| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੨. ਸੇਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
2. Selasuttavaṇṇanā
੩੯੬. ਕੇਣਿਯੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਕੇਣਿਯਾ ਜੀવਿਕਾਕਪ੍ਪਨਤੋਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਜਟਿਲੋਤਿ ਜਟਾਧਰੋ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਜਾਤਿਕਤ੍ਤਾ ਕੋਟਿਸਾਰਤਾਯ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲੋ। ਪਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੁਤ੍વਾ વਸਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਕਾਮਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਤੀਤਿ વਾ ਯੋਜਨਾ। ਸੁਸਙ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪਿਮਧੁਸਕ੍ਕਰਾਦੀਹਿ ਚੇવ ਮਰਿਚਸਿਙ੍ਗੀવੇਰਾਦੀਹਿ ਚ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ।
396.Keṇiyotitassa nāmaṃ, pubbe keṇiyā jīvikākappanatoti vadanti. Jaṭiloti jaṭādharo. Brāhmaṇajātikattā koṭisāratāya ca brāhmaṇamahāsālo. Payojetvā nissayo hutvā vasati, rattiṃ kāmasampattiṃ anubhavatīti vā yojanā. Susaṅkhatanti sappimadhusakkarādīhi ceva maricasiṅgīverādīhi ca suṭṭhu abhisaṅkhataṃ.
ਪਟਿਕ੍ਖੇਪਪਸਨ੍ਨਤਾਯਾਤਿ ਅਹੋવਤਾਯਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ, ਯੋ ਨਿਮਨ੍ਤਿਯਮਾਨੋਪਿ ਨ ਸਾਦਿਯਤੀਤਿ ਉਪਨਿਮਨ੍ਤਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਪਸਨ੍ਨਭਾવਤੋਤਿ। ਤਂ ਕਥਂ? વਿਰੁਦ੍ਧਮੇਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਕਾਰਣਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ।
Paṭikkhepapasannatāyāti ahovatāyaṃ appiccho, yo nimantiyamānopi na sādiyatīti upanimantiyamānassa paṭikkhepe titthiyānaṃ pasannabhāvatoti. Taṃ kathaṃ? Viruddhametanti ‘‘akāraṇameta’’nti paṭikkhipati.
੩੯੮. ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸੇਹਿਪਿ…ਪੇ॰… ਅਹੋਸੀਤਿ ਇਦਂ ਨਾਨੁਸ੍ਸવਸਿਦ੍ਧਂ ਅਨੁਮਾਨਗ੍ਗਹਣਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਪਦੇਤਿ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਦਪ੍ਪਮਾਣੇ’’ਤਿ। ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ વਾ ਪਦਂ ਪਕਤਿਯਾ ਪਾਦਨਿਕ੍ਖਿਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇ। ਕੀਲ਼ਾਪਸੁਤਤਾਦਿਨਾ ਪਮਾਦਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਚਾਰਿਕਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਰਚਰਿਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ।
398.Kappasahassehipi…pe… ahosīti idaṃ nānussavasiddhaṃ anumānaggahaṇaṃ sandhāyāha. Padeti uttarapadalopena niddesoti āha ‘‘padappamāṇe’’ti. Pajjati nikkhipati etthāti vā padaṃ pakatiyā pādanikkhipaṭṭhānaṃ, tasmiṃ pade. Kīḷāpasutatādinā pamādaṃ āpajjati. Bodhisattacārikanti dukkaracariyaṃ sandhāya vadati.
੩੯੯. ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਤਾਯਾਤਿ ਅਨੂਨਤਾਯ। ਅਹੀਨਙ੍ਗਤਾਯਾਤਿ ਅવੇਕਲ੍ਲਭਾવਤੋ। ਰੋਚਤੀਤਿ ਰੁਚਿ, ਦੇਹਪ੍ਪਭਾ, ਸੋਭਣਾ ਰੁਚਿ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਰੁਚਿ। ਆਰੋਹਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਉਚ੍ਚਤਾ। ਪਰਿਣਾਹਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕਿਸਥੂਲਭਾવવਜ੍ਜਿਤਪਰਿਣਾਹਤਾ। ਸਣ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅવਯવਾਨਂ ਸੁਸਣ੍ਠਿਤਤਾ। ਚਾਰੁਦਸ੍ਸਨੋਤਿ ਪਿਯਦਸ੍ਸਨੋ ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸੁਚਿਰਮ੍ਪੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੁવਣ੍ਣਸਦਿਸવਣ੍ਣੋਤਿ ਜਾਤਿਹਿਙ੍ਗੁਲਕੇਨ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਿਲਾਨਿਘਂਸੇਨੇવ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤਘਨਸੁવਣ੍ਣਰੂਪવਣ੍ਣੋ। ਮਹਾਪੁਰਿਸਭਾવਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜੇਨ੍ਤਿ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ, ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਠਮਂ વੁਤ੍ਤਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨੇવਾ’’ਤਿ।
399.Paripuṇṇatāyāti anūnatāya. Ahīnaṅgatāyāti avekallabhāvato. Rocatīti ruci, dehappabhā, sobhaṇā ruci etassāti suruci. Ārohasampatti kāyassa pamāṇayuttauccatā. Pariṇāhasampatti kisathūlabhāvavajjitapariṇāhatā. Saṇṭhānasampatti avayavānaṃ susaṇṭhitatā. Cārudassanoti piyadassano tenāha ‘‘sucirampī’’tiādi. Suvaṇṇasadisavaṇṇoti jātihiṅgulakena madditvā silānighaṃseneva parikammaṃ katvā ṭhapitaghanasuvaṇṇarūpavaṇṇo. Mahāpurisabhāvaṃ byañjenti pakāsentīti byañjanāni, mahāpurisalakkhaṇānīti āha ‘‘paṭhamaṃ vuttabyañjanānevā’’ti.
ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਸੁਰੁਚੀ’’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਆਦਿਚ੍ਚੋવ વਿਰੋਚਸੀ’’ਤਿ ਪੁਨ વੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਚਾਰੁਦਸ੍ਸਨੋ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋਸੀ’’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਕਲ੍ਯਾਣਦਸ੍ਸਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਞ੍ਚਨਾਭਤ੍ਤਚੋ’’ਤਿ ਪੁਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ ‘‘ਉਤ੍ਤਰਗਾਥਾਯਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ’’ਤਿ। ਸਾਤਿਸਯਂ ਉਤ੍ਤਮવਣ੍ਣੇ વਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਮવਣ੍ਣਿਨੋਤਿ ਪਦੇਨ ਸਨ੍ਤਂ ਪਕਾਸੇਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਉਤ੍ਤਮવਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਉਤ੍ਤਮਸਾਰਥੀਤਿ ਸੇਟ੍ਠਪੁਰਿਸਸਾਰਥਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਜਮ੍ਬੁવਨਸਣ੍ਡਮਣ੍ਡਿਤਤਾਯ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੋ ‘‘ਜਮ੍ਬੁਸਣ੍ਡੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਸ੍ਸਰਿਯਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਰਿਯਂ।
Pubbe vuttanti ‘‘surucī’’ti pubbe vuttaṃ, ‘‘ādiccova virocasī’’ti puna vuttaṃ. ‘‘Cārudassano suvaṇṇavaṇṇosī’’ti pubbe vuttaṃ, ‘‘kalyāṇadassano bhikkhu kañcanābhattaco’’ti puna vuttanti imamatthaṃ sandhāyāha ‘‘uttaragāthāyapi eseva nayo’’ti. Sātisayaṃ uttamavaṇṇe vaṇṇetvā uttamavaṇṇinoti padena santaṃ pakāsetīti āha ‘‘uttamavaṇṇasampannassā’’ti. Uttamasārathīti seṭṭhapurisasārathi. Tattha tattha jambuvanasaṇḍamaṇḍitatāya jambudīpo ‘‘jambusaṇḍo’’ti vuccati. Issariyanti cakkavattissariyaṃ.
ਜਾਤਿਖਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਜਾਤਿਮਨ੍ਤੋ ਖਤ੍ਤਿਯਾ। ਰਾਜਾਭਿਰਾਜਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਭਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਪੂਜਤ੍ਥੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਰਾਜੂਨਂ ਪੂਜਨੀਯੋ’’ਤਿ।
Jātikhattiyāti jātimanto khattiyā. Rājābhirājāti ettha abhi-saddo pūjatthoti āha ‘‘rājūnaṃ pūjanīyo’’ti.
ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਤਿ ਅਪਰਿਮਾਣਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯੋ। ‘‘ਯਾવਤਾ ਪਨ ਆਕਙ੍ਖੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੧) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਅਨੁਤ੍ਤਰਭਾવਂ ‘‘ਯਾવਤਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਾਕਟਤਰਂ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਰਾਜਭਾવਂ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਸ੍વਾਹ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਪਟਿવੇਧਧਮ੍ਮੇਨ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨੁਤ੍ਤਰੇਨੇવਾ’’ਤਿ। ਅਨੁਤ੍ਤਰੇਨਾਤਿ વਿਸਿਟ੍ਠੇਨ ਉਤ੍ਤਮੇਨ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਖੇ ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿਪਿ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਤਿ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਦੇਸਨਾਧਮ੍ਮੇਨ ਆਣਾਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਮੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਦੇਸਨਾਞਾਣਪਟਿવੇਧਞਾਣવਿਭਾਗਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਮੇવ વਾ। ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਨ੍ਤਿ ਪਟਿવਤ੍ਤਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਂ।
Appamāṇāti aparimāṇā lokadhātuyo. ‘‘Yāvatā pana ākaṅkheyyā’’ti (a. ni. 3.81) hi vuttaṃ. Dhammarājā anuttaroti ettha vuttaanuttarabhāvaṃ ‘‘yāvatā hī’’tiādinā pākaṭataraṃ katvā dhammarājabhāvaṃ vibhāvetuṃ ‘‘svāha’’ntiādi vuttaṃ. Dhammenāti paṭivedhadhammena. Tenāha ‘‘anuttarenevā’’ti. Anuttarenāti visiṭṭhena uttamena. Imasmiṃ pakkhe dhammenāti paṭipattidhammenātipi saṅgayhati. Pariyattidhammenāti desanādhammena āṇācakkaṃ pavattemīti yojanā. Desanāñāṇapaṭivedhañāṇavibhāgaṃ dhammacakkameva vā. Appaṭivattiyanti paṭivattituṃ asakkuṇeyyaṃ.
ਤਥਾਗਤੇਨ ਜਾਤੋਤਿ ਤਥਾਗਤੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਜਾਤੋ। ਹੇਤੁਅਤ੍ਥੇ ਕਰਣવਚਨਂ। ਅਨੁਜਾਤੋਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ਅਨੁ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਸੇਨ ਤਥਾਗਤਨ੍ਤਿ ਚ ਉਪਯੋਗવਚਨਮੇવ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਚ ਅਨੁ-ਸਦ੍ਦੋ ਹੇਤੁਅਤ੍ਥਜੋਤਕੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਥਾਗਤਂ ਹੇਤੁਂ ਅਨੁਜਾਤੋ’’ਤਿ। ਅવਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬਭਾવੇਨ ਜਾਤੋਤਿ ਅવਜਾਤੋ ਦੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ’’ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਕੋਕਾਲਿਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ‘‘ਪੁਰਿਸਨ੍ਤਕਲਿ ਅવਜਾਤੋ’’ਤਿ। ਪੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਓવਾਦਾਨੁਸਾਸਨਿਯਂ ਅਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ। ਏવਮਾਹਾਤਿ ‘‘ਅਨੁਜਾਤੋ ਤਥਾਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਹ।
Tathāgatena jātoti tathāgatena hetunā ariyāya jātiyā jāto. Hetuatthe karaṇavacanaṃ. Anujātoti ca vutte anu-saddassa vasena tathāgatanti ca upayogavacanameva hoti, so ca anu-saddo hetuatthajotakoti āha ‘‘tathāgataṃ hetuṃ anujāto’’ti. Avaññātabbabhāvena jātoti avajāto duppaṭipannattā. Tenāha ‘‘dussīlo’’ti. Tathā hi vuttaṃ kokālikaṃ ārabbha ‘‘purisantakali avajāto’’ti. Putto nāma na hoti tassa ovādānusāsaniyaṃ aṭṭhitattā. Evamāhāti ‘‘anujāto tathāgata’’nti evamāha.
વਿਜ੍ਜਾਤਿ ਮਗ੍ਗવਿਜ੍ਜਾ। ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਫਲવਿਮੁਤ੍ਤਿ। ਨਨੁ ਚ ਮਗ੍ਗੋ ਭਾવੇਤਬ੍ਬੇਨ ਗਹਿਤੋਤਿ? ਸਚ੍ਚਂ ਗਹਿਤੋ, ਸਬ੍ਬੇ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਤ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ વਿਜ੍ਜਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਮਿਨਾ વਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ ਏવਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਫਲੇਨ વਿਨਾ ਹੇਤੁਭਾવਸ੍ਸੇવ ਅਭਾવਤੋ ਹੇਤੁવਚਨੇਨ ਫਲਸਿਦ੍ਧਿ, ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਚ ਸਮ੍ਪਾਪਨੇਨ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹੇਤੁਭਾવੋ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨੇਨ ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਮੁਦਯਭਾવੋਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਙ੍ਗਹਿਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਤੋ ਆਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਯੁਤ੍ਤਹੇਤੁਨਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਸਾਧੇਤਿ ਸਚ੍ਚવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬੁਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਸਚ੍ਚਸਮ੍ਬੋਧਨੇਨੇવ ਚ ਤਸ੍ਸ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਅਤ੍ਥવਚਨਞ੍ਚੇਤਂ, ਪਯੋਗવਚਨਾਨਿ ਪਨ – ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਅਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਬ੍ਬਥਾ ਅવਿਪਰੀਤਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅવਿਪਰੀਤਮਾਚਿਕ੍ਖਤਿ ਯਥਾਹਂ ਸਬ੍ਬਮਗ੍ਗਦੇਸਕੋਤਿ । ਕਿਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਆਰੋਚੇਤੀਤਿ? ਮਹਾਕਰੁਣਾਯ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਮਹਾવਿਸਯਤੋ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਏਕੋਮ੍ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਸਬ੍ਬਾਭਿਭੂ ਸਬ੍ਬવਿਦੂਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ (ਮਹਾવ॰ ੧੧; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੫; ੨.੩੪੧; ਕਥਾ॰ ੪੦੫) ਸੁਤ੍ਤਪਦਾਨਿ ਇਦਮੇવ ਚ ਸੁਤ੍ਤਪਦਂ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਾਧਕਂ।
Vijjāti maggavijjā. Ukkaṭṭhaniddesena vimuttīti phalavimutti. Nanu ca maggo bhāvetabbena gahitoti? Saccaṃ gahito, sabbe ca pana satta dhammā abhiññeyyāti vijjāya abhiññeyyabhāvo vutto. Iminā vā nayena sabbesampi abhiññeyyabhāvo vutto evāti veditabbo. Phalena vinā hetubhāvasseva abhāvato hetuvacanena phalasiddhi, nirodhassa ca sampāpanena maggassa hetubhāvo. Dukkhassa nibbattanena taṇhāya samudayabhāvoti imamatthaṃ saṅgahitameva atthato āpannattā. Yuttahetunāti yuttiyuttena hetunā buddhabhāvaṃ sādheti saccavinimuttassa bujjhitabbassa abhāvato saccasambodhaneneva ca tassa anavasesato buddhattā. Atthavacanañcetaṃ, payogavacanāni pana – brāhmaṇa, ahaṃ sammāsambuddho sabbathā aviparītadhammadesano, sammāsambuddhattā sabbattha aviparītamācikkhati yathāhaṃ sabbamaggadesakoti . Kiṃ pana bhagavā sayameva attano sammāsambuddhabhāvaṃ ārocetīti? Mahākaruṇāya aññesaṃ mahāvisayato. Tattha ‘‘ekomhi sammāsambuddho, sabbābhibhū sabbavidūhamasmī’’tiādīni (mahāva. 11; ma. ni. 1.285; 2.341; kathā. 405) suttapadāni idameva ca suttapadaṃ etassa atthassa sādhakaṃ.
ਸਲ੍ਲਕਨ੍ਤਨੋਤਿ ਸਲ੍ਲਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ। ਰੋਗਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਲੇਸਰੋਗਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਅਪੁਨਪવਤ੍ਤਿਪਾਦਨੇਨ ਤਿਕਿਚ੍ਛਨਤੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ વਾ ਸੇਟ੍ਠਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੋ। ਏવਂ ਆਗਤਾਯਾਤਿ ਇਮਿਨਾ –
Sallakantanoti sallānaṃ samucchinnattā. Rogassāti kilesarogassa. Tasmāti apunapavattipādanena tikicchanato. Brahmaṃ vā seṭṭhaṃ sammāsambodhiṃ pattoti brahmabhūto. Evaṃ āgatāyāti iminā –
‘‘ਕਾਮਾ ਤੇ ਪਠਮਾ ਸੇਨਾ, ਦੁਤਿਯਾ ਅਰਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
‘‘Kāmā te paṭhamā senā, dutiyā arati vuccati;
ਤਤਿਯਾ ਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਾ ਤੇ, ਚਤੁਤ੍ਥੀ ਤਣ੍ਹਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
Tatiyā khuppipāsā te, catutthī taṇhā pavuccati.
ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਤੇਪਞ੍ਚਮਂ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਤੇ, ਛਟ੍ਠਾ ਭੀਰੂ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ।
Thinamiddhaṃ tepañcamaṃ thinamiddhaṃ te, chaṭṭhā bhīrū pavuccati;
ਸਤ੍ਤਮੀ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਤੇ, ਮਕ੍ਖੋ ਥਮ੍ਭੋ ਤੇ ਅਟ੍ਠਮੋ॥
Sattamī vicikicchā te, makkho thambho te aṭṭhamo.
ਲਾਭੋ ਸਿਲੋਕੋ ਸਕ੍ਕਾਰੋ, ਮਿਚ੍ਛਾਲਦ੍ਧੋ ਚ ਯੋ ਯਸੋ।
Lābho siloko sakkāro, micchāladdho ca yo yaso;
ਯੋ ਚਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮੁਕ੍ਕਂਸੇ, ਪਰੇ ਚ ਅવਜਾਨਤਿ।
Yo cattānaṃ samukkaṃse, pare ca avajānati;
ਏਸਾ ਨਮੁਚਿ ਤੇ ਸੇਨਾ, ਕਣ੍ਹਸ੍ਸਾਭਿਪ੍ਪਹਾਰਿਨੀ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੪੩੮-੪੪੧)।
Esā namuci te senā, kaṇhassābhippahārinī’’ti. (su. ni. 438-441);
ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਨવવਿਧਂ ਸੇਨਂ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਤਿ। વਸੇ વਤ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਤਾਪਾਦਨੇਨ વਸੇ વਤ੍ਤੇਤ੍વਾ। ਕੁਤੋਚਿ ਅਭਯੋ ਨਿਬ੍ਭਯੋ।
Evaṃ vuttaṃ navavidhaṃ senaṃ saṅgayhati. Vase vattetvāti samucchindanena anuppādatāpādanena vase vattetvā. Kutoci abhayo nibbhayo.
ਸਯਮੇવ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਯੇਨ ਅਧਿਗਤੋ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਪਰਸਦ੍ਧਾਯ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ ਹਿਤ੍વਾ ਅਸਮ੍ਮੋਹਤੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਞਾਣੇਨੇવ ਸਾਮਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਚ੍ਚਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਸਟ੍ਠਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿ। ਯਥਾ ਰਥੇਨ ਜਯਤੀਤਿ ਰਥਿਕੋ, ਏવਂ ਇਦਂ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਜਯਤੀਤਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ। ਅਥ વਾ ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਮੇવ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਂ, ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਅਰਹਤੀਤਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਯਥਾ વਤ੍ਥਯੁਗਂ ਅਰਹਤੀਤਿ વਤ੍ਥਯੁਗਿਕੋ। ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਫਲਦਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਨਾਸ੍ਸ ਕਾਲੋਤਿ ਅਕਾਲਂ, ਅਕਾਲਮੇવ ਅਕਾਲਿਕਂ, ਨ ਕਾਲਨ੍ਤਰਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਫਲਂ ਦੇਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਪવਤ੍ਤਿਸਮਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਫਲਂ ਦੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਪ੍ਪਦਾਨੇ ਪਕਟ੍ਠੋ ਕਾਲੋ ਪਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਲਿਕੋ, ਲੋਕਿਯੋ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੋ, ਇਦਂ ਪਨ ਸਮਨਨ੍ਤਰਫਲਤ੍ਤਾ ਨ ਕਾਲਿਕਂ।
Sayameva daṭṭhabbanti yena yena adhigato, tena tena parasaddhāya gantabbaṃ hitvā asammohato paccavekkhaṇāñāṇeneva sāmaṃ daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘paccakkha’’nti. Pasaṭṭhā diṭṭhi sandiṭṭhi. Yathā rathena jayatīti rathiko, evaṃ idaṃ maggabrahmacariyaṃ sandiṭṭhiyā jayatīti sandiṭṭhikaṃ. Atha vā diṭṭhanti dassanaṃ vuccati, diṭṭhameva sandiṭṭhaṃ, sandassananti attho. Sandiṭṭhaṃ arahatīti sandiṭṭhiko yathā vatthayugaṃ arahatīti vatthayugiko. Sandiṭṭhikaṃ phaladānaṃ sandhāya nāssa kāloti akālaṃ, akālameva akālikaṃ, na kālantaraṃ khepetvā phalaṃ deti, attano pana pavattisamanantarameva phalaṃ detīti attho. Atha vā attano phalappadāne pakaṭṭho kālo patto assāti kāliko, lokiyo kusaladhammo, idaṃ pana samanantaraphalattā na kālikaṃ.
੪੦੦. ‘‘ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਪવਤ੍ਤਯੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਕੇવਲਂ ਦਾਨਧਮ੍ਮਾਦੀਸੁ ਯਞ੍ਞਪਰਿਯਾਯਸਮ੍ਭવਤੋ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਯਞ੍ਞਾਭਾવਤੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਹਿ ‘‘ਅਗ੍ਗਿਮੁਖਾ ਦੇવਾ’’ਤਿ ਅਗ੍ਗਿਜੁਹਨਪੁਬ੍ਬਕਂ ਯਞ੍ਞਂ વਿਦਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਗ੍ਗਿਜੁਹਨਪ੍ਪਧਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ‘‘ਭੂਰ੍ਭੁવ? ਸ੍વ?’’ ਇਤਿ ਸਾવਿਤ੍ਤੀ ਪੁਬ੍ਬਕਤ੍ਤਾ ਮੁਖਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ । ‘‘ਮੁਖਮਿવ ਮੁਖ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਇਧਾਪਿ ਪਧਾਨਪਰਿਯਾਯੋ ਮੁਖਸਦ੍ਦੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਸੇਟ੍ਠਤੋ ਰਾਜਾ ‘ਮੁਖ’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਆਧਾਰਤੋਤਿ ਓਗਾਹਨ੍ਤੀਨਂ ਨਦੀਨਂ ਆਧਾਰਭਾવਤੋ ਪਟਿਸਰਣਤੋ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਭਾવਤੋ। ਸਞ੍ਞਾਣਤੋਤਿ ਚਨ੍ਦਯੋਗવਸੇਨ ਅਜ੍ਜ ਅਸੁਕਨਕ੍ਖਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਨਤੋ। ਆਲੋਕਕਰਣਤੋਤਿ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਆਲੋਕਕਰਣਤੋ। ਸੋਮ੍ਮਭਾવਤੋਤਿ ਸੀਤਹਿਮવਾਸੀਤવਾਤੂਪਕ੍ਖਰਭਾવਤੋ। ਤਪਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਦੀਪਸਿਖਾ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਾ ਅਸਨਿવਿਚਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਨਂ વਿਜ੍ਜਲਨ੍ਤਾਨਂ। ਆਯਮੁਖਂ ਅਗ੍ਗਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਭਾવੇਨ।
400. ‘‘Mahāyaññaṃ pavattayī’’tiādīsu kevalaṃ dānadhammādīsu yaññapariyāyasambhavato ‘‘brāhmaṇānaṃ yaññābhāvato’’ti vuttaṃ. Brāhmaṇā hi ‘‘aggimukhā devā’’ti aggijuhanapubbakaṃ yaññaṃ vidahanti. Tenāha ‘‘aggijuhanappadhānāti attho’’ti ‘‘bhūrbhuva? Sva?’’ Iti sāvittī pubbakattā mukhaṃ pubbaṅgamaṃ . ‘‘Mukhamiva mukha’’ntiādīsu viya idhāpi padhānapariyāyo mukhasaddoti dassento ‘‘manussānaṃ seṭṭhato rājā ‘mukha’nti vutto’’ti āha. Ādhāratoti ogāhantīnaṃ nadīnaṃ ādhārabhāvato paṭisaraṇato gantabbaṭṭhānabhāvato. Saññāṇatoti candayogavasena ajja asukanakkhattanti paññāyanato. Ālokakaraṇatoti nakkhattāni abhibhavitvā ālokakaraṇato. Sommabhāvatoti sītahimavāsītavātūpakkharabhāvato. Tapantānanti dīpasikhā aggijālā asanivicakkanti evamādīnaṃ vijjalantānaṃ. Āyamukhaṃ aggadakkhiṇeyyabhāvena.
ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁ ਪਞ੍ਞਾਚਕ੍ਖੁ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਚਕ੍ਖੂਹਿ। ਤੇ ਸਰਣਸ੍ਸਾਤਿ ਤੇ ਸਰਣਸ੍ਸ ਚ, ਤੇ ਸਰਣਭਾવਮੂਲਕਤ੍ਤਾ ਇਤਰਦ੍વਯਸ੍ਸ ਚ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤ ਤੇ-ਪਦੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਤੋ ਪਰਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਤੇ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਇਤਰਸ੍ਸ ਚ ਸਰਣਸ੍ਸ ਅਹੋ ਆਨੁਭਾવੋ’’ਤਿ। ਆવੁਤ੍ਤਿવਸੇਨ વਾ ਤੇ ਸਰਣਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વਿਭਾવੇਤਬ੍ਬੋ – ਤੁਯ੍ਹਂ ਸਰਣਭੂਤਸ੍ਸ ਚ ਇਤਰਸਰਣਸ੍ਸ ਚ ਆਨੁਭਾવੋਤਿ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Dibbacakkhu dhammacakkhu paññācakkhu buddhacakkhu samantacakkhūti imehi pañcahi cakkhūhi. Te saraṇassāti te saraṇassa ca, te saraṇabhāvamūlakattā itaradvayassa ca, yathāvutta te-padena vuttatthato parassa cāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘te tuyhaṃ, itarassa ca saraṇassa aho ānubhāvo’’ti. Āvuttivasena vā te saraṇassāti ettha attho vibhāvetabbo – tuyhaṃ saraṇabhūtassa ca itarasaraṇassa ca ānubhāvoti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਸੇਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Selasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੨. ਸੇਲਸੁਤ੍ਤਂ • 2. Selasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੨. ਸੇਲਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 2. Selasuttavaṇṇanā
