| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เปตวตฺถุ-อฎฺฐกถา • Petavatthu-aṭṭhakathā |
๖. เสริณีเปติวตฺถุวณฺณนา
6. Seriṇīpetivatthuvaṇṇanā
นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปาสีติ อิทํ สตฺถริ เชตวเน วิหรเนฺต เสริณีเปติํ อารพฺภ วุตฺตํฯ กุรุรเฎฺฐ กิร หตฺถินิปุเร เสริณี นาม เอกา รูปูปชีวินี อโหสิฯ ตตฺถ จ อุโปสถกรณตฺถาย ตโต ตโต ภิกฺขู สนฺนิปติํสุฯ ปุน มหาภิกฺขุสนฺนิปาโต อโหสิฯ ตํ ทิสฺวา มนุสฺสา ติลตณฺฑุลาทิํ สปฺปินวนีตมธุอาทิญฺจ พหุํ ทานูปกรณํ สเชฺชตฺวา มหาทานํ ปวเตฺตสุํฯ เตน จ สมเยน สา คณิกา อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา มเจฺฉรมลปริยุฎฺฐิตจิตฺตา เตหิ มนุเสฺสหิ ‘‘เอหิ ตาว อิทํ ทานํ อนุโมทาหี’’ติ อุสฺสาหิตาปิ ‘‘กิํ เตน มุณฺฑกานํ สมณานํ ทิเนฺนนา’’ติ อปฺปสาทเมว เนสํ สมฺปเวเทสิ, กุโต อปฺปมตฺตกสฺส ปริจฺจาโคฯ
Naggā dubbaṇṇarūpāsīti idaṃ satthari jetavane viharante seriṇīpetiṃ ārabbha vuttaṃ. Kururaṭṭhe kira hatthinipure seriṇī nāma ekā rūpūpajīvinī ahosi. Tattha ca uposathakaraṇatthāya tato tato bhikkhū sannipatiṃsu. Puna mahābhikkhusannipāto ahosi. Taṃ disvā manussā tilataṇḍulādiṃ sappinavanītamadhuādiñca bahuṃ dānūpakaraṇaṃ sajjetvā mahādānaṃ pavattesuṃ. Tena ca samayena sā gaṇikā assaddhā appasannā maccheramalapariyuṭṭhitacittā tehi manussehi ‘‘ehi tāva idaṃ dānaṃ anumodāhī’’ti ussāhitāpi ‘‘kiṃ tena muṇḍakānaṃ samaṇānaṃ dinnenā’’ti appasādameva nesaṃ sampavedesi, kuto appamattakassa pariccāgo.
สา อปเรน สมเยน กาลํ กตฺวา อญฺญตรสฺส ปจฺจนฺตนครสฺส ปริขาปิเฎฺฐ เปตี หุตฺวา นิพฺพตฺติฯ อถ หตฺถินิปุรวาสี อญฺญตโร อุปาสโก วณิชฺชาย ตํ นครํ คนฺตฺวา รตฺติยา ปจฺจูสสมเย ปริขาปิฎฺฐํ คโต ตาทิเสน ปโยชเนนฯ สา ตตฺถ ตํ ทิสฺวา สญฺชานิตฺวา นคฺคา อฎฺฐิตฺตจมตฺตาวเสสสรีรา อติวิย พีภจฺฉทสฺสนา อวิทูเร ฐตฺวา อตฺตานํ ทเสฺสสิฯ โส ตํ ทิสฺวา –
Sā aparena samayena kālaṃ katvā aññatarassa paccantanagarassa parikhāpiṭṭhe petī hutvā nibbatti. Atha hatthinipuravāsī aññataro upāsako vaṇijjāya taṃ nagaraṃ gantvā rattiyā paccūsasamaye parikhāpiṭṭhaṃ gato tādisena payojanena. Sā tattha taṃ disvā sañjānitvā naggā aṭṭhittacamattāvasesasarīrā ativiya bībhacchadassanā avidūre ṭhatvā attānaṃ dassesi. So taṃ disvā –
๔๖๔.
464.
‘‘นคฺคา ทุพฺพณฺณรูปาสิ, กิสา ธมนิสนฺถตา;
‘‘Naggā dubbaṇṇarūpāsi, kisā dhamanisanthatā;
อุปฺผาสุลิเก กิสิเก, กา นุ ตฺวํ อิธ ติฎฺฐสี’’ติฯ –
Upphāsulike kisike, kā nu tvaṃ idha tiṭṭhasī’’ti. –
คาถาย ปุจฺฉิฯ สาปิสฺส –
Gāthāya pucchi. Sāpissa –
๔๖๕.
465.
‘‘อหํ ภทเนฺต เปตีมฺหิ, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
‘‘Ahaṃ bhadante petīmhi, duggatā yamalokikā;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ –
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
คาถาย อตฺตานํ ปกาเสสิฯ ปุน เตน –
Gāthāya attānaṃ pakāsesi. Puna tena –
๔๖๖.
466.
‘‘กิํ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฎํ กตํ;
‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;
กิสฺสกมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติฯ –
Kissakammavipākena, petalokaṃ ito gatā’’ti. –
คาถาย กตกมฺมํ ปุจฺฉิตา –
Gāthāya katakammaṃ pucchitā –
๔๖๗.
467.
‘‘อนาวเฎสุ ติเตฺถสุ, วิจินิํ อฑฺฒมาสกํ;
‘‘Anāvaṭesu titthesu, viciniṃ aḍḍhamāsakaṃ;
สเนฺตสุ เทยฺยธเมฺมสุ, ทีปํ นากาสิมตฺตโนฯ
Santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākāsimattano.
๔๖๘.
468.
‘‘นทิํ อุเปมิ ตสิตา, ริตฺตกา ปริวตฺตติ;
‘‘Nadiṃ upemi tasitā, rittakā parivattati;
ฉายํ อุเปมิ อุเณฺหสุ, อาตโป ปริวตฺตติฯ
Chāyaṃ upemi uṇhesu, ātapo parivattati.
๔๖๙.
469.
‘‘อคฺคิวโณฺณ จ เม วาโต, ฑหโนฺต อุปวายติ;
‘‘Aggivaṇṇo ca me vāto, ḍahanto upavāyati;
เอตญฺจ ภเนฺต อรหามิ, อญฺญญฺจ ปาปกํ ตโตฯ
Etañca bhante arahāmi, aññañca pāpakaṃ tato.
๔๗๐.
470.
‘‘คนฺตฺวาน หตฺถินิํ ปุรํ, วเชฺชสิ มยฺห มาตรํ;
‘‘Gantvāna hatthiniṃ puraṃ, vajjesi mayha mātaraṃ;
‘ธีตา จ เต มยา ทิฎฺฐา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
‘Dhītā ca te mayā diṭṭhā, duggatā yamalokikā;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’ฯ
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā’.
๔๗๑.
471.
‘‘อตฺถิ เม เอตฺถ นิกฺขิตฺตํ, อนกฺขาตญฺจ ตํ มยา;
‘‘Atthi me ettha nikkhittaṃ, anakkhātañca taṃ mayā;
จตฺตาริ สตสหสฺสานิ, ปลฺลงฺกสฺส จ เหฎฺฐโตฯ
Cattāri satasahassāni, pallaṅkassa ca heṭṭhato.
๔๗๒.
472.
‘‘ตโต เม ทานํ ททตุ, ตสฺสา จ โหตุ ชีวิกา;
‘‘Tato me dānaṃ dadatu, tassā ca hotu jīvikā;
ทานํ ทตฺวา จ เม มาตา, ทกฺขิณํ อนุทิจฺฉตุ;
Dānaṃ datvā ca me mātā, dakkhiṇaṃ anudicchatu;
ตทาหํ สุขิตา เหสฺสํ, สพฺพกามสมิทฺธินี’’ติฯ –
Tadāhaṃ sukhitā hessaṃ, sabbakāmasamiddhinī’’ti. –
อิมาหิ ฉหิ คาถาหิ อตฺตนา กตกมฺมเญฺจว ปุน เตน อตฺตโน กาตพฺพํ อตฺถญฺจ อาจิกฺขิฯ
Imāhi chahi gāthāhi attanā katakammañceva puna tena attano kātabbaṃ atthañca ācikkhi.
๔๖๗. ตตฺถ อนาวเฎสุ ติเตฺถสูติ เกนจิ อนิวาริเตสุ นทีตฬากาทีนํ ติตฺถปเทเสสุ, ยตฺถ มนุสฺสา นฺหายนฺติ, อุทกกิจฺจํ กโรนฺติ, ตาทิเสสุ ฐาเนสุฯ วิจินิํ อฑฺฒมาสกนฺติ ‘‘มนุเสฺสหิ ฐเปตฺวา วิสฺสริตํ อปินาเมตฺถ กิญฺจิ ลเภยฺย’’นฺติ โลภาภิภูตา อฑฺฒมาสกมตฺตมฺปิ วิจินิํ คเวสิํฯ อถ วา อนาวเฎสุ ติเตฺถสูติ อุปสงฺกมเนน เกนจิ อนิวาริเตสุ สตฺตานํ ปโยคาสยสุทฺธิยา การณภาเวน ติตฺถภูเตสุ สมณพฺราหฺมเณสุ วิชฺชมาเนสุฯ วิจินิํ อฑฺฒมาสกนฺติ มเจฺฉรมลปริยุฎฺฐิตจิตฺตา กสฺสจิ กิญฺจิ อเทนฺตี อฑฺฒมาสกมฺปิ วิเสเสน จินิํ, น สญฺจินิํ ปุญฺญํฯ เตนาห ‘‘สเนฺตสุ เทยฺยธเมฺมสุ, ทีปํ นากาสิมตฺตโน’’ติฯ
467. Tattha anāvaṭesu titthesūti kenaci anivāritesu nadītaḷākādīnaṃ titthapadesesu, yattha manussā nhāyanti, udakakiccaṃ karonti, tādisesu ṭhānesu. Viciniṃ aḍḍhamāsakanti ‘‘manussehi ṭhapetvā vissaritaṃ apināmettha kiñci labheyya’’nti lobhābhibhūtā aḍḍhamāsakamattampi viciniṃ gavesiṃ. Atha vā anāvaṭesu titthesūti upasaṅkamanena kenaci anivāritesu sattānaṃ payogāsayasuddhiyā kāraṇabhāvena titthabhūtesu samaṇabrāhmaṇesu vijjamānesu. Viciniṃ aḍḍhamāsakanti maccheramalapariyuṭṭhitacittā kassaci kiñci adentī aḍḍhamāsakampi visesena ciniṃ, na sañciniṃ puññaṃ. Tenāha ‘‘santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākāsimattano’’ti.
๔๖๘. ตสิตาติ ปิปาสิตาฯ ริตฺตกาติ กากเปยฺยา สนฺทมานาปิ นที มม ปาปกเมฺมน อุทเกน ริตฺตา ตุจฺฉา วาลิกมตฺตา หุตฺวา ปริวตฺตติฯ อุเณฺหสูติ อุณฺหสมเยสุฯ อาตโป ปริวตฺตตีติ ฉายาฎฺฐานํ มยิ อุปคตาย อาตโป สมฺปชฺชติฯ
468.Tasitāti pipāsitā. Rittakāti kākapeyyā sandamānāpi nadī mama pāpakammena udakena rittā tucchā vālikamattā hutvā parivattati. Uṇhesūti uṇhasamayesu. Ātapo parivattatīti chāyāṭṭhānaṃ mayi upagatāya ātapo sampajjati.
๔๖๙-๗๐. อคฺคิวโณฺณติ สมฺผเสฺสน อคฺคิสทิโสฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ฑหโนฺต อุปวายตี’’ติฯ เอตญฺจ, ภเนฺต, อรหามีติ, ภเนฺตติ ตํ อุปาสกํ ครุกาเรน วทติฯ ภเนฺต, เอตญฺจ ยถาวุตฺตํ ปิปาสาทิทุกฺขํ, อญฺญญฺจ ตโต ปาปกํ ทารุณํ ทุกฺขํ อนุภวิตุํ อรหามิ ตชฺชสฺส ปาปสฺส กตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ วเชฺชสีติ วเทยฺยาสิฯ
469-70.Aggivaṇṇoti samphassena aggisadiso. Tena vuttaṃ ‘‘ḍahanto upavāyatī’’ti. Etañca, bhante, arahāmīti, bhanteti taṃ upāsakaṃ garukārena vadati. Bhante, etañca yathāvuttaṃ pipāsādidukkhaṃ, aññañca tato pāpakaṃ dāruṇaṃ dukkhaṃ anubhavituṃ arahāmi tajjassa pāpassa katattāti adhippāyo. Vajjesīti vadeyyāsi.
๔๗๑-๗๒. เอตฺถ นิกฺขิตฺตํ, อนกฺขาตนฺติ ‘‘เอตฺตกํ เอตฺถ นิกฺขิตฺต’’นฺติ อนาจิกฺขิตํฯ อิทานิ ตสฺส ปริมาณํ ฐปิตฎฺฐานญฺจ ทเสฺสนฺตี ‘‘จตฺตาริ สตสหสฺสานิ, ปลฺลงฺกสฺส จ เหฎฺฐโต’’ติ อาหฯ ตตฺถ ปลฺลงฺกสฺสาติ ปุเพฺพ อตฺตโน สยนปลฺลงฺกสฺสฯ ตโตติ นิหิตธนโต เอกเทสํ คเหตฺวา มมํ อุทฺทิสฺส ทานํ เทตุฯ ตสฺสาติ มยฺหํ มาตุยาฯ
471-72.Ettha nikkhittaṃ, anakkhātanti ‘‘ettakaṃ ettha nikkhitta’’nti anācikkhitaṃ. Idāni tassa parimāṇaṃ ṭhapitaṭṭhānañca dassentī ‘‘cattāri satasahassāni, pallaṅkassa ca heṭṭhato’’ti āha. Tattha pallaṅkassāti pubbe attano sayanapallaṅkassa. Tatoti nihitadhanato ekadesaṃ gahetvā mamaṃ uddissa dānaṃ detu. Tassāti mayhaṃ mātuyā.
เอวํ ตาย เปติยา วุเตฺต โส อุปาสโก ตสฺสา วจนํ สมฺปฎิจฺฉิตฺวา ตตฺถ อตฺตโน กรณียํ ตีเรตฺวา หตฺถินิปุรํ คนฺตฺวา ตสฺสา มาตุยา ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ตมตฺถํ ทเสฺสตุํ –
Evaṃ tāya petiyā vutte so upāsako tassā vacanaṃ sampaṭicchitvā tattha attano karaṇīyaṃ tīretvā hatthinipuraṃ gantvā tassā mātuyā tamatthaṃ ārocesi. Tamatthaṃ dassetuṃ –
๔๗๓.
473.
สาธูติ โส ปฎิสฺสุตฺวา, คนฺตฺวาน หตฺถินิํ ปุรํ;
Sādhūti so paṭissutvā, gantvāna hatthiniṃ puraṃ;
อโวจ ตสฺสา มาตรํ –
Avoca tassā mātaraṃ –
‘‘ธีตา จ เต มยา ทิฎฺฐา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
‘‘Dhītā ca te mayā diṭṭhā, duggatā yamalokikā;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตาฯ
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā.
๔๗๔.
474.
‘‘สา มํ ตตฺถ สมาทเปสิ, วเชฺชสิ มยฺห มาตรํ;
‘‘Sā maṃ tattha samādapesi, vajjesi mayha mātaraṃ;
‘ธีตา จ เต มยา ทิฎฺฐา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
‘Dhītā ca te mayā diṭṭhā, duggatā yamalokikā;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตาฯ
Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā.
๔๗๕.
475.
‘‘‘อตฺถิ จ เม เอตฺถ นิกฺขิตฺตํ, อนกฺขาตญฺจ ตํ มยา;
‘‘‘Atthi ca me ettha nikkhittaṃ, anakkhātañca taṃ mayā;
จตฺตาริ สตสหสฺสานิ, ปลฺลงฺกสฺส จ เหฎฺฐโตฯ
Cattāri satasahassāni, pallaṅkassa ca heṭṭhato.
๔๗๖.
476.
‘‘‘ตโต เม ทานํ ททตุ, ตสฺสา จ โหตุ ชีวิกา;
‘‘‘Tato me dānaṃ dadatu, tassā ca hotu jīvikā;
ทานํ ทตฺวา จ เม มาตา, ทกฺขิณํ อนุทิจฺฉตุ;
Dānaṃ datvā ca me mātā, dakkhiṇaṃ anudicchatu;
ตทาหํ สุขิตา เหสฺสํ, สพฺพกามสมิทฺธินี’ฯ
Tadāhaṃ sukhitā hessaṃ, sabbakāmasamiddhinī’.
๔๗๗.
477.
‘‘ตโต หิ สา ทานมทา, ตสฺสา ทกฺขิณมาทิสี;
‘‘Tato hi sā dānamadā, tassā dakkhiṇamādisī;
เปตี จ สุขิตา อาสิ, ตสฺสา จาสิ สุชีวิกา’’ติฯ –
Petī ca sukhitā āsi, tassā cāsi sujīvikā’’ti. –
สงฺคีติการา อาหํสุฯ ตา สุวิเญฺญยฺยาวฯ
Saṅgītikārā āhaṃsu. Tā suviññeyyāva.
ตํ สุตฺวา ตสฺสา มาตา ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ ทตฺวา ตสฺสา อาทิสิฯ เตน สา ปฎิลทฺธูปกรณสมฺปตฺติยํ ฐิตา มาตุ อตฺตานํ ทเสฺสตฺวา ตํ การณํ อาจิกฺขิ, มาตา ภิกฺขูนํ อาโรเจสิ, ภิกฺขู ตํ ปวตฺติํ ภควโต อาโรเจสุํฯ ภควา ตมตฺถํ อฎฺฐุปฺปตฺติํ กตฺวา สมฺปตฺตปริสาย ธมฺมํ เทเสสิฯ สา เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา อโหสีติฯ
Taṃ sutvā tassā mātā bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā tassā ādisi. Tena sā paṭiladdhūpakaraṇasampattiyaṃ ṭhitā mātu attānaṃ dassetvā taṃ kāraṇaṃ ācikkhi, mātā bhikkhūnaṃ ārocesi, bhikkhū taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
เสริณีเปติวตฺถุวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Seriṇīpetivatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เปตวตฺถุปาฬิ • Petavatthupāḷi / ๖. เสริณีเปตวตฺถุ • 6. Seriṇīpetavatthu
