीमहि धियो यो नर्जाते प्रचुर्यः
Notes:
2 Variant reading: eṣa
4 Variant reading: eṣa
6 Variant reading: ṣaḍaṅganyāsaḥ
8 Variant reading: talārdrau
10 Variant reading: balātī
12 Variant reading: bale sarvakṣudbhramopanāśini dhīmahi dhiyo yo narjāte pracuryaḥ
YOU MAY ALSO LIKE
