Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೬. ಸೇಲತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
6. Selattheragāthāvaṇṇanā
ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯೋತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸೇಲತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಂ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಗಣಪಾಮೋಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ತೀಣಿ ಪುರಿಸಸತಾನಿ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥು ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಕತಪರಿಯೋಸಿತಾಯ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಸಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಮಹಾದಾನಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ತಿಚೀವರೇನ ಅಚ್ಛಾದೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವಲೋಕೇ ಏವ ವಸಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಅಙ್ಗುತ್ತರಾಪೇಸು ಆಪಣೇ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಸೇಲೋತಿ ಲದ್ಧನಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ತೀಸು ವೇದೇಸು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸಿಪ್ಪೇಸು ಚ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತೀಣಿ ಮಾಣವಕಸತಾನಿ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇನ್ತೋ ಆಪಣೇ ಪಟಿವಸತಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅಡ್ಢತೇಳಸಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಙ್ಗುತ್ತರಾಪೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಸೇಲಸ್ಸ, ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾನಞ್ಚ ಞಾಣಪರಿಪಾಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ವನಸಣ್ಡೇ ವಿಹರತಿ। ಅಥ ಕೇಣಿಯೋ ನಾಮ ಜಟಿಲೋ ಸತ್ಥು ಆಗಮನಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸಕೇ ಅಸ್ಸಮೇ ಪಹೂತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯಾದೇತಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಸೇಲೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸದ್ಧಿಂ ತೀಹಿ ಮಾಣವಕಸತೇಹಿ ಜಙ್ಘಾವಿಹಾರಂ ಅನುವಿಚರನ್ತೋ ಕೇಣಿಯಸ್ಸ ಅಸ್ಸಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಜಟಿಲೇ ಕಟ್ಠಫಾಲನುದ್ಧನಸಮ್ಪಾದನಾದಿನಾ ದಾನೂಪಕರಣಂ ಸಜ್ಜೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತೇ, ಕೇಣಿಯ, ಮಹಾಯಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೋ’’ತಿಆದಿಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ಮಯಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾವ ಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗೋ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ತಾವದೇವ ಮಾಣವಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಕಾಯೇ ಬಾತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ರಾಜಾ ವಾ ಹೋತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಬುದ್ಧೋ ವಾ ಲೋಕೇ ವಿವಟ್ಟಚ್ಛದೋ, ಅಯಂ ಪನ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ನೋ ಚ ಖೋ ನಂ ಜಾನಾಮಿ ‘ಬುದ್ಧೋ ವಾ, ನೋ ವಾ’, ಸುತಂ ಖೋ ಪನ ಮೇತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ವುದ್ಧಾನಂ ಮಹಲ್ಲಕಾನಂ ಆಚರಿಯಪಾಚರಿಯಾನಂ ಭಾಸಮಾನಾನಂ ‘ಯೇ ತೇ ಭವನ್ತಿ ಅರಹನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ , ತೇ ಸಕೇ ವಣ್ಣೇ ಭಞ್ಞಮಾನೇ ಅತ್ತಾನಂ ಪಾತುಕರೋನ್ತೀ’ತಿ ಅಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹಿ ಸಮ್ಮುಖೇ ಠತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗುಣೇಹಿ ಅಭಿತ್ಥವೀಯಮಾನೋ ಸಾರಜ್ಜತಿ ಮಙ್ಕುಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ಅವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತತಾಯ ಅನನುಯೋಗಕ್ಖಮತ್ತಾ, ಯಂನೂನಾಹಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಸಮ್ಮುಖಾ ಸಾರುಪ್ಪಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅಭಿತ್ಥವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ –
Paripuṇṇakāyotiādikā āyasmato selattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarabhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto gaṇapāmokkho hutvā tīṇi purisasatāni samādapetvā tehi saddhiṃ satthu gandhakuṭiṃ kāretvā katapariyositāya gandhakuṭiyā sabhikkhusaṅghassa bhagavato mahādānaṃ pavattetvā satthāraṃ bhikkhū ca ticīvarena acchādesi. So tena puññakammena ekaṃ buddhantaraṃ devaloke eva vasitvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aṅguttarāpesu āpaṇe nāma brāhmaṇagāme brāhmaṇakule nibbattitvā seloti laddhanāmo ahosi. So vayappatto tīsu vedesu, brāhmaṇasippesu ca nipphattiṃ gantvā tīṇi māṇavakasatāni mante vācento āpaṇe paṭivasati. Tena ca samayena satthā sāvatthito nikkhamitvā aḍḍhateḷasahi bhikkhusatehi saddhiṃ aṅguttarāpesu cārikaṃ caranto selassa, antevāsikānañca ñāṇaparipākaṃ disvā aññatarasmiṃ vanasaṇḍe viharati. Atha keṇiyo nāma jaṭilo satthu āgamanaṃ sutvā tattha gantvā saddhiṃ bhikkhusaṅghena satthāraṃ svātanāya nimantetvā sake assame pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādeti. Tasmiñca samaye selo brāhmaṇo saddhiṃ tīhi māṇavakasatehi jaṅghāvihāraṃ anuvicaranto keṇiyassa assamaṃ pavisitvā jaṭile kaṭṭhaphālanuddhanasampādanādinā dānūpakaraṇaṃ sajjente disvā, ‘‘kiṃ nu kho te, keṇiya, mahāyañño paccupaṭṭhito’’tiādiṃ pucchitvā tena ‘‘buddho bhagavā mayā svātanāya nimantito’’ti vutte ‘‘buddho’’ti vacanaṃ sutvāva haṭṭho udaggo pītisomanassajāto tāvadeva māṇavakehi saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā katapaṭisanthāro ekamantaṃ nisinno bhagavato kāye bāttiṃsamahāpurisalakkhaṇāni disvā ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato rājā vā hoti cakkavattī, buddho vā loke vivaṭṭacchado, ayaṃ pana pabbajito, no ca kho naṃ jānāmi ‘buddho vā, no vā’, sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ ‘ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā , te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī’ti asammāsambuddho hi sammukhe ṭhatvā buddhaguṇehi abhitthavīyamāno sārajjati maṅkubhāvaṃ āpajjati avesārajjappattatāya ananuyogakkhamattā, yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthaveyya’’nti evaṃ pana cintetvā –
೮೧೮.
818.
‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯೋ ಸುರುಚಿ, ಸುಜಾತೋ ಚಾರುದಸ್ಸನೋ।
‘‘Paripuṇṇakāyo suruci, sujāto cārudassano;
ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋಸಿ ಭಗವಾ, ಸುಸುಕ್ಕದಾಠೋಸಿ ವೀರಿಯವಾ॥
Suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā, susukkadāṭhosi vīriyavā.
೮೧೯.
819.
‘‘ನರಸ್ಸ ಹಿ ಸುಜಾತಸ್ಸ, ಯೇ ಭವನ್ತಿ ವಿಯಞ್ಜನಾ।
‘‘Narassa hi sujātassa, ye bhavanti viyañjanā;
ಸಬ್ಬೇ ತೇ ತವ ಕಾಯಸ್ಮಿಂ, ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾ॥
Sabbe te tava kāyasmiṃ, mahāpurisalakkhaṇā.
೮೨೦.
820.
‘‘ಪಸನ್ನನೇತ್ತೋ ಸುಮುಖೋ, ಬ್ರಹಾ ಉಜು ಪತಾಪವಾ।
‘‘Pasannanetto sumukho, brahā uju patāpavā;
ಮಜ್ಝೇ ಸಮಣಸಙ್ಘಸ್ಸ, ಆದಿಚ್ಚೋವ ವಿರೋಚಸಿ॥
Majjhe samaṇasaṅghassa, ādiccova virocasi.
೮೨೧.
821.
‘‘ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನೋ ಭಿಕ್ಖು, ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೋ।
‘‘Kalyāṇadassano bhikkhu, kañcanasannibhattaco;
ಕಿಂ ತೇ ಸಮಣಭಾವೇನ, ಏವಂ ಉತ್ತಮವಣ್ಣಿನೋ॥
Kiṃ te samaṇabhāvena, evaṃ uttamavaṇṇino.
೮೨೨.
822.
‘‘ರಾಜಾ ಅರಹಸಿ ಭವಿತುಂ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಥೇಸಭೋ।
‘‘Rājā arahasi bhavituṃ, cakkavattī rathesabho;
ಚಾತುರನ್ತೋ ವಿಜಿತಾವೀ, ಜಮ್ಬುಸಣ್ಡಸ್ಸ ಇಸ್ಸರೋ॥
Cāturanto vijitāvī, jambusaṇḍassa issaro.
೮೨೩.
823.
‘‘ಖತ್ತಿಯಾ ಭೋಗೀ ರಾಜಾನೋ, ಅನುಯನ್ತಾ ಭವನ್ತಿ ತೇ।
‘‘Khattiyā bhogī rājāno, anuyantā bhavanti te;
ರಾಜಾಭಿರಾಜಾ ಮನುಜಿನ್ದೋ, ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಹಿ ಗೋತಮಾ’’ತಿ॥ –
Rājābhirājā manujindo, rajjaṃ kārehi gotamā’’ti. –
ಛಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿತ್ಥವಿ।
Chahi gāthāhi bhagavantaṃ abhitthavi.
ತತ್ಥ ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯೋತಿ ಅಭಿಬ್ಯತ್ತರೂಪಾನಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣತಾಯ ಅಹೀನಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗತಾಯ ಚ ಪರಿಪುಣ್ಣಸರೀರೋ। ಸುರುಚೀತಿ ಸುನ್ದರಸರೀರಪ್ಪಭೋ। ಸುಜಾತೋತಿ ಆರೋಹಪರಿಣಾಹಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ, ಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಸುನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ಚಾರುದಸ್ಸನೋತಿ ಸುಚಿರಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಅತಿತ್ತಿಜನಕಂ ಅಪ್ಪಟಿಕ್ಕೂಲಂ ರಮಣೀಯಂ ಚಾರು ಏವ ದಸ್ಸನಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಚಾರುದಸ್ಸನೋ। ಕೇಚಿ ಪನಾಹು ‘‘ಚಾರುದಸ್ಸನೋತಿ ಸುನ್ದರನೇತ್ತೋ’’ತಿ। ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಸುವಣ್ಣಸದಿಸವಣ್ಣೋ। ಅಸೀತಿ ಭವಸಿ, ಇದಂ ಪದಂ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಕಾಯೋ ಅಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಸುಸುಕ್ಕದಾಠೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಸುಕ್ಕದಾಠೋ। ಭಗವತೋ ಹಿ ದಾಠಾಹಿ ಚನ್ದಕಿರಣಾ ವಿಯ ಧವಲರಸ್ಮಿಯೋ ನಿಚ್ಛರನ್ತಿ। ವೀರಿಯವಾತಿ ವೀರಿಯಪಾರಮೀಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತವೀರಿಯಾಧಿಟ್ಠಾನತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಸ್ಸ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಅತಿಸಯಯುತ್ತೋ।
Tattha paripuṇṇakāyoti abhibyattarūpānaṃ dvattiṃsāya mahāpurisalakkhaṇānaṃ paripuṇṇatāya ahīnaṅgapaccaṅgatāya ca paripuṇṇasarīro. Surucīti sundarasarīrappabho. Sujātoti ārohapariṇāhasampattiyā, saṇṭhānasampattiyā ca sunibbatto. Cārudassanoti sucirampi passantānaṃ atittijanakaṃ appaṭikkūlaṃ ramaṇīyaṃ cāru eva dassanaṃ assāti cārudassano. Keci panāhu ‘‘cārudassanoti sundaranetto’’ti. Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇasadisavaṇṇo. Asīti bhavasi, idaṃ padaṃ ‘‘paripuṇṇakāyo asī’’tiādinā sabbapadehi yojetabbaṃ. Susukkadāṭhoti suṭṭhu sukkadāṭho. Bhagavato hi dāṭhāhi candakiraṇā viya dhavalarasmiyo niccharanti. Vīriyavāti vīriyapāramīpāripūriyā caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānato catubbidhassa sammappadhānassa sampattiyā ca atisayayutto.
ನರಸ್ಸ ಹಿ ಸುಜಾತಸ್ಸಾತಿ ಸಮತಿಂಸಾಯ ಪಾರಮೀನಂ, ಅರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀವತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಪೂರಿತತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ಸಮ್ಮದೇವ ಜಾತಸ್ಸ ನರಸ್ಸ, ಮಹಾಪುರಿಸಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೇ ತೇತಿ ಯೇ ಮಹಾಪುರಿಸಭಾವಂ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಭಾವಂ ಬ್ಯಞ್ಜಯನ್ತೀತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಾತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಪಾದತಾದಿಬಾತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತಾ ತಮ್ಬನಖತುಙ್ಗನಖತಾದಿಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಸಙ್ಖಾತಾ ಚ ರೂಪಗುಣಾ, ತೇ ಅನವಸೇಸಾ, ತವ ಕಾಯಸ್ಮಿಂ ಸನ್ತೀತಿ ವಚನಸೇಸೋ।
Narassa hi sujātassāti samatiṃsāya pāramīnaṃ, ariyassa vā cakkavattīvattassa paripūritattā suṭṭhu sammadeva jātassa narassa, mahāpurisassāti attho. Sabbe teti ye mahāpurisabhāvaṃ loke aggapuggalabhāvaṃ byañjayantīti byañjanāti laddhavohārasuppatiṭṭhitapādatādibāttiṃsamahāpurisalakkhaṇasaṅkhātā tambanakhatuṅganakhatādiasītianubyañjanasaṅkhātā ca rūpaguṇā, te anavasesā, tava kāyasmiṃ santīti vacanaseso.
ಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಬ್ಯಞ್ಜನಾನೇವ ವಚನನ್ತರೇನ ನಿಗಮೇನ್ತೋ ಆಹ।
Mahāpurisalakkhaṇāti pubbe vuttabyañjanāneva vacanantarena nigamento āha.
ಇದಾನಿ ತೇಸು ಲಕ್ಖಣೇಸು ಅತ್ತನಾ ಅಭಿರುಚಿತೇಹಿ ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಭಗವನ್ತಂ ಥೋಮೇನ್ತೋ ‘‘ಪಸನ್ನನೇತ್ತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಭಗವಾ ಹಿ ಪಞ್ಚ ವಣ್ಣಪಸಾದಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಸನ್ನನೇತ್ತೋ। ಪರಿಪುಣ್ಣಚನ್ದಮಣ್ಡಲಸದಿಸಮುಖತಾಯ ಸುಮುಖೋ। ಆರೋಹಪರಿಣಾಹಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಬ್ರಹಾ। ಬ್ರಹ್ಮುಜುಗತ್ತತಾಯ ಉಜು। ಜುತಿಮನ್ತತಾಯ ಪತಾಪವಾ।
Idāni tesu lakkhaṇesu attanā abhirucitehi lakkhaṇehi bhagavantaṃ thomento ‘‘pasannanetto’’tiādimāha. Bhagavā hi pañca vaṇṇapasādasampattiyā pasannanetto. Paripuṇṇacandamaṇḍalasadisamukhatāya sumukho. Ārohapariṇāhasampattiyā brahā. Brahmujugattatāya uju. Jutimantatāya patāpavā.
ಇದಾನಿ ತಮೇವ ಪತಾಪವನ್ತತಂ ಆದಿಚ್ಚೂಪಮಾಯ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ಮಜ್ಝೇ ಸಮಣಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಆದಿಚ್ಚೋವ ವಿರೋಚಸೀತಿ ಯಥಾ ಆದಿಚ್ಚೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ತಮಗತಂ ವಿಧಮೇತ್ವಾ ಆಲೋಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿರೋಚತಿ, ಏವಂ ತ್ವಮ್ಪಿ ಅನ್ತೋ ಚೇವ ಬಹಿ ಚ ಸಬ್ಬಂ ಅವಿಜ್ಜಾತಮಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಞಾಣಾಲೋಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿರೋಚಸಿ।
Idāni tameva patāpavantataṃ ādiccūpamāya vibhāvento ‘‘majjhe samaṇasaṅghassā’’tiādimāha. Tattha ādiccova virocasīti yathā ādicco uggacchanto sabbaṃ tamagataṃ vidhametvā ālokaṃ karonto virocati, evaṃ tvampi anto ceva bahi ca sabbaṃ avijjātamaṃ viddhaṃsetvā ñāṇālokaṃ karonto virocasi.
ದಸ್ಸನೀಯರೂಪತಾಯ ಅಙ್ಗೀಗತಾನಂ ದಸ್ಸನಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಆವಹನತೋ, ಕಲ್ಯಾಣೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ದಸ್ಸನೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಚ ಕಲ್ಯಾಣದಸ್ಸನೋ। ಉತ್ತಮವಣ್ಣಿನೋತಿ ಉತ್ತಮವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ।
Dassanīyarūpatāya aṅgīgatānaṃ dassanasampattīnaṃ āvahanato, kalyāṇehi pañcahi dassanehi samannāgatattā ca kalyāṇadassano. Uttamavaṇṇinoti uttamavaṇṇasampannassa.
ಚಕ್ಕವತ್ತೀತಿ ಚಕ್ಕರತನಂ ವತ್ತೇತಿ, ಚತೂಹಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕೇಹಿ ವತ್ತೇತಿ, ತೇಹಿ ಚ ಪರೇ ವತ್ತೇತಿ। ಪರಹಿತಾಯ ಇರಿಯಾಪಥಚಕ್ಕಾನಂ ವತ್ತೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ಅಥ ವಾ ಚತೂಹಿ ಅಚ್ಛರಿಯಧಮ್ಮೇಹಿ ಚ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂಹಿ ಚ ಸಮನ್ನಾಗಮೇನ ಪರೇಹಿ ಅನಭಿಭವನೀಯಸ್ಸ ಆಣಾಚಕ್ಕಸ್ಸ ವತ್ತೋ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೀತಿಪಿ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ। ರಥೇಸಭೋತಿ ರಥಿಕೇಸು ಆಜಾನೀಯಉಸಭಪುರಿಸೋ, ಮಹಾರಥಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಾತುರನ್ತೋತಿ ಚತುಸಮುದ್ದನ್ತಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಇಸ್ಸರೋ। ವಿಜಿತಾವೀತಿ ವಿಜಿತವಿಜಯೋ। ಜಮ್ಬುಸಣ್ಡಸ್ಸಾತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ, ಪಾಕಟೇನ ಹಿ ಇಸ್ಸರಿಯಾನಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಪನ ಸಪರಿತ್ತದೀಪಾನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಮಹಾದೀಪಾನಂ ಇಸ್ಸರೋವ।
Cakkavattīti cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vatteti, tehi ca pare vatteti. Parahitāya iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī. Atha vā catūhi acchariyadhammehi ca saṅgahavatthūhi ca samannāgamena parehi anabhibhavanīyassa āṇācakkassa vatto etasmiṃ atthītipi cakkavattī. Rathesabhoti rathikesu ājānīyausabhapuriso, mahārathikoti attho. Cāturantoti catusamuddantāya pathaviyā issaro. Vijitāvīti vijitavijayo. Jambusaṇḍassāti jambudīpassa, pākaṭena hi issariyāni dassento evamāha. Cakkavattī pana saparittadīpānaṃ catunnampi mahādīpānaṃ issarova.
ಖತ್ತಿಯಾತಿ ಜಾತಿಖತ್ತಿಯಾ। ಭೋಗೀತಿ ಭೋಗಿಯಾ। ರಾಜಾನೋತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತಾ। ಅನುಯನ್ತಾತಿ ಅನುಗಾಮಿನೋ ಸೇವಕಾ। ರಾಜಾಭಿರಾಜಾತಿ ರಾಜೂನಂ ಪೂಜನೀಯೋ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮನುಜಿನ್ದೋತಿ ಮನುಸ್ಸಾಧಿಪತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪರಮಿಸ್ಸರೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Khattiyāti jātikhattiyā. Bhogīti bhogiyā. Rājānoti ye keci rajjaṃ kārentā. Anuyantāti anugāmino sevakā. Rājābhirājāti rājūnaṃ pūjanīyo rājā hutvā, cakkavattīti adhippāyo. Manujindoti manussādhipati, manussānaṃ paramissaroti attho.
ಏವಂ ಸೇಲೇನ ವುತ್ತೇ ಭಗವಾ ‘‘ಯೇ ತೇ ಭವನ್ತಿ ಅರಹನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ, ತೇ ಸಕೇ ವಣ್ಣೇ ಭಞ್ಞಮಾನೇ ಅತ್ತಾನಂ ಪಾತುಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಸೇಲಸ್ಸ ಮನೋರಥಂ ಪೂರೇನ್ತೋ –
Evaṃ selena vutte bhagavā ‘‘ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā, te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī’’ti imaṃ selassa manorathaṃ pūrento –
೮೨೪.
824.
‘‘ರಾಜಾಹಮಸ್ಮಿ ಸೇಲ, (ಸೇಲಾತಿ ಭಗವಾ) ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಅನುತ್ತರೋ।
‘‘Rājāhamasmi sela, (selāti bhagavā) dhammarājā anuttaro;
ಧಮ್ಮೇನ ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇಮಿ, ಚಕ್ಕಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯ’’ನ್ತಿ॥ – ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ।
Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiya’’nti. – imaṃ gāthamāha;
ತತ್ರಾಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯಂ ಮಂ ತ್ವಂ, ಸೇಲ, ಯಾಚಸಿ, ‘‘ರಾಜಾ ಅರಹಸಿ ಭವಿತುಂ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ’’ತಿ, ಏತ್ಥ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ಹೋಹಿ, ರಾಜಾಹಮಸ್ಮಿ, ಸತಿ ಚ ರಾಜತ್ತೇ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೋ ರಾಜಾ ಸಮಾನೋಪಿ ಯೋಜನಸತಂ ವಾ ಅನುಸಾಸತಿ, ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ಯೋಜನಸತಾನಿ ವಾ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಹುತ್ವಾಪಿ ಚತುದೀಪಪರಿಯನ್ತಮತ್ತಂ ವಾ, ನಾಹಮೇವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನವಿಸಯೋ। ಅಹಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಅನುತ್ತರೋ ಭವಗ್ಗತೋ ಅವೀಚಿಪರಿಯನ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಅಪರಿಮೇಯ್ಯಲೋಕಧಾತುಯೋ ಅನುಸಾಸಾಮಿ। ಯಾವತಾ ಹಿ ಅಪದಾದಿಭೇದಾ ಸತ್ತಾ, ಅಹಂ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗೋ। ನ ಹಿ ಮೇ ಕೋಚಿ ಸೀಲೇನ ವಾ…ಪೇ॰… ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನೇನ ವಾ ಸದಿಸೋ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ಭಿಯ್ಯೋ। ಸ್ವಾಹಂ ಏವಂ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಅನುತ್ತರೋ, ಅನುತ್ತರೇನೇವ ಚತುಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಸಙ್ಖಾತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇಮಿ, ‘‘ಇದಂ ಪಜಹಥ, ಇದಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಥಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಣಾಚಕ್ಕಂ। ‘‘ಇದಂ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ (ಮಹಾವ॰ ೧೪; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧) ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೇನ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಮೇವ ವಾ। ಚಕ್ಕಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯನ್ತಿ ಯಂ ಚಕ್ಕಂ ಅಪ್ಪಟಿವತ್ತಿಯಂ ಹೋತಿ ಸಮಣೇನ ವಾ…ಪೇ॰… ಕೇನಚಿ ವಾ ಲೋಕಸ್ಮಿನ್ತಿ।
Tatrāyaṃ adhippāyo – yaṃ maṃ tvaṃ, sela, yācasi, ‘‘rājā arahasi bhavituṃ cakkavattī’’ti, ettha appossukko hohi, rājāhamasmi, sati ca rājatte yathā añño rājā samānopi yojanasataṃ vā anusāsati, dve tīṇi cattāri pañca yojanasatāni vā yojanasahassaṃ vā cakkavattī hutvāpi catudīpapariyantamattaṃ vā, nāhamevaṃ paricchinnavisayo. Ahañhi dhammarājā anuttaro bhavaggato avīcipariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimeyyalokadhātuyo anusāsāmi. Yāvatā hi apadādibhedā sattā, ahaṃ tesaṃ aggo. Na hi me koci sīlena vā…pe… vimuttiñāṇadassanena vā sadiso natthi, kuto bhiyyo. Svāhaṃ evaṃ dhammarājā anuttaro, anuttareneva catusatipaṭṭhānādibhedabodhipakkhiyasaṅkhātena dhammena cakkaṃ vattemi, ‘‘idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’’tiādinā āṇācakkaṃ. ‘‘Idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasacca’’ntiādinā (mahāva. 14; saṃ. ni. 5.1081) pariyattidhammena dhammacakkameva vā. Cakkaṃ appaṭivattiyanti yaṃ cakkaṃ appaṭivattiyaṃ hoti samaṇena vā…pe… kenaci vā lokasminti.
ಏವಂ ಅತ್ತಾನಮಾವಿಕರೋನ್ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಜಾತೋ ಸೇಲೋ ಪುನ ದಳ್ಹೀಕರಣತ್ಥಂ –
Evaṃ attānamāvikarontaṃ bhagavantaṃ disvā pītisomanassajāto selo puna daḷhīkaraṇatthaṃ –
೮೨೫.
825.
‘‘ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪಟಿಜಾನಾಸಿ, (ಇತಿ ಸೇಲೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ) ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಅನುತ್ತರೋ।
‘‘Sambuddho paṭijānāsi, (iti selo brāhmaṇo) dhammarājā anuttaro;
ಧಮ್ಮೇನ ಚಕ್ಕಂ ವತ್ತೇಮಿ, ಇತಿ ಭಾಸಥ ಗೋತಮ॥
Dhammena cakkaṃ vattemi, iti bhāsatha gotama.
೮೨೬.
826.
‘‘ಕೋ ನು ಸೇನಾಪತಿ ಭೋತೋ, ಸಾವಕೋ ಸತ್ಥುರನ್ವಯೋ।
‘‘Ko nu senāpati bhoto, sāvako satthuranvayo;
ಕೋ ತೇತಮನುವತ್ತೇತಿ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತಿತ’’ನ್ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಮಾಹ।
Ko tetamanuvatteti, dhammacakkaṃ pavattita’’nti. – gāthādvayamāha;
ತತ್ಥ ಕೋ ನು ಸೇನಾಪತೀತಿ ಧಮ್ಮರಞ್ಞೋ ಭೋತೋ ಧಮ್ಮೇನ ಪವತ್ತಿತಸ್ಸ ಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅನುಪವತ್ತನಕೋ ಸೇನಾಪತಿ ಕೋ ನೂತಿ ಪುಚ್ಛಿ।
Tattha ko nu senāpatīti dhammarañño bhoto dhammena pavattitassa cakkassa anupavattanako senāpati ko nūti pucchi.
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಭಗವತೋ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಸುವಣ್ಣಪುಞ್ಜೋ ವಿಯ ಸಿರಿಯಾ ಸೋಭಮಾನೋ। ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ –
Tena ca samayena bhagavato dakkhiṇapasse āyasmā sāriputto nisinno hoti, suvaṇṇapuñjo viya siriyā sobhamāno. Taṃ dassento bhagavā –
೮೨೭.
827.
‘‘ಮಯಾ ಪವತ್ತಿತಂ ಚಕ್ಕಂ, (ಸೇಲಾತಿ ಭಗವಾ) ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಅನುತ್ತರಂ।
‘‘Mayā pavattitaṃ cakkaṃ, (selāti bhagavā) dhammacakkaṃ anuttaraṃ;
ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅನುವತ್ತೇತಿ, ಅನುಜಾತೋ ತಥಾಗತ’’ನ್ತಿ॥ – ಗಾಥಮಾಹ।
Sāriputto anuvatteti, anujāto tathāgata’’nti. – gāthamāha;
ತತ್ಥ ಅನುಜಾತೋ ತಥಾಗತನ್ತಿ, ತಥಾಗತಂ ಅನುಜಾತೋ, ತಥಾ ಗತೇನ ಹೇತುನಾ ಅರಿಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಜಾತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Tattha anujāto tathāgatanti, tathāgataṃ anujāto, tathā gatena hetunā ariyāya jātiyā jātoti attho.
ಏವಂ ‘‘ಕೋ ನು ಸೇನಾಪತಿ ಭೋತೋ’’ತಿ ಸೇಲೇನ ವುತ್ತಪಞ್ಹಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಯಂ ಸೇಲೋ ಆಹ ‘‘ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪಟಿಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ನಂ ನಿಕ್ಕಙ್ಖಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ‘‘ನಾಹಂ ಪಟಿಞ್ಞಾಮತ್ತೇನೇವ ಪಟಿಜಾನಾಮಿ, ಅಪಿ ಚಾಹಂ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಞಾಪೇತುಂ –
Evaṃ ‘‘ko nu senāpati bhoto’’ti selena vuttapañhaṃ byākaritvā yaṃ selo āha ‘‘sambuddho paṭijānāsī’’ti tattha naṃ nikkaṅkhaṃ kātukāmo ‘‘nāhaṃ paṭiññāmatteneva paṭijānāmi, api cāhaṃ iminā kāraṇena buddho’’ti ñāpetuṃ –
೮೨೮.
828.
‘‘ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾತಂ, ಭಾವೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಭಾವಿತಂ।
‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;
ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಹೀನಂ ಮೇ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧೋಸ್ಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಮಾಹ।
Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇā’’ti. – gāthamāha;
ತತ್ಥ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ। ಚತುನ್ನಞ್ಹಿ ಸಚ್ಚಾನಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಞ್ಚ ಸಾಮಞ್ಞಗ್ಗಹಣಮೇತಂ ಯದಿದಂ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸು ಯಂ ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ಯಞ್ಚ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ತದುಭಯಗ್ಗಹಣೇನ ತೇಸಂ ಫಲಭೂತಾನಿ ನಿರೋಧಸಚ್ಚದುಕ್ಖಸಚ್ಚಾನಿಪಿ ಗಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ ಹೇತುಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಫಲಸಿದ್ಧಿತೋ। ತೇನ ತತ್ಥ ‘‘ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕತಂ, ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಪರಿಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ‘‘ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾತ’’ನ್ತಿ ವಾ ಇಮಿನಾ ಚ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಞೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾತಸಮ್ಬುದ್ಧಭಾವಂ ಉದ್ದೇಸವಸೇನ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ತದೇಕದೇಸಂ ನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭಾವೇತಬ್ಬಞ್ಚ ಭಾವಿತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಭಾವಿತಂ, ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಹೀನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಪಹಾನಸಮ್ಪದಾಕಿತ್ತನಮುಖೇನ ತಂಮೂಲಕತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಕಿತ್ತಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧೋಸ್ಮಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿ। ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಅಭಿಞ್ಞಾತಗ್ಗಹಣೇನ ಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ ವಿಜ್ಜಾವಿಮುತ್ತೀನಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಫಲಂ ಚತುಸಚ್ಚಭಾವಂ ಸದ್ಧಿಂ ಹೇತುಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ ಸಬ್ಬಂ ಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧೋ ಜಾತೋಸ್ಮೀತಿ ಞಾಯೇನ ಹೇತುನಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಭಾವಂ ವಿಭಾವೇತಿ।
Tattha abhiññeyyanti cattāri saccāni cattāri ariyasaccāni. Catunnañhi saccānaṃ ariyasaccānañca sāmaññaggahaṇametaṃ yadidaṃ abhiññeyyanti. Tattha ariyasaccesu yaṃ bhāvetabbaṃ maggasaccaṃ, yañca pahātabbaṃ samudayasaccaṃ, tadubhayaggahaṇena tesaṃ phalabhūtāni nirodhasaccadukkhasaccānipi gahitāneva honti hetuggahaṇeneva phalasiddhito. Tena tattha ‘‘sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, pariññeyyaṃ pariññāta’’nti idampi vuttameva hoti. ‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññāta’’nti vā iminā ca sabbassapi ñeyyassa abhiññātasambuddhabhāvaṃ uddesavasena pakāsetvā tadekadesaṃ niddesavasena dassento ‘‘bhāvetabbañca bhāvita’’ntiādimāha. Atha vā ‘‘bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, pahātabbaṃ pahīna’’nti iminā attano ñāṇapahānasampadākittanamukhena taṃmūlakattā sabbepi buddhaguṇā kittitā hontīti āha ‘‘tasmā buddhosmi, brāhmaṇā’’ti. Abhiññeyyaabhiññātaggahaṇena hi sabbaso vijjāvimuttīnaṃ gahitattā saphalaṃ catusaccabhāvaṃ saddhiṃ hetusampattiyā dassento bujjhitabbaṃ sabbaṃ bujjhitvā buddho jātosmīti ñāyena hetunā attano buddhabhāvaṃ vibhāveti.
ಏವಂ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಪಾತುಕರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಿ ಕಙ್ಖಾವಿತರಣತ್ಥಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಉಸ್ಸಾಹೇನ್ತೋ –
Evaṃ nippariyāyena attānaṃ pātukaritvā attani kaṅkhāvitaraṇatthaṃ brāhmaṇaṃ ussāhento –
೮೨೯.
829.
‘‘ವಿನಯಸ್ಸು ಮಯಿ ಕಙ್ಖಂ, ಅಧಿಮುಚ್ಚಸ್ಸು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ।
‘‘Vinayassu mayi kaṅkhaṃ, adhimuccassu brāhmaṇa;
ದುಲ್ಲಭಂ ದಸ್ಸನಂ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಾನಂ ಅಭಿಣ್ಹಸೋ॥
Dullabhaṃ dassanaṃ hoti, sambuddhānaṃ abhiṇhaso.
೮೩೦.
830.
‘‘ಯೇಸಂ ವೇ ದುಲ್ಲಭೋ ಲೋಕೇ, ಪಾತುಭಾವೋ ಅಭಿಣ್ಹಸೋ।
‘‘Yesaṃ ve dullabho loke, pātubhāvo abhiṇhaso;
ಸೋಹಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಬುದ್ಧೋಸ್ಮಿ, ಸಲ್ಲಕತ್ತೋ ಅನುತ್ತರೋ॥
Sohaṃ brāhmaṇa buddhosmi, sallakatto anuttaro.
೮೩೧.
831.
‘‘ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೋ ಅತಿತುಲೋ, ಮಾರಸೇನಪ್ಪಮದ್ದನೋ।
‘‘Brahmabhūto atitulo, mārasenappamaddano;
ಸಬ್ಬಾಮಿತ್ತೇ ವಸೇ ಕತ್ವಾ, ಮೋದಾಮಿ ಅಕುತೋಭಯೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥತ್ತಯಮಾಹ।
Sabbāmitte vase katvā, modāmi akutobhayo’’ti. – gāthattayamāha;
ತತ್ಥ ವಿನಯಸ್ಸೂತಿ ವಿನೇಹಿ ಛಿನ್ದ। ಕಙ್ಖನ್ತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ। ಅಧಿಮುಚ್ಚಸ್ಸೂತಿ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಂ ಕರ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಸದ್ದಹ। ದುಲ್ಲಭಂ ದಸ್ಸನಂ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಾನನ್ತಿ ಯತೋ ಕಪ್ಪಾನಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞೋ ಲೋಕೋ ಹೋತಿ। ಸಲ್ಲಕತ್ತೋತಿ, ರಾಗಾದಿಸಲ್ಲಕತ್ತನೋ। ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೋತಿ ಸೇಟ್ಠಭೂತೋ। ಅತಿತುಲೋತಿ ತುಲಂ ಅತೀತೋ, ನಿರುಪಮೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಾರಸೇನಪ್ಪಮದ್ದನೋತಿ ‘‘ಕಾಮಾ ತೇ ಪಠಮಾ ಸೇನಾ’’ತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ೪೩೮; ಮಹಾನಿ॰ ೨೮; ಚೂಳನಿ॰ ನನ್ದಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೪೭) ಏವಂ ಆಗತಾಯ ಮಾರಸೇನಾಯ ಪಮದ್ದನೋ। ಸಬ್ಬಾಮಿತ್ತೇತಿ ಖನ್ಧಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರಮಚ್ಚುದೇವಪುತ್ತಮಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಸಬ್ಬಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇ । ವಸೇ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ಕತ್ವಾ। ಮೋದಾಮಿ ಅಕುತೋಭಯೋತಿ ಕುತೋಚಿ ನಿಬ್ಭಯೋ ಸಮಾಧಿಸುಖೇನ, ಫಲನಿಬ್ಬಾನಸುಖೇನ ಚ ಮೋದಾಮಿ।
Tattha vinayassūti vinehi chinda. Kaṅkhanti vicikicchaṃ. Adhimuccassūti adhimokkhaṃ kara ‘‘sammāsambuddho’’ti saddaha. Dullabhaṃ dassanaṃ hoti, sambuddhānanti yato kappānaṃ asaṅkhyeyyampi buddhasuñño loko hoti. Sallakattoti, rāgādisallakattano. Brahmabhūtoti seṭṭhabhūto. Atituloti tulaṃ atīto, nirupamoti attho. Mārasenappamaddanoti ‘‘kāmā te paṭhamā senā’’ti (su. ni. 438; mahāni. 28; cūḷani. nandamāṇavapucchāniddesa 47) evaṃ āgatāya mārasenāya pamaddano. Sabbāmitteti khandhakilesābhisaṅkhāramaccudevaputtamārasaṅkhāte sabbapaccatthike . Vase katvāti attano vase katvā. Modāmi akutobhayoti kutoci nibbhayo samādhisukhena, phalanibbānasukhena ca modāmi.
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಸೇಲೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ತಾವದೇವ ಭಗವತಿ ಸಞ್ಜಾತಪಸಾದೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ –
Evaṃ vutte selo brāhmaṇo tāvadeva bhagavati sañjātapasādo pabbajjāpekkho hutvā –
೮೩೨.
832.
‘‘ಇದಂ ಭೋನ್ತೋ ನಿಸಾಮೇಥ, ಯಥಾ ಭಾಸತಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
‘‘Idaṃ bhonto nisāmetha, yathā bhāsati cakkhumā;
ಸಲ್ಲಕತ್ತೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೀಹೋವ ನದತೀ ವನೇ॥
Sallakatto mahāvīro, sīhova nadatī vane.
೮೩೩.
833.
‘‘ಬ್ರಹ್ಮಭೂತಂ ಅತಿತುಲಂ, ಮಾರಸೇನಪ್ಪಮದ್ದನಂ।
‘‘Brahmabhūtaṃ atitulaṃ, mārasenappamaddanaṃ;
ಕೋ ದಿಸ್ವಾ ನಪ್ಪಸೀದೇಯ್ಯ, ಅಪಿ ಕಣ್ಹಾಭಿಜಾತಿಕೋ॥
Ko disvā nappasīdeyya, api kaṇhābhijātiko.
೮೩೪.
834.
‘‘ಯೋ ಮಂ ಇಚ್ಛತಿ ಅನ್ವೇತು, ಯೋ ವಾ ನಿಚ್ಛತಿ ಗಚ್ಛತು।
‘‘Yo maṃ icchati anvetu, yo vā nicchati gacchatu;
ಇಧಾಹಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ, ವರಪಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥ –
Idhāhaṃ pabbajissāmi, varapaññassa santike’’ti. –
ಗಾಥತ್ತಯಮಾಹ। ಯಥಾ ತಂ ಪರಿಪಾಕಗತಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚೋದಿಯಮಾನೋ।
Gāthattayamāha. Yathā taṃ paripākagatāya upanissayasampattiyā codiyamāno.
ತತ್ಥ ಕಣ್ಹಾಭಿಜಾತಿಕೋತಿ, ನೀಚಜಾತಿಕೋ, ತಮೋತಮಪರಾಯಣಭಾವೇ ಠಿತೋ।
Tattha kaṇhābhijātikoti, nīcajātiko, tamotamaparāyaṇabhāve ṭhito.
ತತೋ ತೇಪಿ ಮಾಣವಕಾ ಹೇತುಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ತತ್ಥೇವ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖಾ ಹುತ್ವಾ –
Tato tepi māṇavakā hetusampannatāya tattheva pabbajjāpekkhā hutvā –
೮೩೫.
835.
‘‘ಏತಂ ಚೇ ರುಚ್ಚತಿ ಭೋತೋ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸಾಸನಂ।
‘‘Etaṃ ce ruccati bhoto, sammāsambuddhasāsanaṃ;
ಮಯಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮ, ವರಪಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥ –
Mayampi pabbajissāma, varapaññassa santike’’ti. –
ಗಾಥಮಾಹಂಸು, ಯಥಾ ತಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕತಾಧಿಕಾರಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ।
Gāthamāhaṃsu, yathā taṃ tena saddhiṃ katādhikārā kulaputtā.
ಅಥ ಸೇಲೋ ತೇಸು ಮಾಣವಕೇಸು ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಯಾಚಮಾನೋ –
Atha selo tesu māṇavakesu tuṭṭhacitto te dassento pabbajjañca yācamāno –
೮೩೬.
836.
‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ತಿಸತಾ ಇಮೇ, ಯಾಚನ್ತಿ ಪಞ್ಜಲೀಕತಾ।
‘‘Brāhmaṇā tisatā ime, yācanti pañjalīkatā;
ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿಸ್ಸಾಮ, ಭಗವಾ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಮಾಹ।
Brahmacariyaṃ carissāma, bhagavā tava santike’’ti. – gāthamāha;
ತತೋ ಭಗವಾ ಯಸ್ಮಾ ಸೇಲೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ತೇಸಂಯೇವ ತಿಣ್ಣಂ ಪುರಿಸಸತಾನಂ ಗಣಜೇಟ್ಠೋ ಹುತ್ವಾ ರೋಪಿತಕುಸಲಮೂಲೋ, ಇದಾನಿ ಪಚ್ಛಿಮಭವೇಪಿ ತೇಸಂಯೇವ ಆಚರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಞಾಣಞ್ಚಸ್ಸ ತೇಸಞ್ಚ ಪರಿಪಕ್ಕಂ, ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವಸ್ಸ ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇವ ಏಹಿಭಿಕ್ಖುಭಾವೇನ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೋ –
Tato bhagavā yasmā selo heṭṭhā vuttanayena padumuttarassa bhagavato kāle tesaṃyeva tiṇṇaṃ purisasatānaṃ gaṇajeṭṭho hutvā ropitakusalamūlo, idāni pacchimabhavepi tesaṃyeva ācariyo hutvā nibbatto, ñāṇañcassa tesañca paripakkaṃ, ehibhikkhubhāvassa ca upanissayo atthi, tasmā te sabbeva ehibhikkhubhāvena pabbajjāya pabbājento –
೮೩೭.
837.
‘‘ಸ್ವಾಖಾತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, (ಸೇಲಾತಿ ಭಗವಾ) ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಮಕಾಲಿಕಂ।
‘‘Svākhātaṃ brahmacariyaṃ, (selāti bhagavā) sandiṭṭhikamakālikaṃ;
ಯತ್ಥ ಅಮೋಘಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖತೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಮಾಹ।
Yattha amoghā pabbajjā, appamattassa sikkhato’’ti. – gāthamāha;
ತತ್ಥ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕನ್ತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ। ಅಕಾಲಿಕನ್ತಿ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಫಲುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ನ ಕಾಲನ್ತರೇ ಪತ್ತಬ್ಬಫಲಂ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯಂನಿಮಿತ್ತಾ । ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನಿಮಿತ್ತಾ ಹಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅಮೋಘಾ ಅನಿಪ್ಫಲಾ, ಯತ್ಥಾತಿ ವಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಸತಿವಿಪ್ಪವಾಸರಹಿತಸ್ಸ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಿಕ್ಖತೋ।
Tattha sandiṭṭhikanti paccakkhaṃ. Akālikanti maggānantaraphaluppattito na kālantare pattabbaphalaṃ. Yatthāti yaṃnimittā . Maggabrahmacariyanimittā hi pabbajjā amoghā anipphalā, yatthāti vā yasmiṃ sāsane appamattassa sativippavāsarahitassa tīsu sikkhāsu sikkhato.
ಏವಞ್ಚ ವತ್ವಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ತಾವದೇವ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಧರಾ ಹುತ್ವಾ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇಸುಂ। ಸೋ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಪರಿಸೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೪೦.೨೦೮-೩೦೩) –
Evañca vatvā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti bhagavā avoca. Tāvadeva te sabbe iddhimayapattacīvaradharā hutvā saṭṭhivassikattherā viya bhagavantaṃ abhivādetvā parivāresuṃ. So evaṃ pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto sattame divase sapariso arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.208-303) –
‘‘ನಗರೇ ಹಂಸವತಿಯಾ, ವೀಥಿಸಾಮೀ ಅಹೋಸಹಂ।
‘‘Nagare haṃsavatiyā, vīthisāmī ahosahaṃ;
ಮಮ ಞಾತೀ ಸಮಾನೇತ್ವಾ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿಂ॥
Mama ñātī samānetvā, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಸಮುಪ್ಪನ್ನೋ, ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತೋ ಅನುತ್ತರೋ।
‘‘Buddho loke samuppanno, puññakkhetto anuttaro;
ಆಸಿ ಸೋ ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೋ॥
Āsi so sabbalokassa, āhutīnaṃ paṭiggaho.
‘‘ಖತ್ತಿಯಾ ನೇಗಮಾ ಚೇವ, ಮಹಾಸಾಲಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ।
‘‘Khattiyā negamā ceva, mahāsālā ca brāhmaṇā;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುಮನಾ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಹತ್ಥಾರೋಹಾ ಅನೀಕಟ್ಠಾ, ರಥಿಕಾ ಪತ್ತಿಕಾರಕಾ।
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುಮನಾ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಉಗ್ಗಾ ಚ ರಾಜಪುತ್ತಾ ಚ, ವೇಸಿಯಾನಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ।
‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುಮನಾ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಆಳಾರಿಕಾ ಕಪ್ಪಕಾ ಚ, ನ್ಹಾಪಕಾ ಮಾಲಕಾರಕಾ।
‘‘Āḷārikā kappakā ca, nhāpakā mālakārakā;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುಮನಾ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ರಜಕಾ ಪೇಸಕಾರಾ ಚ, ಚಮ್ಮಕಾರಾ ಚ ನ್ಹಾಪಿತಾ।
‘‘Rajakā pesakārā ca, cammakārā ca nhāpitā;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುಮನಾ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಉಸುಕಾರಾ ಭಮಕಾರಾ, ಚಮ್ಮಕಾರಾ ಚ ತಚ್ಛಕಾ।
‘‘Usukārā bhamakārā, cammakārā ca tacchakā;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುಮನಾ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಕಮ್ಮಾರಾ ಸೋಣ್ಣಕಾರಾ ಚ, ತಿಪುಲೋಹಕರಾ ತಥಾ।
‘‘Kammārā soṇṇakārā ca, tipulohakarā tathā;
ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಸುಮನಾ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಭತಕಾ ಚೇಟಕಾ ಚೇವ, ದಾಸಕಮ್ಮಕರಾ ಬಹೂ।
‘‘Bhatakā ceṭakā ceva, dāsakammakarā bahū;
ಯಥಾಸಕೇನ ಥಾಮೇನ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Yathāsakena thāmena, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಉದಹಾರಾ ಕಟ್ಠಹಾರಾ, ಕಸ್ಸಕಾ ತಿಣಹಾರಕಾ।
‘‘Udahārā kaṭṭhahārā, kassakā tiṇahārakā;
ಯಥಾಸಕೇನ ಥಾಮೇನ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Yathāsakena thāmena, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಪುಪ್ಫಿಕಾ ಮಾಲಿಕಾ ಚೇವ, ಪಣ್ಣಿಕಾ ಫಲಹಾರಕಾ।
‘‘Pupphikā mālikā ceva, paṇṇikā phalahārakā;
ಯಥಾಸಕೇನ ಥಾಮೇನ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Yathāsakena thāmena, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಗಣಿಕಾ ಕುಮ್ಭದಾಸೀ ಚ, ಪೂವಿಕಾ ಮಚ್ಛಿಕಾಪಿ ಚ।
‘‘Gaṇikā kumbhadāsī ca, pūvikā macchikāpi ca;
ಯಥಾಸಕೇನ ಥಾಮೇನ, ಪೂಗಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು ತೇ॥
Yathāsakena thāmena, pūgadhammaṃ akaṃsu te.
‘‘ಏಥ ಸಬ್ಬೇ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ, ಗಣಂ ಬನ್ಧಾಮ ಏಕತೋ।
‘‘Etha sabbe samāgantvā, gaṇaṃ bandhāma ekato;
ಅಧಿಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತೇ ಅನುತ್ತರೇ॥
Adhikāraṃ karissāma, puññakkhette anuttare.
‘‘ತೇ ಮೇ ಸುತ್ವಾನ ವಚನಂ, ಗಣಂ ಬನ್ಧಿಂಸು ತಾವದೇ।
‘‘Te me sutvāna vacanaṃ, gaṇaṃ bandhiṃsu tāvade;
ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಂ ಸುಕತಂ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಕಾರಯುಂ॥
Upaṭṭhānasālaṃ sukataṃ, bhikkhusaṅghassa kārayuṃ.
‘‘ನಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾನ ತಂ ಸಾಲಂ, ಉದಗ್ಗೋ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ।
‘‘Niṭṭhāpetvāna taṃ sālaṃ, udaggo tuṭṭhamānaso;
ಪರೇತೋ ತೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿ, ಸಮ್ಬುದ್ಧಮುಪಸಙ್ಕಮಿಂ॥
Pareto tehi sabbehi, sambuddhamupasaṅkamiṃ.
‘‘ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಲೋಕನಾಥಂ ನರಾಸಭಂ।
‘‘Upasaṅkamma sambuddhaṃ, lokanāthaṃ narāsabhaṃ;
ವನ್ದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥುನೋ ಪಾದೇ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿಂ॥
Vanditvā satthuno pāde, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘ಇಮೇ ತೀಣಿ ಸತಾ ವೀರ, ಪುರಿಸಾ ಏಕತೋ ಗಣಾ।
‘‘Ime tīṇi satā vīra, purisā ekato gaṇā;
ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಂ ಸುಕತಂ, ನಿಯ್ಯಾದೇನ್ತಿ ತುವಂ ಮುನಿ॥
Upaṭṭhānasālaṃ sukataṃ, niyyādenti tuvaṃ muni.
‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪುರತೋ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತ್ವ ಚಕ್ಖುಮಾ।
‘‘Bhikkhusaṅghassa purato, sampaṭicchatva cakkhumā;
ತಿಣ್ಣಂ ಸತಾನಂ ಪುರತೋ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
Tiṇṇaṃ satānaṃ purato, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ತಿಸತಾಪಿ ಚ ಜೇಟ್ಠೋ ಚ, ಅನುವತ್ತಿಂಸು ಏಕತೋ।
‘‘Tisatāpi ca jeṭṭho ca, anuvattiṃsu ekato;
ಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಹಿ ಕರಿತ್ವಾನ, ಸಬ್ಬೇ ಅನುಭವಿಸ್ಸಥ॥
Sampattiñhi karitvāna, sabbe anubhavissatha.
‘‘ಪಚ್ಛಿಮೇ ಭವೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ, ಸೀತಿಭಾವಮನುತ್ತರಂ।
‘‘Pacchime bhave sampatte, sītibhāvamanuttaraṃ;
ಅಜರಂ ಅಮತಂ ಸನ್ತಂ, ನಿಬ್ಬಾನಂ ಫಸ್ಸಯಿಸ್ಸಥ॥
Ajaraṃ amataṃ santaṃ, nibbānaṃ phassayissatha.
‘‘ಏವಂ ಬುದ್ಧೋ ವಿಯಾಕಾಸಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಸಮಣುತ್ತರೋ।
‘‘Evaṃ buddho viyākāsi, sabbaññū samaṇuttaro;
ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪವೇದಯಿಂ॥
Buddhassa vacanaṃ sutvā, somanassaṃ pavedayiṃ.
‘‘ತಿಂಸಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಿ, ದೇವಲೋಕೇ ರಮಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Tiṃsakappasahassāni, devaloke ramiṃ ahaṃ;
ದೇವಾಧಿಪೋ ಪಞ್ಚಸತಂ, ದೇವರಜ್ಜಮಕಾರಯಿಂ॥
Devādhipo pañcasataṃ, devarajjamakārayiṃ.
‘‘ಸಹಸ್ಸಕ್ಖತ್ತುಂ ರಾಜಾ ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಅಹೋಸಹಂ।
‘‘Sahassakkhattuṃ rājā ca, cakkavattī ahosahaṃ;
ದೇವರಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ, ಮಹಾದೇವಾ ಅವನ್ದಿಸುಂ॥
Devarajjaṃ karontassa, mahādevā avandisuṃ.
‘‘ಇಧ ಮಾನುಸಕೇ ರಜ್ಜಂ, ಪರಿಸಾ ಹೋನ್ತಿ ಬನ್ಧವಾ।
‘‘Idha mānusake rajjaṃ, parisā honti bandhavā;
ಪಚ್ಛಿಮೇ ಭವೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ, ವಾಸೇಟ್ಠೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ॥
Pacchime bhave sampatte, vāseṭṭho nāma brāhmaṇo.
‘‘ಅಸೀತಿಕೋಟಿ ನಿಚಯೋ, ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಹಂ।
‘‘Asītikoṭi nicayo, tassa putto ahosahaṃ;
ಸೇಲೋ ಇತಿ ಮಮಂ ನಾಮಂ, ಛಳಙ್ಗೇ ಪಾರಮಿಂ ಗತೋ॥
Selo iti mamaṃ nāmaṃ, chaḷaṅge pāramiṃ gato.
‘‘ಜಙ್ಘಾವಿಹಾರಂ ವಿಚರಂ, ಸಸಿಸ್ಸೇಹಿ ಪುರಕ್ಖತೋ।
‘‘Jaṅghāvihāraṃ vicaraṃ, sasissehi purakkhato;
ಜಟಾಭಾರಿಕಭರಿತಂ, ಕೇಣಿಯಂ ನಾಮ ತಾಪಸಂ॥
Jaṭābhārikabharitaṃ, keṇiyaṃ nāma tāpasaṃ.
‘‘ಪಟಿಯತ್ತಾಹುತಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿಂ।
‘‘Paṭiyattāhutiṃ disvā, idaṃ vacanamabraviṃ;
ಆವಾಹೋ ವಾ ವಿವಾಹೋ ವಾ, ರಾಜಾ ವಾ ತೇ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Āvāho vā vivāho vā, rājā vā te nimantito.
‘‘ಆಹುತಿಂ ಯಿಟ್ಠುಕಾಮೋಹಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ದೇವಸಮ್ಮತೇ।
‘‘Āhutiṃ yiṭṭhukāmohaṃ, brāhmaṇe devasammate;
ನ ನಿಮನ್ತೇಮಿ ರಾಜಾನಂ, ಆಹುತೀ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ॥
Na nimantemi rājānaṃ, āhutī me na vijjati.
‘‘ನ ಚತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಮಾವಾಹೋ, ವಿವಾಹೋ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
‘‘Na catthi mayhamāvāho, vivāho me na vijjati;
ಸಕ್ಯಾನಂ ನನ್ದಿಜನನೋ, ಸೇಟ್ಠೋ ಲೋಕೇ ಸದೇವಕೇ॥
Sakyānaṃ nandijanano, seṭṭho loke sadevake.
‘‘ಸಬ್ಬಲೋಕಹಿತತ್ಥಾಯ , ಸಬ್ಬಸತ್ತಸುಖಾವಹೋ।
‘‘Sabbalokahitatthāya , sabbasattasukhāvaho;
ಸೋ ಮೇ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಅಜ್ಜ, ತಸ್ಸೇತಂ ಪಟಿಯಾದನಂ॥
So me nimantito ajja, tassetaṃ paṭiyādanaṃ.
‘‘ತಿಮ್ಬರೂಸಕವಣ್ಣಾಭೋ, ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಅನೂಪಮೋ।
‘‘Timbarūsakavaṇṇābho, appameyyo anūpamo;
ರೂಪೇನಾಸದಿಸೋ ಬುದ್ಧೋ, ಸ್ವಾತನಾಯ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Rūpenāsadiso buddho, svātanāya nimantito.
‘‘ಉಕ್ಕಾಮುಖಪಹಟ್ಠೋವ, ಖದಿರಙ್ಗಾರಸನ್ನಿಭೋ।
‘‘Ukkāmukhapahaṭṭhova, khadiraṅgārasannibho;
ವಿಜ್ಜೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Vijjūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಪಬ್ಬತಗ್ಗೇ ಯಥಾ ಅಚ್ಚಿ, ಪುಣ್ಣಮಾಯೇವ ಚನ್ದಿಮಾ।
‘‘Pabbatagge yathā acci, puṇṇamāyeva candimā;
ನಳಗ್ಗಿವಣ್ಣಸಙ್ಕಾಸೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Naḷaggivaṇṇasaṅkāso, so me buddho nimantito.
‘‘ಅಸಮ್ಭೀತೋ ಭಯಾತೀತೋ, ಭವನ್ತಕರಣೋ ಮುನಿ।
‘‘Asambhīto bhayātīto, bhavantakaraṇo muni;
ಸೀಹೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Sīhūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಕುಸಲೋ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮೇಹಿ, ಅಪಸಯ್ಹೋ ಪರೇಹಿ ಸೋ।
‘‘Kusalo buddhadhammehi, apasayho parehi so;
ನಾಗೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Nāgūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಸದ್ಧಮ್ಮಾಚಾರಕುಸಲೋ, ಬುದ್ಧನಾಗೋ ಅಸಾದಿಸೋ।
‘‘Saddhammācārakusalo, buddhanāgo asādiso;
ಉಸಭೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Usabhūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಅನನ್ತವಣ್ಣೋ ಅಮಿತಯಸೋ, ವಿಚಿತ್ತಸಬ್ಬಲಕ್ಖಣೋ।
‘‘Anantavaṇṇo amitayaso, vicittasabbalakkhaṇo;
ಸಕ್ಕೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Sakkūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ವಸೀ ಗಣೀ ಪತಾಪೀ ಚ, ತೇಜಸ್ಸೀ ಚ ದುರಾಸದೋ।
‘‘Vasī gaṇī patāpī ca, tejassī ca durāsado;
ಬ್ರಹ್ಮೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Brahmūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಪತ್ತಧಮ್ಮೋ ದಸಬಲೋ, ಬಲಾತಿಬಲಪಾರಗೋ।
‘‘Pattadhammo dasabalo, balātibalapārago;
ಧರಣೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Dharaṇūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಸೀಲವೀಚಿಸಮಾಕಿಣ್ಣೋ, ಧಮ್ಮವಿಞ್ಞಾಣಖೋಭಿತೋ।
‘‘Sīlavīcisamākiṇṇo, dhammaviññāṇakhobhito;
ಉದಧೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Udadhūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ದುರಾಸದೋ ದುಪ್ಪಸಹೋ, ಅಚಲೋ ಉಗ್ಗತೋ ಬ್ರಹಾ।
‘‘Durāsado duppasaho, acalo uggato brahā;
ನೇರೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Nerūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಅನನ್ತಞಾಣೋ ಅಸಮಸಮೋ, ಅತುಲೋ ಅಗ್ಗತಂ ಗತೋ।
‘‘Anantañāṇo asamasamo, atulo aggataṃ gato;
ಗಗನೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Gaganūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಪತಿಟ್ಠಾ ಭಯಭೀತಾನಂ, ತಾಣೋ ಸರಣಗಾಮಿನಂ।
‘‘Patiṭṭhā bhayabhītānaṃ, tāṇo saraṇagāminaṃ;
ಅಸ್ಸಾಸಕೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Assāsako mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಆಸಯೋ ಬುದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ, ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತಂ ಸುಖೇಸಿನಂ।
‘‘Āsayo buddhimantānaṃ, puññakkhettaṃ sukhesinaṃ;
ರತನಾಕರೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Ratanākaro mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಅಸ್ಸಾಸಕೋ ವೇದಕರೋ, ಸಾಮಞ್ಞಫಲದಾಯಕೋ।
‘‘Assāsako vedakaro, sāmaññaphaladāyako;
ಮೇಘೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Meghūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಲೋಕಚಕ್ಖು ಮಹಾತೇಜೋ, ಸಬ್ಬತಮವಿನೋದನೋ।
‘‘Lokacakkhu mahātejo, sabbatamavinodano;
ಸೂರಿಯೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Sūriyūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಆರಮ್ಮಣವಿಮುತ್ತೀಸು, ಸಭಾವದಸ್ಸನೋ ಮುನಿ।
‘‘Ārammaṇavimuttīsu, sabhāvadassano muni;
ಚನ್ದೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Candūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಬುದ್ಧೋ ಸಮುಸ್ಸಿತೋ ಲೋಕೇ, ಲಕ್ಖಣೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತೋ।
‘‘Buddho samussito loke, lakkhaṇehi alaṅkato;
ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Appameyyo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಯಸ್ಸ ಞಾಣಂ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಂ, ಸೀಲಂ ಯಸ್ಸ ಅನೂಪಮಂ।
‘‘Yassa ñāṇaṃ appameyyaṃ, sīlaṃ yassa anūpamaṃ;
ವಿಮುತ್ತಿ ಅಸದಿಸಾ ಯಸ್ಸ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Vimutti asadisā yassa, so me buddho nimantito.
‘‘ಯಸ್ಸ ಧೀತಿ ಅಸದಿಸಾ, ಥಾಮೋ ಯಸ್ಸ ಅಚಿನ್ತಿಯೋ।
‘‘Yassa dhīti asadisā, thāmo yassa acintiyo;
ಯಸ್ಸ ಪರಕ್ಕಮೋ ಜೇಟ್ಠೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Yassa parakkamo jeṭṭho, so me buddho nimantito.
‘‘ರಾಗೋ ದೋಸೋ ಚ ಮೋಹೋ ಚ, ವಿಸಾ ಸಬ್ಬೇ ಸಮೂಹತಾ।
‘‘Rāgo doso ca moho ca, visā sabbe samūhatā;
ಅಗದೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Agadūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಕ್ಲೇಸಬ್ಯಾಧಿಬಹುದುಕ್ಖ-ಸಬ್ಬತಮವಿನೋದನೋ।
‘‘Klesabyādhibahudukkha-sabbatamavinodano;
ವೇಜ್ಜೂಪಮೋ ಮಹಾವೀರೋ, ಸೋ ಮೇ ಬುದ್ಧೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ॥
Vejjūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.
‘‘ಬುದ್ಧೋತಿ ಭೋ ಯಂ ವದೇಸಿ, ಘೋಸೋಪೇಸೋ ಸುದುಲ್ಲಭೋ।
‘‘Buddhoti bho yaṃ vadesi, ghosopeso sudullabho;
ಬುದ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ಸುತ್ವಾನ, ಪೀತಿ ಮೇ ಉದಪಜ್ಜಥ॥
Buddho buddhoti sutvāna, pīti me udapajjatha.
‘‘ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಅಗಣ್ಹನ್ತಂ, ಪೀತಿ ಮೇ ಬಹಿ ನಿಚ್ಛರೇ।
‘‘Abbhantaraṃ agaṇhantaṃ, pīti me bahi nicchare;
ಸೋಹಂ ಪೀತಿಮನೋ ಸನ್ತೋ, ಇದಂ ವಚನಮಬ್ರವಿಂ॥
Sohaṃ pītimano santo, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಸೋ ಭಗವಾ, ಲೋಕಜೇಟ್ಠೋ ನರಾಸಭೋ।
‘‘Kahaṃ nu kho so bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;
ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನಮಸ್ಸಿಸ್ಸಂ, ಸಾಮಞ್ಞಫಲದಾಯಕಂ॥
Tattha gantvā namassissaṃ, sāmaññaphaladāyakaṃ.
‘‘ಪಗ್ಗಯ್ಹ ದಕ್ಖಿಣಂ ಬಾಹುಂ, ವೇದಜಾತೋ ಕತಞ್ಜಲೀ।
‘‘Paggayha dakkhiṇaṃ bāhuṃ, vedajāto katañjalī;
ಆಚಿಕ್ಖಿ ಮೇ ಧಮ್ಮರಾಜಂ, ಸೋಕಸಲ್ಲವಿನೋದನಂ॥
Ācikkhi me dhammarājaṃ, sokasallavinodanaṃ.
‘‘ಉದೇನ್ತಂವ ಮಹಾಮೇಘಂ, ನೀಲಂ ಅಞ್ಜನಸನ್ನಿಭಂ।
‘‘Udentaṃva mahāmeghaṃ, nīlaṃ añjanasannibhaṃ;
ಸಾಗರಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸನ್ತಂ, ಪಸ್ಸಸೇತಂ ಮಹಾವನಂ॥
Sāgaraṃ viya dissantaṃ, passasetaṃ mahāvanaṃ.
‘‘ಏತ್ಥ ಸೋ ವಸತೇ ಬುದ್ಧೋ, ಅದನ್ತದಮಕೋ ಮುನಿ।
‘‘Ettha so vasate buddho, adantadamako muni;
ವಿನಯನ್ತೋ ಚ ವೇನೇಯ್ಯೇ, ಬೋಧೇನ್ತೋ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯೇ॥
Vinayanto ca veneyye, bodhento bodhipakkhiye.
‘‘ಪಿಪಾಸಿತೋವ ಉದಕಂ, ಭೋಜನಂವ ಜಿಘಚ್ಛಿತೋ।
‘‘Pipāsitova udakaṃ, bhojanaṃva jighacchito;
ಗಾವೀ ಯಥಾ ವಚ್ಛಗಿದ್ಧಾ, ಏವಾಹಂ ವಿಚಿನಿಂ ಜಿನಂ॥
Gāvī yathā vacchagiddhā, evāhaṃ viciniṃ jinaṃ.
‘‘ಆಚಾರಉಪಚಾರಞ್ಞೂ, ಧಮ್ಮಾನುಚ್ಛವಿಸಂವರಂ।
‘‘Ācāraupacāraññū, dhammānucchavisaṃvaraṃ;
ಸಿಕ್ಖಾಪೇಮಿ ಸಕೇ ಸಿಸ್ಸೇ, ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಜಿನಸನ್ತಿಕಂ॥
Sikkhāpemi sake sisse, gacchante jinasantikaṃ.
‘‘ದುರಾಸದಾ ಭಗವನ್ತೋ, ಸೀಹಾವ ಏಕಚಾರಿನೋ।
‘‘Durāsadā bhagavanto, sīhāva ekacārino;
ಪದೇ ಪದಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾ, ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ ಮಾಣವಾ॥
Pade padaṃ nikkhipantā, āgaccheyyātha māṇavā.
‘‘ಆಸೀವಿಸೋ ಯಥಾ ಘೋರೋ, ಮಿಗರಾಜಾವ ಕೇಸರೀ।
‘‘Āsīviso yathā ghoro, migarājāva kesarī;
ಮತ್ತೋವ ಕುಞ್ಜರೋ ದನ್ತೀ, ಏವಂ ಬುದ್ಧಾ ದುರಾಸದಾ॥
Mattova kuñjaro dantī, evaṃ buddhā durāsadā.
‘‘ಉಕ್ಕಾಸಿತಞ್ಚ ಖಿಪಿತಂ, ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿಯ ಮಾಣವಾ।
‘‘Ukkāsitañca khipitaṃ, ajjhupekkhiya māṇavā;
ಪದೇ ಪದಂ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಾ, ಉಪೇಥ ಬುದ್ಧಸನ್ತಿಕಂ॥
Pade padaṃ nikkhipantā, upetha buddhasantikaṃ.
‘‘ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಗರುಕಾ, ಅಪ್ಪಸದ್ದಾ ದುರಾಸದಾ।
‘‘Paṭisallānagarukā, appasaddā durāsadā;
ದುರೂಪಸಙ್ಕಮಾ ಬುದ್ಧಾ, ಗರೂ ಹೋನ್ತಿ ಸದೇವಕೇ॥
Durūpasaṅkamā buddhā, garū honti sadevake.
‘‘ಯದಾಹಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ, ಪಟಿಸಮ್ಮೋದಯಾಮಿ ವಾ।
‘‘Yadāhaṃ pañhaṃ pucchāmi, paṭisammodayāmi vā;
ಅಪ್ಪಸದ್ದಾ ತದಾ ಹೋಥ, ಮುನಿಭೂತಾವ ತಿಟ್ಠಥ॥
Appasaddā tadā hotha, munibhūtāva tiṭṭhatha.
‘‘ಯಂ ಸೋ ದೇಸೇತಿ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಖೇಮಂ ನಿಬ್ಬಾನಪತ್ತಿಯಾ।
‘‘Yaṃ so deseti sambuddho, khemaṃ nibbānapattiyā;
ತಮೇವತ್ಥಂ ನಿಸಾಮೇಥ, ಸದ್ಧಮ್ಮಸವನಂ ಸುಖಂ॥
Tamevatthaṃ nisāmetha, saddhammasavanaṃ sukhaṃ.
‘‘ಉಪಸಙ್ಕಮ್ಮ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಸಮ್ಮೋದಿಂ ಮುನಿನಾ ಅಹಂ।
‘‘Upasaṅkamma sambuddhaṃ, sammodiṃ muninā ahaṃ;
ತಂ ಕಥಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ, ಲಕ್ಖಣೇ ಉಪಧಾರಯಿಂ॥
Taṃ kathaṃ vītisāretvā, lakkhaṇe upadhārayiṃ.
‘‘ಲಕ್ಖಣೇ ದ್ವೇ ಚ ಕಙ್ಖಾಮಿ, ಪಸ್ಸಾಮಿ ತಿಂಸಲಕ್ಖಣೇ।
‘‘Lakkhaṇe dve ca kaṅkhāmi, passāmi tiṃsalakkhaṇe;
ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹಂ, ಇದ್ಧಿಯಾ ದಸ್ಸಯೀ ಮುನಿ॥
Kosohitavatthaguyhaṃ, iddhiyā dassayī muni.
‘‘ಜಿವ್ಹಂ ನಿನ್ನಾಮಯಿತ್ವಾನ, ಕಣ್ಣಸೋತೇ ಚ ನಾಸಿಕೇ।
‘‘Jivhaṃ ninnāmayitvāna, kaṇṇasote ca nāsike;
ಪಟಿಮಸಿ ನಲಾಟನ್ತಂ, ಕೇವಲಂ ಛಾದಯೀ ಜಿನೋ॥
Paṭimasi nalāṭantaṃ, kevalaṃ chādayī jino.
‘‘ತಸ್ಸಾಹಂ ಲಕ್ಖಣೇ ದಿಸ್ವಾ, ಪರಿಪುಣ್ಣೇ ಸಬ್ಯಞ್ಜನೇ।
‘‘Tassāhaṃ lakkhaṇe disvā, paripuṇṇe sabyañjane;
ಬುದ್ಧೋತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾನ, ಸಹ ಸಿಸ್ಸೇಹಿ ಪಬ್ಬಜಿಂ॥
Buddhoti niṭṭhaṃ gantvāna, saha sissehi pabbajiṃ.
‘‘ಸತೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಹಿತೋ, ಪಬ್ಬಜಿಂ ಅನಗಾರಿಯಂ।
‘‘Satehi tīhi sahito, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
ಅಡ್ಢಮಾಸೇ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ, ಸಬ್ಬೇ ಪತ್ತಾಮ್ಹ ನಿಬ್ಬುತಿಂ॥
Aḍḍhamāse asampatte, sabbe pattāmha nibbutiṃ.
‘‘ಏಕತೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾನ, ಪುಞ್ಞಕ್ಖೇತ್ತೇ ಅನುತ್ತರೇ।
‘‘Ekato kammaṃ katvāna, puññakkhette anuttare;
ಏಕತೋ ಸಂಸರಿತ್ವಾನ, ಏಕತೋ ವಿನಿವತ್ತಯುಂ॥
Ekato saṃsaritvāna, ekato vinivattayuṃ.
‘‘ಗೋಪಾನಸಿಯೋ ದತ್ವಾನ, ಪೂಗಧಮ್ಮೇ ವಸಿಂ ಅಹಂ
‘‘Gopānasiyo datvāna, pūgadhamme vasiṃ ahaṃ
ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಅಟ್ಠ ಹೇತೂ ಲಭಾಮಹಂ॥
Tena kammena sukatena, aṭṭha hetū labhāmahaṃ.
‘‘ದಿಸಾಸು ಪೂಜಿತೋ ಹೋಮಿ, ಭೋಗಾ ಚ ಅಮಿತಾ ಮಮ।
‘‘Disāsu pūjito homi, bhogā ca amitā mama;
ಪತಿಟ್ಠಾ ಹೋಮಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ, ತಾಸೋ ಮಮ ನ ವಿಜ್ಜತಿ॥
Patiṭṭhā homi sabbesaṃ, tāso mama na vijjati.
‘‘ಬ್ಯಾಧಯೋ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜನ್ತಿ, ದೀಘಾಯುಂ ಪಾಲಯಾಮಿ ಚ।
‘‘Byādhayo me na vijjanti, dīghāyuṃ pālayāmi ca;
ಸುಖುಮಚ್ಛವಿಕೋ ಹೋಮಿ, ಆವಾಸೇ ಪತ್ಥಿತೇ ವಸೇ॥
Sukhumacchaviko homi, āvāse patthite vase.
‘‘ಅಟ್ಠ ಗೋಪಾನಸೀ ದತ್ವಾ, ಪೂಗಧಮ್ಮೇ ವಸಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Aṭṭha gopānasī datvā, pūgadhamme vasiṃ ahaṃ;
ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾರಹತ್ತಞ್ಚ, ಏತಂ ಮೇ ಅಪರಟ್ಠಮಂ॥
Paṭisambhidārahattañca, etaṃ me aparaṭṭhamaṃ.
‘‘ಸಬ್ಬವೋಸಿತವೋಸಾನೋ, ಕತಕಿಚ್ಚೋ ಅನಾಸವೋ।
‘‘Sabbavositavosāno, katakicco anāsavo;
ಅಟ್ಠ ಗೋಪಾನಸೀ ನಾಮ, ತವ ಪುತ್ತೋ ಮಹಾಮುನಿ॥
Aṭṭha gopānasī nāma, tava putto mahāmuni.
‘‘ಪಞ್ಚ ಥಮ್ಭಾನಿ ದತ್ವಾನ, ಪೂಗಧಮ್ಮೇ ವಸಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Pañca thambhāni datvāna, pūgadhamme vasiṃ ahaṃ;
ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಪಞ್ಚ ಹೇತೂ ಲಭಾಮಹಂ॥
Tena kammena sukatena, pañca hetū labhāmahaṃ.
‘‘ಅಚಲೋ ಹೋಮಿ ಮೇತ್ತಾಯ, ಅನೂನಙ್ಗೋ ಭವಾಮಹಂ।
‘‘Acalo homi mettāya, anūnaṅgo bhavāmahaṃ;
ಆದೇಯ್ಯವಚನೋ ಹೋಮಿ, ನ ಧಂಸೇಮಿ ಯಥಾ ಅಹಂ॥
Ādeyyavacano homi, na dhaṃsemi yathā ahaṃ.
‘‘ಅಭನ್ತಂ ಹೋತಿ ಮೇ ಚಿತ್ತಂ, ಅಖಿಲೋ ಹೋಮಿ ಕಸ್ಸಚಿ।
‘‘Abhantaṃ hoti me cittaṃ, akhilo homi kassaci;
ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ವಿಮಲೋ ಹೋಮಿ ಸಾಸನೇ॥
Tena kammena sukatena, vimalo homi sāsane.
‘‘ಸಗಾರವೋ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸೋ, ಕತಕಿಚ್ಚೋ ಅನಾಸವೋ।
‘‘Sagāravo sappatisso, katakicco anāsavo;
ಸಾವಕೋ ತೇ ಮಹಾವೀರ, ಭಿಕ್ಖು ತಂ ವನ್ದತೇ ಮುನಿ॥
Sāvako te mahāvīra, bhikkhu taṃ vandate muni.
‘‘ಕತ್ವಾ ಸುಕತಪಲ್ಲಙ್ಕಂ, ಸಾಲಾಯಂ ಪಞ್ಞಪೇಸಹಂ।
‘‘Katvā sukatapallaṅkaṃ, sālāyaṃ paññapesahaṃ;
ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಪಞ್ಚ ಹೇತೂ ಲಭಾಮಹಂ॥
Tena kammena sukatena, pañca hetū labhāmahaṃ.
‘‘ಉಚ್ಚೇ ಕುಲೇ ಪಜಾಯಿತ್ವಾ, ಮಹಾಭೋಗೋ ಭವಾಮಹಂ।
‘‘Ucce kule pajāyitvā, mahābhogo bhavāmahaṃ;
ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಕೋ ಹೋಮಿ, ಮಚ್ಛೇರಂ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ॥
Sabbasampattiko homi, maccheraṃ me na vijjati.
‘‘ಗಮನೇ ಪತ್ಥಿತೇ ಮಯ್ಹಂ, ಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಉಪತಿಟ್ಠತಿ।
‘‘Gamane patthite mayhaṃ, pallaṅko upatiṭṭhati;
ಸಹ ಪಲ್ಲಙ್ಕಸೇಟ್ಠೇನ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಮಮ ಪತ್ಥಿತಂ॥
Saha pallaṅkaseṭṭhena, gacchāmi mama patthitaṃ.
‘‘ತೇನ ಪಲ್ಲಙ್ಕದಾನೇನ, ತಮಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿನೋದಯಿಂ।
‘‘Tena pallaṅkadānena, tamaṃ sabbaṃ vinodayiṃ;
ಸಬ್ಬಾಭಿಞ್ಞಾಬಲಪ್ಪತ್ತೋ, ಥೇರೋ ವನ್ದತಿ ತಂ ಮುನಿ॥
Sabbābhiññābalappatto, thero vandati taṃ muni.
‘‘ಪರಿಕಿಚ್ಚತ್ತಕಿಚ್ಚಾನಿ, ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಾಧಯಿಂ।
‘‘Parikiccattakiccāni, sabbakiccāni sādhayiṃ;
ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಪಾವಿಸಿಂ ಅಭಯಂ ಪುರಂ॥
Tena kammena sukatena, pāvisiṃ abhayaṃ puraṃ.
‘‘ಪರಿನಿಟ್ಠಿತಸಾಲಮ್ಹಿ , ಪರಿಭೋಗಮದಾಸಹಂ।
‘‘Pariniṭṭhitasālamhi , paribhogamadāsahaṃ;
ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಸೇಟ್ಠತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪಾಗತೋ॥
Tena kammena sukatena, seṭṭhattaṃ ajjhupāgato.
‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ದಮಕಾ ಲೋಕೇ, ಹತ್ಥಿಅಸ್ಸೇ ದಮೇನ್ತಿ ಯೇ।
‘‘Ye keci damakā loke, hatthiasse damenti ye;
ಕರಿತ್ವಾ ಕಾರಣಾ ನಾನಾ, ದಾರುಣೇನ ದಮೇನ್ತಿ ತೇ॥
Karitvā kāraṇā nānā, dāruṇena damenti te.
‘‘ನ ಹೇವಂ ತ್ವಂ ಮಹಾವೀರ, ದಮೇಸಿ ನರನಾರಿಯೋ।
‘‘Na hevaṃ tvaṃ mahāvīra, damesi naranāriyo;
ಅದಣ್ಡೇನ ಅಸತ್ಥೇನ, ದಮೇಸಿ ಉತ್ತಮೇ ದಮೇ॥
Adaṇḍena asatthena, damesi uttame dame.
‘‘ದಾನಸ್ಸ ವಣ್ಣೇ ಕಿತ್ತೇನ್ತೋ, ದೇಸನಾಕುಸಲೋ ಮುನಿ।
‘‘Dānassa vaṇṇe kittento, desanākusalo muni;
ಏಕಪಞ್ಹಂ ಕಥೇನ್ತೋವ, ಬೋಧೇಸಿ ತಿಸತೇ ಮುನಿ॥
Ekapañhaṃ kathentova, bodhesi tisate muni.
‘‘ದನ್ತಾ ಮಯಂ ಸಾರಥಿನಾ, ಸುವಿಮುತ್ತಾ ಅನಾಸವಾ।
‘‘Dantā mayaṃ sārathinā, suvimuttā anāsavā;
ಸಬ್ಬಾಭಿಞ್ಞಾಬಲಪತ್ತಾ, ನಿಬ್ಬುತಾ ಉಪಧಿಕ್ಖಯೇ॥
Sabbābhiññābalapattā, nibbutā upadhikkhaye.
‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ದಾನಮದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ dānamadadiṃ tadā;
ಅತಿಕ್ಕನ್ತಾ ಭಯಾ ಸಬ್ಬೇ, ಸಾಲಾದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Atikkantā bhayā sabbe, sālādānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā satthāraṃ upasaṅkamitvā aññaṃ byākaronto –
೮೩೮.
838.
‘‘ಯಂ ತಂ ಸರಣಮಾಗಮ್ಹ, ಇತೋ ಅಟ್ಠಮೇ ಚಕ್ಖುಮ।
‘‘Yaṃ taṃ saraṇamāgamha, ito aṭṭhame cakkhuma;
ಸತ್ತರತ್ತೇನ ಭಗವಾ, ದನ್ತಾಮ್ಹ ತವ ಸಾಸನೇ’’ತಿ॥ –
Sattarattena bhagavā, dantāmha tava sāsane’’ti. –
ಗಾಥಮಾಹ । ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಚಕ್ಖುಮ ಭಗವಾ ಯಸ್ಮಾ ಮಯಂ ಇತೋ ಅತೀತೇ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ತಂ ಸರಣಂ ಅಗಮಿಮ್ಹ। ತಸ್ಮಾ ಸತ್ತರತ್ತೇನ ತವ ಸಾಸನೇ ದಮಕೇನ ದನ್ತಾ ಅಮ್ಹ, ಅಹೋ ತೇ ಸರಣಗಮನಸ್ಸ ಆನುಭಾವೋತಿ। ತತೋ ಪರಂ –
Gāthamāha . Tassattho – pañcahi cakkhūhi cakkhuma bhagavā yasmā mayaṃ ito atīte aṭṭhame divase taṃ saraṇaṃ agamimha. Tasmā sattarattena tava sāsane damakena dantā amha, aho te saraṇagamanassa ānubhāvoti. Tato paraṃ –
೮೩೯.
839.
‘‘ತುವಂ ಬುದ್ಧೋ ತುವಂ ಸತ್ಥಾ, ತುವಂ ಮಾರಾಭಿಭೂ ಮುನಿ।
‘‘Tuvaṃ buddho tuvaṃ satthā, tuvaṃ mārābhibhū muni;
ತುವಂ ಅನುಸಯೇ ಛೇತ್ವಾ, ತಿಣ್ಣೋ ತಾರೇಸಿಮಂ ಪಜಂ॥
Tuvaṃ anusaye chetvā, tiṇṇo tāresimaṃ pajaṃ.
೮೪೦.
840.
‘‘ಉಪಧೀ ತೇ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಆಸವಾ ತೇ ಪದಾಲಿತಾ।
‘‘Upadhī te samatikkantā, āsavā te padālitā;
ಸೀಹೋವ ಅನುಪಾದಾನೋ, ಪಹೀನಭಯಭೇರವೋ’’ತಿ॥ –
Sīhova anupādāno, pahīnabhayabheravo’’ti. –
ಇಮಾಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅಭಿತ್ಥವಿತ್ವಾ ಓಸಾನಗಾಥಾಯ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದನಂ ಯಾಚತಿ –
Imāhi dvīhi gāthāhi abhitthavitvā osānagāthāya satthāraṃ vandanaṃ yācati –
೮೪೧.
841.
‘‘ಭಿಕ್ಖವೋ ತಿಸತಾ ಇಮೇ, ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಪಞ್ಜಲೀಕತಾ।
‘‘Bhikkhavo tisatā ime, tiṭṭhanti pañjalīkatā;
ಪಾದೇ ವೀರ ಪಸಾರೇಹಿ, ನಾಗಾ ವನ್ದನ್ತು ಸತ್ಥುನೋ’’ತಿ॥
Pāde vīra pasārehi, nāgā vandantu satthuno’’ti.
ತತ್ಥ ತುವಂ ಬುದ್ಧೋತಿ ತ್ವಮೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾದಿಅತ್ಥೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಅನುಸಾಸನತೋ ತ್ವಮೇವ ಸತ್ಥಾ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮಾರಾನಂ ಅಭಿಭವನತೋ ಮಾರಾಭಿಭೂ। ಮುನಿಭಾವತೋ ಮುನಿ। ಅನುಸಯೇ ಛೇತ್ವಾತಿ ಕಾಮರಾಗಾದಿಕೇ ಅನುಸಯೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸತ್ಥೇನ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ತಿಣ್ಣೋತಿ ಸಯಂ ಸಂಸಾರಮಹೋಘಂ ತಿಣ್ಣೋ, ದೇಸನಾಹತ್ಥೇನ ಇಮಂ ಪಜಂ ಸತ್ತಕಾಯಂ ತಾರೇಸಿ। ಉಪಧೀತಿ ಖನ್ಧೂಪಧಿಆದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಉಪಧೀ। ಅದುಪಾದಾನೋತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹೀನಕಾಮುಪಾದಾನಾದಿಕೋ। ಏವಂ ವತ್ವಾ ಥೇರೋ ಸಪರಿಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಅಭಿವನ್ದತೀತಿ।
Tattha tuvaṃ buddhoti tvameva imasmiṃ loke sabbaññubuddho. Diṭṭhadhammikādiatthena sattānaṃ anusāsanato tvameva satthā. Sabbesaṃ mārānaṃ abhibhavanato mārābhibhū. Munibhāvato muni. Anusayechetvāti kāmarāgādike anusaye ariyamaggasatthena chinditvā. Tiṇṇoti sayaṃ saṃsāramahoghaṃ tiṇṇo, desanāhatthena imaṃ pajaṃ sattakāyaṃ tāresi. Upadhīti khandhūpadhiādayo sabbe upadhī. Adupādānoti sabbaso pahīnakāmupādānādiko. Evaṃ vatvā thero sapariso satthāraṃ abhivandatīti.
ಸೇಲತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Selattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೬. ಸೇಲತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 6. Selattheragāthā