| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
เสนาสนคฺคาหกถา
Senāsanaggāhakathā
๓๑๘. เสยฺยาติ กายปสารณสงฺขาตํ สยนกิริยํ ปฎิกฺขิปิตฺวา เสนาสนสงฺขาตํ เสยฺยํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มญฺจฎฺฐานานี’’ติฯ ‘‘เสยฺยาปริเจฺฉเทนา’’ติ อิมินา เสยฺยเคฺฆนาติ เอตฺถ อคฺฆสทฺทสฺส ปูชนตฺถํ ปฎิกฺขิปิตฺวา ปริเจฺฉทนตฺถํ ทีเปติฯ เอตฺถ จ อคฺฆสทฺทสฺส จตุตฺถกฺขเรน ยุตฺตภาโว เหฎฺฐา สมุจฺจยกฺขนฺธกวณฺณนา (จูฬว. อฎฺฐ. ๑๐๒) โยชนาย วุโตฺตเยวฯ กาลนฺติ เสยฺยาปฎิคฺคหณสฺส กาลํฯ คาหิยมานาติ คาหาปิยมานาฯ ‘‘อติเรกานิ อเหสุ’’นฺติ อิมินา อุสฺสารยิํสูติ เอตฺถ อุทฺธํ สารยิํสุ คจฺฉิํสุ ปวตฺติํสูติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ อติเรกานีติ จ ภิกฺขุปริเจฺฉทโต เสยฺยาปริเจฺฉทานิ อติเรกานิฯ อนุภาคนฺติ เอตฺถ อนุ ปจฺฉา ทาตโพฺพ ภาโค อนุภาโคติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปุน อปรมฺปิ ภาคํ ทาตุ’’นฺติฯ อติมเนฺทสูติอาทิวจเนน กิญฺจิมเนฺทสุ ภิกฺขูสุ เอเกกสฺส ภิกฺขุโน เทฺว ติโสฺส เสยฺยา ทาตพฺพาฯ ยโต กิญฺจิมเนฺทสุ ภิกฺขูสุ เทฺว ตโย วิหารา ทาตพฺพาติ อโตฺถปิ คเหตโพฺพฯ ตตฺถาติ ‘‘น อกามา ทาตโพฺพ’’ติ วจเนฯ อนุภาเค คหิเตติ โยชนาฯ เยน อนุภาโค จ ปฐมภาโค จ คหิโต, โส ภิกฺขูติ โยชนาฯ
318.Seyyāti kāyapasāraṇasaṅkhātaṃ sayanakiriyaṃ paṭikkhipitvā senāsanasaṅkhātaṃ seyyaṃ dassento āha ‘‘mañcaṭṭhānānī’’ti. ‘‘Seyyāparicchedenā’’ti iminā seyyagghenāti ettha agghasaddassa pūjanatthaṃ paṭikkhipitvā paricchedanatthaṃ dīpeti. Ettha ca agghasaddassa catutthakkharena yuttabhāvo heṭṭhā samuccayakkhandhakavaṇṇanā (cūḷava. aṭṭha. 102) yojanāya vuttoyeva. Kālanti seyyāpaṭiggahaṇassa kālaṃ. Gāhiyamānāti gāhāpiyamānā. ‘‘Atirekāni ahesu’’nti iminā ussārayiṃsūti ettha uddhaṃ sārayiṃsu gacchiṃsu pavattiṃsūti atthaṃ dasseti. Atirekānīti ca bhikkhuparicchedato seyyāparicchedāni atirekāni. Anubhāganti ettha anu pacchā dātabbo bhāgo anubhāgoti dassento āha ‘‘puna aparampi bhāgaṃ dātu’’nti. Atimandesūtiādivacanena kiñcimandesu bhikkhūsu ekekassa bhikkhuno dve tisso seyyā dātabbā. Yato kiñcimandesu bhikkhūsu dve tayo vihārā dātabbāti atthopi gahetabbo. Tatthāti ‘‘na akāmā dātabbo’’ti vacane. Anubhāge gahiteti yojanā. Yena anubhāgo ca paṭhamabhāgo ca gahito, so bhikkhūti yojanā.
‘‘อุปจารสีมโต พหี’’ติ อิมินา นิสฺสีเมติ เอตฺถ สีมโต พหิ นิกฺขนฺตํ, นิสินฺนํ วา นิสฺสีมนฺติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ อุปจารสีมาย อาวาสวฑฺฒนวเสน อติวิตฺถารตฺตา วุตฺตํ ‘‘ทูเร ฐิตสฺสาปี’’ติฯ อุตุกาเลปีติ เหมนฺตคิมฺหกาเลปิฯ ตสฺมิญฺหิ กาเล สีตอุณฺหอุตุ ติขิโณ โหติ, ตสฺมา ตเสฺสว วิเสเสน อุตุกาโลติ นามํ ปากฎํ โหติฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เหมนฺตคิมฺหกาเลปี’’ติฯ ปิสเทฺทน วสฺสกาลํ อเปกฺขติฯ ปุริมวสฺสูปนายิกทิวเส คาโห ปุริมโก, ปจฺฉิมวสฺสูปนายิกทิวเส คาโห ปจฺฉิมโกฯ
‘‘Upacārasīmato bahī’’ti iminā nissīmeti ettha sīmato bahi nikkhantaṃ, nisinnaṃ vā nissīmanti atthaṃ dasseti. Upacārasīmāya āvāsavaḍḍhanavasena ativitthārattā vuttaṃ ‘‘dūre ṭhitassāpī’’ti. Utukālepīti hemantagimhakālepi. Tasmiñhi kāle sītauṇhautu tikhiṇo hoti, tasmā tasseva visesena utukāloti nāmaṃ pākaṭaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘‘hemantagimhakālepī’’ti. Pisaddena vassakālaṃ apekkhati. Purimavassūpanāyikadivase gāho purimako, pacchimavassūpanāyikadivase gāho pacchimako.
อนฺตรา ทฺวีหิ วสฺสูปนายิกทิวเสหิ มุเตฺต กาเล คาโห อนฺตรามุตฺตโกฯ เอกสฺมิํ วิหาเรติ เอกิสฺสํ วิหารสีมายํฯ เสนาสนสามิกาติ เสนาสนทายกา, เทนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ตนฺติ เสนาสนํฯ อาวาสิกา น โอโลเกนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ เอตฺถาติ เสนาสเนฯ ปลุชฺชนฺตมฺปีติ วินสฺสนฺตมฺปิฯ ภควา อาหาติ สมฺพโนฺธฯ ตสฺสาติ เสนาสนสฺสฯ อปรชฺชูติ อปรสฺมิํ อหนิ อปรชฺชุฯ คตายาติ อติกฺกมิตายฯ ปวารณาย คตาย ปวารณทิวเส อติกฺกมิเต สติ อปรชฺชุ อนฺตรามุตฺตโก คาเหตโพฺพติ โยชนาฯ
Antarā dvīhi vassūpanāyikadivasehi mutte kāle gāho antarāmuttako. Ekasmiṃ vihāreti ekissaṃ vihārasīmāyaṃ. Senāsanasāmikāti senāsanadāyakā, dentīti sambandho. Tanti senāsanaṃ. Āvāsikā na olokentīti sambandho. Etthāti senāsane. Palujjantampīti vinassantampi. Bhagavā āhāti sambandho. Tassāti senāsanassa. Aparajjūti aparasmiṃ ahani aparajju. Gatāyāti atikkamitāya. Pavāraṇāya gatāya pavāraṇadivase atikkamite sati aparajju antarāmuttako gāhetabboti yojanā.
ตนฺติ อนฺตรามุตฺตกํฯ คาเหเนฺตนาติ คาหาเปเนฺตนฯ เตนาติ คณฺหเนฺตนฯ อฎฺฐมาเสติ จตฺตาโร เหมนฺตมาเส, จตฺตาโร จ คิมฺหมาเสติ อฎฺฐมาเสฯ กทาจิ ปญฺจ คิมฺหมาเสติ นวมาเส วาฯ ขณฺฑํ วาติ ฉินฺนฎฺฐานํ วาฯ ผุลฺลํ วาติ ผลิตฎฺฐานํ วาฯ ปฎิสงฺขริตพฺพนฺติ ปากติกํ กาตพฺพํฯ ทิวสํ เขเปตฺวาติ ปริเวเณ ทิวสํ เขเปตฺวาฯ ตตฺถาติ คหิตเสนาสเนฯ รตฺตินฺทิวนฺติ รตฺติ จ ทิโว จ รตฺตินฺทิวํ, สมาหารทฺวโนฺท, อจฺจนฺตสํโยเค เจตํ อุปโยควจนํฯ น ลพฺภตีติ สงฺฆเตฺถเรน น ลพฺภติฯ อิทนฺติ เสนาสนํฯ
Tanti antarāmuttakaṃ. Gāhentenāti gāhāpentena. Tenāti gaṇhantena. Aṭṭhamāseti cattāro hemantamāse, cattāro ca gimhamāseti aṭṭhamāse. Kadāci pañca gimhamāseti navamāse vā. Khaṇḍaṃ vāti chinnaṭṭhānaṃ vā. Phullaṃ vāti phalitaṭṭhānaṃ vā. Paṭisaṅkharitabbanti pākatikaṃ kātabbaṃ. Divasaṃ khepetvāti pariveṇe divasaṃ khepetvā. Tatthāti gahitasenāsane. Rattindivanti ratti ca divo ca rattindivaṃ, samāhāradvando, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. Na labbhatīti saṅghattherena na labbhati. Idanti senāsanaṃ.
อนฺตรามุตฺตกคาเหน อคเหตพฺพเสนาสนํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ยสฺมิํ ปนา’’ติอาทิฯ เตมาสจฺจเยน เตมาสจฺจเยนาติ ติณฺณํ มาสานํ อติกฺกเมน ติณฺณํ มาสานํ อติกฺกเมนฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ยสฺมิํ ปนาติ เสนาสเน ปนฯ สกิเทวาติ เอกวารเมวฯ อยนฺติ เอสา กถาฯ
Antarāmuttakagāhena agahetabbasenāsanaṃ dassento āha ‘‘yasmiṃ panā’’tiādi. Temāsaccayena temāsaccayenāti tiṇṇaṃ māsānaṃ atikkamena tiṇṇaṃ māsānaṃ atikkamena. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Yasmiṃ panāti senāsane pana. Sakidevāti ekavārameva. Ayanti esā kathā.
ตตฺถาติ ทุวิเธสุ เสนาสนคฺคาเหสุฯ อุตุกาลนฺติ อุตุกาเล อาคจฺฉนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ เตสํ ตทาว ทาตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ อกาโล นามาติ อุฎฺฐาปนสฺส อกาโล นาม นตฺถิฯ เอกํ วา มญฺจฎฺฐานํ วา ฐเปตพฺพนฺติ โยชนาฯ เอโก วา เถโร อาคจฺฉตีติ โยชนาฯ อุพฺภณฺฑิกาติ อุกฺขิตฺตภณฺฑิกาฯ
Tatthāti duvidhesu senāsanaggāhesu. Utukālanti utukāle āgacchantīti sambandho. Tesaṃ tadāva dātabbanti sambandho. Akālo nāmāti uṭṭhāpanassa akālo nāma natthi. Ekaṃ vā mañcaṭṭhānaṃ vā ṭhapetabbanti yojanā. Eko vā thero āgacchatīti yojanā. Ubbhaṇḍikāti ukkhittabhaṇḍikā.
พหูสูติ ตโย อาทิํ กตฺวา พหูสุ ภิกฺขูสุฯ ปโหตีติ เอเกกสฺส ภิกฺขุสฺส ปโหติฯ ตตฺถาติ ปริเวเณฯ ตเสฺสวาติ ปริเวณสามิกเสฺสวฯ เอวํ อปโหเนฺตสูติ เอวํ ปริเวณเคฺฆน อปโหเนฺตสุฯ ปาสาทเคฺฆนาติ วิหารสงฺขาตสฺส ปาสาทสฺส ปริเจฺฉเทนฯ โอวรกเคฺฆนาติ คพฺภสฺส ปริเจฺฉเทนฯ เสยฺยเคฺฆนาติ จตุปญฺจหตฺถปฺปมาณาย เสยฺยาย ปริเจฺฉเทนฯ มญฺจฎฺฐาเนนาติ ทฺวิหตฺถวิตฺถารสฺส จตุหตฺถอายามสฺส มญฺจสฺส ฐาเนนฯ เอกมญฺจฎฺฐานสฺส ทฺวินฺนํ ปีฐกานํ ฐานตฺตา วุตฺตํ ‘‘เอกปีฐกฎฺฐานวเสนา’’ติฯ อิทํ นิสีทิตุํ สกฺกุเณยฺยวเสน วุตฺตํฯ สเจ น สกฺกา นิสีทิตุํ, น ทาตพฺพํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ภิกฺขุโน ปน ฐิโตกาสมตฺตํ น คาเหตพฺพ’’นฺติฯ เอตนฺติ ฐิโตกาสมตฺตํฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอกมญฺจฎฺฐานสฺส ติณฺณํ ชนานํ เอกปีฐกฎฺฐานภาเวน อปโหนฺตตฺตา วุตฺตํ ‘‘เอกํ มญฺจฎฺฐานํ วา ติณฺณํ ชนานํ ทาตพฺพ’’นฺติฯ หีติ สจฺจํฯ ‘‘สีตสมเย’’ติ อิมินา อุณฺหสมเยปิ สพฺพทิวสํ อโชฺฌกาเส วสิตุํ น สกฺกาติ ทีเปติฯ ปริฬาหสมเย ปน สกฺกา สพฺพรตฺติํ อโชฺฌกาเส วสิตุํฯ กิญฺจาปิ สกฺกา, สีตุณฺหกาเล ปน น ทาตพฺพตฺตา ปริฬาหสมเยปิ น ทาตพฺพนฺติ เวทิตพฺพํฯ เอกมญฺจฎฺฐาเน วา เอกปีฐกฎฺฐาเน วา ติณฺณํ ชนานํ นิสีทนาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มหาเถเรนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ มหาเถเรน วตฺตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ นิทฺทาครุโกติ นิทฺทาย ครุการโกฯ สีตํ อนุทหตีติ สีตํ มํ ปีเฬติฯ เตนาติ มหาเถเรนฯ ทุติยเตฺถเรนาปีติ ปิสโทฺท มหาเถรํ อเปกฺขติฯ วุตฺตนเยเนวาติ ‘‘อุกฺกาสิตฺวา’’ติอาทินา วุตฺตนเยเนวฯ เอวนฺติอาทิ นิคมนํฯ ชมฺพุทีเป ปน เอกเจฺจ ภิกฺขู คาเหนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ กิญฺจิเทว มญฺจฎฺฐานํ วา ปีฐฎฺฐานํ วาติ โยชนาฯ อยนฺติอาทิ ปุริมวจนสฺส นิคมนวเสน ปจฺฉิมวจนสฺส กถนตฺถาย วุตฺตวจนํฯ
Bahūsūti tayo ādiṃ katvā bahūsu bhikkhūsu. Pahotīti ekekassa bhikkhussa pahoti. Tatthāti pariveṇe. Tassevāti pariveṇasāmikasseva. Evaṃ apahontesūti evaṃ pariveṇagghena apahontesu. Pāsādagghenāti vihārasaṅkhātassa pāsādassa paricchedena. Ovarakagghenāti gabbhassa paricchedena. Seyyagghenāti catupañcahatthappamāṇāya seyyāya paricchedena. Mañcaṭṭhānenāti dvihatthavitthārassa catuhatthaāyāmassa mañcassa ṭhānena. Ekamañcaṭṭhānassa dvinnaṃ pīṭhakānaṃ ṭhānattā vuttaṃ ‘‘ekapīṭhakaṭṭhānavasenā’’ti. Idaṃ nisīdituṃ sakkuṇeyyavasena vuttaṃ. Sace na sakkā nisīdituṃ, na dātabbaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘bhikkhuno pana ṭhitokāsamattaṃ na gāhetabba’’nti. Etanti ṭhitokāsamattaṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Ekamañcaṭṭhānassa tiṇṇaṃ janānaṃ ekapīṭhakaṭṭhānabhāvena apahontattā vuttaṃ ‘‘ekaṃ mañcaṭṭhānaṃ vā tiṇṇaṃ janānaṃ dātabba’’nti. Hīti saccaṃ. ‘‘Sītasamaye’’ti iminā uṇhasamayepi sabbadivasaṃ ajjhokāse vasituṃ na sakkāti dīpeti. Pariḷāhasamaye pana sakkā sabbarattiṃ ajjhokāse vasituṃ. Kiñcāpi sakkā, sītuṇhakāle pana na dātabbattā pariḷāhasamayepi na dātabbanti veditabbaṃ. Ekamañcaṭṭhāne vā ekapīṭhakaṭṭhāne vā tiṇṇaṃ janānaṃ nisīdanākāraṃ dassento āha ‘‘mahātherenā’’tiādi. Tattha mahātherena vattabbanti sambandho. Niddāgarukoti niddāya garukārako. Sītaṃ anudahatīti sītaṃ maṃ pīḷeti. Tenāti mahātherena. Dutiyattherenāpīti pisaddo mahātheraṃ apekkhati. Vuttanayenevāti ‘‘ukkāsitvā’’tiādinā vuttanayeneva. Evantiādi nigamanaṃ. Jambudīpe pana ekacce bhikkhū gāhentīti sambandho. Kiñcideva mañcaṭṭhānaṃ vā pīṭhaṭṭhānaṃ vāti yojanā. Ayantiādi purimavacanassa nigamanavasena pacchimavacanassa kathanatthāya vuttavacanaṃ.
วสฺสาวาเส เสนาสนคฺคาโห เอวํ เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ อาคนฺตุกวตฺตนฺติ อาคนฺตุกสฺส วตฺตํฯ อญฺญตฺถาติ อญฺญสฺมิํ ฐาเนฯ คนฺตฺวา วสิตุกาเมน อาคนฺตุเกนาติ โยชนาฯ วสฺสูปนายิกทิวสเมวาติ วสฺสํ อุปคมนทิวเสเยวฯ ตตฺถาติ อญฺญํ ฐานํฯ นคนฺตพฺพการณํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วสนฎฺฐานํ วา หี’’ติอาทิฯ หีติ ยสฺมาฯ ตตฺราติ อญฺญสฺมิํ ฐาเนฯ เตนาติ สมฺพาธอสมฺปชฺชนการณาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา น ผาสุํ วิหเรยฺย, ตสฺมาฯ ตํ วิหารนฺติ ยสฺมิํ วสิตุกาโม, ตํ วิหารํฯ ตตฺถาติ วิหาเร, วสโนฺต สุขํ วสิสฺสตีติ สมฺพโนฺธฯ อุเทฺทสตฺถิโกติ อุเทฺทสํ อตฺถิโก, อุเทฺทเสน วาฯ กมฺมฎฺฐานสปฺปายตนฺติ กมฺมฎฺฐาเนน, กมฺมฎฺฐานสฺส วา สปฺปายภาวํฯ
Vassāvāse senāsanaggāho evaṃ veditabboti yojanā. Āgantukavattanti āgantukassa vattaṃ. Aññatthāti aññasmiṃ ṭhāne. Gantvā vasitukāmena āgantukenāti yojanā. Vassūpanāyikadivasamevāti vassaṃ upagamanadivaseyeva. Tatthāti aññaṃ ṭhānaṃ. Nagantabbakāraṇaṃ dassento āha ‘‘vasanaṭṭhānaṃ vā hī’’tiādi. Hīti yasmā. Tatrāti aññasmiṃ ṭhāne. Tenāti sambādhaasampajjanakāraṇā. Tasmāti yasmā na phāsuṃ vihareyya, tasmā. Taṃ vihāranti yasmiṃ vasitukāmo, taṃ vihāraṃ. Tatthāti vihāre, vasanto sukhaṃ vasissatīti sambandho. Uddesatthikoti uddesaṃ atthiko, uddesena vā. Kammaṭṭhānasappāyatanti kammaṭṭhānena, kammaṭṭhānassa vā sappāyabhāvaṃ.
ตตฺถาติ อญฺญวิหารํฯ คจฺฉเนฺตน ฆเฎฺฎตโพฺพติ สมฺพโนฺธฯ ฆเฎฺฎตพฺพาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘น ตตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตตฺถาติ สกฎฺฐาเนฯ กิํ น วตฺตพฺพาติ อาห ‘‘ตุเมฺห’’ติอาทิฯ สลากภตฺตาทีนิ วา ยาคุขชฺชกาทีนิ วา นตฺถิ น วิชฺชนฺตีติ โยชนาฯ อุโปสถาคารสฺส ปริกฺขาโรติ สมฺพโนฺธฯ ตุมฺหากํ วิหารสฺส อิทํ ตาฬเญฺจว อิมํ สูจิญฺจ สมฺปฎิจฺฉถาติ โยชนาฯ คมิยวตฺตนฺติ คมิกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํฯ ‘‘ทหเรหี’’ติ ปทํ ‘‘อุกฺขิปาเปตฺวา’’ติ จ ‘‘คาหาเปตฺวา’’ติ จ ปททฺวเย การิตกมฺมํ, ‘‘ปตฺตจีวรภณฺฑิกาโย’’ติ ปทํ ‘‘อุกฺขิปาเปตฺวา’’ติ ปเท ธาตุกมฺมํ, ‘‘เตลนาฬิกตฺตรทณฺฑาทีนี’’ติ ปทํ ‘‘คาหาเปตฺวา’’ติ ปเท ธาตุกมฺมเมวฯ อตฺตานํ ทเสฺสเนฺตนาติ อตฺตานํ มนุสฺสานํ ปกาเสเนฺตนฯ วิตกฺกนฺติ ปจฺจยพาหุลฺลิกวิตกฺกํฯ ‘‘สปริวาร’’นฺติ ปทํ ‘‘คจฺฉนฺตญฺจา’’ติ ปเท กิริยาวิเสสนํฯ เอวญฺหิ สติ สปริวารํ คจฺฉนฺตญฺจาติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘น’’นฺติ ปเท ปน การกวิเสสนํฯ เอวญฺหิ สติ สปริวารํ นํ ภิกฺขุนฺติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘ทิสฺวา’’ติ ปเท จ กิริยาวิเสสนเมวฯ เอวญฺหิ สติ คจฺฉนฺตญฺจ นํ ภิกฺขุํ สปริวารํ ทิสฺวาติ สมฺพโนฺธฯ มนุสฺสา วทนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ เตสูติ มนุเสฺสสุฯ เอโก ปณฺฑิตมนุโสฺสติ สมฺพโนฺธฯ อยํ กาโล วสฺสูปนายิกกาโล นามาติ โยชนาฯ ยตฺถาติ ฐาเนฯ ตสฺสาติ เอกสฺส ปณฺฑิตมนุสฺสสฺส, วจนนฺติ สมฺพโนฺธฯ เต มนุสฺสา ยาจนฺตีติ สมฺพโนฺธ ฯ อญฺญตฺถาติ อญฺญํ ฐานํฯ เมชฺชนฺติ อญฺญมญฺญํ สิเนหนฺตีติ มิตฺตาฯ สุขทุเกฺขสุ อมา สห วตฺตนฺตีติ อมจฺจาฯ มิตฺตาเยว อมจฺจาติ มิตฺตามจฺจา, เตฯ สมฺมนฺตยิตฺวาติ สมํ, สมฺมา วา มนฺตยิตฺวาฯ อิเธวาติ คาเม เอว, วิหาเร เอว วาฯ กสฺมา สาทิตุํ วฎฺฎติ, นนุ สพฺพเมตํ อกปฺปิยญฺจ สาวชฺชญฺจาติ อาห ‘‘สพฺพเญฺหตํ กปฺปิยเญฺจว อนวชฺชญฺจา’’ติฯ หิ ยสฺมา เอตํ สพฺพํ กปฺปิยญฺจ อนวชฺชญฺจ, ตสฺมา สพฺพํ สาทิตุํ วฎฺฎตีติ โยชนาฯ กุรุนฺทิยํ ปน วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ อุภยมฺปีติ มหาอฎฺฐกถากุรุนฺทีสุ วุตฺตวจนวเสน อุภยมฺปิ เอตํ วจนนฺติ สมฺพโนฺธฯ
Tatthāti aññavihāraṃ. Gacchantena ghaṭṭetabboti sambandho. Ghaṭṭetabbākāraṃ dassento āha ‘‘na tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti sakaṭṭhāne. Kiṃ na vattabbāti āha ‘‘tumhe’’tiādi. Salākabhattādīni vā yāgukhajjakādīni vā natthi na vijjantīti yojanā. Uposathāgārassa parikkhāroti sambandho. Tumhākaṃ vihārassa idaṃ tāḷañceva imaṃ sūciñca sampaṭicchathāti yojanā. Gamiyavattanti gamikānaṃ bhikkhūnaṃ vattaṃ. ‘‘Daharehī’’ti padaṃ ‘‘ukkhipāpetvā’’ti ca ‘‘gāhāpetvā’’ti ca padadvaye kāritakammaṃ, ‘‘pattacīvarabhaṇḍikāyo’’ti padaṃ ‘‘ukkhipāpetvā’’ti pade dhātukammaṃ, ‘‘telanāḷikattaradaṇḍādīnī’’ti padaṃ ‘‘gāhāpetvā’’ti pade dhātukammameva. Attānaṃ dassentenāti attānaṃ manussānaṃ pakāsentena. Vitakkanti paccayabāhullikavitakkaṃ. ‘‘Saparivāra’’nti padaṃ ‘‘gacchantañcā’’ti pade kiriyāvisesanaṃ. Evañhi sati saparivāraṃ gacchantañcāti sambandho. ‘‘Na’’nti pade pana kārakavisesanaṃ. Evañhi sati saparivāraṃ naṃ bhikkhunti sambandho. ‘‘Disvā’’ti pade ca kiriyāvisesanameva. Evañhi sati gacchantañca naṃ bhikkhuṃ saparivāraṃ disvāti sambandho. Manussā vadantīti sambandho. Tesūti manussesu. Eko paṇḍitamanussoti sambandho. Ayaṃ kālo vassūpanāyikakālo nāmāti yojanā. Yatthāti ṭhāne. Tassāti ekassa paṇḍitamanussassa, vacananti sambandho. Te manussā yācantīti sambandho . Aññatthāti aññaṃ ṭhānaṃ. Mejjanti aññamaññaṃ sinehantīti mittā. Sukhadukkhesu amā saha vattantīti amaccā. Mittāyeva amaccāti mittāmaccā, te. Sammantayitvāti samaṃ, sammā vā mantayitvā. Idhevāti gāme eva, vihāre eva vā. Kasmā sādituṃ vaṭṭati, nanu sabbametaṃ akappiyañca sāvajjañcāti āha ‘‘sabbañhetaṃ kappiyañceva anavajjañcā’’ti. Hi yasmā etaṃ sabbaṃ kappiyañca anavajjañca, tasmā sabbaṃ sādituṃ vaṭṭatīti yojanā. Kurundiyaṃ pana vuttanti sambandho. Ubhayampīti mahāaṭṭhakathākurundīsu vuttavacanavasena ubhayampi etaṃ vacananti sambandho.
อาวาสิกวตฺตํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ปฎิกเจฺจว หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ ปฎิกเจฺจวาติ อาคนฺตุกานํ อาคตโต ปฐมเมวฯ ปธานฆรวิหารมโคฺคติ ปธานฆรมโคฺค จ วิหารมโคฺค จฯ มุทฺทเวทิกายาติ เจติยสฺส หมฺมิยเวทิกายฯ กสฺมา อิทมฺปิ สพฺพํ กาตพฺพนฺติ อาห ‘‘วสฺสํ วสิตุกามา หี’’ติอาทิฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ วสฺสํ วสิตุกามา สุขํ วสิสฺสนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ กตปริกเมฺมหิ อาวาสิเกหีติ สมฺพโนฺธฯ ยโต กุลโต ปกติยา ลพฺภติ, ตสฺมิํ กุเล วสฺสาวาสิกํ ปุจฺฉิตพฺพนฺติ โยชนาฯ น ทินฺนปุพฺพนฺติ ปุเพฺพ น ทินฺนํฯ หีติ ยสฺมาฯ อุปทฺทุตาติ อุปคนฺตฺวา, ภุสํ วา ปีฬิตาฯ ตตฺถาติ มนุเสฺสสุฯ เยติ มนุสฺสาฯ วสฺสาวาสิเก คาหิเตติ วสฺสาวาสิเก เสนาสเน คาหาปิยมาเนฯ คาหิตภิกฺขูนนฺติ คาหาปิตภิกฺขูนํฯ วสฺสาวาสิกนฺติ วสฺสํ อาวสนฺตานํ ทาตพฺพํ จีวรํฯ คาหณกาโลติ คาหาปนกาโลฯ อุปกโฎฺฐติ อาสโนฺนฯ ฉาตกาทีหีติ อาทิสเทฺทน โรคาทโย สงฺคณฺหาติฯ ยนฺติ จีวรํฯ ตโตติ จีวรโตฯ ตนฺติ วจนํฯ ตทนุรูเปนาติ เตสํ มนุสฺสานํ วจนสฺสานุรูเปนฯ เตสํ เตสนฺติ มนุสฺสานํ, วสฺสาวาสิกํ จีวรนฺติ สมฺพโนฺธฯ
Āvāsikavattaṃ vitthārento āha ‘‘paṭikacceva hī’’tiādi. Tattha paṭikaccevāti āgantukānaṃ āgatato paṭhamameva. Padhānagharavihāramaggoti padhānagharamaggo ca vihāramaggo ca. Muddavedikāyāti cetiyassa hammiyavedikāya. Kasmā idampi sabbaṃ kātabbanti āha ‘‘vassaṃ vasitukāmā hī’’tiādi. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Vassaṃ vasitukāmā sukhaṃ vasissantīti sambandho. Kataparikammehi āvāsikehīti sambandho. Yato kulato pakatiyā labbhati, tasmiṃ kule vassāvāsikaṃ pucchitabbanti yojanā. Na dinnapubbanti pubbe na dinnaṃ. Hīti yasmā. Upaddutāti upagantvā, bhusaṃ vā pīḷitā. Tatthāti manussesu. Yeti manussā. Vassāvāsike gāhiteti vassāvāsike senāsane gāhāpiyamāne. Gāhitabhikkhūnanti gāhāpitabhikkhūnaṃ. Vassāvāsikanti vassaṃ āvasantānaṃ dātabbaṃ cīvaraṃ. Gāhaṇakāloti gāhāpanakālo. Upakaṭṭhoti āsanno. Chātakādīhīti ādisaddena rogādayo saṅgaṇhāti. Yanti cīvaraṃ. Tatoti cīvarato. Tanti vacanaṃ. Tadanurūpenāti tesaṃ manussānaṃ vacanassānurūpena. Tesaṃ tesanti manussānaṃ, vassāvāsikaṃ cīvaranti sambandho.
ยสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ โสติ ภิกฺขุฯ อิติ วทนฺตีติ โยชนาฯ ตนฺติ จีวรํฯ ปฎิกฺกมฺมาติ ปฎิกฺกมิตฺวาฯ วิหารโต อปสกฺกิตฺวาติ อโตฺถฯ ตตฺราติ คาเมฯ อุปนิเกฺขปํ ฐเปตฺวาติ กปฺปิยวตฺถุํ วา อกปฺปิยวตฺถุํ วา อารามิกาทีนํ หเตฺถ อุปนิเกฺขปํ ฐเปตฺวาฯ วิหาเรติ วิหารสฺส, วิหาเร วสฺสํ วสนฺตสฺส วาฯ อปุจฺฉิตฺวาปีติ ปิสเทฺทน ‘‘ปุจฺฉิตฺวาปี’’ติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ เตสนฺติกุลานํฯ วตฺตนฺติ ชคฺคนาทิวตฺตํฯ เตสนฺติ กุลานํฯ อาคตญฺจ ตนฺติ ตํ ปํสุกูลิกํ อาคตญฺจ วทนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ เตนาติ ปํสุกูลิเกนฯ ทาตุํ น อิจฺฉนฺตีติ สงฺฆสฺส อาจิกฺขเนฺตปิ สงฺฆสฺส ทาตุํ น อิจฺฉนฺติฯ สภาโค ภิกฺขูติ อตฺตนา สภาโค ภิกฺขุฯ เอตนฺติ วสฺสาวาสิกํฯ ปํสุกูลิกสฺส น วฎฺฎติ, กสฺมา? คหปติจีวรตฺตาฯ อิตีติอาทิ นิคมนํฯ สทฺธาเทเยฺยติ สทฺธาย ทาตเพฺพ วสฺสาวาสิกลาภวิสเยฯ
Yassāti bhikkhuno. Soti bhikkhu. Iti vadantīti yojanā. Tanti cīvaraṃ. Paṭikkammāti paṭikkamitvā. Vihārato apasakkitvāti attho. Tatrāti gāme. Upanikkhepaṃ ṭhapetvāti kappiyavatthuṃ vā akappiyavatthuṃ vā ārāmikādīnaṃ hatthe upanikkhepaṃ ṭhapetvā. Vihāreti vihārassa, vihāre vassaṃ vasantassa vā. Apucchitvāpīti pisaddena ‘‘pucchitvāpī’’ti atthaṃ dasseti. Tesantikulānaṃ. Vattanti jagganādivattaṃ. Tesanti kulānaṃ. Āgatañca tanti taṃ paṃsukūlikaṃ āgatañca vadantīti sambandho. Tenāti paṃsukūlikena. Dātuṃ na icchantīti saṅghassa ācikkhantepi saṅghassa dātuṃ na icchanti. Sabhāgo bhikkhūti attanā sabhāgo bhikkhu. Etanti vassāvāsikaṃ. Paṃsukūlikassa na vaṭṭati, kasmā? Gahapaticīvarattā. Itītiādi nigamanaṃ. Saddhādeyyeti saddhāya dātabbe vassāvāsikalābhavisaye.
ตตฺรุปฺปาเทติ ตสฺมิํ วิหาเร อุปฺปชฺชนกลาภวิสเยฯ ภณฺฑปฎิจฺฉาทนนฺติ ปฎิจฺฉาทนจีวรภณฺฑํฯ จีวรภณฺฑเมว หิ ยสฺมา อเนน สรีรํ ปฎิจฺฉาทิยติ, ตสฺมา ภณฺฑปฎิจฺฉาทนนฺติ วุจฺจติฯ คาเหถาติ ภิกฺขูหิ คาหาเปถฯ คาเหตพฺพนฺติ ภิกฺขูหิ คาหาเปตพฺพํฯ วตฺถุ ปนาติ สาฎกโต อญฺญํ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา วตฺถุ ปนฯ กสฺมา วฎฺฎติเยว, นนุ อกปฺปิยวตฺถุ น วฎฺฎตีติ อาห ‘‘กปฺปิยการกานญฺหิ’’ติอาทิฯ ตตฺถ หิ ยสฺมา อนุญฺญาตํ, ตสฺมา วฎฺฎติเยวาติ โยชนาฯ ทินฺนวตฺถุโต อุปฺปนฺนนฺติ สมฺพโนฺธฯ
Tatruppādeti tasmiṃ vihāre uppajjanakalābhavisaye. Bhaṇḍapaṭicchādananti paṭicchādanacīvarabhaṇḍaṃ. Cīvarabhaṇḍameva hi yasmā anena sarīraṃ paṭicchādiyati, tasmā bhaṇḍapaṭicchādananti vuccati. Gāhethāti bhikkhūhi gāhāpetha. Gāhetabbanti bhikkhūhi gāhāpetabbaṃ. Vatthu panāti sāṭakato aññaṃ kappiyaṃ vā akappiyaṃ vā vatthu pana. Kasmā vaṭṭatiyeva, nanu akappiyavatthu na vaṭṭatīti āha ‘‘kappiyakārakānañhi’’tiādi. Tattha hi yasmā anuññātaṃ, tasmā vaṭṭatiyevāti yojanā. Dinnavatthuto uppannanti sambandho.
ยนฺติ วตฺถุ ทินฺนนฺติ สมฺพโนฺธฯ เอตฺถาติ กปฺปิยการกานํ หเตฺถ ทินฺนวตฺถูสุฯ ตนฺติ วตฺถุ อุปนาเมเนฺตหีติ สมฺพโนฺธฯ ครุภณฺฑํ โหติ, ครุภณฺฑตฺตา อเญฺญสุ ปจฺจเยสุ น อุปนาเมตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ ปุคฺคลวเสเนวาติ ‘‘ภิกฺขู จีวเรน กิลมนฺติ, เอตฺตกํ นาม ตณฺฑุลภาคํ ภิกฺขูนํ จีวรํ กาตุํ รุจฺจติ สงฺฆสฺสา’’ติอาทินา ปุคฺคลํ ปรามสิตฺวา ปุคฺคลวเสเนวฯ สงฺฆวเสนาติ ‘‘สโงฺฆ จีวเรน กิลมตี’’ติอาทินา สงฺฆวเสน น กาตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ เอวํ ปุคฺคลวเสน อปโลกนกมฺมสฺส อกตฺตพฺพตํ ทเสฺสตฺวา อิทานิ วตฺถุวเสน ตเสฺสว อกตฺตพฺพตํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ชาตรูปรชตวเสนาปี’’ติอาทิฯ กปฺปิยภณฺฑวเสนาติ จีวรตณฺฑุเลหิ อวเสสสฺส กปฺปิยภณฺฑสฺส วเสนฯ จีวรตณฺฑุลานญฺหิ วิสุํ คหิตตฺตา ‘‘กปฺปิยภณฺฑวเสนา’’ติ เอตฺถ เตหิ อวเสโส กปฺปิยภโณฺฑว คเหตโพฺพฯ ตํ ปนาติ อปโลกนกมฺมํ ปนฯ กตฺตพฺพาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อิทานี’’ติอาทิฯ สุภิกฺขนฺติ สมิทฺธภิกฺขํฯ สุลภปิณฺฑนฺติ สุเขน ลภปิณฺฑํฯ ทฺวีหิ ปเทหิ อญฺญมญฺญสฺส การณํ ทเสฺสติ, สุภิกฺขตฺตา สุลภปิณฺฑํ, สุลภปิณฺฑตฺตา สุภิกฺขนฺติ วุตฺตํ โหติฯ
Yanti vatthu dinnanti sambandho. Etthāti kappiyakārakānaṃ hatthe dinnavatthūsu. Tanti vatthu upanāmentehīti sambandho. Garubhaṇḍaṃ hoti, garubhaṇḍattā aññesu paccayesu na upanāmetabbanti adhippāyo. Puggalavasenevāti ‘‘bhikkhū cīvarena kilamanti, ettakaṃ nāma taṇḍulabhāgaṃ bhikkhūnaṃ cīvaraṃ kātuṃ ruccati saṅghassā’’tiādinā puggalaṃ parāmasitvā puggalavaseneva. Saṅghavasenāti ‘‘saṅgho cīvarena kilamatī’’tiādinā saṅghavasena na kātabbanti sambandho. Evaṃ puggalavasena apalokanakammassa akattabbataṃ dassetvā idāni vatthuvasena tasseva akattabbataṃ dassento āha ‘‘jātarūparajatavasenāpī’’tiādi. Kappiyabhaṇḍavasenāti cīvarataṇḍulehi avasesassa kappiyabhaṇḍassa vasena. Cīvarataṇḍulānañhi visuṃ gahitattā ‘‘kappiyabhaṇḍavasenā’’ti ettha tehi avaseso kappiyabhaṇḍova gahetabbo. Taṃ panāti apalokanakammaṃ pana. Kattabbākāraṃ dassento āha ‘‘idānī’’tiādi. Subhikkhanti samiddhabhikkhaṃ. Sulabhapiṇḍanti sukhena labhapiṇḍaṃ. Dvīhi padehi aññamaññassa kāraṇaṃ dasseti, subhikkhattā sulabhapiṇḍaṃ, sulabhapiṇḍattā subhikkhanti vuttaṃ hoti.
เอวํ จีวรปจฺจยํ สลฺลเกฺขตฺวา เสนาสนํ สลฺลเกฺขตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ กาเลติ คาหาปนสฺส กาเลฯ วุตฺตนฺติ มหาอฎฺฐกถาย วุตฺตํฯ กสฺมา เทฺว สมฺมนฺนิตพฺพา, นนุ เอกมฺปิ สมฺมนฺนิตุํ วฎฺฎตีติ อาห ‘‘เอวญฺหี’’ติอาทิฯ ตตฺถ หิ ยสฺมา คาเหสฺสติ, ตสฺมา เทฺว สมฺมนฺนิตพฺพาติ โยชนาฯ เอเกน หิ สมฺมุติลเทฺธน สกฺกา ปรํ คาหาเปตุํ, อตฺตนา ปน อตฺตโน ปาเปตุํ น สกฺกา, ตสฺมา ทฺวีสุ สมฺมเตสุ นวโก วุฑฺฒสฺส, วุโฑฺฒ จ นวกสฺสาติ อุโภ อญฺญมญฺญํ คาเหสฺสนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ สมฺมนฺนิตพฺพาติ เอกโต สมฺมนฺนิตพฺพาฯ อฎฺฐปิ โสฬสปีติ เอตฺถ ปิสเทฺทน ตโต อธิกมฺปิ เอกโต สมฺมนฺนิตุํ วฎฺฎตีติ ทีเปติฯ สตฺตสติกกฺขนฺธเก อุพฺพาหิกสมฺมุติยํ (จูฬว. ๔๕๖) อฎฺฐปิ ชนา เอกโตว สมฺมตาติ วจนเญฺจตฺถ สาธกํฯ นิคฺคหกมฺมเมว หิ สโงฺฆ สงฺฆสฺส น กโรตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ เตสนฺติ อฎฺฐโสฬสชนานํ, สมฺมุติ วฎฺฎติเยวาติ สมฺพโนฺธฯ กินฺติ สลฺลเกฺขตพฺพนฺติ อาห ‘‘เจติยฆร’’นฺติอาทิฯ
Evaṃ cīvarapaccayaṃ sallakkhetvā senāsanaṃ sallakkhetabbanti sambandho. Kāleti gāhāpanassa kāle. Vuttanti mahāaṭṭhakathāya vuttaṃ. Kasmā dve sammannitabbā, nanu ekampi sammannituṃ vaṭṭatīti āha ‘‘evañhī’’tiādi. Tattha hi yasmā gāhessati, tasmā dve sammannitabbāti yojanā. Ekena hi sammutiladdhena sakkā paraṃ gāhāpetuṃ, attanā pana attano pāpetuṃ na sakkā, tasmā dvīsu sammatesu navako vuḍḍhassa, vuḍḍho ca navakassāti ubho aññamaññaṃ gāhessantīti adhippāyo. Sammannitabbāti ekato sammannitabbā. Aṭṭhapi soḷasapīti ettha pisaddena tato adhikampi ekato sammannituṃ vaṭṭatīti dīpeti. Sattasatikakkhandhake ubbāhikasammutiyaṃ (cūḷava. 456) aṭṭhapi janā ekatova sammatāti vacanañcettha sādhakaṃ. Niggahakammameva hi saṅgho saṅghassa na karotīti daṭṭhabbaṃ. Tesanti aṭṭhasoḷasajanānaṃ, sammuti vaṭṭatiyevāti sambandho. Kinti sallakkhetabbanti āha ‘‘cetiyaghara’’ntiādi.
อาสนฆรนฺติ ปฎิมาฆรํฯ มคฺคโปกฺขรณีนํ สมีเป กตา สาลาโย อุปจารวเสน วุจฺจนฺติ ‘‘มโคฺค’’ติ จ ‘‘โปกฺขรณี’’ติ จฯ ตา หิ สาลาโย อุปจารสีมพฺภนฺตรคเต คามาภิมุขมเคฺค จ อโนฺตอุปจารสีมายํ ขณิตา ยตฺถ กตฺถจิ โปกฺขรณิโย จ กรียนฺติ, อิติ สลฺลเกฺขตพฺพนฺติ โยชนาฯ อเสนาสนํ ทเสฺสตฺวา เสนาสนํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วิหาโร’’ติอาทิฯ รุกฺขมูลนฺติ ฉนฺนกวาฎพทฺธรุกฺขมูลํฯ เอเสว นโย เวฬุคุเมฺพปิฯ คาเหเนฺตน จ คาเหตพฺพานีติ สมฺพโนฺธฯ สงฺฆิโกติ ตตฺรุปฺปาโทฯ เตสูติ ทฺวีสุ จีวรปจฺจเยสุฯ ยนฺติ จีวรปจฺจยํฯ ตสฺสาติ จีวรปจฺจยสฺสฯ ฐิติกโตติ ปพนฺธวเสน ฐิตฎฺฐานโตฯ อิตโรติ ปฐมํ คหิตจีวรปจฺจยโต อิตโรฯ
Āsanagharanti paṭimāgharaṃ. Maggapokkharaṇīnaṃ samīpe katā sālāyo upacāravasena vuccanti ‘‘maggo’’ti ca ‘‘pokkharaṇī’’ti ca. Tā hi sālāyo upacārasīmabbhantaragate gāmābhimukhamagge ca antoupacārasīmāyaṃ khaṇitā yattha katthaci pokkharaṇiyo ca karīyanti, iti sallakkhetabbanti yojanā. Asenāsanaṃ dassetvā senāsanaṃ dassento āha ‘‘vihāro’’tiādi. Rukkhamūlanti channakavāṭabaddharukkhamūlaṃ. Eseva nayo veḷugumbepi. Gāhentena ca gāhetabbānīti sambandho. Saṅghikoti tatruppādo. Tesūti dvīsu cīvarapaccayesu. Yanti cīvarapaccayaṃ. Tassāti cīvarapaccayassa. Ṭhitikatoti pabandhavasena ṭhitaṭṭhānato. Itaroti paṭhamaṃ gahitacīvarapaccayato itaro.
อปฺปตายาติ อปฺปภาวโต, คาหิยมาเนติ สมฺพโนฺธฯ ปริเวณเคฺฆนาติ ปริเวณปริเจฺฉเทนฯ ลภนฺตีติ ปริเวณสามิกา ภิกฺขู ลภนฺติฯ ตนฺติ ปริเวณํฯ วิชเฎตฺวาติ วิชฎํ กตฺวา, เทฺว วา ตโย วา โกฎฺฐาเส กตฺวาติ อโตฺถฯ ปกฺขิปิตฺวาติ ภาคโกฎฺฐาสํ ปกฺขิปิตฺวาฯ น เอวํ กาตพฺพนฺติ ยถา มหาสุมเตฺถโร อาห, ตถา น กาตพฺพนฺติ อโตฺถฯ อกาตพฺพการณํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มนุสฺสา หี’’ติอาทิฯ ตตฺถาติ ปริเวเณ, ปวิสิตพฺพํ อิติ อาหาติ โยชนาฯ เอตฺถาติ เอตสฺมิํ คาหณฎฺฐาเนฯ ปฎิโกฺกสตีติ ปฎิเสเธติฯ ปฎิโกฺกสนาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มา อาวุโส’’ติอาทิฯ อิติ วุตฺตํ, อิติ ปฎิโกฺกสตีติ โยชนาฯ เอโก หิ อิติสโทฺท ลุตฺตนิทฺทิโฎฺฐฯ ตสฺสาติ มหาเถรสฺสฯ สงฺคหนฺติ ภิกฺขูนํ สงฺคหํฯ ตนฺติ มหาเถรํฯ
Appatāyāti appabhāvato, gāhiyamāneti sambandho. Pariveṇagghenāti pariveṇaparicchedena. Labhantīti pariveṇasāmikā bhikkhū labhanti. Tanti pariveṇaṃ. Vijaṭetvāti vijaṭaṃ katvā, dve vā tayo vā koṭṭhāse katvāti attho. Pakkhipitvāti bhāgakoṭṭhāsaṃ pakkhipitvā. Na evaṃ kātabbanti yathā mahāsumatthero āha, tathā na kātabbanti attho. Akātabbakāraṇaṃ dassento āha ‘‘manussā hī’’tiādi. Tatthāti pariveṇe, pavisitabbaṃ iti āhāti yojanā. Etthāti etasmiṃ gāhaṇaṭṭhāne. Paṭikkosatīti paṭisedheti. Paṭikkosanākāraṃ dassento āha ‘‘mā āvuso’’tiādi. Iti vuttaṃ, iti paṭikkosatīti yojanā. Eko hi itisaddo luttaniddiṭṭho. Tassāti mahātherassa. Saṅgahanti bhikkhūnaṃ saṅgahaṃ. Tanti mahātheraṃ.
เอวํ วตฺตพฺพนฺติ เอวํ วกฺขมานนเยน วตฺตพฺพํฯ ปจฺจยํ ธาเรถ, อิติ วตฺตพฺพนฺติ โยชนาฯ ปาปุณาติ อาวุโส อิติ วุเตฺตติ โยชนาฯ ‘‘คหิตํ โหตี’’ติ อิมินา ‘‘คณฺหถ, คณฺหามี’’ติ ปจฺจุปฺปนฺนกาลวเสน วุตฺตตฺตา คหิตํ โหตีติ ทเสฺสติฯ อตีตอนาคตกาลวเสน อคหิตภาวํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘สเจ ปนา’’ติอาทิฯ สตุปฺปาทมตฺตนฺติ คหเณ สติยา อุปฺปาทนมตฺตํฯ เอตฺถาติ เสนาสนปจฺจยคหณฎฺฐาเนฯ
Evaṃ vattabbanti evaṃ vakkhamānanayena vattabbaṃ. Paccayaṃ dhāretha, iti vattabbanti yojanā. Pāpuṇāti āvuso iti vutteti yojanā. ‘‘Gahitaṃ hotī’’ti iminā ‘‘gaṇhatha, gaṇhāmī’’ti paccuppannakālavasena vuttattā gahitaṃ hotīti dasseti. Atītaanāgatakālavasena agahitabhāvaṃ dassento āha ‘‘sace panā’’tiādi. Satuppādamattanti gahaṇe satiyā uppādanamattaṃ. Etthāti senāsanapaccayagahaṇaṭṭhāne.
โยปีติ ยมฺปิฯ อุปโยคเตฺถ เจตํ ปจฺจตฺตวจนํ, ยมฺปิ ปจฺจยํ วิสฺสเชฺชตีติ โยชนาฯ ปจฺจยนฺติ จ จีวรปจฺจยํฯ อยมฺปีติ อยมฺปิ ปจฺจโยฯ ปิสโทฺท มหาลาภปริเวเณ ปจฺจยํ สมฺปิเณฺฑติฯ ตสฺมิํเยว ปริเวเณติ ตสฺมิํ ปํสุกูลิเกน คหิตปริเวเณ เอวฯ อญฺญสฺสาติ ปํสุกูลิกโต อญฺญสฺส ภิกฺขุสฺสฯ ปํสุกูลิโก ‘‘อหํ วสามี’’ติ เสนาสนํ ชคฺคิสฺสติฯ อิตโร ‘‘อหํ ปจฺจยํ คณฺหามี’’ติ เสนาสนํ ชคฺคิสฺสตีติ โยชนาฯ ทฺวีหิ การเณหีติ วสนคหณวเสน ทฺวีหิ การเณหิฯ ปํสุกูลิเก คณฺหเนฺตติ สมฺพโนฺธฯ อิธาติ เสนาสเนฯ เตนาติ ปํสุกูลิเกนฯ เหฎฺฐาติ เสนาสนสฺส เหฎฺฐา, ฐิตํ อญฺญํ ภิกฺขุนฺติ สมฺพโนฺธฯ เตนาติ ปํสุกูลิเกน , กิญฺจิ วจนนฺติ สมฺพโนฺธฯ วุตฺถวสฺสสฺส ปํสุกูลิกสฺสาติ โยชนาฯ วฎฺฎตีติ ปํสุกูลิกสฺส วฎฺฎติฯ ตสฺมิํ เสนาสเนติ ปํสุกูลิเกน คหิตเสนาสเนฯ เยสํ ปนาติ มนุสฺสานํ ปนฯ เตสนฺติ มนุสฺสานํฯ
Yopīti yampi. Upayogatthe cetaṃ paccattavacanaṃ, yampi paccayaṃ vissajjetīti yojanā. Paccayanti ca cīvarapaccayaṃ. Ayampīti ayampi paccayo. Pisaddo mahālābhapariveṇe paccayaṃ sampiṇḍeti. Tasmiṃyeva pariveṇeti tasmiṃ paṃsukūlikena gahitapariveṇe eva. Aññassāti paṃsukūlikato aññassa bhikkhussa. Paṃsukūliko ‘‘ahaṃ vasāmī’’ti senāsanaṃ jaggissati. Itaro ‘‘ahaṃ paccayaṃ gaṇhāmī’’ti senāsanaṃ jaggissatīti yojanā. Dvīhi kāraṇehīti vasanagahaṇavasena dvīhi kāraṇehi. Paṃsukūlike gaṇhanteti sambandho. Idhāti senāsane. Tenāti paṃsukūlikena. Heṭṭhāti senāsanassa heṭṭhā, ṭhitaṃ aññaṃ bhikkhunti sambandho. Tenāti paṃsukūlikena , kiñci vacananti sambandho. Vutthavassassa paṃsukūlikassāti yojanā. Vaṭṭatīti paṃsukūlikassa vaṭṭati. Tasmiṃ senāsaneti paṃsukūlikena gahitasenāsane. Yesaṃ panāti manussānaṃ pana. Tesanti manussānaṃ.
ถูปํ กตฺวาติ เจติยํ กตฺวาฯ ตสฺสาติ ถูปสฺสฯ เตน ภิกฺขุนาติ วสฺสาวาสิกํ คาหกภิกฺขุนาฯ ตนฺติ โภชนสาลํฯ คาเหตุํ วฎฺฎตีติ สมฺพโนฺธฯ สพฺพมิทนฺติ สพฺพํ อิทํ วจนํฯ
Thūpaṃ katvāti cetiyaṃ katvā. Tassāti thūpassa. Tena bhikkhunāti vassāvāsikaṃ gāhakabhikkhunā. Tanti bhojanasālaṃ. Gāhetuṃ vaṭṭatīti sambandho. Sabbamidanti sabbaṃ idaṃ vacanaṃ.
ปาฎิปทอรุณโตติ วสฺสูปนายิกทิวสสงฺขาตสฺส ปาฎิปทสฺส อรุณุคฺคมนโตฯ วิตกฺกจาริโกติ ‘‘กตฺถ นุ โข วสิสฺสามี’’ติอาทินา วิตเกฺกน จรเณ อนุยุโตฺตฯ เสนาสนํ ยาจตีติ เสนาสนคฺคาหาปกํ เสนาสนํ ยาจติฯ คหิตนฺติ สเงฺฆน คหิตํฯ ยตฺถาติ ฐาเนฯ วสฺสูปคเตหิ วตฺตพฺพาติ สมฺพโนฺธฯ ปุนปฺปุนํ, สมํ วา เจติยงฺคณาทิํ มุญฺจนฺติ โสเธนฺติ อิมาหีติ สมฺมุญฺจนิโยฯ มุจิธาตุ โสธนเตฺถ ยุปจฺจโย กรณเตฺถ โหติฯ ตาลุโช ปฐมกฺขโรฯ สุลภา เจ ทณฺฑกา, เอเกเกน เทฺว ติโสฺส ยฎฺฐิสมฺมุญฺจนิโย พนฺธิตพฺพาฯ สุลภา เจ สลากา, ฉปญฺจมุฎฺฐิสมฺมุญฺจนิโย พนฺธิตพฺพาติ อโตฺถฯ ปญฺจ ปญฺจ อุกฺกาติ อรญฺญวิหาเรสุ ปริสฺสยวิชานนตฺถํ ปญฺจ ปญฺจ อคฺคิอุกฺกา โกเฎฺฎตพฺพา ฉินฺทิตพฺพาติ อโตฺถฯ
Pāṭipadaaruṇatoti vassūpanāyikadivasasaṅkhātassa pāṭipadassa aruṇuggamanato. Vitakkacārikoti ‘‘kattha nu kho vasissāmī’’tiādinā vitakkena caraṇe anuyutto. Senāsanaṃ yācatīti senāsanaggāhāpakaṃ senāsanaṃ yācati. Gahitanti saṅghena gahitaṃ. Yatthāti ṭhāne. Vassūpagatehi vattabbāti sambandho. Punappunaṃ, samaṃ vā cetiyaṅgaṇādiṃ muñcanti sodhenti imāhīti sammuñcaniyo. Mucidhātu sodhanatthe yupaccayo karaṇatthe hoti. Tālujo paṭhamakkharo. Sulabhā ce daṇḍakā, ekekena dve tisso yaṭṭhisammuñcaniyo bandhitabbā. Sulabhā ce salākā, chapañcamuṭṭhisammuñcaniyo bandhitabbāti attho. Pañca pañca ukkāti araññavihāresu parissayavijānanatthaṃ pañca pañca aggiukkā koṭṭetabbā chinditabbāti attho.
‘‘นิพทฺธวตฺตํ ฐเปตฺวา’’ติ เอตฺถ อกตฺตพฺพวตฺตํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วตฺตํ กโรเนฺตหิ จา’’ติอาทิฯ ตตฺถ วตฺตํ กโรเนฺตหิ จ เอวรูปํ อธมฺมิกวตฺตํ น กาตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ หิ สจฺจํ, สเพฺพว เอเต อุเทฺทสาทโย ปปญฺจาติ โยชนาฯ ปปเญฺจนฺติ สํสาเร จิรํ ฐเปนฺตีติ ปปญฺจาฯ มูคพฺพตนฺติ มูคานํ วตํ, มูเคหิ กตฺตพฺพํ วา, มูเคน วิย วา อมูเคหิ กตฺตพฺพํ วตํฯ เอวํ อกาตพฺพวตฺตํ ทเสฺสตฺวา อิทานิ กาตพฺพวตฺตํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ปริยตฺติธโมฺม นามา’’ติอาทิฯ ติวิธมฺปีติ ปริยตฺติปฎิปตฺติปฎิเวธวเสน ติปฺปการมฺปิฯ อวยวปริยตฺติธโมฺมปิ อวยวิปริยตฺติธมฺมํ, อวยวิปริยตฺติธโมฺม วา อวยวปริยตฺติธมฺมํ ปติฎฺฐาเปติ, ตสฺมา ปริยตฺติธโมฺม อตฺตนาปิ อตฺตานํ ปติฎฺฐาเปสีติ เวทิตพฺพํฯ อุทฺทิสถาติ ปริยตฺติํ อุทฺทิสถฯ โสเธตฺวา…เป.… อุปสมฺปาเทถาติ เอตฺถ โสธนํ นาม สเพฺพสํ อาจารกุลปุตฺตานํ อุปปริกฺขนํฯ โสเธตฺวา นิสฺสยํ เทถาติ เอตฺถ โสธนํ นาม ภิกฺขุสภาคตํ อุปปริกฺขนํฯ หีติ สจฺจํฯ กุลปุโตฺตติ อาจารกุลปุโตฺตฯ ยตฺตกานิ ธุตงฺคานิ สมาทิยิตุํ สโกฺกถาติ โยชนาฯ อโนฺตวสฺสํ นาเมตนฺติ ภุมฺมเตฺถ อุปโยควจนเมตํฯ เอตสฺมิํ อโนฺตวเสฺสติ หิ อโตฺถ, ภวิตพฺพนฺติอาทีสุ สมฺพนฺธิตพฺพํฯ สกลทิวสนฺติ สกลทิวสมฺหิ, อปฺปมเตฺตหีติ สมฺพโนฺธฯ เอกจาริกวตฺตนฺติ เอกเกน จริตพฺพํ วตฺตํฯ ภเสฺสติ วจเนฯ ทสวตฺถุกกถนฺติ อปฺปิจฺฉตาทิทสวตฺถุก กถํฯ
‘‘Nibaddhavattaṃ ṭhapetvā’’ti ettha akattabbavattaṃ dassento āha ‘‘vattaṃ karontehi cā’’tiādi. Tattha vattaṃ karontehi ca evarūpaṃ adhammikavattaṃ na kātabbanti sambandho. Hi saccaṃ, sabbeva ete uddesādayo papañcāti yojanā. Papañcenti saṃsāre ciraṃ ṭhapentīti papañcā. Mūgabbatanti mūgānaṃ vataṃ, mūgehi kattabbaṃ vā, mūgena viya vā amūgehi kattabbaṃ vataṃ. Evaṃ akātabbavattaṃ dassetvā idāni kātabbavattaṃ dassento āha ‘‘pariyattidhammo nāmā’’tiādi. Tividhampīti pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tippakārampi. Avayavapariyattidhammopi avayavipariyattidhammaṃ, avayavipariyattidhammo vā avayavapariyattidhammaṃ patiṭṭhāpeti, tasmā pariyattidhammo attanāpi attānaṃ patiṭṭhāpesīti veditabbaṃ. Uddisathāti pariyattiṃ uddisatha. Sodhetvā…pe… upasampādethāti ettha sodhanaṃ nāma sabbesaṃ ācārakulaputtānaṃ upaparikkhanaṃ. Sodhetvā nissayaṃ dethāti ettha sodhanaṃ nāma bhikkhusabhāgataṃ upaparikkhanaṃ. Hīti saccaṃ. Kulaputtoti ācārakulaputto. Yattakāni dhutaṅgāni samādiyituṃ sakkothāti yojanā. Antovassaṃ nāmetanti bhummatthe upayogavacanametaṃ. Etasmiṃ antovasseti hi attho, bhavitabbantiādīsu sambandhitabbaṃ. Sakaladivasanti sakaladivasamhi, appamattehīti sambandho. Ekacārikavattanti ekakena caritabbaṃ vattaṃ. Bhasseti vacane. Dasavatthukakathanti appicchatādidasavatthuka kathaṃ.
วิคฺคาหิกปิสุณผรุสวจนานีติ วิคฺคหํ กลหํ ชเนตีติ วิคฺคาหิกํ, วิคฺคาหิกวจนญฺจ ปิสุณวจนญฺจ ผรุสวจนญฺจ วิคฺคาหิกปิสุณผรุสวจนานิฯ มนสิการพหุลา วิหรถ อิติ โอวทิตพฺพาติ โยชนาฯ ทนฺตกฎฺฐขาทนวตฺตนฺติ เหฎฺฐา อทินฺนาทานวณฺณนายํ วุตฺตํ ทนฺตกฎฺฐขาทเน, ทนฺตกฎฺฐขาทนสฺส วา วตฺตํฯ ‘‘ปตฺตํ ถวิกาย ปกฺขิปเนฺตน น กเถตพฺพ’’นฺติ อิมินา กเถเนฺต ปมาเทน ปโตฺต ภิเชฺชยฺยาติ ปตฺตสฺส คุตฺตตฺถาย กถนํ นิวาเรติฯ อาจิกฺขิตพฺพาติ อิติสโทฺท ปริสมาปนโตฺถฯ
Viggāhikapisuṇapharusavacanānīti viggahaṃ kalahaṃ janetīti viggāhikaṃ, viggāhikavacanañca pisuṇavacanañca pharusavacanañca viggāhikapisuṇapharusavacanāni. Manasikārabahulā viharatha iti ovaditabbāti yojanā. Dantakaṭṭhakhādanavattanti heṭṭhā adinnādānavaṇṇanāyaṃ vuttaṃ dantakaṭṭhakhādane, dantakaṭṭhakhādanassa vā vattaṃ. ‘‘Pattaṃ thavikāya pakkhipantena na kathetabba’’nti iminā kathente pamādena patto bhijjeyyāti pattassa guttatthāya kathanaṃ nivāreti. Ācikkhitabbāti itisaddo parisamāpanattho.
โกจิ ทายโกติ สมฺพโนฺธฯ อาคนฺตุโก ภิกฺขูติ จีวรคฺคาหิตโต ปจฺฉา อาคโต อาคนฺตุโก ภิกฺขุฯ สงฺฆเตฺถโรติ อาวาสิกสงฺฆเตฺถโรฯ ปฐมภาคนฺติ ปุเพฺพ คาหิตํ ปฐมภาคํ, ปริวเตฺตตฺวาติ ปุเพฺพ คาหิตภาเคน ปจฺฉา ทาตพฺพํ วสฺสาวาสิกํ ปริวเตฺตตฺวาฯ อาคนฺตุกสฺส วสฺสเคฺคน ปตฺตฎฺฐาเน อาคนฺตุกสฺส ทาตพฺพนฺติ โยชนาฯ ‘‘อาคนฺตุกสฺสา’’ติ ปทํ ปุพฺพาปรํ อเปกฺขติฯ ตสฺมา ทฺวินฺนํ ปทานํ มเชฺฌ วุตฺตํฯ ปฐมวสฺสูปคตาติ ปฐมวสฺสูปนายิกทิวเส วสฺสูปคตาฯ ‘‘เทฺว ตีณิ จตฺตารี’’ติ วจนสฺส วา พหูนํ ภิกฺขูนํ วา พฺยาปนตฺถาย ‘‘ลทฺธํ ลทฺธ’’นฺติ วิจฺฉาวเสน วุตฺตํฯ เตน ปนาติ อาคนฺตุเกน ปนฯ ปฐมวสฺสูปคเตหิ อปฺปเก ลเทฺธ ปจฺฉิมวสฺสูปนายิกทิวเส ทาตพฺพานํ วสฺสาวาสิกานํ พหุเกปิ อยํ นโย ญาตโพฺพติ กตฺวา น วุโตฺตฯ
Koci dāyakoti sambandho. Āgantuko bhikkhūti cīvaraggāhitato pacchā āgato āgantuko bhikkhu. Saṅghattheroti āvāsikasaṅghatthero. Paṭhamabhāganti pubbe gāhitaṃ paṭhamabhāgaṃ, parivattetvāti pubbe gāhitabhāgena pacchā dātabbaṃ vassāvāsikaṃ parivattetvā. Āgantukassa vassaggena pattaṭṭhāne āgantukassa dātabbanti yojanā. ‘‘Āgantukassā’’ti padaṃ pubbāparaṃ apekkhati. Tasmā dvinnaṃ padānaṃ majjhe vuttaṃ. Paṭhamavassūpagatāti paṭhamavassūpanāyikadivase vassūpagatā. ‘‘Dve tīṇi cattārī’’ti vacanassa vā bahūnaṃ bhikkhūnaṃ vā byāpanatthāya ‘‘laddhaṃ laddha’’nti vicchāvasena vuttaṃ. Tena panāti āgantukena pana. Paṭhamavassūpagatehi appake laddhe pacchimavassūpanāyikadivase dātabbānaṃ vassāvāsikānaṃ bahukepi ayaṃ nayo ñātabboti katvā na vutto.
ทฺวีสุปีติ ปฐม ทุติยวเสน ทฺวีสุปิฯ วสฺสูปคตา ภิกฺขู ภิกฺขาย กิลมนฺตา วทนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ อิธาติ ฐาเนฯ วสนฺตาติ เอกโต วสนฺตาฯ เทฺว ภาคา โหม สาธุ วตาติ โยชนาฯ สาธุ วตาติ เอกํเสน สุนฺทรา ภเวยฺยุนฺติ อโตฺถฯ เยสนฺติ ภิกฺขูนํฯ ตตฺถาติ ญาติปวาริตฎฺฐาเนสุฯ ปวารณายาติ ปวารณาทิวเสฯ เตสูติ ภิกฺขูสุฯ เยติ ภิกฺขูฯ ตตฺถาติ ญาติปวาริตฎฺฐาเนสุฯ กสฺมา อปโลเกตฺวา ทาตพฺพํ, นนุ เต สาทิยนฺตีติ อาห ‘‘สาทิ ยนฺตาปิ หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ หีติ ยสฺมาฯ ‘‘เนว วสฺสาวาสิกสฺส สามิโน’’ติ อิมินา เตสํ วสฺสจฺฉินฺนตํ ทีเปติฯ เนว อทาตุํ ลภนฺตีติ ปฐมเมว กติกวตฺตสฺส กตตฺตา อทาตุํ เนว ลภนฺติ, สเพฺพสํ โน อมฺหากนฺติ โยชนาฯ อิธาติ ฐาเนฯ ตนฺติ กติกวตฺตํฯ เอโก ภิกฺขูติ สมฺพโนฺธฯ เตสนฺติ ภิกฺขูนํฯ ตตฺถาติ สภาคฎฺฐาเนฯ วสิตฺวา อาคตานํ เตสํ ภิกฺขูนนฺติ โยชนาฯ น ลพฺภติ อิติ วุตฺตนฺติ โยชนาฯ อิเมสนฺติ วสฺสาวาสิอปฺปตฺตกานํ เอกจฺจานํฯ คาหิตสทิสเมวาติ วสฺสาวาสิกสฺส คาหิเตน สทิสเมวฯ เตสเมวาติ เอกจฺจานเมวฯ
Dvīsupīti paṭhama dutiyavasena dvīsupi. Vassūpagatā bhikkhū bhikkhāya kilamantā vadantīti sambandho. Idhāti ṭhāne. Vasantāti ekato vasantā. Dve bhāgā homa sādhu vatāti yojanā. Sādhu vatāti ekaṃsena sundarā bhaveyyunti attho. Yesanti bhikkhūnaṃ. Tatthāti ñātipavāritaṭṭhānesu. Pavāraṇāyāti pavāraṇādivase. Tesūti bhikkhūsu. Yeti bhikkhū. Tatthāti ñātipavāritaṭṭhānesu. Kasmā apaloketvā dātabbaṃ, nanu te sādiyantīti āha ‘‘sādi yantāpi hī’’tiādi. Tattha hīti yasmā. ‘‘Neva vassāvāsikassa sāmino’’ti iminā tesaṃ vassacchinnataṃ dīpeti. Neva adātuṃ labhantīti paṭhamameva katikavattassa katattā adātuṃ neva labhanti, sabbesaṃ no amhākanti yojanā. Idhāti ṭhāne. Tanti katikavattaṃ. Eko bhikkhūti sambandho. Tesanti bhikkhūnaṃ. Tatthāti sabhāgaṭṭhāne. Vasitvā āgatānaṃ tesaṃ bhikkhūnanti yojanā. Na labbhati iti vuttanti yojanā. Imesanti vassāvāsiappattakānaṃ ekaccānaṃ. Gāhitasadisamevāti vassāvāsikassa gāhitena sadisameva. Tesamevāti ekaccānameva.
ปกฺกโนฺตปีติ อญฺญํ ฐานํ ปกฺกมโนฺตปิฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เตน ภิกฺขุนา กตํ ปานียอุปฎฺฐปนาทิกมฺมํ ภตินิวิฎฺฐํ ภติยา ฐิตนฺติ โยชนาฯ อปโลกนกมฺมํ กตฺวา คาหิตํ สงฺฆิกนฺติ สมฺพโนฺธฯ สงฺฆิกนฺติ ตตฺรุปฺปาทํ สนฺธาย วุตฺตํฯ วิพฺภโนฺตปีติ ปิสโทฺท ปเคว ฉินฺนวโสฺสติ ทเสฺสติฯ ปจฺจยวเสเนวาติ สทฺธาเทยฺยปจฺจยวเสนฯ วทนฺตีติ เกจิ วทนฺติฯ
Pakkantopīti aññaṃ ṭhānaṃ pakkamantopi. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Tena bhikkhunā kataṃ pānīyaupaṭṭhapanādikammaṃ bhatiniviṭṭhaṃ bhatiyā ṭhitanti yojanā. Apalokanakammaṃ katvā gāhitaṃ saṅghikanti sambandho. Saṅghikanti tatruppādaṃ sandhāya vuttaṃ. Vibbhantopīti pisaddo pageva chinnavassoti dasseti. Paccayavasenevāti saddhādeyyapaccayavasena. Vadantīti keci vadanti.
ทิสํคมิโก ภิกฺขุ วิพฺภมตีติ สมฺพโนฺธฯ มนุเสฺสติ วสฺสาวาสิกทายกมนุเสฺสฯ สมฺมุขาติ อาวาสิกสฺส สมฺมุขาฯ สมฺปฎิจฺฉาเปตฺวาติ ‘‘สุฎฺฐุ ทสฺสามา’’ติ ปฎิจฺฉาเปตฺวาฯ ยสฺส คาหิตนฺติ ยสฺส ภิกฺขุโน เสนาสนํ คาหิตํฯ เสนาสนสามิกสฺสาติ เสนาสนทายกสฺส ปุตฺตธีตาทโยติ สมฺพโนฺธฯ เสนาสเน เทมาติ เสนาสนสฺส เทมฯ ตตฺถาติ เสนาสเนฯ เอกเมว วตฺถํ ทาตพฺพํฯ กสฺมา? ปุคฺคลสฺส อทตฺวา เสนาสนเสฺสว ทาตพฺพตฺตาฯ วสฺสาวาสิกฎฺฐิติกายาติ วสฺสาวาสิกคาหิตสฺส ฐิติกายฯ เอเสว นโยติ เสนาสนเสฺสว ทินฺนตฺตา เอเสว นโยฯ ตเสฺสว โหนฺตีติ ปุคฺคลเสฺสว ทินฺนตฺตา ตเสฺสว โหนฺติฯ
Disaṃgamiko bhikkhu vibbhamatīti sambandho. Manusseti vassāvāsikadāyakamanusse. Sammukhāti āvāsikassa sammukhā. Sampaṭicchāpetvāti ‘‘suṭṭhu dassāmā’’ti paṭicchāpetvā. Yassa gāhitanti yassa bhikkhuno senāsanaṃ gāhitaṃ. Senāsanasāmikassāti senāsanadāyakassa puttadhītādayoti sambandho. Senāsane demāti senāsanassa dema. Tatthāti senāsane. Ekameva vatthaṃ dātabbaṃ. Kasmā? Puggalassa adatvā senāsanasseva dātabbattā. Vassāvāsikaṭṭhitikāyāti vassāvāsikagāhitassa ṭhitikāya. Eseva nayoti senāsanasseva dinnattā eseva nayo. Tasseva hontīti puggalasseva dinnattā tasseva honti.
ทุติโย เถราสเน คาหิโต โหตีติ สมฺพโนฺธฯ ปฐมภาคสฺส สามเณรสฺส คาหิตตฺตา วุตฺตํ ‘‘วรภาคํ สามเณรสฺส ทตฺวา’’ติฯ อุโภปีติ เทฺว เถรสามเณเรปิฯ สยเมวาติ ทายโก สยเมวฯ ยนฺติ วสฺสาวาสิกํฯ ยสฺสาติ เถรสฺส วา สามเณรสฺส วาฯ
Dutiyo therāsane gāhito hotīti sambandho. Paṭhamabhāgassa sāmaṇerassa gāhitattā vuttaṃ ‘‘varabhāgaṃ sāmaṇerassa datvā’’ti. Ubhopīti dve therasāmaṇerepi. Sayamevāti dāyako sayameva. Yanti vassāvāsikaṃ. Yassāti therassa vā sāmaṇerassa vā.
อิโตติ วุตฺตนยโตฯ ทหรสามเณรสฺสาติ ตรุณสฺส สามเณรสฺสฯ โสติ ฆรสามิโกฯ นนฺติ ปตฺตชนํฯ ยสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ เตสนฺติ มนุสฺสานํฯ ยถาภูตํ อาจิกฺขิตพฺพนฺติ วิพฺภมกาลงฺกตการณํ ยถาภูตํ อาจิกฺขิตพฺพํฯ สุทฺธปํสุกูลิกาเยวาติ อเญฺญหิ อมิสฺสา สุทฺธา ปํสุกูลิกาเยวาติฯ อิทํ เนวาสิกวตฺตนฺติ นิคมนํฯ
Itoti vuttanayato. Daharasāmaṇerassāti taruṇassa sāmaṇerassa. Soti gharasāmiko. Nanti pattajanaṃ. Yassāti bhikkhuno. Tesanti manussānaṃ. Yathābhūtaṃ ācikkhitabbanti vibbhamakālaṅkatakāraṇaṃ yathābhūtaṃ ācikkhitabbaṃ. Suddhapaṃsukūlikāyevāti aññehi amissā suddhā paṃsukūlikāyevāti. Idaṃ nevāsikavattanti nigamanaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / จูฬวคฺคปาฬิ • Cūḷavaggapāḷi / เสนาสนคฺคาหาปกสมฺมุติ • Senāsanaggāhāpakasammuti
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / จูฬวคฺค-อฎฺฐกถา • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / เสนาสนคฺคาหกถา • Senāsanaggāhakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / เสนาสนคฺคาหาปกสมฺมุติกถาวณฺณนา • Senāsanaggāhāpakasammutikathāvaṇṇanā
