| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
३. सेरीसुत्तवण्णना
3. Serīsuttavaṇṇanā
१०४. यं दानं देमीति यं देय्यधम्मं परस्स देमि। तस्स पति हुत्वाति तब्बिसयं लोभं सुट्ठु अभिभवन्तो तस्स अधिपति हुत्वा देमि तेन अनाकड्ढनीयत्ता। ‘‘न दासो न सहायो’’ति वत्वा तदुभयं अन्वयतो ब्यतिरेकतो दस्सेतुं ‘‘यो ही’’तिआदि वुत्तं। दासो हुत्वा देति तण्हाय दासब्यस्स उपगतत्ता। सहायो हुत्वा देति तस्स पियभावाविस्सज्जनतो। सामी हुत्वा देति तण्हादासब्यतो अत्तानं मोचेत्वा अभिभुय्य पवत्तनतो। सामिपरिभोगसदिसा हेतस्सायं पवत्ततीति।
104.Yaṃdānaṃ demīti yaṃ deyyadhammaṃ parassa demi. Tassa pati hutvāti tabbisayaṃ lobhaṃ suṭṭhu abhibhavanto tassa adhipati hutvā demi tena anākaḍḍhanīyattā. ‘‘Na dāso na sahāyo’’ti vatvā tadubhayaṃ anvayato byatirekato dassetuṃ ‘‘yo hī’’tiādi vuttaṃ. Dāso hutvā deti taṇhāya dāsabyassa upagatattā. Sahāyo hutvā deti tassa piyabhāvāvissajjanato. Sāmī hutvā deti taṇhādāsabyato attānaṃ mocetvā abhibhuyya pavattanato. Sāmiparibhogasadisā hetassāyaṃ pavattatīti.
अथ वा यो दानसीलताय दायको पुग्गलो, सो दाने पवत्तिभेदेन दानदासो दानसहायो दानपतीति तिप्पकारो होतीति दस्सेति। तदस्स तिप्पकारतं विभजित्वा दस्सेतुं ‘‘यो ही’’तिआदि वुत्तं। दातब्बट्ठेन दानं, अन्नपानादि। तत्थ यं अत्तना परिभुञ्जति तण्हाधिपन्नताय, तस्स वसे वत्तनतो दासो विय होति। यं परेसं दीयति, तत्थपि अन्नपानसामञ्ञेन इदं वुत्तं ‘‘दानसङ्खातस्स देय्यधम्मस्स दासो हुत्वा देती’’ति। सहायो हुत्वा देति अत्तना परिभुञ्जितब्बस्स परेसं दातब्बस्स च समसमट्ठपनेन। पति हुत्वा देति सयं देय्यधम्मस्स वसे अवत्तित्वा तस्स अत्तनो वसे वत्तापनतो।
Atha vā yo dānasīlatāya dāyako puggalo, so dāne pavattibhedena dānadāso dānasahāyo dānapatīti tippakāro hotīti dasseti. Tadassa tippakārataṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘yo hī’’tiādi vuttaṃ. Dātabbaṭṭhena dānaṃ, annapānādi. Tattha yaṃ attanā paribhuñjati taṇhādhipannatāya, tassa vase vattanato dāso viya hoti. Yaṃ paresaṃ dīyati, tatthapi annapānasāmaññena idaṃ vuttaṃ ‘‘dānasaṅkhātassa deyyadhammassa dāso hutvā detī’’ti. Sahāyo hutvā deti attanā paribhuñjitabbassa paresaṃ dātabbassa ca samasamaṭṭhapanena. Pati hutvā deti sayaṃ deyyadhammassa vase avattitvā tassa attano vase vattāpanato.
अपरो नयो – यो अत्तना पणीतं परिभुञ्जित्वा परेसं निहीनं देति, सो दानदासो नाम तन्निमित्तनिहीनभावापत्तितो। यो यादिसं अत्तना परिभुञ्जति, तादिसमेव परेसं देति, सो दानसहायो नाम तन्निमित्तनिहीनाधिकभावविस्सज्जनेन सदिसभावापत्तितो। यो अत्तना निहीनं परिभुञ्जित्वा परेसं पणीतं देति, सो दानपति नाम तन्निमित्तसेट्ठभावप्पत्तितो। कम्मसरिक्खको हि विपाको, तस्मा देवपुत्तो ‘‘दानपती’’ति वदन्तो ‘‘अहं तादिसो अहोसि’’न्ति दस्सेति।
Aparo nayo – yo attanā paṇītaṃ paribhuñjitvā paresaṃ nihīnaṃ deti, so dānadāso nāma tannimittanihīnabhāvāpattito. Yo yādisaṃ attanā paribhuñjati, tādisameva paresaṃ deti, so dānasahāyo nāma tannimittanihīnādhikabhāvavissajjanena sadisabhāvāpattito. Yo attanā nihīnaṃ paribhuñjitvā paresaṃ paṇītaṃ deti, so dānapati nāma tannimittaseṭṭhabhāvappattito. Kammasarikkhako hi vipāko, tasmā devaputto ‘‘dānapatī’’ti vadanto ‘‘ahaṃ tādiso ahosi’’nti dasseti.
‘‘चतूसु द्वारेसु दानं दीयित्था’’ति पाळियं सङ्खेपतो वुत्तमत्थं वित्थारेत्वा दस्सेतुं ‘‘तस्स किरा’’तिआदि वुत्तं। दानन्ति यिट्ठं, तञ्च खो सब्बसाधारणवसेन कतन्ति आह ‘‘समण …पे॰… याचकान’’न्ति। पब्बज्जूपगताति यं किञ्चि पब्बज्जं उपगता। भोवादिनोति जातिमत्तब्राह्मणे वदति। नालत्थ बुद्धसुञ्ञत्ता तदा लोकस्स। दुग्गताति दुक्खजीविककप्पका कसिरवुत्तिका। तेनाह ‘‘दलिद्दमनुस्सा’’ति। कसिवाणिज्जादिजीविकं अनुट्ठातुं असमत्था इध ‘‘कपणा’’ति अधिप्पेताति आह ‘‘काणकुणिआदयो’’ति। पथाविनोति अद्धिका। वनिब्बकाति दायकानं गुणकित्तनकम्मफलकित्तनवसेन याचका सेय्यथापि नग्गादयो। तेनाह ‘‘इट्ठं दिन्न’’न्तिआदि। पसतमत्तन्ति वीहितण्डुलादिवसेन वुत्तं। सरावमत्तन्ति यागुभत्तादिवसेन। यथा गामलाभो गामे उप्पज्जनको आयलाभो, एवं तत्थ द्वारलाभोति आह ‘‘तत्थ उप्पज्जनकसतसहस्से’’ति। महन्ततरं दानं अदंसु अञ्ञस्सपि धनस्स विनियोगं गतत्ता। तं सन्धायाति तं महन्ततरं दानं कतं सन्धाय। रञ्ञो हि तत्थ दानं इत्थागारस्स दानेन महता अभिभूतं विय पटिनिवत्तं होतीति आह ‘‘पटिनिवत्ती’’ति। कोचीति भुम्मत्थे पच्चत्तवचनं। तेनाह ‘‘कत्थची’’ति। अनेकवस्ससहस्सायुककाले तस्स उप्पन्नत्ता असीतिवस्ससहस्सानि सो राजा दानमदासीति।
‘‘Catūsu dvāresu dānaṃ dīyitthā’’ti pāḷiyaṃ saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘tassa kirā’’tiādi vuttaṃ. Dānanti yiṭṭhaṃ, tañca kho sabbasādhāraṇavasena katanti āha ‘‘samaṇa…pe… yācakāna’’nti. Pabbajjūpagatāti yaṃ kiñci pabbajjaṃ upagatā. Bhovādinoti jātimattabrāhmaṇe vadati. Nālattha buddhasuññattā tadā lokassa. Duggatāti dukkhajīvikakappakā kasiravuttikā. Tenāha ‘‘daliddamanussā’’ti. Kasivāṇijjādijīvikaṃ anuṭṭhātuṃ asamatthā idha ‘‘kapaṇā’’ti adhippetāti āha ‘‘kāṇakuṇiādayo’’ti. Pathāvinoti addhikā. Vanibbakāti dāyakānaṃ guṇakittanakammaphalakittanavasena yācakā seyyathāpi naggādayo. Tenāha ‘‘iṭṭhaṃ dinna’’ntiādi. Pasatamattanti vīhitaṇḍulādivasena vuttaṃ. Sarāvamattanti yāgubhattādivasena. Yathā gāmalābho gāme uppajjanako āyalābho, evaṃ tattha dvāralābhoti āha ‘‘tattha uppajjanakasatasahasse’’ti. Mahantataraṃ dānaṃ adaṃsu aññassapi dhanassa viniyogaṃ gatattā. Taṃ sandhāyāti taṃ mahantataraṃ dānaṃ kataṃ sandhāya. Rañño hi tattha dānaṃ itthāgārassa dānena mahatā abhibhūtaṃ viya paṭinivattaṃ hotīti āha ‘‘paṭinivattī’’ti. Kocīti bhummatthe paccattavacanaṃ. Tenāha ‘‘katthacī’’ti. Anekavassasahassāyukakāle tassa uppannattā asītivassasahassāni so rājā dānamadāsīti.
सेरीसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Serīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ३. सेरीसुत्तं • 3. Serīsuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ३-४. सेरीसुत्तादिवण्णना • 3-4. Serīsuttādivaṇṇanā
