| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā |
សេនាសនគ្គាហកថាវណ្ណនា
Senāsanaggāhakathāvaṇṇanā
៣១៨. ‘‘សេយ្យគ្គេនាតិ មញ្ចដ្ឋានបរិច្ឆេទេន។ វិហារគ្គេនាតិ ឱវរកគ្គេនា’’តិ លិខិតំ។ ថាវរាតិ និយតា។ បច្ចយេនេវ ហិ តន្តិ តស្មិំ សេនាសនេ មហាថេរា តស្ស បច្ចយស្ស ការណា អញ្ញត្ថ អគន្ត្វា វសន្តាយេវ នំ បដិជគ្គិស្សន្តីតិ អត្ថោ។ អឃដ្ដនកម្មំ ទស្សេតុំ ‘‘ន តត្ថ មនុស្សា’’តិអាទិមាហ។ ‘‘វិតក្កំ ឆិន្ទិត្វា សុទ្ធចិត្តេន គមនវត្តេនេវ គន្តព្ព’’ន្តិ បាឋោ។ មុទ្ទវេទិកា នាម ចេតិយស្ស ហម្មិយវេទិកា។ បដិក្កម្មាតិ អបសក្កិត្វា។ សមានលាភកតិកា មូលាវាសេ សតិ សិយា, មូលាវាសវិនាសេន កតិកាបិ វិនស្សតិ។ សមានលាភ-វចនំ សតិ ទ្វីសុ, ពហូសុ វា យុជ្ជតិ, តេនេវ ឯកស្មិំ អវសិដ្ឋេតិ នោ មតិ។ តាវកាលិកំ កាលេន មូលច្ឆេទនវសេន វា អញ្ញេសំ វា កម្មំ អញ្ញស្ស សិយា នាវាយំ សង្គមោតិ អាចរិយោ។ បុគ្គលវសេនេវ កាតព្ពន្តិ អបលោកនកាលេ សង្ឃោ វស្សំវុត្ថភិក្ខូនំ បាដេក្កំ ‘‘ឯត្តកំ វស្សាវាសិកំ វត្ថំ ទេតិ, រុច្ចតិ សង្ឃស្សា’’តិ បុគ្គលមេវ បរាមសិត្វា ទាតព្ពំ, ន សង្ឃវសេន កាតព្ពំ។ ន សង្ឃោ សង្ឃស្ស ឯត្តកំ ទេតីតិ។ ‘‘ឯកស្មិំ អាវាសេ សង្ឃស្ស កម្មំ ករោតី’តិ វចនតោ សង្ឃវសេន កាតព្ព’’ន្តិ លិខិតំ។ ន ហិ តថា វុត្តេ សង្ឃស្ស កិញ្ចិ កម្មំ កតំ នាម ហោតិ។ ‘‘សម្មតសេនាសនគ្គាហាបកតោ អញ្ញេន គាហិតេបិ គាហោ រុហតិ អគ្គហិតុបជ្ឈាយស្ស ឧបសម្បទា វិយា’’តិ លិខិតំ។ ‘‘កម្មវាចាយបិ សម្មុតិ វដ្ដតី’’តិ លិខិតំ។
318.‘‘Seyyaggenāti mañcaṭṭhānaparicchedena. Vihāraggenāti ovarakaggenā’’ti likhitaṃ. Thāvarāti niyatā. Paccayeneva hi tanti tasmiṃ senāsane mahātherā tassa paccayassa kāraṇā aññattha agantvā vasantāyeva naṃ paṭijaggissantīti attho. Aghaṭṭanakammaṃ dassetuṃ ‘‘na tattha manussā’’tiādimāha. ‘‘Vitakkaṃ chinditvā suddhacittena gamanavatteneva gantabba’’nti pāṭho. Muddavedikā nāma cetiyassa hammiyavedikā. Paṭikkammāti apasakkitvā. Samānalābhakatikā mūlāvāse sati siyā, mūlāvāsavināsena katikāpi vinassati. Samānalābha-vacanaṃ sati dvīsu, bahūsu vā yujjati, teneva ekasmiṃ avasiṭṭheti no mati. Tāvakālikaṃ kālena mūlacchedanavasena vā aññesaṃ vā kammaṃ aññassa siyā nāvāyaṃ saṅgamoti ācariyo. Puggalavaseneva kātabbanti apalokanakāle saṅgho vassaṃvutthabhikkhūnaṃ pāṭekkaṃ ‘‘ettakaṃ vassāvāsikaṃ vatthaṃ deti, ruccati saṅghassā’’ti puggalameva parāmasitvā dātabbaṃ, na saṅghavasena kātabbaṃ. Na saṅgho saṅghassa ettakaṃ detīti. ‘‘Ekasmiṃ āvāse saṅghassa kammaṃ karotī’ti vacanato saṅghavasena kātabba’’nti likhitaṃ. Na hi tathā vutte saṅghassa kiñci kammaṃ kataṃ nāma hoti. ‘‘Sammatasenāsanaggāhāpakato aññena gāhitepi gāho ruhati aggahitupajjhāyassa upasampadā viyā’’ti likhitaṃ. ‘‘Kammavācāyapi sammuti vaṭṭatī’’ti likhitaṃ.
អដ្ឋបិ សោឡសបិ ជនេតិ ឯត្ថ កិំ វិសុំ វិសុំ, ឧទាហុ ឯកតោតិ? ឯកតោបិ វដ្ដតិ។ ន ហិ តេ តថា សម្មតា សង្ឃេន កម្មកតា នាម ហោន្តិ , តេនេវ សត្តសតិកក្ខន្ធកេ ឯកតោ អដ្ឋ ជនា សម្មតាតិ។ តេសំ សម្មុតិ កម្មវាចាយបីតិ ញត្តិទុតិយកម្មវាចាយបិ។ អបលោកនកម្មស្ស វត្ថូហិ សា ឯវ កម្មវាចា លព្ភមានា លព្ភតិ, តស្សា ច វត្ថូហិ អបលោកនកម្មមេវ លព្ភមានំ លព្ភតិ, ន អញ្ញន្តិ វេទិតព្ពំ។ ឥមំ នយំ មិច្ឆា គណ្ហន្តោ ‘‘អបលោកនកម្មំ ញត្តិទុតិយកម្មំ កាតុំ, ញត្តិទុតិយកម្មញ្ច អបលោកនកម្មំ កាតុំ វដ្ដតី’’តិ គណ្ហាតិ, ឯវញ្ច សតិ កម្មសង្ករទោសោ អាបជ្ជតិ។ មគ្គោ បោក្ខរណីតិ ឯត្ថ មគ្គោ នាម មគ្គេ កតទីឃសាលា, បោក្ខរណីតិ នហាយិតុំ កតបោក្ខរណី។ ឯតានិ ហិ អសេនាសនានីតិ ឯត្ថ ភត្តសាលា ន អាគតា, តស្មា តំ សេនាសនន្តិ ចេ? សាបិ ឯត្ថេវ បវិដ្ឋា វាសត្ថាយ អកតត្តា។ ភោជនសាលា បន ឧភយត្ថ នាគតា។ កិញ្ចាបិ នាគតា, ឧបរិ ‘‘ភោជនសាលា បន សេនាសនមេវា’’តិ (ចូឡវ. អដ្ឋ. ៣១៨) វុត្តត្តា សេនាសនំ។ ‘‘កប្បិយកុដិ ច ឯត្ថ កាតព្ពា’’តិ វទន្តិ, តំ នេតិ ឯកេ។ រុក្ខមូលវេឡុគុម្ពា ឆន្នា កវាដពទ្ធាវ សេនាសនំ។ ‘‘អលាភកេសុ អាវាសេសូតិ អលាភកេសុ សេនាសនេសូ’’តិ លិខិតំ, តំ យុត្តំ។ ន ហិ បាដេក្កំ សេនាសនំ ហោតិ។ តំ សញ្ញាបេត្វាតិ ឯត្ថ បញ្ញត្តិំ អគច្ឆន្តេ ពលក្ការេនបិ វដ្ដតិ។ អយម្បីតិ បច្ចយោបិ។
Aṭṭhapi soḷasapi janeti ettha kiṃ visuṃ visuṃ, udāhu ekatoti? Ekatopi vaṭṭati. Na hi te tathā sammatā saṅghena kammakatā nāma honti , teneva sattasatikakkhandhake ekato aṭṭha janā sammatāti. Tesaṃ sammuti kammavācāyapīti ñattidutiyakammavācāyapi. Apalokanakammassa vatthūhi sā eva kammavācā labbhamānā labbhati, tassā ca vatthūhi apalokanakammameva labbhamānaṃ labbhati, na aññanti veditabbaṃ. Imaṃ nayaṃ micchā gaṇhanto ‘‘apalokanakammaṃ ñattidutiyakammaṃ kātuṃ, ñattidutiyakammañca apalokanakammaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti gaṇhāti, evañca sati kammasaṅkaradoso āpajjati. Maggo pokkharaṇīti ettha maggo nāma magge katadīghasālā, pokkharaṇīti nahāyituṃ katapokkharaṇī. Etāni hi asenāsanānīti ettha bhattasālā na āgatā, tasmā taṃ senāsananti ce? Sāpi ettheva paviṭṭhā vāsatthāya akatattā. Bhojanasālā pana ubhayattha nāgatā. Kiñcāpi nāgatā, upari ‘‘bhojanasālā pana senāsanamevā’’ti (cūḷava. aṭṭha. 318) vuttattā senāsanaṃ. ‘‘Kappiyakuṭi ca ettha kātabbā’’ti vadanti, taṃ neti eke. Rukkhamūlaveḷugumbā channā kavāṭabaddhāva senāsanaṃ. ‘‘Alābhakesu āvāsesūti alābhakesu senāsanesū’’ti likhitaṃ, taṃ yuttaṃ. Na hi pāṭekkaṃ senāsanaṃ hoti. Taṃ saññāpetvāti ettha paññattiṃ agacchante balakkārenapi vaṭṭati. Ayampīti paccayopi.
ឧបនិពន្ធិត្វាតិ តស្ស សមីបេ រុក្ខមូលាទីសុ វសិត្វា តត្ថ វត្តំ កត្វាតិ អធិប្បាយោ។ បរិយត្តិបដិបត្តិបដិវេធវសេន តិវិធម្បិ។ ‘‘ទសកថាវត្ថុកំ ទសអសុភំ ទសអនុស្សតិ’’ន្តិ បាឋោ។ ‘‘បឋមភាគំ មុញ្ចិត្វាតិ ឥទំ ចេ បឋមគាហិតវត្ថុតោ មហគ្ឃំ ហោតី’’តិ លិខិតំ។ ឆិន្នវស្សានំ វស្សាវាសិកំ នាម បុព្ពេ គហិតវស្សាវាសិកានំ បច្ឆា ឆិន្នវស្សានំ។ ភតិនិវិដ្ឋន្តិ ភតិំ កត្វា វិយ និវិដ្ឋំ បរិយិដ្ឋំ។ ‘‘សង្ឃិកំ បន…បេ.… វិព្ភន្តោបិ លភតេវា’’តិ ឥទំ តត្រុប្បាទំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ឥមិនា អបលោកនមេវ បមាណំ, ន គាហាបនន្តិ កេចិ។ វិនយធរា បន ‘‘អម្ហាកំ វិហារេ វស្សំ ឧបគតានំ ឯកេកស្ស តិចីវរំ សង្ឃោ ទស្សតី’តិអាទិនា អបលោកិតេបិ អភាជិតំ វិព្ភន្តកោ ន លភតិ។ ‘អបលោកនកម្មំ កត្វា គាហិត’ន្តិ វុត្តត្តា, ‘អភាជិតេ វិព្ភមតី’តិ ឯវំ បុព្ពេ វុត្តត្តា ចា’’តិ វទន្តិ។ ‘‘បច្ចយវសេនាតិ គហបតិកំ វា អញ្ញំ វា វស្សាវាសិកំ បច្ចយវសេន គាហិត’’ន្តិ លិខិតំ។ ‘‘ឯកមេវ វត្ថំ ទាតព្ពន្តិ តត្ថ និសិន្នានំ ឯកមេកំ វត្ថំ បាបុណាតី’’តិ លិខិតំ។ ទុតិយោ ថេរាសនេតិ អនុភាគោ។ បឋមភាគោ អញ្ញថា ថេរេន គហិតោតិ ជានិតព្ពំ។
Upanibandhitvāti tassa samīpe rukkhamūlādīsu vasitvā tattha vattaṃ katvāti adhippāyo. Pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhampi. ‘‘Dasakathāvatthukaṃ dasaasubhaṃ dasaanussati’’nti pāṭho. ‘‘Paṭhamabhāgaṃ muñcitvāti idaṃ ce paṭhamagāhitavatthuto mahagghaṃ hotī’’ti likhitaṃ. Chinnavassānaṃ vassāvāsikaṃ nāma pubbe gahitavassāvāsikānaṃ pacchā chinnavassānaṃ. Bhatiniviṭṭhanti bhatiṃ katvā viya niviṭṭhaṃ pariyiṭṭhaṃ. ‘‘Saṅghikaṃ pana…pe… vibbhantopi labhatevā’’ti idaṃ tatruppādaṃ sandhāya vuttaṃ. Iminā apalokanameva pamāṇaṃ, na gāhāpananti keci. Vinayadharā pana ‘‘amhākaṃ vihāre vassaṃ upagatānaṃ ekekassa ticīvaraṃ saṅgho dassatī’tiādinā apalokitepi abhājitaṃ vibbhantako na labhati. ‘Apalokanakammaṃ katvā gāhita’nti vuttattā, ‘abhājite vibbhamatī’ti evaṃ pubbe vuttattā cā’’ti vadanti. ‘‘Paccayavasenāti gahapatikaṃ vā aññaṃ vā vassāvāsikaṃ paccayavasena gāhita’’nti likhitaṃ. ‘‘Ekameva vatthaṃ dātabbanti tattha nisinnānaṃ ekamekaṃ vatthaṃ pāpuṇātī’’ti likhitaṃ. Dutiyo therāsaneti anubhāgo. Paṭhamabhāgo aññathā therena gahitoti jānitabbaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / សេនាសនគ្គាហាបកសម្មុតិ • Senāsanaggāhāpakasammuti
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / សេនាសនគ្គាហកថា • Senāsanaggāhakathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / សេនាសនគ្គាហាបកសម្មុតិកថាវណ្ណនា • Senāsanaggāhāpakasammutikathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / សេនាសនគ្គាហកថាវណ្ណនា • Senāsanaggāhakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / សេនាសនគ្គាហកថា • Senāsanaggāhakathā
