| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
សេនាសនគ្គាហាបកសម្មុតិកថាវណ្ណនា
Senāsanaggāhāpakasammutikathāvaṇṇanā
៣១៨. បច្ចយេនេវ ហិ តំ បដិជគ្គនំ លភិស្សតីតិ តស្មិំ សេនាសនេ មហាថេរា តស្ស បច្ចយស្ស ការណា អញ្ញត្ថ អគន្ត្វា វសន្តាយេវ នំ បដិជគ្គិស្សន្តីតិ អត្ថោ។ ឧព្ភណ្ឌិកា ភវិស្សន្តីតិ ឧក្ខិត្តភណ្ឌា ភវិស្សន្តិ, អត្តនោ អត្តនោ បរិក្ខារេ គហេត្វា តត្ថ តត្ថ វិចរិស្សន្តីតិ អត្ថោ។ ទីឃសាលាតិ ចង្កមនសាលា។ មណ្ឌលមាឡោ ឧបដ្ឋានសាលា។ អនុទហតីតិ បីឡេតិ។ ជម្ពុទីបេ បនាតិ អរិយទេសេ ភិក្ខូ សន្ធាយ វុត្តំ។ តេ កិរ តថា បញ្ញាបេន្តិ។ ន គោចរគាមោ ឃដ្ដេតព្ពោតិ វុត្តមេវត្ថំ វិភាវេតិ ‘‘ន តត្ថ មនុស្សា វត្តព្ពា’’តិអាទិនា។ វិតក្កំ ឆិន្ទិត្វាតិ ‘‘ឥមិនា នីហារេន គច្ឆន្តំ ទិស្វា និវារេត្វា បច្ចយេ ទស្សន្តី’’តិ ឯវរូបំ វិតក្កំ អនុប្បាទេត្វា។ តេសុ ចេ ឯកោតិ តេសុ មនុស្សេសុ ឯកោ បណ្ឌិតបុរិសោ។ ភណ្ឌបដិច្ឆាទនន្តិ បដិច្ឆាទនកភណ្ឌំ, សរីរបដិច្ឆាទនំ ចីវរន្តិ អត្ថោ។
318.Paccayenevahi taṃ paṭijagganaṃ labhissatīti tasmiṃ senāsane mahātherā tassa paccayassa kāraṇā aññattha agantvā vasantāyeva naṃ paṭijaggissantīti attho. Ubbhaṇḍikā bhavissantīti ukkhittabhaṇḍā bhavissanti, attano attano parikkhāre gahetvā tattha tattha vicarissantīti attho. Dīghasālāti caṅkamanasālā. Maṇḍalamāḷo upaṭṭhānasālā. Anudahatīti pīḷeti. Jambudīpe panāti ariyadese bhikkhū sandhāya vuttaṃ. Te kira tathā paññāpenti. Na gocaragāmo ghaṭṭetabboti vuttamevatthaṃ vibhāveti ‘‘na tattha manussā vattabbā’’tiādinā. Vitakkaṃ chinditvāti ‘‘iminā nīhārena gacchantaṃ disvā nivāretvā paccaye dassantī’’ti evarūpaṃ vitakkaṃ anuppādetvā. Tesu ce ekoti tesu manussesu eko paṇḍitapuriso. Bhaṇḍapaṭicchādananti paṭicchādanakabhaṇḍaṃ, sarīrapaṭicchādanaṃ cīvaranti attho.
បដិជគ្គិតព្ពានីតិ សម្មជ្ជនាទីហិ បដិជគ្គិតព្ពានិ។ មុណ្ឌវេទិកាយាតិ ចេតិយស្ស ហម្មិយវេទិកាយ។ ហម្មិយវេទិកាតិ ច ចេតិយស្ស ឧបរិ ចតុរស្សវេទិយោ វុច្ចតិ។ បដិក្កម្មាតិ វិហារតោ អបសក្កិត្វា។ ឧបនិក្ខេបន្តិ ខេត្តំ វា នាឡិកេរាទិអារាមំ វា កហាបណាទីនិ វា អារាមិកាទីនំ និយ្យាតេត្វា ‘‘ឥតោ ឧប្បន្នា វឌ្ឍិ វស្សាវាសិកត្ថាយ ហោតូ’’តិ ទិន្នំ។ វត្តំ កត្វាតិ តស្មិំ សេនាសនេ កត្តព្ពវត្តំ កត្វា។
Paṭijaggitabbānīti sammajjanādīhi paṭijaggitabbāni. Muṇḍavedikāyāti cetiyassa hammiyavedikāya. Hammiyavedikāti ca cetiyassa upari caturassavediyo vuccati. Paṭikkammāti vihārato apasakkitvā. Upanikkhepanti khettaṃ vā nāḷikerādiārāmaṃ vā kahāpaṇādīni vā ārāmikādīnaṃ niyyātetvā ‘‘ito uppannā vaḍḍhi vassāvāsikatthāya hotū’’ti dinnaṃ. Vattaṃ katvāti tasmiṃ senāsane kattabbavattaṃ katvā.
បុគ្គលវសេនេវ កាតព្ពន្តិ បរតោ វក្ខមាននយេន ‘‘ភិក្ខូ ចីវរេន កិលមន្តិ, ឯត្តកំ នាម តណ្ឌុលភាគំ ភិក្ខូនំ ចីវរំ កាតុំ រុច្ចតី’’តិអាទិនា បុគ្គលបរាមាសវសេនេវ កាតព្ពំ, ‘‘សង្ឃោ ចីវរេន កិលមតី’’តិអាទិនា បន សង្ឃបរាមាសវសេន ន កាតព្ពំ។ ចីវរបច្ចយន្តិ ចីវរសង្ខាតំ បច្ចយំ។ វុត្តន្តិ មហាអដ្ឋកថាយំវុត្តំ។ កស្មា ឯវំ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ឯវញ្ហិ នវកោ វុឌ្ឍតរស្ស, វុឌ្ឍោ ច នវកស្ស គាហេស្សតី’’តិ, យស្មា អត្តនាវ អត្តនោ បាបេតុំ ន សក្កា, តស្មា ទ្វីសុ សម្មតេសុ នវកោ វុឌ្ឍតរស្ស, វុឌ្ឍោ ច នវកស្សាតិ ឧភោ អញ្ញមញ្ញំ គាហេស្សន្តីតិ អធិប្បាយោ។ សម្មតសេនាសនគ្គាហាបកស្ស អាណត្តិយា អញ្ញេន គាហិតេបិ គាហោ រុហតិយេវាតិ វេទិតព្ពំ។ អដ្ឋបិ សោឡសបិ ជនេ សម្មន្និតុំ វដ្ដតីតិ កិំ វិសុំ វិសុំ សម្មន្និតុំ វដ្ដតិ, ឧទាហុ ឯកតោតិ? ឯកតោបិ វដ្ដតិ។ និគ្គហកម្មមេវ ហិ សង្ឃោ សង្ឃស្ស ន ករោតិ, សម្មុតិទានំ បន ពហូនម្បិ ឯកតោ កាតុំ វដ្ដតិ, តេនេវ សត្តសតិកក្ខន្ធកេ ឧព្ពាហិកសម្មុតិយំ អដ្ឋបិ ជនា ឯកតោ សម្មតាតិ។
Puggalavaseneva kātabbanti parato vakkhamānanayena ‘‘bhikkhū cīvarena kilamanti, ettakaṃ nāma taṇḍulabhāgaṃ bhikkhūnaṃ cīvaraṃ kātuṃ ruccatī’’tiādinā puggalaparāmāsavaseneva kātabbaṃ, ‘‘saṅgho cīvarena kilamatī’’tiādinā pana saṅghaparāmāsavasena na kātabbaṃ. Cīvarapaccayanti cīvarasaṅkhātaṃ paccayaṃ. Vuttanti mahāaṭṭhakathāyaṃvuttaṃ. Kasmā evaṃ vuttanti āha ‘‘evañhi navako vuḍḍhatarassa, vuḍḍho ca navakassa gāhessatī’’ti, yasmā attanāva attano pāpetuṃ na sakkā, tasmā dvīsu sammatesu navako vuḍḍhatarassa, vuḍḍho ca navakassāti ubho aññamaññaṃ gāhessantīti adhippāyo. Sammatasenāsanaggāhāpakassa āṇattiyā aññena gāhitepi gāho ruhatiyevāti veditabbaṃ. Aṭṭhapi soḷasapi janesammannituṃ vaṭṭatīti kiṃ visuṃ visuṃ sammannituṃ vaṭṭati, udāhu ekatoti? Ekatopi vaṭṭati. Niggahakammameva hi saṅgho saṅghassa na karoti, sammutidānaṃ pana bahūnampi ekato kātuṃ vaṭṭati, teneva sattasatikakkhandhake ubbāhikasammutiyaṃ aṭṭhapi janā ekato sammatāti.
មគ្គោតិ មគ្គេ កតទីឃសាលា។ បោក្ខរណីតិ នហាយន្តានំ បោក្ខរណិយំ កតសាលា។ រុក្ខមូលាទយោ ឆន្នា កវាដពទ្ធាវ សេនាសនំ។ វិជដេត្វាតិ វិយោជេត្វា, វិសុំ វិសុំ កត្វាតិ អត្ថោ។ អាវាសេសូតិ សេនាសនេសុ។ បក្ខិបិត្វាតិ ឯត្ថ បក្ខិបនំ នាម តេសុ វសន្តានំ ឥតោ ឧប្បន្នវស្សាវាសិកទានំ។ បវិសិតព្ពន្តិ អញ្ញេហិ ភិក្ខូហិ តស្មិំ មហាលាភេ បរិវេណេ វសិត្វា ចេតិយេ វត្តំ កត្វាវ លាភោ គហេតព្ពោតិ អធិប្បាយោ។
Maggoti magge katadīghasālā. Pokkharaṇīti nahāyantānaṃ pokkharaṇiyaṃ katasālā. Rukkhamūlādayo channā kavāṭabaddhāva senāsanaṃ. Vijaṭetvāti viyojetvā, visuṃ visuṃ katvāti attho. Āvāsesūti senāsanesu. Pakkhipitvāti ettha pakkhipanaṃ nāma tesu vasantānaṃ ito uppannavassāvāsikadānaṃ. Pavisitabbanti aññehi bhikkhūhi tasmiṃ mahālābhe pariveṇe vasitvā cetiye vattaṃ katvāva lābho gahetabboti adhippāyo.
បច្ចយំ វិស្សជ្ជេតីតិ ចីវរបច្ចយំ នាធិវាសេតិ។ អយម្បីតិ តេន វិស្សដ្ឋបច្ចយោបិ។ ឧបនិពន្ធិត្វា គាហេតព្ពន្តិ ‘‘ឥមស្មិំ រុក្ខេ វា មណ្ឌបេ វា វសិត្វា ចេតិយេ វត្តំ កត្វា គណ្ហថា’’តិ ឯវំ ឧបនិពន្ធិត្វា គាហេតព្ពំ។ ‘‘កត្ថ នុ ខោ វសិស្សាមិ, កត្ថ វសន្តស្ស ផាសុ ភវិស្សតិ, កត្ថ វា បច្ចយោ ភវិស្សតី’’តិ ឯវំ ឧប្បន្នេន វិតក្កេន ចរតីតិ វិតក្កចារិកោ។ អរញ្ញវិហារេសុ បរិស្សយវិជាននត្ថំ ឥច្ឆិតព្ពត្តា ‘‘បញ្ច បញ្ច ឧក្កា កោដ្ដេតព្ពា’’តិ វុត្តំ។
Paccayaṃ vissajjetīti cīvarapaccayaṃ nādhivāseti. Ayampīti tena vissaṭṭhapaccayopi. Upanibandhitvā gāhetabbanti ‘‘imasmiṃ rukkhe vā maṇḍape vā vasitvā cetiye vattaṃ katvā gaṇhathā’’ti evaṃ upanibandhitvā gāhetabbaṃ. ‘‘Kattha nu kho vasissāmi, kattha vasantassa phāsu bhavissati, kattha vā paccayo bhavissatī’’ti evaṃ uppannena vitakkena caratīti vitakkacāriko. Araññavihāresu parissayavijānanatthaṃ icchitabbattā ‘‘pañca pañca ukkā koṭṭetabbā’’ti vuttaṃ.
វត្តន្តិ កតិកវត្តំ។ តិវិធម្បីតិ បរិយត្តិបដិបត្តិបដិវេធវសេន តិវិធម្បិ។ សោធេត្វា បព្ពាជេថាតិ ភព្ពេ អាចារកុលបុត្តេ ឧបបរិក្ខិត្វា បព្ពាជេថ។ ទសវត្ថុកកថា នាម អប្បិច្ឆកថា សន្តុដ្ឋិកថា បវិវេកកថា អសំសគ្គកថា វីរិយារម្ភកថា សីលកថា សមាធិកថា បញ្ញាកថា វិមុត្តិកថា វិមុត្តិញាណទស្សនកថា។
Vattanti katikavattaṃ. Tividhampīti pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhampi. Sodhetvā pabbājethāti bhabbe ācārakulaputte upaparikkhitvā pabbājetha. Dasavatthukakathā nāma appicchakathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṃsaggakathā vīriyārambhakathā sīlakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇadassanakathā.
វិគ្គហសំវត្តនិកវចនំ វិគ្គាហិកំ។ ចតុរារក្ខំ អហាបេន្តាតិ ពុទ្ធានុស្សតិ មេត្តា អសុភំ មរណស្សតីតិ ឥមំ ចតុរារក្ខំ អបរិហាបេន្តា។ ទន្តកដ្ឋខាទនវត្តំ អាចិក្ខិតព្ពន្តិ ឯត្ថ ទន្តកដ្ឋខាទនវត្តំ យោ ទេវសិកំ សង្ឃមជ្ឈេ ឱសរតិ, តេន សាមណេរាទីហិ អាហរិត្វា ភិក្ខូនំ យថាសុខំ បរិភុញ្ជនត្ថាយ ទន្តកដ្ឋមាឡកេ និក្ខិត្តេសុ ទន្តកដ្ឋេសុ ទិវសេ ទិវសេ ឯកមេវ ទន្តកដ្ឋំ គហេតព្ពំ។ យោ បន ទេវសិកំ ន ឱសរតិ, បធានឃរេ វសិត្វា ធម្មស្សវនេ វា ឧបោសថគ្គេ វា ទិស្សតិ, តេន បមាណំ សល្លក្ខេត្វា ចត្តារិ បញ្ច ទន្តកដ្ឋានិ អត្តនោ វសនដ្ឋានេ ឋបេត្វា ខាទិតព្ពានិ។ តេសុ ខីណេសុ សចេ បុនបិ ទន្តកដ្ឋមាឡកេ ពហូនិ ហោន្តិយេវ, បុនបិ អាហរិត្វា ខាទិតព្ពានិ។ យទិ បន បមាណំ អសល្លក្ខេត្វា អាហរតិ, តេសុ អខីណេសុយេវ មាឡកេ ខីយតិ, តតោ កេចិ ថេរា ‘‘យេហិ គហិតានិ, តេ បដិហរន្តូ’’តិ វទេយ្យុំ, កេចិ ‘‘ខាទន្តុ, បុន សាមណេរា អាហរិស្សន្តី’’តិ។ តស្មា វិវាទបរិហារត្ថំ បមាណំ សល្លក្ខេតព្ពំ។ គហណេ បន ទោសោ នត្ថិ, មគ្គំ គច្ឆន្តេនបិ ឯកំ វា ទ្វេ វា ថវិកាយ បក្ខិបិត្វា គន្តព្ពន្តិ។ ភិក្ខាចារវត្តំ វត្តក្ខន្ធកេ បិណ្ឌចារិកវត្តេ អាវិ ភវិស្សតិ។
Viggahasaṃvattanikavacanaṃ viggāhikaṃ. Caturārakkhaṃ ahāpentāti buddhānussati mettā asubhaṃ maraṇassatīti imaṃ caturārakkhaṃ aparihāpentā. Dantakaṭṭhakhādanavattaṃ ācikkhitabbanti ettha dantakaṭṭhakhādanavattaṃ yo devasikaṃ saṅghamajjhe osarati, tena sāmaṇerādīhi āharitvā bhikkhūnaṃ yathāsukhaṃ paribhuñjanatthāya dantakaṭṭhamāḷake nikkhittesu dantakaṭṭhesu divase divase ekameva dantakaṭṭhaṃ gahetabbaṃ. Yo pana devasikaṃ na osarati, padhānaghare vasitvā dhammassavane vā uposathagge vā dissati, tena pamāṇaṃ sallakkhetvā cattāri pañca dantakaṭṭhāni attano vasanaṭṭhāne ṭhapetvā khāditabbāni. Tesu khīṇesu sace punapi dantakaṭṭhamāḷake bahūni hontiyeva, punapi āharitvā khāditabbāni. Yadi pana pamāṇaṃ asallakkhetvā āharati, tesu akhīṇesuyeva māḷake khīyati, tato keci therā ‘‘yehi gahitāni, te paṭiharantū’’ti vadeyyuṃ, keci ‘‘khādantu, puna sāmaṇerā āharissantī’’ti. Tasmā vivādaparihāratthaṃ pamāṇaṃ sallakkhetabbaṃ. Gahaṇe pana doso natthi, maggaṃ gacchantenapi ekaṃ vā dve vā thavikāya pakkhipitvā gantabbanti. Bhikkhācāravattaṃ vattakkhandhake piṇḍacārikavatte āvi bhavissati.
បត្តដ្ឋានេតិ វស្សគ្គេន អាគន្តុកភិក្ខុនោ បត្តដ្ឋានេ។ តេសំ ឆិន្នវស្សត្តា ‘‘សាទិយន្តាបិ ហិ តេ នេវ វស្សាវាសិកស្ស សាមិនោ’’តិ វុត្តំ, បឋមំយេវ កតិកាយ កតត្តា ខីយន្តាបិ ច អាវាសិកា នេវ អទាតុំ លភន្តីតិ វុត្តំ។ ភតិនិវិដ្ឋន្តិ ភតិំ កត្វា វិយ និវិដ្ឋំ បរិយិដ្ឋំ។ សង្ឃិកំ បន អបលោកនកម្មំ កត្វា គាហិតន្តិ តត្រុប្បាទំ សន្ធាយ វុត្តំ។ បច្ចយវសេន គាហិតន្តិ ទាយកានំ វស្សាវាសិកបច្ចយវសេន គាហិតំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ‘‘ឥធ, ភិក្ខវេ, វស្សំវុត្ថោ ភិក្ខុ វិព្ភមតិ, សង្ឃស្សេវេត’’ន្តិ (មហាវ. ៣៧៤-៣៧៥) វចនតោ ‘‘គតដ្ឋានេ…បេ.… សង្ឃិកំ ហោតី’’តិ វុត្តំ។ មនុស្សេតិ ទាយកមនុស្សេ។ វរភាគំ សាមណេរស្សាតិ បឋមភាគស្ស គាហិតត្តា វុត្តំ។
Pattaṭṭhāneti vassaggena āgantukabhikkhuno pattaṭṭhāne. Tesaṃ chinnavassattā ‘‘sādiyantāpi hi te neva vassāvāsikassa sāmino’’ti vuttaṃ, paṭhamaṃyeva katikāya katattā khīyantāpi ca āvāsikā neva adātuṃ labhantīti vuttaṃ. Bhatiniviṭṭhanti bhatiṃ katvā viya niviṭṭhaṃ pariyiṭṭhaṃ. Saṅghikaṃ pana apalokanakammaṃ katvā gāhitanti tatruppādaṃ sandhāya vuttaṃ. Paccayavasena gāhitanti dāyakānaṃ vassāvāsikapaccayavasena gāhitaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Idha, bhikkhave, vassaṃvuttho bhikkhu vibbhamati, saṅghasseveta’’nti (mahāva. 374-375) vacanato ‘‘gataṭṭhāne…pe… saṅghikaṃ hotī’’ti vuttaṃ. Manusseti dāyakamanusse. Varabhāgaṃ sāmaṇerassāti paṭhamabhāgassa gāhitattā vuttaṃ.
សេនាសនគ្គាហាបកសម្មុតិកថាវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Senāsanaggāhāpakasammutikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi / សេនាសនគ្គាហាបកសម្មុតិ • Senāsanaggāhāpakasammuti
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / សេនាសនគ្គាហកថា • Senāsanaggāhakathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / សេនាសនគ្គាហកថាវណ្ណនា • Senāsanaggāhakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / សេនាសនគ្គាហកថាវណ្ណនា • Senāsanaggāhakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / សេនាសនគ្គាហកថា • Senāsanaggāhakathā
