Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరీగాథా-అట్ఠకథా • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
౭. సేలాథేరీగాథావణ్ణనా
7. Selātherīgāthāvaṇṇanā
నత్థి నిస్సరణం లోకేతిఆదికా సేలాయ థేరియా గాథా. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారా తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తీ హంసవతీనగరే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తా మాతాపితూహి సమానజాతికస్స కులపుత్తస్స దిన్నా, తేన సద్ధిం బహూని వస్ససతాని సుఖసంవాసం వసిత్వా తస్మిం కాలఙ్కతే సయమ్పి అద్ధగతా వయోఅనుప్పత్తా సంవేగజాతా కింకుసలగవేసినీ కాలేన కాలం ఆరామేన ఆరామం విహారేన విహారం అనువిచరతి ‘‘సమణబ్రాహ్మణానం సన్తికే ధమ్మం సోస్సామీ’’తి. సా ఏకదివసం సత్థు బోధిరుక్ఖం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘యది బుద్ధో భగవా అసమో అసమసమో అప్పటిపుగ్గలో, దస్సేతు మే అయం బోధి పాటిహారియ’’న్తి నిసీది. తస్సా తథా చిత్తుప్పాదసమనన్తరమేవ బోధి పజ్జలి, సబ్బసోవణ్ణమయా సాఖా ఉట్ఠహింసు, సబ్బా దిసా విరోచింసు. సా తం పాటిహారియం దిస్వా పసన్నమానసా గరుచిత్తీకారం ఉపట్ఠపేత్వా సిరసి అఞ్జలిం పగ్గయ్హ సత్తరత్తిన్దివం తత్థేవ నిసీది. సత్తమే దివసే ఉళారం పూజాసక్కారం అకాసి. సా తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తీ ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే ఆళవీరట్ఠే ఆళవికస్స రఞ్ఞో ధీతా హుత్వా నిబ్బత్తి. సేలాతిస్సా నామం అహోసి. ఆళవికస్స పన రఞ్ఞో ధీతాతి కత్వా ఆళవికాతిపి నం వోహరన్తి. సా విఞ్ఞుతం పత్తా సత్థరి ఆళవకం దమేత్వా తస్స హత్థే పత్తచీవరం దత్వా తేన సద్ధిం ఆళవీనగరం ఉపగతే దారికా హుత్వా రఞ్ఞా సద్ధిం సత్థు సన్తికం ఉపగన్త్వా ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధా ఉపాసికా అహోసి. సా అపరభాగే సఞ్జాతసంవేగా భిక్ఖునీసు పబ్బజిత్వా కతపుబ్బకిచ్చా విపస్సనం పట్ఠపేత్వా సఙ్ఖారే సమ్మసన్తీ ఉపనిస్సయసమ్పన్నత్తా పరిపక్కఞాణా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేరీ ౨.౨.౬౧-౮౫) –
Natthinissaraṇaṃ loketiādikā selāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ pattā mātāpitūhi samānajātikassa kulaputtassa dinnā, tena saddhiṃ bahūni vassasatāni sukhasaṃvāsaṃ vasitvā tasmiṃ kālaṅkate sayampi addhagatā vayoanuppattā saṃvegajātā kiṃkusalagavesinī kālena kālaṃ ārāmena ārāmaṃ vihārena vihāraṃ anuvicarati ‘‘samaṇabrāhmaṇānaṃ santike dhammaṃ sossāmī’’ti. Sā ekadivasaṃ satthu bodhirukkhaṃ upasaṅkamitvā ‘‘yadi buddho bhagavā asamo asamasamo appaṭipuggalo, dassetu me ayaṃ bodhi pāṭihāriya’’nti nisīdi. Tassā tathā cittuppādasamanantarameva bodhi pajjali, sabbasovaṇṇamayā sākhā uṭṭhahiṃsu, sabbā disā virociṃsu. Sā taṃ pāṭihāriyaṃ disvā pasannamānasā garucittīkāraṃ upaṭṭhapetvā sirasi añjaliṃ paggayha sattarattindivaṃ tattheva nisīdi. Sattame divase uḷāraṃ pūjāsakkāraṃ akāsi. Sā tena puññakammena devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde āḷavīraṭṭhe āḷavikassa rañño dhītā hutvā nibbatti. Selātissā nāmaṃ ahosi. Āḷavikassa pana rañño dhītāti katvā āḷavikātipi naṃ voharanti. Sā viññutaṃ pattā satthari āḷavakaṃ dametvā tassa hatthe pattacīvaraṃ datvā tena saddhiṃ āḷavīnagaraṃ upagate dārikā hutvā raññā saddhiṃ satthu santikaṃ upagantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā upāsikā ahosi. Sā aparabhāge sañjātasaṃvegā bhikkhunīsu pabbajitvā katapubbakiccā vipassanaṃ paṭṭhapetvā saṅkhāre sammasantī upanissayasampannattā paripakkañāṇā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.2.61-85) –
‘‘నగరే హంసవతియా, చారికీ ఆసహం తదా;
‘‘Nagare haṃsavatiyā, cārikī āsahaṃ tadā;
ఆరామేన చ ఆరామం, చరామి కుసలత్థికా.
Ārāmena ca ārāmaṃ, carāmi kusalatthikā.
‘‘కాళపక్ఖమ్హి దివసే, అద్దసం బోధిముత్తమం;
‘‘Kāḷapakkhamhi divase, addasaṃ bodhimuttamaṃ;
తత్థ చిత్తం పసాదేత్వా, బోధిమూలే నిసీదహం.
Tattha cittaṃ pasādetvā, bodhimūle nisīdahaṃ.
‘‘గరుచిత్తం ఉపట్ఠేత్వా, సిరే కత్వాన అఞ్జలిం;
‘‘Garucittaṃ upaṭṭhetvā, sire katvāna añjaliṃ;
సోమనస్సం పవేదేత్వా, ఏవం చిన్తేసి తావదే.
Somanassaṃ pavedetvā, evaṃ cintesi tāvade.
‘‘యది బుద్ధో అమితగుణో, అసమప్పటిపుగ్గలో;
‘‘Yadi buddho amitaguṇo, asamappaṭipuggalo;
దస్సేతు పాటిహీరం మే, బోధి ఓభాసతు అయం.
Dassetu pāṭihīraṃ me, bodhi obhāsatu ayaṃ.
‘‘సహ ఆవజ్జితే మయ్హం, బోధి పజ్జలి తావదే;
‘‘Saha āvajjite mayhaṃ, bodhi pajjali tāvade;
సబ్బసోణ్ణమయా ఆసి, దిసా సబ్బా విరోచతి.
Sabbasoṇṇamayā āsi, disā sabbā virocati.
‘‘సత్తరత్తిన్దివం తత్థ, బోధిమూలే నిసీదహం;
‘‘Sattarattindivaṃ tattha, bodhimūle nisīdahaṃ;
సత్తమే దివసే పత్తే, దీపపూజం అకాసహం.
Sattame divase patte, dīpapūjaṃ akāsahaṃ.
‘‘ఆసనం పరివారేత్వా, పఞ్చదీపాని పజ్జలుం;
‘‘Āsanaṃ parivāretvā, pañcadīpāni pajjaluṃ;
యావ ఉదేతి సూరియో, దీపా మే పజ్జలుం తదా.
Yāva udeti sūriyo, dīpā me pajjaluṃ tadā.
‘‘తేన కమ్మేన సుకతేన, చేతనాపణిధీహి చ;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
జహిత్వా మానుసం దేహం, తావతింసమగచ్ఛహం.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘తత్థ మే సుకతం బ్యమ్హం, పఞ్చదీపాతి వుచ్చతి;
‘‘Tattha me sukataṃ byamhaṃ, pañcadīpāti vuccati;
సట్ఠియోజనముబ్బేధం, తింసయోజనవిత్థతం.
Saṭṭhiyojanamubbedhaṃ, tiṃsayojanavitthataṃ.
‘‘అసఙ్ఖియాని దీపాని, పరివారే జలింసు మే;
‘‘Asaṅkhiyāni dīpāni, parivāre jaliṃsu me;
యావతా దేవభవనం, దీపాలోకేన జోతతి.
Yāvatā devabhavanaṃ, dīpālokena jotati.
‘‘పరమ్ముఖా నిసీదిత్వా, యది ఇచ్ఛామి పస్సితుం;
‘‘Parammukhā nisīditvā, yadi icchāmi passituṃ;
ఉద్ధం అధో చ తిరియం, సబ్బం పస్సామి చక్ఖునా.
Uddhaṃ adho ca tiriyaṃ, sabbaṃ passāmi cakkhunā.
‘‘యావతా అభికఙ్ఖామి, దట్ఠుం సుగతదుగ్గతే;
‘‘Yāvatā abhikaṅkhāmi, daṭṭhuṃ sugataduggate;
తత్థ ఆవరణం నత్థి, రుక్ఖేసు పబ్బతేసు వా.
Tattha āvaraṇaṃ natthi, rukkhesu pabbatesu vā.
‘‘అసీతిదేవరాజూనం, మహేసిత్తమకారయిం;
‘‘Asītidevarājūnaṃ, mahesittamakārayiṃ;
సతానం చక్కవత్తీనం, మహేసిత్తమకారయిం.
Satānaṃ cakkavattīnaṃ, mahesittamakārayiṃ.
‘‘యం యం యోనుపపజ్జామి, దేవత్తం అథ మానుసం;
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;
దీపసతసహస్సాని, పరివారే జలన్తి మే.
Dīpasatasahassāni, parivāre jalanti me.
‘‘దేవలోకా చవిత్వాన, ఉప్పజ్జిం మాతుకుచ్ఛియం;
‘‘Devalokā cavitvāna, uppajjiṃ mātukucchiyaṃ;
మాతుకుచ్ఛిగతా సన్తీ, అక్ఖి మే న నిమీలతి.
Mātukucchigatā santī, akkhi me na nimīlati.
‘‘దీపసతసహస్సాని, పుఞ్ఞకమ్మసమఙ్గితా;
‘‘Dīpasatasahassāni, puññakammasamaṅgitā;
జలన్తి సూతికాగేహే, పఞ్చదీపానిదం ఫలం.
Jalanti sūtikāgehe, pañcadīpānidaṃ phalaṃ.
‘‘పచ్ఛిమే భవే సమ్పత్తే, మానసం వినివత్తయిం;
‘‘Pacchime bhave sampatte, mānasaṃ vinivattayiṃ;
అజరామతం సీతిభావం, నిబ్బానం ఫస్సయిం అహం.
Ajarāmataṃ sītibhāvaṃ, nibbānaṃ phassayiṃ ahaṃ.
‘‘జాతియా సత్తవస్సాహం, అరహత్తమపాపుణిం;
‘‘Jātiyā sattavassāhaṃ, arahattamapāpuṇiṃ;
ఉపసమ్పాదయీ బుద్ధో, గుణమఞ్ఞాయ గోతమో.
Upasampādayī buddho, guṇamaññāya gotamo.
‘‘మణ్డపే రుక్ఖమూలే వా, సుఞ్ఞాగారే వసన్తియా;
‘‘Maṇḍape rukkhamūle vā, suññāgāre vasantiyā;
తదా పజ్జలతే దీపం, పఞ్చదీపానిదం ఫలం.
Tadā pajjalate dīpaṃ, pañcadīpānidaṃ phalaṃ.
‘‘దిబ్బచక్ఖువిసుద్ధం మే, సమాధికుసలా అహం;
‘‘Dibbacakkhuvisuddhaṃ me, samādhikusalā ahaṃ;
అభిఞ్ఞాపారమిప్పత్తా, పఞ్చదీపానిదం ఫలం.
Abhiññāpāramippattā, pañcadīpānidaṃ phalaṃ.
‘‘సబ్బవోసితవోసానా, కతకిచ్చా అనాసవా;
‘‘Sabbavositavosānā, katakiccā anāsavā;
పఞ్చదీపా మహావీర, పాదే వన్దామి చక్ఖుమ.
Pañcadīpā mahāvīra, pāde vandāmi cakkhuma.
‘‘సతసహస్సితో కప్పే, యం దీపమదదిం తదా;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ dīpamadadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, పఞ్చదీపానిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, pañcadīpānidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా థేరీ సావత్థియం విహరన్తీ ఏకదివసం పచ్ఛాభత్తం సావత్థితో నిక్ఖమిత్వా దివావిహారత్థాయ అన్ధవనం పవిసిత్వా అఞ్ఞతరస్మిం రుక్ఖమూలే నిసీది. అథ నం మారో వివేకతో విచ్ఛేదేతుకామో అఞ్ఞాతకరూపేన ఉపగన్త్వా –
Arahattaṃ pana patvā therī sāvatthiyaṃ viharantī ekadivasaṃ pacchābhattaṃ sāvatthito nikkhamitvā divāvihāratthāya andhavanaṃ pavisitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi. Atha naṃ māro vivekato vicchedetukāmo aññātakarūpena upagantvā –
౫౭.
57.
‘‘నత్థి నిస్సరణం లోకే, కిం వివేకేన కాహసి;
‘‘Natthi nissaraṇaṃ loke, kiṃ vivekena kāhasi;
భుఞ్జాహి కామరతియో, మాహు పచ్ఛానుతాపినీ’’తి. – గాథమాహ;
Bhuñjāhi kāmaratiyo, māhu pacchānutāpinī’’ti. – gāthamāha;
తస్సత్థో – ఇమస్మిం లోకే సబ్బసమయేసుపి ఉపపరిక్ఖీయమానేసు నిస్సరణం నిబ్బానం నామ నత్థి తేసం తేసం సమణబ్రాహ్మణానం ఛన్దసో పటిఞ్ఞాయమానం వోహారమత్తమేవేతం, తస్మా కిం వివేకేన కాహసి ఏవరూపే సమ్పన్నపఠమవయే ఠితా ఇమినా కాయవివేకేన కిం కరిస్ససి? అథ ఖో భుఞ్జాహి కామరతియో వత్థుకామకిలేసకామసన్నిస్సితా ఖిడ్డారతియో పచ్చనుభోహి. కస్మా? మాహు పచ్ఛానుతాపినీ ‘‘యదత్థం బ్రహ్మచరియం చరామి, తదేవ నిబ్బానం నత్థి, తేనేవేతం నాధిగతం, కామభోగా చ పరిహీనా, అనత్థో వత మయ్హ’’న్తి పచ్ఛా విప్పటిసారినీ మా అహోసీతి అధిప్పాయో.
Tassattho – imasmiṃ loke sabbasamayesupi upaparikkhīyamānesu nissaraṇaṃ nibbānaṃ nāma natthi tesaṃ tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ chandaso paṭiññāyamānaṃ vohāramattamevetaṃ, tasmā kiṃ vivekena kāhasi evarūpe sampannapaṭhamavaye ṭhitā iminā kāyavivekena kiṃ karissasi? Atha kho bhuñjāhi kāmaratiyo vatthukāmakilesakāmasannissitā khiḍḍāratiyo paccanubhohi. Kasmā? Māhu pacchānutāpinī ‘‘yadatthaṃ brahmacariyaṃ carāmi, tadeva nibbānaṃ natthi, tenevetaṃ nādhigataṃ, kāmabhogā ca parihīnā, anattho vata mayha’’nti pacchā vippaṭisārinī mā ahosīti adhippāyo.
తం సుత్వా థేరీ ‘‘బాలో వతాయం మారో, యో మమ పచ్చక్ఖభూతం నిబ్బానం పటిక్ఖిపతి. కామేసు చ మం పవారేతి, మమ ఖీణాసవభావం న జానాతి. హన్ద నం తం జానాపేత్వా తజ్జేస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా –
Taṃ sutvā therī ‘‘bālo vatāyaṃ māro, yo mama paccakkhabhūtaṃ nibbānaṃ paṭikkhipati. Kāmesu ca maṃ pavāreti, mama khīṇāsavabhāvaṃ na jānāti. Handa naṃ taṃ jānāpetvā tajjessāmī’’ti cintetvā –
౫౮.
58.
‘‘సత్తిసూలూపమా కామా, ఖన్ధాసం అధికుట్టనా;
‘‘Sattisūlūpamā kāmā, khandhāsaṃ adhikuṭṭanā;
యం త్వం కామరతిం బ్రూసి, అరతీ దాని సా మమ.
Yaṃ tvaṃ kāmaratiṃ brūsi, aratī dāni sā mama.
౫౯.
59.
‘‘సబ్బత్థ విహతా నన్దీ, తమోక్ఖన్ధో పదాలితో;
‘‘Sabbattha vihatā nandī, tamokkhandho padālito;
ఏవం జానాహి పాపిమ, నిహతో త్వమసి అన్తకా’’తి. – ఇమం గాథాద్వయమాహ;
Evaṃ jānāhi pāpima, nihato tvamasi antakā’’ti. – imaṃ gāthādvayamāha;
తత్థ సత్తిసూలూపమా కామాతి కామా నామ యేన అధిట్ఠితా, తస్స సత్తస్స వినివిజ్ఝనతో నిసితసత్తి వియ సూలం వియ చ దట్ఠబ్బా. ఖన్ధాతి ఉపాదానక్ఖన్ధా. ఆసన్తి తేసం. అధికుట్టనాతి ఛిన్దనాధిట్ఠానా, అచ్చాదానట్ఠానన్తి అత్థో. యతో ఖన్ధే అచ్చాదాయ సత్తా కామేహి ఛేజ్జభేజ్జం పాపుణన్తి. యం త్వం కామరతిం బ్రూసి, అరతి దాని సా మమాతి, పాపిమ, త్వం యం కామరతిం రమితబ్బం సేవితబ్బం కత్వా వదసి, సా దాని మమ నిరతిజాతికత్తా మీళ్హసదిసా, న తాయ మమ కోచి అత్థో అత్థీతి.
Tattha sattisūlūpamā kāmāti kāmā nāma yena adhiṭṭhitā, tassa sattassa vinivijjhanato nisitasatti viya sūlaṃ viya ca daṭṭhabbā. Khandhāti upādānakkhandhā. Āsanti tesaṃ. Adhikuṭṭanāti chindanādhiṭṭhānā, accādānaṭṭhānanti attho. Yato khandhe accādāya sattā kāmehi chejjabhejjaṃ pāpuṇanti. Yaṃ tvaṃ kāmaratiṃ brūsi, arati dāni sā mamāti, pāpima, tvaṃ yaṃ kāmaratiṃ ramitabbaṃ sevitabbaṃ katvā vadasi, sā dāni mama niratijātikattā mīḷhasadisā, na tāya mama koci attho atthīti.
తత్థ కారణమాహ ‘‘సబ్బత్థ విహతా నన్దీ’’తిఆదినా. తత్థ ఏవం జానాహీతి ‘‘సబ్బసో పహీనతణ్హావిజ్జా’’తి మం జానాహి, తతో ఏవ బలవిధమనవిసయాతిక్కమనేహి అన్తక లామకాచార, మార, త్వం మయా నిహతో బాధితో అసి, న పనాహం తయా బాధితబ్బాతి అత్థో.
Tattha kāraṇamāha ‘‘sabbattha vihatā nandī’’tiādinā. Tattha evaṃ jānāhīti ‘‘sabbaso pahīnataṇhāvijjā’’ti maṃ jānāhi, tato eva balavidhamanavisayātikkamanehi antaka lāmakācāra, māra, tvaṃ mayā nihato bādhito asi, na panāhaṃ tayā bādhitabbāti attho.
ఏవం థేరియా మారో సన్తజ్జితో తత్థేవన్తరధాయి. థేరీపి ఫలసమాపత్తిసుఖేన అన్ధవనే దివసభాగం వీతినామేత్వా సాయన్హే వసనట్ఠానమేవ గతా.
Evaṃ theriyā māro santajjito tatthevantaradhāyi. Therīpi phalasamāpattisukhena andhavane divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhe vasanaṭṭhānameva gatā.
సేలాథేరీగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Selātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరీగాథాపాళి • Therīgāthāpāḷi / ౭. సేలాథేరీగాథా • 7. Selātherīgāthā