| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
सेनासनग्गाहकथावण्णना
Senāsanaggāhakathāvaṇṇanā
३१८. ‘‘सेय्यग्गेनाति मञ्चट्ठानपरिच्छेदेन। विहारग्गेनाति ओवरकग्गेना’’ति लिखितं। थावराति नियता। पच्चयेनेव हि तन्ति तस्मिं सेनासने महाथेरा तस्स पच्चयस्स कारणा अञ्ञत्थ अगन्त्वा वसन्तायेव नं पटिजग्गिस्सन्तीति अत्थो। अघट्टनकम्मं दस्सेतुं ‘‘न तत्थ मनुस्सा’’तिआदिमाह। ‘‘वितक्कं छिन्दित्वा सुद्धचित्तेन गमनवत्तेनेव गन्तब्ब’’न्ति पाठो। मुद्दवेदिका नाम चेतियस्स हम्मियवेदिका। पटिक्कम्माति अपसक्कित्वा। समानलाभकतिका मूलावासे सति सिया, मूलावासविनासेन कतिकापि विनस्सति। समानलाभ-वचनं सति द्वीसु, बहूसु वा युज्जति, तेनेव एकस्मिं अवसिट्ठेति नो मति। तावकालिकं कालेन मूलच्छेदनवसेन वा अञ्ञेसं वा कम्मं अञ्ञस्स सिया नावायं सङ्गमोति आचरियो। पुग्गलवसेनेव कातब्बन्ति अपलोकनकाले सङ्घो वस्संवुत्थभिक्खूनं पाटेक्कं ‘‘एत्तकं वस्सावासिकं वत्थं देति, रुच्चति सङ्घस्सा’’ति पुग्गलमेव परामसित्वा दातब्बं, न सङ्घवसेन कातब्बं। न सङ्घो सङ्घस्स एत्तकं देतीति। ‘‘एकस्मिं आवासे सङ्घस्स कम्मं करोती’ति वचनतो सङ्घवसेन कातब्ब’’न्ति लिखितं। न हि तथा वुत्ते सङ्घस्स किञ्चि कम्मं कतं नाम होति। ‘‘सम्मतसेनासनग्गाहापकतो अञ्ञेन गाहितेपि गाहो रुहति अग्गहितुपज्झायस्स उपसम्पदा विया’’ति लिखितं। ‘‘कम्मवाचायपि सम्मुति वट्टती’’ति लिखितं।
318.‘‘Seyyaggenāti mañcaṭṭhānaparicchedena. Vihāraggenāti ovarakaggenā’’ti likhitaṃ. Thāvarāti niyatā. Paccayeneva hi tanti tasmiṃ senāsane mahātherā tassa paccayassa kāraṇā aññattha agantvā vasantāyeva naṃ paṭijaggissantīti attho. Aghaṭṭanakammaṃ dassetuṃ ‘‘na tattha manussā’’tiādimāha. ‘‘Vitakkaṃ chinditvā suddhacittena gamanavatteneva gantabba’’nti pāṭho. Muddavedikā nāma cetiyassa hammiyavedikā. Paṭikkammāti apasakkitvā. Samānalābhakatikā mūlāvāse sati siyā, mūlāvāsavināsena katikāpi vinassati. Samānalābha-vacanaṃ sati dvīsu, bahūsu vā yujjati, teneva ekasmiṃ avasiṭṭheti no mati. Tāvakālikaṃ kālena mūlacchedanavasena vā aññesaṃ vā kammaṃ aññassa siyā nāvāyaṃ saṅgamoti ācariyo. Puggalavaseneva kātabbanti apalokanakāle saṅgho vassaṃvutthabhikkhūnaṃ pāṭekkaṃ ‘‘ettakaṃ vassāvāsikaṃ vatthaṃ deti, ruccati saṅghassā’’ti puggalameva parāmasitvā dātabbaṃ, na saṅghavasena kātabbaṃ. Na saṅgho saṅghassa ettakaṃ detīti. ‘‘Ekasmiṃ āvāse saṅghassa kammaṃ karotī’ti vacanato saṅghavasena kātabba’’nti likhitaṃ. Na hi tathā vutte saṅghassa kiñci kammaṃ kataṃ nāma hoti. ‘‘Sammatasenāsanaggāhāpakato aññena gāhitepi gāho ruhati aggahitupajjhāyassa upasampadā viyā’’ti likhitaṃ. ‘‘Kammavācāyapi sammuti vaṭṭatī’’ti likhitaṃ.
अट्ठपि सोळसपि जनेति एत्थ किं विसुं विसुं, उदाहु एकतोति? एकतोपि वट्टति। न हि ते तथा सम्मता सङ्घेन कम्मकता नाम होन्ति , तेनेव सत्तसतिकक्खन्धके एकतो अट्ठ जना सम्मताति। तेसं सम्मुति कम्मवाचायपीति ञत्तिदुतियकम्मवाचायपि। अपलोकनकम्मस्स वत्थूहि सा एव कम्मवाचा लब्भमाना लब्भति, तस्सा च वत्थूहि अपलोकनकम्ममेव लब्भमानं लब्भति, न अञ्ञन्ति वेदितब्बं। इमं नयं मिच्छा गण्हन्तो ‘‘अपलोकनकम्मं ञत्तिदुतियकम्मं कातुं, ञत्तिदुतियकम्मञ्च अपलोकनकम्मं कातुं वट्टती’’ति गण्हाति, एवञ्च सति कम्मसङ्करदोसो आपज्जति। मग्गो पोक्खरणीति एत्थ मग्गो नाम मग्गे कतदीघसाला, पोक्खरणीति नहायितुं कतपोक्खरणी। एतानि हि असेनासनानीति एत्थ भत्तसाला न आगता, तस्मा तं सेनासनन्ति चे? सापि एत्थेव पविट्ठा वासत्थाय अकतत्ता। भोजनसाला पन उभयत्थ नागता। किञ्चापि नागता, उपरि ‘‘भोजनसाला पन सेनासनमेवा’’ति (चूळव॰ अट्ठ॰ ३१८) वुत्तत्ता सेनासनं। ‘‘कप्पियकुटि च एत्थ कातब्बा’’ति वदन्ति, तं नेति एके। रुक्खमूलवेळुगुम्बा छन्ना कवाटबद्धाव सेनासनं। ‘‘अलाभकेसु आवासेसूति अलाभकेसु सेनासनेसू’’ति लिखितं, तं युत्तं। न हि पाटेक्कं सेनासनं होति। तं सञ्ञापेत्वाति एत्थ पञ्ञत्तिं अगच्छन्ते बलक्कारेनपि वट्टति। अयम्पीति पच्चयोपि।
Aṭṭhapi soḷasapi janeti ettha kiṃ visuṃ visuṃ, udāhu ekatoti? Ekatopi vaṭṭati. Na hi te tathā sammatā saṅghena kammakatā nāma honti , teneva sattasatikakkhandhake ekato aṭṭha janā sammatāti. Tesaṃ sammuti kammavācāyapīti ñattidutiyakammavācāyapi. Apalokanakammassa vatthūhi sā eva kammavācā labbhamānā labbhati, tassā ca vatthūhi apalokanakammameva labbhamānaṃ labbhati, na aññanti veditabbaṃ. Imaṃ nayaṃ micchā gaṇhanto ‘‘apalokanakammaṃ ñattidutiyakammaṃ kātuṃ, ñattidutiyakammañca apalokanakammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti gaṇhāti, evañca sati kammasaṅkaradoso āpajjati. Maggo pokkharaṇīti ettha maggo nāma magge katadīghasālā, pokkharaṇīti nahāyituṃ katapokkharaṇī. Etāni hi asenāsanānīti ettha bhattasālā na āgatā, tasmā taṃ senāsananti ce? Sāpi ettheva paviṭṭhā vāsatthāya akatattā. Bhojanasālā pana ubhayattha nāgatā. Kiñcāpi nāgatā, upari ‘‘bhojanasālā pana senāsanamevā’’ti (cūḷava. aṭṭha. 318) vuttattā senāsanaṃ. ‘‘Kappiyakuṭi ca ettha kātabbā’’ti vadanti, taṃ neti eke. Rukkhamūlaveḷugumbā channā kavāṭabaddhāva senāsanaṃ. ‘‘Alābhakesu āvāsesūti alābhakesu senāsanesū’’ti likhitaṃ, taṃ yuttaṃ. Na hi pāṭekkaṃ senāsanaṃ hoti. Taṃ saññāpetvāti ettha paññattiṃ agacchante balakkārenapi vaṭṭati. Ayampīti paccayopi.
उपनिबन्धित्वाति तस्स समीपे रुक्खमूलादीसु वसित्वा तत्थ वत्तं कत्वाति अधिप्पायो। परियत्तिपटिपत्तिपटिवेधवसेन तिविधम्पि। ‘‘दसकथावत्थुकं दसअसुभं दसअनुस्सति’’न्ति पाठो। ‘‘पठमभागं मुञ्चित्वाति इदं चे पठमगाहितवत्थुतो महग्घं होती’’ति लिखितं। छिन्नवस्सानं वस्सावासिकं नाम पुब्बे गहितवस्सावासिकानं पच्छा छिन्नवस्सानं। भतिनिविट्ठन्ति भतिं कत्वा विय निविट्ठं परियिट्ठं। ‘‘सङ्घिकं पन…पे॰… विब्भन्तोपि लभतेवा’’ति इदं तत्रुप्पादं सन्धाय वुत्तं। इमिना अपलोकनमेव पमाणं, न गाहापनन्ति केचि। विनयधरा पन ‘‘अम्हाकं विहारे वस्सं उपगतानं एकेकस्स तिचीवरं सङ्घो दस्सती’तिआदिना अपलोकितेपि अभाजितं विब्भन्तको न लभति। ‘अपलोकनकम्मं कत्वा गाहित’न्ति वुत्तत्ता, ‘अभाजिते विब्भमती’ति एवं पुब्बे वुत्तत्ता चा’’ति वदन्ति। ‘‘पच्चयवसेनाति गहपतिकं वा अञ्ञं वा वस्सावासिकं पच्चयवसेन गाहित’’न्ति लिखितं। ‘‘एकमेव वत्थं दातब्बन्ति तत्थ निसिन्नानं एकमेकं वत्थं पापुणाती’’ति लिखितं। दुतियो थेरासनेति अनुभागो। पठमभागो अञ्ञथा थेरेन गहितोति जानितब्बं।
Upanibandhitvāti tassa samīpe rukkhamūlādīsu vasitvā tattha vattaṃ katvāti adhippāyo. Pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhampi. ‘‘Dasakathāvatthukaṃ dasaasubhaṃ dasaanussati’’nti pāṭho. ‘‘Paṭhamabhāgaṃ muñcitvāti idaṃ ce paṭhamagāhitavatthuto mahagghaṃ hotī’’ti likhitaṃ. Chinnavassānaṃ vassāvāsikaṃ nāma pubbe gahitavassāvāsikānaṃ pacchā chinnavassānaṃ. Bhatiniviṭṭhanti bhatiṃ katvā viya niviṭṭhaṃ pariyiṭṭhaṃ. ‘‘Saṅghikaṃ pana…pe… vibbhantopi labhatevā’’ti idaṃ tatruppādaṃ sandhāya vuttaṃ. Iminā apalokanameva pamāṇaṃ, na gāhāpananti keci. Vinayadharā pana ‘‘amhākaṃ vihāre vassaṃ upagatānaṃ ekekassa ticīvaraṃ saṅgho dassatī’tiādinā apalokitepi abhājitaṃ vibbhantako na labhati. ‘Apalokanakammaṃ katvā gāhita’nti vuttattā, ‘abhājite vibbhamatī’ti evaṃ pubbe vuttattā cā’’ti vadanti. ‘‘Paccayavasenāti gahapatikaṃ vā aññaṃ vā vassāvāsikaṃ paccayavasena gāhita’’nti likhitaṃ. ‘‘Ekameva vatthaṃ dātabbanti tattha nisinnānaṃ ekamekaṃ vatthaṃ pāpuṇātī’’ti likhitaṃ. Dutiyo therāsaneti anubhāgo. Paṭhamabhāgo aññathā therena gahitoti jānitabbaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi / सेनासनग्गाहापकसम्मुति • Senāsanaggāhāpakasammuti
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / सेनासनग्गाहकथा • Senāsanaggāhakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सेनासनग्गाहापकसम्मुतिकथावण्णना • Senāsanaggāhāpakasammutikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / सेनासनग्गाहकथावण्णना • Senāsanaggāhakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / सेनासनग्गाहकथा • Senāsanaggāhakathā
