| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
६. सेरिणीपेतिवत्थुवण्णना
6. Seriṇīpetivatthuvaṇṇanā
नग्गा दुब्बण्णरूपासीति इदं सत्थरि जेतवने विहरन्ते सेरिणीपेतिं आरब्भ वुत्तं। कुरुरट्ठे किर हत्थिनिपुरे सेरिणी नाम एका रूपूपजीविनी अहोसि। तत्थ च उपोसथकरणत्थाय ततो ततो भिक्खू सन्निपतिंसु। पुन महाभिक्खुसन्निपातो अहोसि। तं दिस्वा मनुस्सा तिलतण्डुलादिं सप्पिनवनीतमधुआदिञ्च बहुं दानूपकरणं सज्जेत्वा महादानं पवत्तेसुं। तेन च समयेन सा गणिका अस्सद्धा अप्पसन्ना मच्छेरमलपरियुट्ठितचित्ता तेहि मनुस्सेहि ‘‘एहि ताव इदं दानं अनुमोदाही’’ति उस्साहितापि ‘‘किं तेन मुण्डकानं समणानं दिन्नेना’’ति अप्पसादमेव नेसं सम्पवेदेसि, कुतो अप्पमत्तकस्स परिच्चागो।
Naggā dubbaṇṇarūpāsīti idaṃ satthari jetavane viharante seriṇīpetiṃ ārabbha vuttaṃ. Kururaṭṭhe kira hatthinipure seriṇī nāma ekā rūpūpajīvinī ahosi. Tattha ca uposathakaraṇatthāya tato tato bhikkhū sannipatiṃsu. Puna mahābhikkhusannipāto ahosi. Taṃ disvā manussā tilataṇḍulādiṃ sappinavanītamadhuādiñca bahuṃ dānūpakaraṇaṃ sajjetvā mahādānaṃ pavattesuṃ. Tena ca samayena sā gaṇikā assaddhā appasannā maccheramalapariyuṭṭhitacittā tehi manussehi ‘‘ehi tāva idaṃ dānaṃ anumodāhī’’ti ussāhitāpi ‘‘kiṃ tena muṇḍakānaṃ samaṇānaṃ dinnenā’’ti appasādameva nesaṃ sampavedesi, kuto appamattakassa pariccāgo.
सा अपरेन समयेन कालं कत्वा अञ्ञतरस्स पच्चन्तनगरस्स परिखापिट्ठे पेती हुत्वा निब्बत्ति। अथ हत्थिनिपुरवासी अञ्ञतरो उपासको वणिज्जाय तं नगरं गन्त्वा रत्तिया पच्चूससमये परिखापिट्ठं गतो तादिसेन पयोजनेन। सा तत्थ तं दिस्वा सञ्जानित्वा नग्गा अट्ठित्तचमत्तावसेससरीरा अतिविय बीभच्छदस्सना अविदूरे ठत्वा अत्तानं दस्सेसि। सो तं दिस्वा –
Sā aparena samayena kālaṃ katvā aññatarassa paccantanagarassa parikhāpiṭṭhe petī hutvā nibbatti. Atha hatthinipuravāsī aññataro upāsako vaṇijjāya taṃ nagaraṃ gantvā rattiyā paccūsasamaye parikhāpiṭṭhaṃ gato tādisena payojanena. Sā tattha taṃ disvā sañjānitvā naggā aṭṭhittacamattāvasesasarīrā ativiya bībhacchadassanā avidūre ṭhatvā attānaṃ dassesi. So taṃ disvā –
४६४.
464.
‘‘नग्गा दुब्बण्णरूपासि, किसा धमनिसन्थता।
‘‘Naggā dubbaṇṇarūpāsi, kisā dhamanisanthatā;
उप्फासुलिके किसिके, का नु त्वं इध तिट्ठसी’’ति॥ –
Upphāsulike kisike, kā nu tvaṃ idha tiṭṭhasī’’ti. –
गाथाय पुच्छि। सापिस्स –
Gāthāya pucchi. Sāpissa –
४६५.
465.
‘‘अहं भदन्ते पेतीम्हि, दुग्गता यमलोकिका।
‘‘Ahaṃ bhadante petīmhi, duggatā yamalokikā;
पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’’ति॥ –
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
गाथाय अत्तानं पकासेसि। पुन तेन –
Gāthāya attānaṃ pakāsesi. Puna tena –
४६६.
466.
‘‘किं नु कायेन वाचाय, मनसा दुक्कटं कतं।
‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;
किस्सकम्मविपाकेन, पेतलोकं इतो गता’’ति॥ –
Kissakammavipākena, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
गाथाय कतकम्मं पुच्छिता –
Gāthāya katakammaṃ pucchitā –
४६७.
467.
‘‘अनावटेसु तित्थेसु, विचिनिं अड्ढमासकं।
‘‘Anāvaṭesu titthesu, viciniṃ aḍḍhamāsakaṃ;
सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकासिमत्तनो॥
Santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākāsimattano.
४६८.
468.
‘‘नदिं उपेमि तसिता, रित्तका परिवत्तति।
‘‘Nadiṃ upemi tasitā, rittakā parivattati;
छायं उपेमि उण्हेसु, आतपो परिवत्तति॥
Chāyaṃ upemi uṇhesu, ātapo parivattati.
४६९.
469.
‘‘अग्गिवण्णो च मे वातो, डहन्तो उपवायति।
‘‘Aggivaṇṇo ca me vāto, ḍahanto upavāyati;
एतञ्च भन्ते अरहामि, अञ्ञञ्च पापकं ततो॥
Etañca bhante arahāmi, aññañca pāpakaṃ tato.
४७०.
470.
‘‘गन्त्वान हत्थिनिं पुरं, वज्जेसि मय्ह मातरं।
‘‘Gantvāna hatthiniṃ puraṃ, vajjesi mayha mātaraṃ;
‘धीता च ते मया दिट्ठा, दुग्गता यमलोकिका।
‘Dhītā ca te mayā diṭṭhā, duggatā yamalokikā;
पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता’॥
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā’.
४७१.
471.
‘‘अत्थि मे एत्थ निक्खित्तं, अनक्खातञ्च तं मया।
‘‘Atthi me ettha nikkhittaṃ, anakkhātañca taṃ mayā;
चत्तारि सतसहस्सानि, पल्लङ्कस्स च हेट्ठतो॥
Cattāri satasahassāni, pallaṅkassa ca heṭṭhato.
४७२.
472.
‘‘ततो मे दानं ददतु, तस्सा च होतु जीविका।
‘‘Tato me dānaṃ dadatu, tassā ca hotu jīvikā;
दानं दत्वा च मे माता, दक्खिणं अनुदिच्छतु।
Dānaṃ datvā ca me mātā, dakkhiṇaṃ anudicchatu;
तदाहं सुखिता हेस्सं, सब्बकामसमिद्धिनी’’ति॥ –
Tadāhaṃ sukhitā hessaṃ, sabbakāmasamiddhinī’’ti. –
इमाहि छहि गाथाहि अत्तना कतकम्मञ्चेव पुन तेन अत्तनो कातब्बं अत्थञ्च आचिक्खि।
Imāhi chahi gāthāhi attanā katakammañceva puna tena attano kātabbaṃ atthañca ācikkhi.
४६७. तत्थ अनावटेसु तित्थेसूति केनचि अनिवारितेसु नदीतळाकादीनं तित्थपदेसेसु, यत्थ मनुस्सा न्हायन्ति, उदककिच्चं करोन्ति, तादिसेसु ठानेसु। विचिनिं अड्ढमासकन्ति ‘‘मनुस्सेहि ठपेत्वा विस्सरितं अपिनामेत्थ किञ्चि लभेय्य’’न्ति लोभाभिभूता अड्ढमासकमत्तम्पि विचिनिं गवेसिं। अथ वा अनावटेसु तित्थेसूति उपसङ्कमनेन केनचि अनिवारितेसु सत्तानं पयोगासयसुद्धिया कारणभावेन तित्थभूतेसु समणब्राह्मणेसु विज्जमानेसु। विचिनिं अड्ढमासकन्ति मच्छेरमलपरियुट्ठितचित्ता कस्सचि किञ्चि अदेन्ती अड्ढमासकम्पि विसेसेन चिनिं, न सञ्चिनिं पुञ्ञं। तेनाह ‘‘सन्तेसु देय्यधम्मेसु, दीपं नाकासिमत्तनो’’ति।
467. Tattha anāvaṭesu titthesūti kenaci anivāritesu nadītaḷākādīnaṃ titthapadesesu, yattha manussā nhāyanti, udakakiccaṃ karonti, tādisesu ṭhānesu. Viciniṃ aḍḍhamāsakanti ‘‘manussehi ṭhapetvā vissaritaṃ apināmettha kiñci labheyya’’nti lobhābhibhūtā aḍḍhamāsakamattampi viciniṃ gavesiṃ. Atha vā anāvaṭesu titthesūti upasaṅkamanena kenaci anivāritesu sattānaṃ payogāsayasuddhiyā kāraṇabhāvena titthabhūtesu samaṇabrāhmaṇesu vijjamānesu. Viciniṃ aḍḍhamāsakanti maccheramalapariyuṭṭhitacittā kassaci kiñci adentī aḍḍhamāsakampi visesena ciniṃ, na sañciniṃ puññaṃ. Tenāha ‘‘santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākāsimattano’’ti.
४६८. तसिताति पिपासिता। रित्तकाति काकपेय्या सन्दमानापि नदी मम पापकम्मेन उदकेन रित्ता तुच्छा वालिकमत्ता हुत्वा परिवत्तति। उण्हेसूति उण्हसमयेसु। आतपो परिवत्ततीति छायाट्ठानं मयि उपगताय आतपो सम्पज्जति।
468.Tasitāti pipāsitā. Rittakāti kākapeyyā sandamānāpi nadī mama pāpakammena udakena rittā tucchā vālikamattā hutvā parivattati. Uṇhesūti uṇhasamayesu. Ātapo parivattatīti chāyāṭṭhānaṃ mayi upagatāya ātapo sampajjati.
४६९-७०. अग्गिवण्णोति सम्फस्सेन अग्गिसदिसो। तेन वुत्तं ‘‘डहन्तो उपवायती’’ति। एतञ्च, भन्ते, अरहामीति, भन्तेति तं उपासकं गरुकारेन वदति। भन्ते, एतञ्च यथावुत्तं पिपासादिदुक्खं, अञ्ञञ्च ततो पापकं दारुणं दुक्खं अनुभवितुं अरहामि तज्जस्स पापस्स कतत्ताति अधिप्पायो। वज्जेसीति वदेय्यासि।
469-70.Aggivaṇṇoti samphassena aggisadiso. Tena vuttaṃ ‘‘ḍahanto upavāyatī’’ti. Etañca, bhante, arahāmīti, bhanteti taṃ upāsakaṃ garukārena vadati. Bhante, etañca yathāvuttaṃ pipāsādidukkhaṃ, aññañca tato pāpakaṃ dāruṇaṃ dukkhaṃ anubhavituṃ arahāmi tajjassa pāpassa katattāti adhippāyo. Vajjesīti vadeyyāsi.
४७१-७२. एत्थ निक्खित्तं, अनक्खातन्ति ‘‘एत्तकं एत्थ निक्खित्त’’न्ति अनाचिक्खितं। इदानि तस्स परिमाणं ठपितट्ठानञ्च दस्सेन्ती ‘‘चत्तारि सतसहस्सानि, पल्लङ्कस्स च हेट्ठतो’’ति आह। तत्थ पल्लङ्कस्साति पुब्बे अत्तनो सयनपल्लङ्कस्स। ततोति निहितधनतो एकदेसं गहेत्वा ममं उद्दिस्स दानं देतु। तस्साति मय्हं मातुया।
471-72.Ettha nikkhittaṃ, anakkhātanti ‘‘ettakaṃ ettha nikkhitta’’nti anācikkhitaṃ. Idāni tassa parimāṇaṃ ṭhapitaṭṭhānañca dassentī ‘‘cattāri satasahassāni, pallaṅkassa ca heṭṭhato’’ti āha. Tattha pallaṅkassāti pubbe attano sayanapallaṅkassa. Tatoti nihitadhanato ekadesaṃ gahetvā mamaṃ uddissa dānaṃ detu. Tassāti mayhaṃ mātuyā.
एवं ताय पेतिया वुत्ते सो उपासको तस्सा वचनं सम्पटिच्छित्वा तत्थ अत्तनो करणीयं तीरेत्वा हत्थिनिपुरं गन्त्वा तस्सा मातुया तमत्थं आरोचेसि। तमत्थं दस्सेतुं –
Evaṃ tāya petiyā vutte so upāsako tassā vacanaṃ sampaṭicchitvā tattha attano karaṇīyaṃ tīretvā hatthinipuraṃ gantvā tassā mātuyā tamatthaṃ ārocesi. Tamatthaṃ dassetuṃ –
४७३.
473.
साधूति सो पटिस्सुत्वा, गन्त्वान हत्थिनिं पुरं।
Sādhūti so paṭissutvā, gantvāna hatthiniṃ puraṃ;
अवोच तस्सा मातरं –
Avoca tassā mātaraṃ –
‘‘धीता च ते मया दिट्ठा, दुग्गता यमलोकिका।
‘‘Dhītā ca te mayā diṭṭhā, duggatā yamalokikā;
पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता॥
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā.
४७४.
474.
‘‘सा मं तत्थ समादपेसि, वज्जेसि मय्ह मातरं।
‘‘Sā maṃ tattha samādapesi, vajjesi mayha mātaraṃ;
‘धीता च ते मया दिट्ठा, दुग्गता यमलोकिका।
‘Dhītā ca te mayā diṭṭhā, duggatā yamalokikā;
पापकम्मं करित्वान, पेतलोकं इतो गता॥
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā.
४७५.
475.
‘‘‘अत्थि च मे एत्थ निक्खित्तं, अनक्खातञ्च तं मया।
‘‘‘Atthi ca me ettha nikkhittaṃ, anakkhātañca taṃ mayā;
चत्तारि सतसहस्सानि, पल्लङ्कस्स च हेट्ठतो॥
Cattāri satasahassāni, pallaṅkassa ca heṭṭhato.
४७६.
476.
‘‘‘ततो मे दानं ददतु, तस्सा च होतु जीविका।
‘‘‘Tato me dānaṃ dadatu, tassā ca hotu jīvikā;
दानं दत्वा च मे माता, दक्खिणं अनुदिच्छतु।
Dānaṃ datvā ca me mātā, dakkhiṇaṃ anudicchatu;
तदाहं सुखिता हेस्सं, सब्बकामसमिद्धिनी’॥
Tadāhaṃ sukhitā hessaṃ, sabbakāmasamiddhinī’.
४७७.
477.
‘‘ततो हि सा दानमदा, तस्सा दक्खिणमादिसी।
‘‘Tato hi sā dānamadā, tassā dakkhiṇamādisī;
पेती च सुखिता आसि, तस्सा चासि सुजीविका’’ति॥ –
Petī ca sukhitā āsi, tassā cāsi sujīvikā’’ti. –
सङ्गीतिकारा आहंसु। ता सुविञ्ञेय्याव।
Saṅgītikārā āhaṃsu. Tā suviññeyyāva.
तं सुत्वा तस्सा माता भिक्खुसङ्घस्स दानं दत्वा तस्सा आदिसि। तेन सा पटिलद्धूपकरणसम्पत्तियं ठिता मातु अत्तानं दस्सेत्वा तं कारणं आचिक्खि, माता भिक्खूनं आरोचेसि, भिक्खू तं पवत्तिं भगवतो आरोचेसुं। भगवा तमत्थं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेसि। सा देसना महाजनस्स सात्थिका अहोसीति।
Taṃ sutvā tassā mātā bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā tassā ādisi. Tena sā paṭiladdhūpakaraṇasampattiyaṃ ṭhitā mātu attānaṃ dassetvā taṃ kāraṇaṃ ācikkhi, mātā bhikkhūnaṃ ārocesi, bhikkhū taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
सेरिणीपेतिवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Seriṇīpetivatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / ६. सेरिणीपेतवत्थु • 6. Seriṇīpetavatthu
