Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ൬. സേലത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ

    6. Selattheragāthāvaṇṇanā

    പരിപുണ്ണകായോതിആദികാ ആയസ്മതോ സേലത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയം കിര പദുമുത്തരഭഗവതോ കാലേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഗണപാമോക്ഖോ ഹുത്വാ തീണി പുരിസസതാനി സമാദപേത്വാ തേഹി സദ്ധിം സത്ഥു ഗന്ധകുടിം കാരേത്വാ കതപരിയോസിതായ ഗന്ധകുടിയാ സഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ഭഗവതോ മഹാദാനം പവത്തേത്വാ സത്ഥാരം ഭിക്ഖൂ ച തിചീവരേന അച്ഛാദേസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ഏകം ബുദ്ധന്തരം ദേവലോകേ ഏവ വസിത്വാ തതോ ചുതോ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ അങ്ഗുത്തരാപേസു ആപണേ നാമ ബ്രാഹ്മണഗാമേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ സേലോതി ലദ്ധനാമോ അഹോസി. സോ വയപ്പത്തോ തീസു വേദേസു, ബ്രാഹ്മണസിപ്പേസു ച നിപ്ഫത്തിം ഗന്ത്വാ തീണി മാണവകസതാനി മന്തേ വാചേന്തോ ആപണേ പടിവസതി. തേന ച സമയേന സത്ഥാ സാവത്ഥിതോ നിക്ഖമിത്വാ അഡ്ഢതേളസഹി ഭിക്ഖുസതേഹി സദ്ധിം അങ്ഗുത്തരാപേസു ചാരികം ചരന്തോ സേലസ്സ, അന്തേവാസികാനഞ്ച ഞാണപരിപാകം ദിസ്വാ അഞ്ഞതരസ്മിം വനസണ്ഡേ വിഹരതി. അഥ കേണിയോ നാമ ജടിലോ സത്ഥു ആഗമനം സുത്വാ തത്ഥ ഗന്ത്വാ സദ്ധിം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന സത്ഥാരം സ്വാതനായ നിമന്തേത്വാ സകേ അസ്സമേ പഹൂതം ഖാദനീയം ഭോജനീയം പടിയാദേതി. തസ്മിഞ്ച സമയേ സേലോ ബ്രാഹ്മണോ സദ്ധിം തീഹി മാണവകസതേഹി ജങ്ഘാവിഹാരം അനുവിചരന്തോ കേണിയസ്സ അസ്സമം പവിസിത്വാ ജടിലേ കട്ഠഫാലനുദ്ധനസമ്പാദനാദിനാ ദാനൂപകരണം സജ്ജേന്തേ ദിസ്വാ, ‘‘കിം നു ഖോ തേ, കേണിയ, മഹായഞ്ഞോ പച്ചുപട്ഠിതോ’’തിആദിം പുച്ഛിത്വാ തേന ‘‘ബുദ്ധോ ഭഗവാ മയാ സ്വാതനായ നിമന്തിതോ’’തി വുത്തേ ‘‘ബുദ്ധോ’’തി വചനം സുത്വാവ ഹട്ഠോ ഉദഗ്ഗോ പീതിസോമനസ്സജാതോ താവദേവ മാണവകേഹി സദ്ധിം സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ കതപടിസന്ഥാരോ ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഭഗവതോ കായേ ബാത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണാനി ദിസ്വാ ‘‘ഇമേഹി ലക്ഖണേഹി സമന്നാഗതോ രാജാ വാ ഹോതി ചക്കവത്തീ, ബുദ്ധോ വാ ലോകേ വിവട്ടച്ഛദോ, അയം പന പബ്ബജിതോ, നോ ച ഖോ നം ജാനാമി ‘ബുദ്ധോ വാ, നോ വാ’, സുതം ഖോ പന മേതം ബ്രാഹ്മണാനം വുദ്ധാനം മഹല്ലകാനം ആചരിയപാചരിയാനം ഭാസമാനാനം ‘യേ തേ ഭവന്തി അരഹന്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ , തേ സകേ വണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ അത്താനം പാതുകരോന്തീ’തി അസമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഹി സമ്മുഖേ ഠത്വാ ബുദ്ധഗുണേഹി അഭിത്ഥവീയമാനോ സാരജ്ജതി മങ്കുഭാവം ആപജ്ജതി അവേസാരജ്ജപ്പത്തതായ അനനുയോഗക്ഖമത്താ, യംനൂനാഹം സമണം ഗോതമം സമ്മുഖാ സാരുപ്പാഹി ഗാഥാഹി അഭിത്ഥവേയ്യ’’ന്തി ഏവം പന ചിന്തേത്വാ –

    Paripuṇṇakāyotiādikā āyasmato selattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarabhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto gaṇapāmokkho hutvā tīṇi purisasatāni samādapetvā tehi saddhiṃ satthu gandhakuṭiṃ kāretvā katapariyositāya gandhakuṭiyā sabhikkhusaṅghassa bhagavato mahādānaṃ pavattetvā satthāraṃ bhikkhū ca ticīvarena acchādesi. So tena puññakammena ekaṃ buddhantaraṃ devaloke eva vasitvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aṅguttarāpesu āpaṇe nāma brāhmaṇagāme brāhmaṇakule nibbattitvā seloti laddhanāmo ahosi. So vayappatto tīsu vedesu, brāhmaṇasippesu ca nipphattiṃ gantvā tīṇi māṇavakasatāni mante vācento āpaṇe paṭivasati. Tena ca samayena satthā sāvatthito nikkhamitvā aḍḍhateḷasahi bhikkhusatehi saddhiṃ aṅguttarāpesu cārikaṃ caranto selassa, antevāsikānañca ñāṇaparipākaṃ disvā aññatarasmiṃ vanasaṇḍe viharati. Atha keṇiyo nāma jaṭilo satthu āgamanaṃ sutvā tattha gantvā saddhiṃ bhikkhusaṅghena satthāraṃ svātanāya nimantetvā sake assame pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādeti. Tasmiñca samaye selo brāhmaṇo saddhiṃ tīhi māṇavakasatehi jaṅghāvihāraṃ anuvicaranto keṇiyassa assamaṃ pavisitvā jaṭile kaṭṭhaphālanuddhanasampādanādinā dānūpakaraṇaṃ sajjente disvā, ‘‘kiṃ nu kho te, keṇiya, mahāyañño paccupaṭṭhito’’tiādiṃ pucchitvā tena ‘‘buddho bhagavā mayā svātanāya nimantito’’ti vutte ‘‘buddho’’ti vacanaṃ sutvāva haṭṭho udaggo pītisomanassajāto tāvadeva māṇavakehi saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā katapaṭisanthāro ekamantaṃ nisinno bhagavato kāye bāttiṃsamahāpurisalakkhaṇāni disvā ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato rājā vā hoti cakkavattī, buddho vā loke vivaṭṭacchado, ayaṃ pana pabbajito, no ca kho naṃ jānāmi ‘buddho vā, no vā’, sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ ‘ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā , te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī’ti asammāsambuddho hi sammukhe ṭhatvā buddhaguṇehi abhitthavīyamāno sārajjati maṅkubhāvaṃ āpajjati avesārajjappattatāya ananuyogakkhamattā, yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthaveyya’’nti evaṃ pana cintetvā –

    ൮൧൮.

    818.

    ‘‘പരിപുണ്ണകായോ സുരുചി, സുജാതോ ചാരുദസ്സനോ;

    ‘‘Paripuṇṇakāyo suruci, sujāto cārudassano;

    സുവണ്ണവണ്ണോസി ഭഗവാ, സുസുക്കദാഠോസി വീരിയവാ.

    Suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā, susukkadāṭhosi vīriyavā.

    ൮൧൯.

    819.

    ‘‘നരസ്സ ഹി സുജാതസ്സ, യേ ഭവന്തി വിയഞ്ജനാ;

    ‘‘Narassa hi sujātassa, ye bhavanti viyañjanā;

    സബ്ബേ തേ തവ കായസ്മിം, മഹാപുരിസലക്ഖണാ.

    Sabbe te tava kāyasmiṃ, mahāpurisalakkhaṇā.

    ൮൨൦.

    820.

    ‘‘പസന്നനേത്തോ സുമുഖോ, ബ്രഹാ ഉജു പതാപവാ;

    ‘‘Pasannanetto sumukho, brahā uju patāpavā;

    മജ്ഝേ സമണസങ്ഘസ്സ, ആദിച്ചോവ വിരോചസി.

    Majjhe samaṇasaṅghassa, ādiccova virocasi.

    ൮൨൧.

    821.

    ‘‘കല്യാണദസ്സനോ ഭിക്ഖു, കഞ്ചനസന്നിഭത്തചോ;

    ‘‘Kalyāṇadassano bhikkhu, kañcanasannibhattaco;

    കിം തേ സമണഭാവേന, ഏവം ഉത്തമവണ്ണിനോ.

    Kiṃ te samaṇabhāvena, evaṃ uttamavaṇṇino.

    ൮൨൨.

    822.

    ‘‘രാജാ അരഹസി ഭവിതും, ചക്കവത്തീ രഥേസഭോ;

    ‘‘Rājā arahasi bhavituṃ, cakkavattī rathesabho;

    ചാതുരന്തോ വിജിതാവീ, ജമ്ബുസണ്ഡസ്സ ഇസ്സരോ.

    Cāturanto vijitāvī, jambusaṇḍassa issaro.

    ൮൨൩.

    823.

    ‘‘ഖത്തിയാ ഭോഗീ രാജാനോ, അനുയന്താ ഭവന്തി തേ;

    ‘‘Khattiyā bhogī rājāno, anuyantā bhavanti te;

    രാജാഭിരാജാ മനുജിന്ദോ, രജ്ജം കാരേഹി ഗോതമാ’’തി. –

    Rājābhirājā manujindo, rajjaṃ kārehi gotamā’’ti. –

    ഛഹി ഗാഥാഹി ഭഗവന്തം അഭിത്ഥവി.

    Chahi gāthāhi bhagavantaṃ abhitthavi.

    തത്ഥ പരിപുണ്ണകായോതി അഭിബ്യത്തരൂപാനം ദ്വത്തിംസായ മഹാപുരിസലക്ഖണാനം പരിപുണ്ണതായ അഹീനങ്ഗപച്ചങ്ഗതായ ച പരിപുണ്ണസരീരോ. സുരുചീതി സുന്ദരസരീരപ്പഭോ. സുജാതോതി ആരോഹപരിണാഹസമ്പത്തിയാ, സണ്ഠാനസമ്പത്തിയാ ച സുനിബ്ബത്തോ. ചാരുദസ്സനോതി സുചിരമ്പി പസ്സന്താനം അതിത്തിജനകം അപ്പടിക്കൂലം രമണീയം ചാരു ഏവ ദസ്സനം അസ്സാതി ചാരുദസ്സനോ. കേചി പനാഹു ‘‘ചാരുദസ്സനോതി സുന്ദരനേത്തോ’’തി. സുവണ്ണവണ്ണോതി സുവണ്ണസദിസവണ്ണോ. അസീതി ഭവസി, ഇദം പദം ‘‘പരിപുണ്ണകായോ അസീ’’തിആദിനാ സബ്ബപദേഹി യോജേതബ്ബം. സുസുക്കദാഠോതി സുട്ഠു സുക്കദാഠോ. ഭഗവതോ ഹി ദാഠാഹി ചന്ദകിരണാ വിയ ധവലരസ്മിയോ നിച്ഛരന്തി. വീരിയവാതി വീരിയപാരമീപാരിപൂരിയാ ചതുരങ്ഗസമന്നാഗതവീരിയാധിട്ഠാനതോ ചതുബ്ബിധസ്സ സമ്മപ്പധാനസ്സ സമ്പത്തിയാ ച അതിസയയുത്തോ.

    Tattha paripuṇṇakāyoti abhibyattarūpānaṃ dvattiṃsāya mahāpurisalakkhaṇānaṃ paripuṇṇatāya ahīnaṅgapaccaṅgatāya ca paripuṇṇasarīro. Surucīti sundarasarīrappabho. Sujātoti ārohapariṇāhasampattiyā, saṇṭhānasampattiyā ca sunibbatto. Cārudassanoti sucirampi passantānaṃ atittijanakaṃ appaṭikkūlaṃ ramaṇīyaṃ cāru eva dassanaṃ assāti cārudassano. Keci panāhu ‘‘cārudassanoti sundaranetto’’ti. Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇasadisavaṇṇo. Asīti bhavasi, idaṃ padaṃ ‘‘paripuṇṇakāyo asī’’tiādinā sabbapadehi yojetabbaṃ. Susukkadāṭhoti suṭṭhu sukkadāṭho. Bhagavato hi dāṭhāhi candakiraṇā viya dhavalarasmiyo niccharanti. Vīriyavāti vīriyapāramīpāripūriyā caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānato catubbidhassa sammappadhānassa sampattiyā ca atisayayutto.

    നരസ്സ ഹി സുജാതസ്സാതി സമതിംസായ പാരമീനം, അരിയസ്സ വാ ചക്കവത്തീവത്തസ്സ പരിപൂരിതത്താ സുട്ഠു സമ്മദേവ ജാതസ്സ നരസ്സ, മഹാപുരിസസ്സാതി അത്ഥോ. സബ്ബേ തേതി യേ മഹാപുരിസഭാവം ലോകേ അഗ്ഗപുഗ്ഗലഭാവം ബ്യഞ്ജയന്തീതി ബ്യഞ്ജനാതി ലദ്ധവോഹാരസുപ്പതിട്ഠിതപാദതാദിബാത്തിംസമഹാപുരിസലക്ഖണസങ്ഖാതാ തമ്ബനഖതുങ്ഗനഖതാദിഅസീതിഅനുബ്യഞ്ജനസങ്ഖാതാ ച രൂപഗുണാ, തേ അനവസേസാ, തവ കായസ്മിം സന്തീതി വചനസേസോ.

    Narassa hi sujātassāti samatiṃsāya pāramīnaṃ, ariyassa vā cakkavattīvattassa paripūritattā suṭṭhu sammadeva jātassa narassa, mahāpurisassāti attho. Sabbe teti ye mahāpurisabhāvaṃ loke aggapuggalabhāvaṃ byañjayantīti byañjanāti laddhavohārasuppatiṭṭhitapādatādibāttiṃsamahāpurisalakkhaṇasaṅkhātā tambanakhatuṅganakhatādiasītianubyañjanasaṅkhātā ca rūpaguṇā, te anavasesā, tava kāyasmiṃ santīti vacanaseso.

    മഹാപുരിസലക്ഖണാതി പുബ്ബേ വുത്തബ്യഞ്ജനാനേവ വചനന്തരേന നിഗമേന്തോ ആഹ.

    Mahāpurisalakkhaṇāti pubbe vuttabyañjanāneva vacanantarena nigamento āha.

    ഇദാനി തേസു ലക്ഖണേസു അത്തനാ അഭിരുചിതേഹി ലക്ഖണേഹി ഭഗവന്തം ഥോമേന്തോ ‘‘പസന്നനേത്തോ’’തിആദിമാഹ. ഭഗവാ ഹി പഞ്ച വണ്ണപസാദസമ്പത്തിയാ പസന്നനേത്തോ. പരിപുണ്ണചന്ദമണ്ഡലസദിസമുഖതായ സുമുഖോ. ആരോഹപരിണാഹസമ്പത്തിയാ ബ്രഹാ. ബ്രഹ്മുജുഗത്തതായ ഉജു. ജുതിമന്തതായ പതാപവാ.

    Idāni tesu lakkhaṇesu attanā abhirucitehi lakkhaṇehi bhagavantaṃ thomento ‘‘pasannanetto’’tiādimāha. Bhagavā hi pañca vaṇṇapasādasampattiyā pasannanetto. Paripuṇṇacandamaṇḍalasadisamukhatāya sumukho. Ārohapariṇāhasampattiyā brahā. Brahmujugattatāya uju. Jutimantatāya patāpavā.

    ഇദാനി തമേവ പതാപവന്തതം ആദിച്ചൂപമായ വിഭാവേന്തോ ‘‘മജ്ഝേ സമണസങ്ഘസ്സാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ആദിച്ചോവ വിരോചസീതി യഥാ ആദിച്ചോ ഉഗ്ഗച്ഛന്തോ സബ്ബം തമഗതം വിധമേത്വാ ആലോകം കരോന്തോ വിരോചതി, ഏവം ത്വമ്പി അന്തോ ചേവ ബഹി ച സബ്ബം അവിജ്ജാതമം വിദ്ധംസേത്വാ ഞാണാലോകം കരോന്തോ വിരോചസി.

    Idāni tameva patāpavantataṃ ādiccūpamāya vibhāvento ‘‘majjhe samaṇasaṅghassā’’tiādimāha. Tattha ādiccova virocasīti yathā ādicco uggacchanto sabbaṃ tamagataṃ vidhametvā ālokaṃ karonto virocati, evaṃ tvampi anto ceva bahi ca sabbaṃ avijjātamaṃ viddhaṃsetvā ñāṇālokaṃ karonto virocasi.

    ദസ്സനീയരൂപതായ അങ്ഗീഗതാനം ദസ്സനസമ്പത്തീനം ആവഹനതോ, കല്യാണേഹി പഞ്ചഹി ദസ്സനേഹി സമന്നാഗതത്താ ച കല്യാണദസ്സനോ. ഉത്തമവണ്ണിനോതി ഉത്തമവണ്ണസമ്പന്നസ്സ.

    Dassanīyarūpatāya aṅgīgatānaṃ dassanasampattīnaṃ āvahanato, kalyāṇehi pañcahi dassanehi samannāgatattā ca kalyāṇadassano. Uttamavaṇṇinoti uttamavaṇṇasampannassa.

    ചക്കവത്തീതി ചക്കരതനം വത്തേതി, ചതൂഹി സമ്പത്തിചക്കേഹി വത്തേതി, തേഹി ച പരേ വത്തേതി. പരഹിതായ ഇരിയാപഥചക്കാനം വത്തോ ഏതസ്മിം അത്ഥീതി ചക്കവത്തീ. അഥ വാ ചതൂഹി അച്ഛരിയധമ്മേഹി ച സങ്ഗഹവത്ഥൂഹി ച സമന്നാഗമേന പരേഹി അനഭിഭവനീയസ്സ ആണാചക്കസ്സ വത്തോ ഏതസ്മിം അത്ഥീതിപി ചക്കവത്തീ. രഥേസഭോതി രഥികേസു ആജാനീയഉസഭപുരിസോ, മഹാരഥികോതി അത്ഥോ. ചാതുരന്തോതി ചതുസമുദ്ദന്തായ പഥവിയാ ഇസ്സരോ. വിജിതാവീതി വിജിതവിജയോ. ജമ്ബുസണ്ഡസ്സാതി ജമ്ബുദീപസ്സ, പാകടേന ഹി ഇസ്സരിയാനി ദസ്സേന്തോ ഏവമാഹ. ചക്കവത്തീ പന സപരിത്തദീപാനം ചതുന്നമ്പി മഹാദീപാനം ഇസ്സരോവ.

    Cakkavattīti cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vatteti, tehi ca pare vatteti. Parahitāya iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī. Atha vā catūhi acchariyadhammehi ca saṅgahavatthūhi ca samannāgamena parehi anabhibhavanīyassa āṇācakkassa vatto etasmiṃ atthītipi cakkavattī. Rathesabhoti rathikesu ājānīyausabhapuriso, mahārathikoti attho. Cāturantoti catusamuddantāya pathaviyā issaro. Vijitāvīti vijitavijayo. Jambusaṇḍassāti jambudīpassa, pākaṭena hi issariyāni dassento evamāha. Cakkavattī pana saparittadīpānaṃ catunnampi mahādīpānaṃ issarova.

    ഖത്തിയാതി ജാതിഖത്തിയാ. ഭോഗീതി ഭോഗിയാ. രാജാനോതി യേ കേചി രജ്ജം കാരേന്താ. അനുയന്താതി അനുഗാമിനോ സേവകാ. രാജാഭിരാജാതി രാജൂനം പൂജനീയോ രാജാ ഹുത്വാ, ചക്കവത്തീതി അധിപ്പായോ. മനുജിന്ദോതി മനുസ്സാധിപതി, മനുസ്സാനം പരമിസ്സരോതി അത്ഥോ.

    Khattiyāti jātikhattiyā. Bhogīti bhogiyā. Rājānoti ye keci rajjaṃ kārentā. Anuyantāti anugāmino sevakā. Rājābhirājāti rājūnaṃ pūjanīyo rājā hutvā, cakkavattīti adhippāyo. Manujindoti manussādhipati, manussānaṃ paramissaroti attho.

    ഏവം സേലേന വുത്തേ ഭഗവാ ‘‘യേ തേ ഭവന്തി അരഹന്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ, തേ സകേ വണ്ണേ ഭഞ്ഞമാനേ അത്താനം പാതുകരോന്തീ’’തി ഇമം സേലസ്സ മനോരഥം പൂരേന്തോ –

    Evaṃ selena vutte bhagavā ‘‘ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā, te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī’’ti imaṃ selassa manorathaṃ pūrento –

    ൮൨൪.

    824.

    ‘‘രാജാഹമസ്മി സേല, (സേലാതി ഭഗവാ) ധമ്മരാജാ അനുത്തരോ;

    ‘‘Rājāhamasmi sela, (selāti bhagavā) dhammarājā anuttaro;

    ധമ്മേന ചക്കം വത്തേമി, ചക്കം അപ്പടിവത്തിയ’’ന്തി. – ഇമം ഗാഥമാഹ;

    Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiya’’nti. – imaṃ gāthamāha;

    തത്രായം അധിപ്പായോ – യം മം ത്വം, സേല, യാചസി, ‘‘രാജാ അരഹസി ഭവിതും ചക്കവത്തീ’’തി, ഏത്ഥ അപ്പോസ്സുക്കോ ഹോഹി, രാജാഹമസ്മി, സതി ച രാജത്തേ യഥാ അഞ്ഞോ രാജാ സമാനോപി യോജനസതം വാ അനുസാസതി, ദ്വേ തീണി ചത്താരി പഞ്ച യോജനസതാനി വാ യോജനസഹസ്സം വാ ചക്കവത്തീ ഹുത്വാപി ചതുദീപപരിയന്തമത്തം വാ, നാഹമേവം പരിച്ഛിന്നവിസയോ. അഹഞ്ഹി ധമ്മരാജാ അനുത്തരോ ഭവഗ്ഗതോ അവീചിപരിയന്തം കത്വാ തിരിയം അപരിമേയ്യലോകധാതുയോ അനുസാസാമി. യാവതാ ഹി അപദാദിഭേദാ സത്താ, അഹം തേസം അഗ്ഗോ. ന ഹി മേ കോചി സീലേന വാ…പേ॰… വിമുത്തിഞാണദസ്സനേന വാ സദിസോ നത്ഥി, കുതോ ഭിയ്യോ. സ്വാഹം ഏവം ധമ്മരാജാ അനുത്തരോ, അനുത്തരേനേവ ചതുസതിപട്ഠാനാദിഭേദബോധിപക്ഖിയസങ്ഖാതേന ധമ്മേന ചക്കം വത്തേമി, ‘‘ഇദം പജഹഥ, ഇദം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരഥാ’’തിആദിനാ ആണാചക്കം. ‘‘ഇദം ഖോ പന, ഭിക്ഖവേ, ദുക്ഖം അരിയസച്ച’’ന്തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൧൪; സം॰ നി॰ ൫.൧൦൮൧) പരിയത്തിധമ്മേന ധമ്മചക്കമേവ വാ. ചക്കം അപ്പടിവത്തിയന്തി യം ചക്കം അപ്പടിവത്തിയം ഹോതി സമണേന വാ…പേ॰… കേനചി വാ ലോകസ്മിന്തി.

    Tatrāyaṃ adhippāyo – yaṃ maṃ tvaṃ, sela, yācasi, ‘‘rājā arahasi bhavituṃ cakkavattī’’ti, ettha appossukko hohi, rājāhamasmi, sati ca rājatte yathā añño rājā samānopi yojanasataṃ vā anusāsati, dve tīṇi cattāri pañca yojanasatāni vā yojanasahassaṃ vā cakkavattī hutvāpi catudīpapariyantamattaṃ vā, nāhamevaṃ paricchinnavisayo. Ahañhi dhammarājā anuttaro bhavaggato avīcipariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimeyyalokadhātuyo anusāsāmi. Yāvatā hi apadādibhedā sattā, ahaṃ tesaṃ aggo. Na hi me koci sīlena vā…pe… vimuttiñāṇadassanena vā sadiso natthi, kuto bhiyyo. Svāhaṃ evaṃ dhammarājā anuttaro, anuttareneva catusatipaṭṭhānādibhedabodhipakkhiyasaṅkhātena dhammena cakkaṃ vattemi, ‘‘idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’’tiādinā āṇācakkaṃ. ‘‘Idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasacca’’ntiādinā (mahāva. 14; saṃ. ni. 5.1081) pariyattidhammena dhammacakkameva vā. Cakkaṃ appaṭivattiyanti yaṃ cakkaṃ appaṭivattiyaṃ hoti samaṇena vā…pe… kenaci vā lokasminti.

    ഏവം അത്താനമാവികരോന്തം ഭഗവന്തം ദിസ്വാ പീതിസോമനസ്സജാതോ സേലോ പുന ദള്ഹീകരണത്ഥം –

    Evaṃ attānamāvikarontaṃ bhagavantaṃ disvā pītisomanassajāto selo puna daḷhīkaraṇatthaṃ –

    ൮൨൫.

    825.

    ‘‘സമ്ബുദ്ധോ പടിജാനാസി, (ഇതി സേലോ ബ്രാഹ്മണോ) ധമ്മരാജാ അനുത്തരോ;

    ‘‘Sambuddho paṭijānāsi, (iti selo brāhmaṇo) dhammarājā anuttaro;

    ധമ്മേന ചക്കം വത്തേമി, ഇതി ഭാസഥ ഗോതമ.

    Dhammena cakkaṃ vattemi, iti bhāsatha gotama.

    ൮൨൬.

    826.

    ‘‘കോ നു സേനാപതി ഭോതോ, സാവകോ സത്ഥുരന്വയോ;

    ‘‘Ko nu senāpati bhoto, sāvako satthuranvayo;

    കോ തേതമനുവത്തേതി, ധമ്മചക്കം പവത്തിത’’ന്തി. – ഗാഥാദ്വയമാഹ;

    Ko tetamanuvatteti, dhammacakkaṃ pavattita’’nti. – gāthādvayamāha;

    തത്ഥ കോ നു സേനാപതീതി ധമ്മരഞ്ഞോ ഭോതോ ധമ്മേന പവത്തിതസ്സ ചക്കസ്സ അനുപവത്തനകോ സേനാപതി കോ നൂതി പുച്ഛി.

    Tattha ko nu senāpatīti dhammarañño bhoto dhammena pavattitassa cakkassa anupavattanako senāpati ko nūti pucchi.

    തേന ച സമയേന ഭഗവതോ ദക്ഖിണപസ്സേ ആയസ്മാ സാരിപുത്തോ നിസിന്നോ ഹോതി, സുവണ്ണപുഞ്ജോ വിയ സിരിയാ സോഭമാനോ. തം ദസ്സേന്തോ ഭഗവാ –

    Tena ca samayena bhagavato dakkhiṇapasse āyasmā sāriputto nisinno hoti, suvaṇṇapuñjo viya siriyā sobhamāno. Taṃ dassento bhagavā –

    ൮൨൭.

    827.

    ‘‘മയാ പവത്തിതം ചക്കം, (സേലാതി ഭഗവാ) ധമ്മചക്കം അനുത്തരം;

    ‘‘Mayā pavattitaṃ cakkaṃ, (selāti bhagavā) dhammacakkaṃ anuttaraṃ;

    സാരിപുത്തോ അനുവത്തേതി, അനുജാതോ തഥാഗത’’ന്തി. – ഗാഥമാഹ;

    Sāriputto anuvatteti, anujāto tathāgata’’nti. – gāthamāha;

    തത്ഥ അനുജാതോ തഥാഗതന്തി, തഥാഗതം അനുജാതോ, തഥാ ഗതേന ഹേതുനാ അരിയായ ജാതിയാ ജാതോതി അത്ഥോ.

    Tattha anujāto tathāgatanti, tathāgataṃ anujāto, tathā gatena hetunā ariyāya jātiyā jātoti attho.

    ഏവം ‘‘കോ നു സേനാപതി ഭോതോ’’തി സേലേന വുത്തപഞ്ഹം ബ്യാകരിത്വാ യം സേലോ ആഹ ‘‘സമ്ബുദ്ധോ പടിജാനാസീ’’തി തത്ഥ നം നിക്കങ്ഖം കാതുകാമോ ‘‘നാഹം പടിഞ്ഞാമത്തേനേവ പടിജാനാമി, അപി ചാഹം ഇമിനാ കാരണേന ബുദ്ധോ’’തി ഞാപേതും –

    Evaṃ ‘‘ko nu senāpati bhoto’’ti selena vuttapañhaṃ byākaritvā yaṃ selo āha ‘‘sambuddho paṭijānāsī’’ti tattha naṃ nikkaṅkhaṃ kātukāmo ‘‘nāhaṃ paṭiññāmatteneva paṭijānāmi, api cāhaṃ iminā kāraṇena buddho’’ti ñāpetuṃ –

    ൮൨൮.

    828.

    ‘‘അഭിഞ്ഞേയ്യം അഭിഞ്ഞാതം, ഭാവേതബ്ബഞ്ച ഭാവിതം;

    ‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, bhāvetabbañca bhāvitaṃ;

    പഹാതബ്ബം പഹീനം മേ, തസ്മാ ബുദ്ധോസ്മി ബ്രാഹ്മണാ’’തി. – ഗാഥമാഹ;

    Pahātabbaṃ pahīnaṃ me, tasmā buddhosmi brāhmaṇā’’ti. – gāthamāha;

    തത്ഥ അഭിഞ്ഞേയ്യന്തി ചത്താരി സച്ചാനി ചത്താരി അരിയസച്ചാനി. ചതുന്നഞ്ഹി സച്ചാനം അരിയസച്ചാനഞ്ച സാമഞ്ഞഗ്ഗഹണമേതം യദിദം അഭിഞ്ഞേയ്യന്തി. തത്ഥ അരിയസച്ചേസു യം ഭാവേതബ്ബം മഗ്ഗസച്ചം, യഞ്ച പഹാതബ്ബം സമുദയസച്ചം, തദുഭയഗ്ഗഹണേന തേസം ഫലഭൂതാനി നിരോധസച്ചദുക്ഖസച്ചാനിപി ഗഹിതാനേവ ഹോന്തി ഹേതുഗ്ഗഹണേനേവ ഫലസിദ്ധിതോ. തേന തത്ഥ ‘‘സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികതം, പരിഞ്ഞേയ്യം പരിഞ്ഞാത’’ന്തി ഇദമ്പി വുത്തമേവ ഹോതി. ‘‘അഭിഞ്ഞേയ്യം അഭിഞ്ഞാത’’ന്തി വാ ഇമിനാ ച സബ്ബസ്സപി ഞേയ്യസ്സ അഭിഞ്ഞാതസമ്ബുദ്ധഭാവം ഉദ്ദേസവസേന പകാസേത്വാ തദേകദേസം നിദ്ദേസവസേന ദസ്സേന്തോ ‘‘ഭാവേതബ്ബഞ്ച ഭാവിത’’ന്തിആദിമാഹ. അഥ വാ ‘‘ഭാവേതബ്ബം ഭാവിതം, പഹാതബ്ബം പഹീന’’ന്തി ഇമിനാ അത്തനോ ഞാണപഹാനസമ്പദാകിത്തനമുഖേന തംമൂലകത്താ സബ്ബേപി ബുദ്ധഗുണാ കിത്തിതാ ഹോന്തീതി ആഹ ‘‘തസ്മാ ബുദ്ധോസ്മി, ബ്രാഹ്മണാ’’തി. അഭിഞ്ഞേയ്യഅഭിഞ്ഞാതഗ്ഗഹണേന ഹി സബ്ബസോ വിജ്ജാവിമുത്തീനം ഗഹിതത്താ സഫലം ചതുസച്ചഭാവം സദ്ധിം ഹേതുസമ്പത്തിയാ ദസ്സേന്തോ ബുജ്ഝിതബ്ബം സബ്ബം ബുജ്ഝിത്വാ ബുദ്ധോ ജാതോസ്മീതി ഞായേന ഹേതുനാ അത്തനോ ബുദ്ധഭാവം വിഭാവേതി.

    Tattha abhiññeyyanti cattāri saccāni cattāri ariyasaccāni. Catunnañhi saccānaṃ ariyasaccānañca sāmaññaggahaṇametaṃ yadidaṃ abhiññeyyanti. Tattha ariyasaccesu yaṃ bhāvetabbaṃ maggasaccaṃ, yañca pahātabbaṃ samudayasaccaṃ, tadubhayaggahaṇena tesaṃ phalabhūtāni nirodhasaccadukkhasaccānipi gahitāneva honti hetuggahaṇeneva phalasiddhito. Tena tattha ‘‘sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, pariññeyyaṃ pariññāta’’nti idampi vuttameva hoti. ‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññāta’’nti vā iminā ca sabbassapi ñeyyassa abhiññātasambuddhabhāvaṃ uddesavasena pakāsetvā tadekadesaṃ niddesavasena dassento ‘‘bhāvetabbañca bhāvita’’ntiādimāha. Atha vā ‘‘bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, pahātabbaṃ pahīna’’nti iminā attano ñāṇapahānasampadākittanamukhena taṃmūlakattā sabbepi buddhaguṇā kittitā hontīti āha ‘‘tasmā buddhosmi, brāhmaṇā’’ti. Abhiññeyyaabhiññātaggahaṇena hi sabbaso vijjāvimuttīnaṃ gahitattā saphalaṃ catusaccabhāvaṃ saddhiṃ hetusampattiyā dassento bujjhitabbaṃ sabbaṃ bujjhitvā buddho jātosmīti ñāyena hetunā attano buddhabhāvaṃ vibhāveti.

    ഏവം നിപ്പരിയായേന അത്താനം പാതുകരിത്വാ അത്തനി കങ്ഖാവിതരണത്ഥം ബ്രാഹ്മണം ഉസ്സാഹേന്തോ –

    Evaṃ nippariyāyena attānaṃ pātukaritvā attani kaṅkhāvitaraṇatthaṃ brāhmaṇaṃ ussāhento –

    ൮൨൯.

    829.

    ‘‘വിനയസ്സു മയി കങ്ഖം, അധിമുച്ചസ്സു ബ്രാഹ്മണ;

    ‘‘Vinayassu mayi kaṅkhaṃ, adhimuccassu brāhmaṇa;

    ദുല്ലഭം ദസ്സനം ഹോതി, സമ്ബുദ്ധാനം അഭിണ്ഹസോ.

    Dullabhaṃ dassanaṃ hoti, sambuddhānaṃ abhiṇhaso.

    ൮൩൦.

    830.

    ‘‘യേസം വേ ദുല്ലഭോ ലോകേ, പാതുഭാവോ അഭിണ്ഹസോ;

    ‘‘Yesaṃ ve dullabho loke, pātubhāvo abhiṇhaso;

    സോഹം ബ്രാഹ്മണ ബുദ്ധോസ്മി, സല്ലകത്തോ അനുത്തരോ.

    Sohaṃ brāhmaṇa buddhosmi, sallakatto anuttaro.

    ൮൩൧.

    831.

    ‘‘ബ്രഹ്മഭൂതോ അതിതുലോ, മാരസേനപ്പമദ്ദനോ;

    ‘‘Brahmabhūto atitulo, mārasenappamaddano;

    സബ്ബാമിത്തേ വസേ കത്വാ, മോദാമി അകുതോഭയോ’’തി. – ഗാഥത്തയമാഹ;

    Sabbāmitte vase katvā, modāmi akutobhayo’’ti. – gāthattayamāha;

    തത്ഥ വിനയസ്സൂതി വിനേഹി ഛിന്ദ. കങ്ഖന്തി വിചികിച്ഛം. അധിമുച്ചസ്സൂതി അധിമോക്ഖം കര ‘‘സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ’’തി സദ്ദഹ. ദുല്ലഭം ദസ്സനം ഹോതി, സമ്ബുദ്ധാനന്തി യതോ കപ്പാനം അസങ്ഖ്യേയ്യമ്പി ബുദ്ധസുഞ്ഞോ ലോകോ ഹോതി. സല്ലകത്തോതി, രാഗാദിസല്ലകത്തനോ. ബ്രഹ്മഭൂതോതി സേട്ഠഭൂതോ. അതിതുലോതി തുലം അതീതോ, നിരുപമോതി അത്ഥോ. മാരസേനപ്പമദ്ദനോതി ‘‘കാമാ തേ പഠമാ സേനാ’’തി (സു॰ നി॰ ൪൩൮; മഹാനി॰ ൨൮; ചൂളനി॰ നന്ദമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസ ൪൭) ഏവം ആഗതായ മാരസേനായ പമദ്ദനോ. സബ്ബാമിത്തേതി ഖന്ധകിലേസാഭിസങ്ഖാരമച്ചുദേവപുത്തമാരസങ്ഖാതേ സബ്ബപച്ചത്ഥികേ . വസേ കത്വാതി അത്തനോ വസേ കത്വാ. മോദാമി അകുതോഭയോതി കുതോചി നിബ്ഭയോ സമാധിസുഖേന, ഫലനിബ്ബാനസുഖേന ച മോദാമി.

    Tattha vinayassūti vinehi chinda. Kaṅkhanti vicikicchaṃ. Adhimuccassūti adhimokkhaṃ kara ‘‘sammāsambuddho’’ti saddaha. Dullabhaṃ dassanaṃ hoti, sambuddhānanti yato kappānaṃ asaṅkhyeyyampi buddhasuñño loko hoti. Sallakattoti, rāgādisallakattano. Brahmabhūtoti seṭṭhabhūto. Atituloti tulaṃ atīto, nirupamoti attho. Mārasenappamaddanoti ‘‘kāmā te paṭhamā senā’’ti (su. ni. 438; mahāni. 28; cūḷani. nandamāṇavapucchāniddesa 47) evaṃ āgatāya mārasenāya pamaddano. Sabbāmitteti khandhakilesābhisaṅkhāramaccudevaputtamārasaṅkhāte sabbapaccatthike . Vase katvāti attano vase katvā. Modāmi akutobhayoti kutoci nibbhayo samādhisukhena, phalanibbānasukhena ca modāmi.

    ഏവം വുത്തേ സേലോ ബ്രാഹ്മണോ താവദേവ ഭഗവതി സഞ്ജാതപസാദോ പബ്ബജ്ജാപേക്ഖോ ഹുത്വാ –

    Evaṃ vutte selo brāhmaṇo tāvadeva bhagavati sañjātapasādo pabbajjāpekkho hutvā –

    ൮൩൨.

    832.

    ‘‘ഇദം ഭോന്തോ നിസാമേഥ, യഥാ ഭാസതി ചക്ഖുമാ;

    ‘‘Idaṃ bhonto nisāmetha, yathā bhāsati cakkhumā;

    സല്ലകത്തോ മഹാവീരോ, സീഹോവ നദതീ വനേ.

    Sallakatto mahāvīro, sīhova nadatī vane.

    ൮൩൩.

    833.

    ‘‘ബ്രഹ്മഭൂതം അതിതുലം, മാരസേനപ്പമദ്ദനം;

    ‘‘Brahmabhūtaṃ atitulaṃ, mārasenappamaddanaṃ;

    കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദേയ്യ, അപി കണ്ഹാഭിജാതികോ.

    Ko disvā nappasīdeyya, api kaṇhābhijātiko.

    ൮൩൪.

    834.

    ‘‘യോ മം ഇച്ഛതി അന്വേതു, യോ വാ നിച്ഛതി ഗച്ഛതു;

    ‘‘Yo maṃ icchati anvetu, yo vā nicchati gacchatu;

    ഇധാഹം പബ്ബജിസ്സാമി, വരപഞ്ഞസ്സ സന്തികേ’’തി. –

    Idhāhaṃ pabbajissāmi, varapaññassa santike’’ti. –

    ഗാഥത്തയമാഹ. യഥാ തം പരിപാകഗതായ ഉപനിസ്സയസമ്പത്തിയാ ചോദിയമാനോ.

    Gāthattayamāha. Yathā taṃ paripākagatāya upanissayasampattiyā codiyamāno.

    തത്ഥ കണ്ഹാഭിജാതികോതി, നീചജാതികോ, തമോതമപരായണഭാവേ ഠിതോ.

    Tattha kaṇhābhijātikoti, nīcajātiko, tamotamaparāyaṇabhāve ṭhito.

    തതോ തേപി മാണവകാ ഹേതുസമ്പന്നതായ തത്ഥേവ പബ്ബജ്ജാപേക്ഖാ ഹുത്വാ –

    Tato tepi māṇavakā hetusampannatāya tattheva pabbajjāpekkhā hutvā –

    ൮൩൫.

    835.

    ‘‘ഏതം ചേ രുച്ചതി ഭോതോ, സമ്മാസമ്ബുദ്ധസാസനം;

    ‘‘Etaṃ ce ruccati bhoto, sammāsambuddhasāsanaṃ;

    മയമ്പി പബ്ബജിസ്സാമ, വരപഞ്ഞസ്സ സന്തികേ’’തി. –

    Mayampi pabbajissāma, varapaññassa santike’’ti. –

    ഗാഥമാഹംസു, യഥാ തം തേന സദ്ധിം കതാധികാരാ കുലപുത്താ.

    Gāthamāhaṃsu, yathā taṃ tena saddhiṃ katādhikārā kulaputtā.

    അഥ സേലോ തേസു മാണവകേസു തുട്ഠചിത്തോ തേ ദസ്സേന്തോ പബ്ബജ്ജഞ്ച യാചമാനോ –

    Atha selo tesu māṇavakesu tuṭṭhacitto te dassento pabbajjañca yācamāno –

    ൮൩൬.

    836.

    ‘‘ബ്രാഹ്മണാ തിസതാ ഇമേ, യാചന്തി പഞ്ജലീകതാ;

    ‘‘Brāhmaṇā tisatā ime, yācanti pañjalīkatā;

    ബ്രഹ്മചരിയം ചരിസ്സാമ, ഭഗവാ തവ സന്തികേ’’തി. – ഗാഥമാഹ;

    Brahmacariyaṃ carissāma, bhagavā tava santike’’ti. – gāthamāha;

    തതോ ഭഗവാ യസ്മാ സേലോ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ തേസംയേവ തിണ്ണം പുരിസസതാനം ഗണജേട്ഠോ ഹുത്വാ രോപിതകുസലമൂലോ, ഇദാനി പച്ഛിമഭവേപി തേസംയേവ ആചരിയോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തോ, ഞാണഞ്ചസ്സ തേസഞ്ച പരിപക്കം, ഏഹിഭിക്ഖുഭാവസ്സ ച ഉപനിസ്സയോ അത്ഥി, തസ്മാ തേ സബ്ബേവ ഏഹിഭിക്ഖുഭാവേന പബ്ബജ്ജായ പബ്ബാജേന്തോ –

    Tato bhagavā yasmā selo heṭṭhā vuttanayena padumuttarassa bhagavato kāle tesaṃyeva tiṇṇaṃ purisasatānaṃ gaṇajeṭṭho hutvā ropitakusalamūlo, idāni pacchimabhavepi tesaṃyeva ācariyo hutvā nibbatto, ñāṇañcassa tesañca paripakkaṃ, ehibhikkhubhāvassa ca upanissayo atthi, tasmā te sabbeva ehibhikkhubhāvena pabbajjāya pabbājento –

    ൮൩൭.

    837.

    ‘‘സ്വാഖാതം ബ്രഹ്മചരിയം, (സേലാതി ഭഗവാ) സന്ദിട്ഠികമകാലികം;

    ‘‘Svākhātaṃ brahmacariyaṃ, (selāti bhagavā) sandiṭṭhikamakālikaṃ;

    യത്ഥ അമോഘാ പബ്ബജ്ജാ, അപ്പമത്തസ്സ സിക്ഖതോ’’തി. – ഗാഥമാഹ;

    Yattha amoghā pabbajjā, appamattassa sikkhato’’ti. – gāthamāha;

    തത്ഥ സന്ദിട്ഠികന്തി പച്ചക്ഖം. അകാലികന്തി മഗ്ഗാനന്തരഫലുപ്പത്തിതോ ന കാലന്തരേ പത്തബ്ബഫലം. യത്ഥാതി യംനിമിത്താ . മഗ്ഗബ്രഹ്മചരിയനിമിത്താ ഹി പബ്ബജ്ജാ അമോഘാ അനിപ്ഫലാ, യത്ഥാതി വാ യസ്മിം സാസനേ അപ്പമത്തസ്സ സതിവിപ്പവാസരഹിതസ്സ തീസു സിക്ഖാസു സിക്ഖതോ.

    Tattha sandiṭṭhikanti paccakkhaṃ. Akālikanti maggānantaraphaluppattito na kālantare pattabbaphalaṃ. Yatthāti yaṃnimittā . Maggabrahmacariyanimittā hi pabbajjā amoghā anipphalā, yatthāti vā yasmiṃ sāsane appamattassa sativippavāsarahitassa tīsu sikkhāsu sikkhato.

    ഏവഞ്ച വത്വാ ‘‘ഏഥ, ഭിക്ഖവോ’’തി ഭഗവാ അവോച. താവദേവ തേ സബ്ബേ ഇദ്ധിമയപത്തചീവരധരാ ഹുത്വാ സട്ഠിവസ്സികത്ഥേരാ വിയ ഭഗവന്തം അഭിവാദേത്വാ പരിവാരേസും. സോ ഏവം പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ സത്തമേ ദിവസേ സപരിസോ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൪൦.൨൦൮-൩൦൩) –

    Evañca vatvā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti bhagavā avoca. Tāvadeva te sabbe iddhimayapattacīvaradharā hutvā saṭṭhivassikattherā viya bhagavantaṃ abhivādetvā parivāresuṃ. So evaṃ pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto sattame divase sapariso arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.208-303) –

    ‘‘നഗരേ ഹംസവതിയാ, വീഥിസാമീ അഹോസഹം;

    ‘‘Nagare haṃsavatiyā, vīthisāmī ahosahaṃ;

    മമ ഞാതീ സമാനേത്വാ, ഇദം വചനമബ്രവിം.

    Mama ñātī samānetvā, idaṃ vacanamabraviṃ.

    ‘‘ബുദ്ധോ ലോകേ സമുപ്പന്നോ, പുഞ്ഞക്ഖേത്തോ അനുത്തരോ;

    ‘‘Buddho loke samuppanno, puññakkhetto anuttaro;

    ആസി സോ സബ്ബലോകസ്സ, ആഹുതീനം പടിഗ്ഗഹോ.

    Āsi so sabbalokassa, āhutīnaṃ paṭiggaho.

    ‘‘ഖത്തിയാ നേഗമാ ചേവ, മഹാസാലാ ച ബ്രാഹ്മണാ;

    ‘‘Khattiyā negamā ceva, mahāsālā ca brāhmaṇā;

    പസന്നചിത്താ സുമനാ, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘ഹത്ഥാരോഹാ അനീകട്ഠാ, രഥികാ പത്തികാരകാ;

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    പസന്നചിത്താ സുമനാ, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘ഉഗ്ഗാ ച രാജപുത്താ ച, വേസിയാനാ ച ബ്രാഹ്മണാ;

    ‘‘Uggā ca rājaputtā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    പസന്നചിത്താ സുമനാ, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘ആളാരികാ കപ്പകാ ച, ന്ഹാപകാ മാലകാരകാ;

    ‘‘Āḷārikā kappakā ca, nhāpakā mālakārakā;

    പസന്നചിത്താ സുമനാ, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘രജകാ പേസകാരാ ച, ചമ്മകാരാ ച ന്ഹാപിതാ;

    ‘‘Rajakā pesakārā ca, cammakārā ca nhāpitā;

    പസന്നചിത്താ സുമനാ, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘ഉസുകാരാ ഭമകാരാ, ചമ്മകാരാ ച തച്ഛകാ;

    ‘‘Usukārā bhamakārā, cammakārā ca tacchakā;

    പസന്നചിത്താ സുമനാ, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘കമ്മാരാ സോണ്ണകാരാ ച, തിപുലോഹകരാ തഥാ;

    ‘‘Kammārā soṇṇakārā ca, tipulohakarā tathā;

    പസന്നചിത്താ സുമനാ, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Pasannacittā sumanā, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘ഭതകാ ചേടകാ ചേവ, ദാസകമ്മകരാ ബഹൂ;

    ‘‘Bhatakā ceṭakā ceva, dāsakammakarā bahū;

    യഥാസകേന ഥാമേന, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Yathāsakena thāmena, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘ഉദഹാരാ കട്ഠഹാരാ, കസ്സകാ തിണഹാരകാ;

    ‘‘Udahārā kaṭṭhahārā, kassakā tiṇahārakā;

    യഥാസകേന ഥാമേന, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Yathāsakena thāmena, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘പുപ്ഫികാ മാലികാ ചേവ, പണ്ണികാ ഫലഹാരകാ;

    ‘‘Pupphikā mālikā ceva, paṇṇikā phalahārakā;

    യഥാസകേന ഥാമേന, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Yathāsakena thāmena, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘ഗണികാ കുമ്ഭദാസീ ച, പൂവികാ മച്ഛികാപി ച;

    ‘‘Gaṇikā kumbhadāsī ca, pūvikā macchikāpi ca;

    യഥാസകേന ഥാമേന, പൂഗധമ്മം അകംസു തേ.

    Yathāsakena thāmena, pūgadhammaṃ akaṃsu te.

    ‘‘ഏഥ സബ്ബേ സമാഗന്ത്വാ, ഗണം ബന്ധാമ ഏകതോ;

    ‘‘Etha sabbe samāgantvā, gaṇaṃ bandhāma ekato;

    അധികാരം കരിസ്സാമ, പുഞ്ഞക്ഖേത്തേ അനുത്തരേ.

    Adhikāraṃ karissāma, puññakkhette anuttare.

    ‘‘തേ മേ സുത്വാന വചനം, ഗണം ബന്ധിംസു താവദേ;

    ‘‘Te me sutvāna vacanaṃ, gaṇaṃ bandhiṃsu tāvade;

    ഉപട്ഠാനസാലം സുകതം, ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ കാരയും.

    Upaṭṭhānasālaṃ sukataṃ, bhikkhusaṅghassa kārayuṃ.

    ‘‘നിട്ഠാപേത്വാന തം സാലം, ഉദഗ്ഗോ തുട്ഠമാനസോ;

    ‘‘Niṭṭhāpetvāna taṃ sālaṃ, udaggo tuṭṭhamānaso;

    പരേതോ തേഹി സബ്ബേഹി, സമ്ബുദ്ധമുപസങ്കമിം.

    Pareto tehi sabbehi, sambuddhamupasaṅkamiṃ.

    ‘‘ഉപസങ്കമ്മ സമ്ബുദ്ധം, ലോകനാഥം നരാസഭം;

    ‘‘Upasaṅkamma sambuddhaṃ, lokanāthaṃ narāsabhaṃ;

    വന്ദിത്വാ സത്ഥുനോ പാദേ, ഇദം വചനമബ്രവിം.

    Vanditvā satthuno pāde, idaṃ vacanamabraviṃ.

    ‘‘ഇമേ തീണി സതാ വീര, പുരിസാ ഏകതോ ഗണാ;

    ‘‘Ime tīṇi satā vīra, purisā ekato gaṇā;

    ഉപട്ഠാനസാലം സുകതം, നിയ്യാദേന്തി തുവം മുനി.

    Upaṭṭhānasālaṃ sukataṃ, niyyādenti tuvaṃ muni.

    ‘‘ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ പുരതോ, സമ്പടിച്ഛത്വ ചക്ഖുമാ;

    ‘‘Bhikkhusaṅghassa purato, sampaṭicchatva cakkhumā;

    തിണ്ണം സതാനം പുരതോ, ഇമാ ഗാഥാ അഭാസഥ.

    Tiṇṇaṃ satānaṃ purato, imā gāthā abhāsatha.

    ‘‘തിസതാപി ച ജേട്ഠോ ച, അനുവത്തിംസു ഏകതോ;

    ‘‘Tisatāpi ca jeṭṭho ca, anuvattiṃsu ekato;

    സമ്പത്തിഞ്ഹി കരിത്വാന, സബ്ബേ അനുഭവിസ്സഥ.

    Sampattiñhi karitvāna, sabbe anubhavissatha.

    ‘‘പച്ഛിമേ ഭവേ സമ്പത്തേ, സീതിഭാവമനുത്തരം;

    ‘‘Pacchime bhave sampatte, sītibhāvamanuttaraṃ;

    അജരം അമതം സന്തം, നിബ്ബാനം ഫസ്സയിസ്സഥ.

    Ajaraṃ amataṃ santaṃ, nibbānaṃ phassayissatha.

    ‘‘ഏവം ബുദ്ധോ വിയാകാസി, സബ്ബഞ്ഞൂ സമണുത്തരോ;

    ‘‘Evaṃ buddho viyākāsi, sabbaññū samaṇuttaro;

    ബുദ്ധസ്സ വചനം സുത്വാ, സോമനസ്സം പവേദയിം.

    Buddhassa vacanaṃ sutvā, somanassaṃ pavedayiṃ.

    ‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സാനി, ദേവലോകേ രമിം അഹം;

    ‘‘Tiṃsakappasahassāni, devaloke ramiṃ ahaṃ;

    ദേവാധിപോ പഞ്ചസതം, ദേവരജ്ജമകാരയിം.

    Devādhipo pañcasataṃ, devarajjamakārayiṃ.

    ‘‘സഹസ്സക്ഖത്തും രാജാ ച, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം;

    ‘‘Sahassakkhattuṃ rājā ca, cakkavattī ahosahaṃ;

    ദേവരജ്ജം കരോന്തസ്സ, മഹാദേവാ അവന്ദിസും.

    Devarajjaṃ karontassa, mahādevā avandisuṃ.

    ‘‘ഇധ മാനുസകേ രജ്ജം, പരിസാ ഹോന്തി ബന്ധവാ;

    ‘‘Idha mānusake rajjaṃ, parisā honti bandhavā;

    പച്ഛിമേ ഭവേ സമ്പത്തേ, വാസേട്ഠോ നാമ ബ്രാഹ്മണോ.

    Pacchime bhave sampatte, vāseṭṭho nāma brāhmaṇo.

    ‘‘അസീതികോടി നിചയോ, തസ്സ പുത്തോ അഹോസഹം;

    ‘‘Asītikoṭi nicayo, tassa putto ahosahaṃ;

    സേലോ ഇതി മമം നാമം, ഛളങ്ഗേ പാരമിം ഗതോ.

    Selo iti mamaṃ nāmaṃ, chaḷaṅge pāramiṃ gato.

    ‘‘ജങ്ഘാവിഹാരം വിചരം, സസിസ്സേഹി പുരക്ഖതോ;

    ‘‘Jaṅghāvihāraṃ vicaraṃ, sasissehi purakkhato;

    ജടാഭാരികഭരിതം, കേണിയം നാമ താപസം.

    Jaṭābhārikabharitaṃ, keṇiyaṃ nāma tāpasaṃ.

    ‘‘പടിയത്താഹുതിം ദിസ്വാ, ഇദം വചനമബ്രവിം;

    ‘‘Paṭiyattāhutiṃ disvā, idaṃ vacanamabraviṃ;

    ആവാഹോ വാ വിവാഹോ വാ, രാജാ വാ തേ നിമന്തിതോ.

    Āvāho vā vivāho vā, rājā vā te nimantito.

    ‘‘ആഹുതിം യിട്ഠുകാമോഹം, ബ്രാഹ്മണേ ദേവസമ്മതേ;

    ‘‘Āhutiṃ yiṭṭhukāmohaṃ, brāhmaṇe devasammate;

    ന നിമന്തേമി രാജാനം, ആഹുതീ മേ ന വിജ്ജതി.

    Na nimantemi rājānaṃ, āhutī me na vijjati.

    ‘‘ന ചത്ഥി മയ്ഹമാവാഹോ, വിവാഹോ മേ ന വിജ്ജതി;

    ‘‘Na catthi mayhamāvāho, vivāho me na vijjati;

    സക്യാനം നന്ദിജനനോ, സേട്ഠോ ലോകേ സദേവകേ.

    Sakyānaṃ nandijanano, seṭṭho loke sadevake.

    ‘‘സബ്ബലോകഹിതത്ഥായ , സബ്ബസത്തസുഖാവഹോ;

    ‘‘Sabbalokahitatthāya , sabbasattasukhāvaho;

    സോ മേ നിമന്തിതോ അജ്ജ, തസ്സേതം പടിയാദനം.

    So me nimantito ajja, tassetaṃ paṭiyādanaṃ.

    ‘‘തിമ്ബരൂസകവണ്ണാഭോ, അപ്പമേയ്യോ അനൂപമോ;

    ‘‘Timbarūsakavaṇṇābho, appameyyo anūpamo;

    രൂപേനാസദിസോ ബുദ്ധോ, സ്വാതനായ നിമന്തിതോ.

    Rūpenāsadiso buddho, svātanāya nimantito.

    ‘‘ഉക്കാമുഖപഹട്ഠോവ, ഖദിരങ്ഗാരസന്നിഭോ;

    ‘‘Ukkāmukhapahaṭṭhova, khadiraṅgārasannibho;

    വിജ്ജൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Vijjūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘പബ്ബതഗ്ഗേ യഥാ അച്ചി, പുണ്ണമായേവ ചന്ദിമാ;

    ‘‘Pabbatagge yathā acci, puṇṇamāyeva candimā;

    നളഗ്ഗിവണ്ണസങ്കാസോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Naḷaggivaṇṇasaṅkāso, so me buddho nimantito.

    ‘‘അസമ്ഭീതോ ഭയാതീതോ, ഭവന്തകരണോ മുനി;

    ‘‘Asambhīto bhayātīto, bhavantakaraṇo muni;

    സീഹൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Sīhūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘കുസലോ ബുദ്ധധമ്മേഹി, അപസയ്ഹോ പരേഹി സോ;

    ‘‘Kusalo buddhadhammehi, apasayho parehi so;

    നാഗൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Nāgūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘സദ്ധമ്മാചാരകുസലോ, ബുദ്ധനാഗോ അസാദിസോ;

    ‘‘Saddhammācārakusalo, buddhanāgo asādiso;

    ഉസഭൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Usabhūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘അനന്തവണ്ണോ അമിതയസോ, വിചിത്തസബ്ബലക്ഖണോ;

    ‘‘Anantavaṇṇo amitayaso, vicittasabbalakkhaṇo;

    സക്കൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Sakkūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘വസീ ഗണീ പതാപീ ച, തേജസ്സീ ച ദുരാസദോ;

    ‘‘Vasī gaṇī patāpī ca, tejassī ca durāsado;

    ബ്രഹ്മൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Brahmūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘പത്തധമ്മോ ദസബലോ, ബലാതിബലപാരഗോ;

    ‘‘Pattadhammo dasabalo, balātibalapārago;

    ധരണൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Dharaṇūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘സീലവീചിസമാകിണ്ണോ, ധമ്മവിഞ്ഞാണഖോഭിതോ;

    ‘‘Sīlavīcisamākiṇṇo, dhammaviññāṇakhobhito;

    ഉദധൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Udadhūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘ദുരാസദോ ദുപ്പസഹോ, അചലോ ഉഗ്ഗതോ ബ്രഹാ;

    ‘‘Durāsado duppasaho, acalo uggato brahā;

    നേരൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Nerūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘അനന്തഞാണോ അസമസമോ, അതുലോ അഗ്ഗതം ഗതോ;

    ‘‘Anantañāṇo asamasamo, atulo aggataṃ gato;

    ഗഗനൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Gaganūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘പതിട്ഠാ ഭയഭീതാനം, താണോ സരണഗാമിനം;

    ‘‘Patiṭṭhā bhayabhītānaṃ, tāṇo saraṇagāminaṃ;

    അസ്സാസകോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Assāsako mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘ആസയോ ബുദ്ധിമന്താനം, പുഞ്ഞക്ഖേത്തം സുഖേസിനം;

    ‘‘Āsayo buddhimantānaṃ, puññakkhettaṃ sukhesinaṃ;

    രതനാകരോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Ratanākaro mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘അസ്സാസകോ വേദകരോ, സാമഞ്ഞഫലദായകോ;

    ‘‘Assāsako vedakaro, sāmaññaphaladāyako;

    മേഘൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Meghūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘ലോകചക്ഖു മഹാതേജോ, സബ്ബതമവിനോദനോ;

    ‘‘Lokacakkhu mahātejo, sabbatamavinodano;

    സൂരിയൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Sūriyūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘ആരമ്മണവിമുത്തീസു, സഭാവദസ്സനോ മുനി;

    ‘‘Ārammaṇavimuttīsu, sabhāvadassano muni;

    ചന്ദൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Candūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘ബുദ്ധോ സമുസ്സിതോ ലോകേ, ലക്ഖണേഹി അലങ്കതോ;

    ‘‘Buddho samussito loke, lakkhaṇehi alaṅkato;

    അപ്പമേയ്യോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Appameyyo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘യസ്സ ഞാണം അപ്പമേയ്യം, സീലം യസ്സ അനൂപമം;

    ‘‘Yassa ñāṇaṃ appameyyaṃ, sīlaṃ yassa anūpamaṃ;

    വിമുത്തി അസദിസാ യസ്സ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Vimutti asadisā yassa, so me buddho nimantito.

    ‘‘യസ്സ ധീതി അസദിസാ, ഥാമോ യസ്സ അചിന്തിയോ;

    ‘‘Yassa dhīti asadisā, thāmo yassa acintiyo;

    യസ്സ പരക്കമോ ജേട്ഠോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Yassa parakkamo jeṭṭho, so me buddho nimantito.

    ‘‘രാഗോ ദോസോ ച മോഹോ ച, വിസാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

    ‘‘Rāgo doso ca moho ca, visā sabbe samūhatā;

    അഗദൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Agadūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘ക്ലേസബ്യാധിബഹുദുക്ഖ-സബ്ബതമവിനോദനോ;

    ‘‘Klesabyādhibahudukkha-sabbatamavinodano;

    വേജ്ജൂപമോ മഹാവീരോ, സോ മേ ബുദ്ധോ നിമന്തിതോ.

    Vejjūpamo mahāvīro, so me buddho nimantito.

    ‘‘ബുദ്ധോതി ഭോ യം വദേസി, ഘോസോപേസോ സുദുല്ലഭോ;

    ‘‘Buddhoti bho yaṃ vadesi, ghosopeso sudullabho;

    ബുദ്ധോ ബുദ്ധോതി സുത്വാന, പീതി മേ ഉദപജ്ജഥ.

    Buddho buddhoti sutvāna, pīti me udapajjatha.

    ‘‘അബ്ഭന്തരം അഗണ്ഹന്തം, പീതി മേ ബഹി നിച്ഛരേ;

    ‘‘Abbhantaraṃ agaṇhantaṃ, pīti me bahi nicchare;

    സോഹം പീതിമനോ സന്തോ, ഇദം വചനമബ്രവിം.

    Sohaṃ pītimano santo, idaṃ vacanamabraviṃ.

    ‘‘കഹം നു ഖോ സോ ഭഗവാ, ലോകജേട്ഠോ നരാസഭോ;

    ‘‘Kahaṃ nu kho so bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;

    തത്ഥ ഗന്ത്വാ നമസ്സിസ്സം, സാമഞ്ഞഫലദായകം.

    Tattha gantvā namassissaṃ, sāmaññaphaladāyakaṃ.

    ‘‘പഗ്ഗയ്ഹ ദക്ഖിണം ബാഹും, വേദജാതോ കതഞ്ജലീ;

    ‘‘Paggayha dakkhiṇaṃ bāhuṃ, vedajāto katañjalī;

    ആചിക്ഖി മേ ധമ്മരാജം, സോകസല്ലവിനോദനം.

    Ācikkhi me dhammarājaṃ, sokasallavinodanaṃ.

    ‘‘ഉദേന്തംവ മഹാമേഘം, നീലം അഞ്ജനസന്നിഭം;

    ‘‘Udentaṃva mahāmeghaṃ, nīlaṃ añjanasannibhaṃ;

    സാഗരം വിയ ദിസ്സന്തം, പസ്സസേതം മഹാവനം.

    Sāgaraṃ viya dissantaṃ, passasetaṃ mahāvanaṃ.

    ‘‘ഏത്ഥ സോ വസതേ ബുദ്ധോ, അദന്തദമകോ മുനി;

    ‘‘Ettha so vasate buddho, adantadamako muni;

    വിനയന്തോ ച വേനേയ്യേ, ബോധേന്തോ ബോധിപക്ഖിയേ.

    Vinayanto ca veneyye, bodhento bodhipakkhiye.

    ‘‘പിപാസിതോവ ഉദകം, ഭോജനംവ ജിഘച്ഛിതോ;

    ‘‘Pipāsitova udakaṃ, bhojanaṃva jighacchito;

    ഗാവീ യഥാ വച്ഛഗിദ്ധാ, ഏവാഹം വിചിനിം ജിനം.

    Gāvī yathā vacchagiddhā, evāhaṃ viciniṃ jinaṃ.

    ‘‘ആചാരഉപചാരഞ്ഞൂ, ധമ്മാനുച്ഛവിസംവരം;

    ‘‘Ācāraupacāraññū, dhammānucchavisaṃvaraṃ;

    സിക്ഖാപേമി സകേ സിസ്സേ, ഗച്ഛന്തേ ജിനസന്തികം.

    Sikkhāpemi sake sisse, gacchante jinasantikaṃ.

    ‘‘ദുരാസദാ ഭഗവന്തോ, സീഹാവ ഏകചാരിനോ;

    ‘‘Durāsadā bhagavanto, sīhāva ekacārino;

    പദേ പദം നിക്ഖിപന്താ, ആഗച്ഛേയ്യാഥ മാണവാ.

    Pade padaṃ nikkhipantā, āgaccheyyātha māṇavā.

    ‘‘ആസീവിസോ യഥാ ഘോരോ, മിഗരാജാവ കേസരീ;

    ‘‘Āsīviso yathā ghoro, migarājāva kesarī;

    മത്തോവ കുഞ്ജരോ ദന്തീ, ഏവം ബുദ്ധാ ദുരാസദാ.

    Mattova kuñjaro dantī, evaṃ buddhā durāsadā.

    ‘‘ഉക്കാസിതഞ്ച ഖിപിതം, അജ്ഝുപേക്ഖിയ മാണവാ;

    ‘‘Ukkāsitañca khipitaṃ, ajjhupekkhiya māṇavā;

    പദേ പദം നിക്ഖിപന്താ, ഉപേഥ ബുദ്ധസന്തികം.

    Pade padaṃ nikkhipantā, upetha buddhasantikaṃ.

    ‘‘പടിസല്ലാനഗരുകാ, അപ്പസദ്ദാ ദുരാസദാ;

    ‘‘Paṭisallānagarukā, appasaddā durāsadā;

    ദുരൂപസങ്കമാ ബുദ്ധാ, ഗരൂ ഹോന്തി സദേവകേ.

    Durūpasaṅkamā buddhā, garū honti sadevake.

    ‘‘യദാഹം പഞ്ഹം പുച്ഛാമി, പടിസമ്മോദയാമി വാ;

    ‘‘Yadāhaṃ pañhaṃ pucchāmi, paṭisammodayāmi vā;

    അപ്പസദ്ദാ തദാ ഹോഥ, മുനിഭൂതാവ തിട്ഠഥ.

    Appasaddā tadā hotha, munibhūtāva tiṭṭhatha.

    ‘‘യം സോ ദേസേതി സമ്ബുദ്ധോ, ഖേമം നിബ്ബാനപത്തിയാ;

    ‘‘Yaṃ so deseti sambuddho, khemaṃ nibbānapattiyā;

    തമേവത്ഥം നിസാമേഥ, സദ്ധമ്മസവനം സുഖം.

    Tamevatthaṃ nisāmetha, saddhammasavanaṃ sukhaṃ.

    ‘‘ഉപസങ്കമ്മ സമ്ബുദ്ധം, സമ്മോദിം മുനിനാ അഹം;

    ‘‘Upasaṅkamma sambuddhaṃ, sammodiṃ muninā ahaṃ;

    തം കഥം വീതിസാരേത്വാ, ലക്ഖണേ ഉപധാരയിം.

    Taṃ kathaṃ vītisāretvā, lakkhaṇe upadhārayiṃ.

    ‘‘ലക്ഖണേ ദ്വേ ച കങ്ഖാമി, പസ്സാമി തിംസലക്ഖണേ;

    ‘‘Lakkhaṇe dve ca kaṅkhāmi, passāmi tiṃsalakkhaṇe;

    കോസോഹിതവത്ഥഗുയ്ഹം, ഇദ്ധിയാ ദസ്സയീ മുനി.

    Kosohitavatthaguyhaṃ, iddhiyā dassayī muni.

    ‘‘ജിവ്ഹം നിന്നാമയിത്വാന, കണ്ണസോതേ ച നാസികേ;

    ‘‘Jivhaṃ ninnāmayitvāna, kaṇṇasote ca nāsike;

    പടിമസി നലാടന്തം, കേവലം ഛാദയീ ജിനോ.

    Paṭimasi nalāṭantaṃ, kevalaṃ chādayī jino.

    ‘‘തസ്സാഹം ലക്ഖണേ ദിസ്വാ, പരിപുണ്ണേ സബ്യഞ്ജനേ;

    ‘‘Tassāhaṃ lakkhaṇe disvā, paripuṇṇe sabyañjane;

    ബുദ്ധോതി നിട്ഠം ഗന്ത്വാന, സഹ സിസ്സേഹി പബ്ബജിം.

    Buddhoti niṭṭhaṃ gantvāna, saha sissehi pabbajiṃ.

    ‘‘സതേഹി തീഹി സഹിതോ, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;

    ‘‘Satehi tīhi sahito, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    അഡ്ഢമാസേ അസമ്പത്തേ, സബ്ബേ പത്താമ്ഹ നിബ്ബുതിം.

    Aḍḍhamāse asampatte, sabbe pattāmha nibbutiṃ.

    ‘‘ഏകതോ കമ്മം കത്വാന, പുഞ്ഞക്ഖേത്തേ അനുത്തരേ;

    ‘‘Ekato kammaṃ katvāna, puññakkhette anuttare;

    ഏകതോ സംസരിത്വാന, ഏകതോ വിനിവത്തയും.

    Ekato saṃsaritvāna, ekato vinivattayuṃ.

    ‘‘ഗോപാനസിയോ ദത്വാന, പൂഗധമ്മേ വസിം അഹം

    ‘‘Gopānasiyo datvāna, pūgadhamme vasiṃ ahaṃ

    തേന കമ്മേന സുകതേന, അട്ഠ ഹേതൂ ലഭാമഹം.

    Tena kammena sukatena, aṭṭha hetū labhāmahaṃ.

    ‘‘ദിസാസു പൂജിതോ ഹോമി, ഭോഗാ ച അമിതാ മമ;

    ‘‘Disāsu pūjito homi, bhogā ca amitā mama;

    പതിട്ഠാ ഹോമി സബ്ബേസം, താസോ മമ ന വിജ്ജതി.

    Patiṭṭhā homi sabbesaṃ, tāso mama na vijjati.

    ‘‘ബ്യാധയോ മേ ന വിജ്ജന്തി, ദീഘായും പാലയാമി ച;

    ‘‘Byādhayo me na vijjanti, dīghāyuṃ pālayāmi ca;

    സുഖുമച്ഛവികോ ഹോമി, ആവാസേ പത്ഥിതേ വസേ.

    Sukhumacchaviko homi, āvāse patthite vase.

    ‘‘അട്ഠ ഗോപാനസീ ദത്വാ, പൂഗധമ്മേ വസിം അഹം;

    ‘‘Aṭṭha gopānasī datvā, pūgadhamme vasiṃ ahaṃ;

    പടിസമ്ഭിദാരഹത്തഞ്ച, ഏതം മേ അപരട്ഠമം.

    Paṭisambhidārahattañca, etaṃ me aparaṭṭhamaṃ.

    ‘‘സബ്ബവോസിതവോസാനോ, കതകിച്ചോ അനാസവോ;

    ‘‘Sabbavositavosāno, katakicco anāsavo;

    അട്ഠ ഗോപാനസീ നാമ, തവ പുത്തോ മഹാമുനി.

    Aṭṭha gopānasī nāma, tava putto mahāmuni.

    ‘‘പഞ്ച ഥമ്ഭാനി ദത്വാന, പൂഗധമ്മേ വസിം അഹം;

    ‘‘Pañca thambhāni datvāna, pūgadhamme vasiṃ ahaṃ;

    തേന കമ്മേന സുകതേന, പഞ്ച ഹേതൂ ലഭാമഹം.

    Tena kammena sukatena, pañca hetū labhāmahaṃ.

    ‘‘അചലോ ഹോമി മേത്തായ, അനൂനങ്ഗോ ഭവാമഹം;

    ‘‘Acalo homi mettāya, anūnaṅgo bhavāmahaṃ;

    ആദേയ്യവചനോ ഹോമി, ന ധംസേമി യഥാ അഹം.

    Ādeyyavacano homi, na dhaṃsemi yathā ahaṃ.

    ‘‘അഭന്തം ഹോതി മേ ചിത്തം, അഖിലോ ഹോമി കസ്സചി;

    ‘‘Abhantaṃ hoti me cittaṃ, akhilo homi kassaci;

    തേന കമ്മേന സുകതേന, വിമലോ ഹോമി സാസനേ.

    Tena kammena sukatena, vimalo homi sāsane.

    ‘‘സഗാരവോ സപ്പതിസ്സോ, കതകിച്ചോ അനാസവോ;

    ‘‘Sagāravo sappatisso, katakicco anāsavo;

    സാവകോ തേ മഹാവീര, ഭിക്ഖു തം വന്ദതേ മുനി.

    Sāvako te mahāvīra, bhikkhu taṃ vandate muni.

    ‘‘കത്വാ സുകതപല്ലങ്കം, സാലായം പഞ്ഞപേസഹം;

    ‘‘Katvā sukatapallaṅkaṃ, sālāyaṃ paññapesahaṃ;

    തേന കമ്മേന സുകതേന, പഞ്ച ഹേതൂ ലഭാമഹം.

    Tena kammena sukatena, pañca hetū labhāmahaṃ.

    ‘‘ഉച്ചേ കുലേ പജായിത്വാ, മഹാഭോഗോ ഭവാമഹം;

    ‘‘Ucce kule pajāyitvā, mahābhogo bhavāmahaṃ;

    സബ്ബസമ്പത്തികോ ഹോമി, മച്ഛേരം മേ ന വിജ്ജതി.

    Sabbasampattiko homi, maccheraṃ me na vijjati.

    ‘‘ഗമനേ പത്ഥിതേ മയ്ഹം, പല്ലങ്കോ ഉപതിട്ഠതി;

    ‘‘Gamane patthite mayhaṃ, pallaṅko upatiṭṭhati;

    സഹ പല്ലങ്കസേട്ഠേന, ഗച്ഛാമി മമ പത്ഥിതം.

    Saha pallaṅkaseṭṭhena, gacchāmi mama patthitaṃ.

    ‘‘തേന പല്ലങ്കദാനേന, തമം സബ്ബം വിനോദയിം;

    ‘‘Tena pallaṅkadānena, tamaṃ sabbaṃ vinodayiṃ;

    സബ്ബാഭിഞ്ഞാബലപ്പത്തോ, ഥേരോ വന്ദതി തം മുനി.

    Sabbābhiññābalappatto, thero vandati taṃ muni.

    ‘‘പരികിച്ചത്തകിച്ചാനി, സബ്ബകിച്ചാനി സാധയിം;

    ‘‘Parikiccattakiccāni, sabbakiccāni sādhayiṃ;

    തേന കമ്മേന സുകതേന, പാവിസിം അഭയം പുരം.

    Tena kammena sukatena, pāvisiṃ abhayaṃ puraṃ.

    ‘‘പരിനിട്ഠിതസാലമ്ഹി , പരിഭോഗമദാസഹം;

    ‘‘Pariniṭṭhitasālamhi , paribhogamadāsahaṃ;

    തേന കമ്മേന സുകതേന, സേട്ഠത്തം അജ്ഝുപാഗതോ.

    Tena kammena sukatena, seṭṭhattaṃ ajjhupāgato.

    ‘‘യേ കേചി ദമകാ ലോകേ, ഹത്ഥിഅസ്സേ ദമേന്തി യേ;

    ‘‘Ye keci damakā loke, hatthiasse damenti ye;

    കരിത്വാ കാരണാ നാനാ, ദാരുണേന ദമേന്തി തേ.

    Karitvā kāraṇā nānā, dāruṇena damenti te.

    ‘‘ന ഹേവം ത്വം മഹാവീര, ദമേസി നരനാരിയോ;

    ‘‘Na hevaṃ tvaṃ mahāvīra, damesi naranāriyo;

    അദണ്ഡേന അസത്ഥേന, ദമേസി ഉത്തമേ ദമേ.

    Adaṇḍena asatthena, damesi uttame dame.

    ‘‘ദാനസ്സ വണ്ണേ കിത്തേന്തോ, ദേസനാകുസലോ മുനി;

    ‘‘Dānassa vaṇṇe kittento, desanākusalo muni;

    ഏകപഞ്ഹം കഥേന്തോവ, ബോധേസി തിസതേ മുനി.

    Ekapañhaṃ kathentova, bodhesi tisate muni.

    ‘‘ദന്താ മയം സാരഥിനാ, സുവിമുത്താ അനാസവാ;

    ‘‘Dantā mayaṃ sārathinā, suvimuttā anāsavā;

    സബ്ബാഭിഞ്ഞാബലപത്താ, നിബ്ബുതാ ഉപധിക്ഖയേ.

    Sabbābhiññābalapattā, nibbutā upadhikkhaye.

    ‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, യം ദാനമദദിം തദാ;

    ‘‘Satasahassito kappe, yaṃ dānamadadiṃ tadā;

    അതിക്കന്താ ഭയാ സബ്ബേ, സാലാദാനസ്സിദം ഫലം.

    Atikkantā bhayā sabbe, sālādānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    അരഹത്തം പന പത്വാ സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ –

    Arahattaṃ pana patvā satthāraṃ upasaṅkamitvā aññaṃ byākaronto –

    ൮൩൮.

    838.

    ‘‘യം തം സരണമാഗമ്ഹ, ഇതോ അട്ഠമേ ചക്ഖുമ;

    ‘‘Yaṃ taṃ saraṇamāgamha, ito aṭṭhame cakkhuma;

    സത്തരത്തേന ഭഗവാ, ദന്താമ്ഹ തവ സാസനേ’’തി. –

    Sattarattena bhagavā, dantāmha tava sāsane’’ti. –

    ഗാഥമാഹ . തസ്സത്ഥോ – പഞ്ചഹി ചക്ഖൂഹി ചക്ഖുമ ഭഗവാ യസ്മാ മയം ഇതോ അതീതേ അട്ഠമേ ദിവസേ തം സരണം അഗമിമ്ഹ. തസ്മാ സത്തരത്തേന തവ സാസനേ ദമകേന ദന്താ അമ്ഹ, അഹോ തേ സരണഗമനസ്സ ആനുഭാവോതി. തതോ പരം –

    Gāthamāha . Tassattho – pañcahi cakkhūhi cakkhuma bhagavā yasmā mayaṃ ito atīte aṭṭhame divase taṃ saraṇaṃ agamimha. Tasmā sattarattena tava sāsane damakena dantā amha, aho te saraṇagamanassa ānubhāvoti. Tato paraṃ –

    ൮൩൯.

    839.

    ‘‘തുവം ബുദ്ധോ തുവം സത്ഥാ, തുവം മാരാഭിഭൂ മുനി;

    ‘‘Tuvaṃ buddho tuvaṃ satthā, tuvaṃ mārābhibhū muni;

    തുവം അനുസയേ ഛേത്വാ, തിണ്ണോ താരേസിമം പജം.

    Tuvaṃ anusaye chetvā, tiṇṇo tāresimaṃ pajaṃ.

    ൮൪൦.

    840.

    ‘‘ഉപധീ തേ സമതിക്കന്താ, ആസവാ തേ പദാലിതാ;

    ‘‘Upadhī te samatikkantā, āsavā te padālitā;

    സീഹോവ അനുപാദാനോ, പഹീനഭയഭേരവോ’’തി. –

    Sīhova anupādāno, pahīnabhayabheravo’’ti. –

    ഇമാഹി ദ്വീഹി ഗാഥാഹി അഭിത്ഥവിത്വാ ഓസാനഗാഥായ സത്ഥാരം വന്ദനം യാചതി –

    Imāhi dvīhi gāthāhi abhitthavitvā osānagāthāya satthāraṃ vandanaṃ yācati –

    ൮൪൧.

    841.

    ‘‘ഭിക്ഖവോ തിസതാ ഇമേ, തിട്ഠന്തി പഞ്ജലീകതാ;

    ‘‘Bhikkhavo tisatā ime, tiṭṭhanti pañjalīkatā;

    പാദേ വീര പസാരേഹി, നാഗാ വന്ദന്തു സത്ഥുനോ’’തി.

    Pāde vīra pasārehi, nāgā vandantu satthuno’’ti.

    തത്ഥ തുവം ബുദ്ധോതി ത്വമേവ ഇമസ്മിം ലോകേ സബ്ബഞ്ഞുബുദ്ധോ. ദിട്ഠധമ്മികാദിഅത്ഥേന സത്താനം അനുസാസനതോ ത്വമേവ സത്ഥാ. സബ്ബേസം മാരാനം അഭിഭവനതോ മാരാഭിഭൂ. മുനിഭാവതോ മുനി. അനുസയേ ഛേത്വാതി കാമരാഗാദികേ അനുസയേ അരിയമഗ്ഗസത്ഥേന ഛിന്ദിത്വാ. തിണ്ണോതി സയം സംസാരമഹോഘം തിണ്ണോ, ദേസനാഹത്ഥേന ഇമം പജം സത്തകായം താരേസി. ഉപധീതി ഖന്ധൂപധിആദയോ സബ്ബേ ഉപധീ. അദുപാദാനോതി സബ്ബസോ പഹീനകാമുപാദാനാദികോ. ഏവം വത്വാ ഥേരോ സപരിസോ സത്ഥാരം അഭിവന്ദതീതി.

    Tattha tuvaṃ buddhoti tvameva imasmiṃ loke sabbaññubuddho. Diṭṭhadhammikādiatthena sattānaṃ anusāsanato tvameva satthā. Sabbesaṃ mārānaṃ abhibhavanato mārābhibhū. Munibhāvato muni. Anusayechetvāti kāmarāgādike anusaye ariyamaggasatthena chinditvā. Tiṇṇoti sayaṃ saṃsāramahoghaṃ tiṇṇo, desanāhatthena imaṃ pajaṃ sattakāyaṃ tāresi. Upadhīti khandhūpadhiādayo sabbe upadhī. Adupādānoti sabbaso pahīnakāmupādānādiko. Evaṃ vatvā thero sapariso satthāraṃ abhivandatīti.

    സേലത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Selattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൬. സേലത്ഥേരഗാഥാ • 6. Selattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact