| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၃. ပဏာမိတဝဂ္ဂော
3. Paṇāmitavaggo
၁. သေဋ္ဌဓမ္မပဉ္ဟော
1. Seṭṭhadhammapañho
၁. ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘ဓမ္မော ဟိ, ဝာသေဋ္ဌ, သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စာ’တိ။ ပုန စ ‘ဥပာသကော ဂိဟီ သောတာပန္နော ပိဟိတာပာယော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝိညာတသာသနော ဘိက္ခုံ ဝာ သာမဏေရံ ဝာ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတီ’တိ။ ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, ဘဂဝတာ ဘဏိတံ ‘ဓမ္မော ဟိ, ဝာသေဋ္ဌ, သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စာ’တိ, တေန ဟိ ‘ဥပာသကော ဂိဟီ သောတာပန္နော ပိဟိတာပာယော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝိညာတသာသနော ဘိက္ခုံ ဝာ သာမဏေရံ ဝာ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတီ’တိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ။ ယဒိ ‘ဥပာသကော ဂိဟီ သောတာပန္နော ပိဟိတာပာယော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝိညာတသာသနော ဘိက္ခုံ ဝာ သာမဏေရံ ဝာ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတိ’, တေန ဟိ ‘ဓမ္မော ဟိ, ဝာသေဋ္ဌ, သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စာတိ တမ္ပိ ဝစနံ မိစ္ဆာ။ အယမ္ပိ ဥဘတော ကောဋိကော ပဉ္ဟော တဝာနုပ္ပတ္တော, သော တယာ နိဗ္ဗာဟိတဗ္ဗော’’တိ။
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti. Puna ca ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭhetī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti, tena hi ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭhetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭheti’, tena hi ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cāti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ဘာသိတမ္ပေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ‘ဓမ္မော ဟိ, ဝာသေဋ္ဌ, သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယေ စာ’တိ, ‘ဥပာသကော စ ဂိဟီ သောတာပန္နော ပိဟိတာပာယော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝိညာတသာသနော ဘိက္ခုံ ဝာ သာမဏေရံ ဝာ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတိ’။ တတ္ထ ပန ကာရဏံ အတ္ထိ။ ကတမံ တံ ကာရဏံ?
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti, ‘upāsako ca gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭheti’. Tattha pana kāraṇaṃ atthi. Katamaṃ taṃ kāraṇaṃ?
‘‘ဝီသတိ ခော ပနိမေ, မဟာရာဇ, သမဏသ္သ သမဏကရဏာ ဓမ္မာ ဒ္ဝေ စ လိင္ဂာနိ, ယေဟိ သမဏော အဘိဝာဒနပစ္စုဋ္ဌာနသမာနနပူဇနာရဟော ဟောတိ။ ကတမေ ဝီသတိ သမဏသ္သ သမဏကရဏာ ဓမ္မာ ဒ္ဝေ စ လိင္ဂာနိ? သေဋ္ဌော 1 ဓမ္မာရာမော, အဂ္ဂော နိယမော, စာရော ဝိဟာရော သံယမော သံဝရော ခန္တိ သောရစ္စံ ဧကတ္တစရိယာ ဧကတ္တာဘိရတိ ပဋိသလ္လာနံ ဟိရိဩတ္တပ္ပံ ဝီရိယံ အပ္ပမာဒော သိက္ခာသမာဒာနံ 2 ဥဒ္ဒေသော ပရိပုစ္ဆာ သီလာဒိအဘိရတိ နိရာလယတာ သိက္ခာပဒပာရိပူရိတာ, ကာသာဝဓာရဏံ , ဘဏ္ဍုဘာဝော ။ ဣမေ ခော , မဟာရာဇ, ဝီသတိ သမဏသ္သ သမဏကရဏာ ဓမ္မာ ဒ္ဝေ စ လိင္ဂာနိ။ ဧတေ ဂုဏေ ဘိက္ခု သမာဒာယ ဝတ္တတိ, သော တေသံ ဓမ္မာနံ အနူနတ္တာ ပရိပုဏ္ဏတ္တာ သမ္ပန္နတ္တာ သမန္နာဂတတ္တာ အသေက္ခဘူမိံ အရဟန္တဘူမိံ ဩက္ကမတိ, သေဋ္ဌံ ဘူမန္တရံ ဩက္ကမတိ, အရဟတ္တာသန္နဂတောတိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘Vīsati kho panime, mahārāja, samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni, yehi samaṇo abhivādanapaccuṭṭhānasamānanapūjanāraho hoti. Katame vīsati samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni? Seṭṭho 3 dhammārāmo, aggo niyamo, cāro vihāro saṃyamo saṃvaro khanti soraccaṃ ekattacariyā ekattābhirati paṭisallānaṃ hiriottappaṃ vīriyaṃ appamādo sikkhāsamādānaṃ 4 uddeso paripucchā sīlādiabhirati nirālayatā sikkhāpadapāripūritā, kāsāvadhāraṇaṃ , bhaṇḍubhāvo . Ime kho , mahārāja, vīsati samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni. Ete guṇe bhikkhu samādāya vattati, so tesaṃ dhammānaṃ anūnattā paripuṇṇattā sampannattā samannāgatattā asekkhabhūmiṃ arahantabhūmiṃ okkamati, seṭṭhaṃ bhūmantaraṃ okkamati, arahattāsannagatoti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘ခီဏာသဝေဟိ သော သာမညံ ဥပဂတော, နတ္ထိ မေ သော သမယော’တိ 5 အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘‘Khīṇāsavehi so sāmaññaṃ upagato, natthi me so samayo’ti 6 arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘အဂ္ဂပရိသံ သော ဥပဂတော, နာဟံ တံ ဌာနံ ဥပဂတော’တိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘‘Aggaparisaṃ so upagato, nāhaṃ taṃ ṭhānaṃ upagato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘လဘတိ သော ပာတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ သောတုံ, နာဟံ တံ လဘာမိ သောတု’န္တိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘‘Labhati so pātimokkhuddesaṃ sotuṃ, nāhaṃ taṃ labhāmi sotu’nti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘သော အညေ ပဗ္ဗာဇေတိ ဥပသမ္ပာဒေတိ ဇိနသာသနံ ဝဍ္ဎေတိ, အဟမေတံ န လဘာမိ ကာတု’န္တိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘‘So aññe pabbājeti upasampādeti jinasāsanaṃ vaḍḍheti, ahametaṃ na labhāmi kātu’nti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘အပ္ပမာဏေသု သော သိက္ခာပဒေသု သမတ္တကာရီ, နာဟံ တေသု ဝတ္တာမီ’တိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘‘Appamāṇesu so sikkhāpadesu samattakārī, nāhaṃ tesu vattāmī’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘ဥပဂတော သော သမဏလိင္ဂံ, ဗုဒ္ဓာဓိပ္ပာယေ ဌိတော, တေနာဟံ လိင္ဂေန ဒူရမပဂတော’တိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘‘Upagato so samaṇaliṅgaṃ, buddhādhippāye ṭhito, tenāhaṃ liṅgena dūramapagato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘ပရူဠ္ဟကစ္ဆလောမော သော အနဉ္ဇိတအမဏ္ဍိတော အနုလိတ္တသီလဂန္ဓော, အဟံ ပန မဏ္ဍနဝိဘူသနာဘိရတော’တိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘‘Parūḷhakacchalomo so anañjitaamaṇḍito anulittasīlagandho, ahaṃ pana maṇḍanavibhūsanābhirato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘အပိ စ, မဟာရာဇ, ‘ယေ တေ ဝီသတိ သမဏကရဏာ ဓမ္မာ ဒ္ဝေ စ လိင္ဂာနိ, သဗ္ဗေပေတေ ဓမ္မာ ဘိက္ခုသ္သ သံဝိဇ္ဇန္တိ, သော ယေဝ တေ ဓမ္မေ ဓာရေတိ, အညေပိ တတ္ထ သိက္ခာပေတိ, သော မေ အာဂမော သိက္ခာပနဉ္စ နတ္ထီ’တိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ ။
‘‘Api ca, mahārāja, ‘ye te vīsati samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni, sabbepete dhammā bhikkhussa saṃvijjanti, so yeva te dhamme dhāreti, aññepi tattha sikkhāpeti, so me āgamo sikkhāpanañca natthī’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ .
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, ရာဇကုမာရော ပုရောဟိတသ္သ သန္တိကေ ဝိဇ္ဇံ အဓီယတိ, ခတ္တိယဓမ္မံ သိက္ခတိ, သော အပရေန သမယေန အဘိသိတ္တော အာစရိယံ အဘိဝာဒေတိ ပစ္စုဋ္ဌေတိ ‘သိက္ခာပကော မေ အယ’န္တိ, ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ‘ဘိက္ခု သိက္ခာပကော ဝံသဓရော’တိ အရဟတိ ဥပာသကော သောတာပန္နော ဘိက္ခုံ ပုထုဇ္ဇနံ အဘိဝာဒေတုံ ပစ္စုဋ္ဌာတုံ။
‘‘Yathā, mahārāja, rājakumāro purohitassa santike vijjaṃ adhīyati, khattiyadhammaṃ sikkhati, so aparena samayena abhisitto ācariyaṃ abhivādeti paccuṭṭheti ‘sikkhāpako me aya’nti, evameva kho, mahārāja, ‘bhikkhu sikkhāpako vaṃsadharo’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘အပိ စ, မဟာရာဇ, ဣမိနာပေတံ ပရိယာယေန ဇာနာဟိ ဘိက္ခုဘူမိယာ မဟန္တတံ အသမဝိပုလဘာဝံ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဥပာသကော သောတာပန္နော အရဟတ္တံ သစ္ဆိကရောတိ, ဒ္ဝေဝ တသ္သ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ တသ္မိံ ယေဝ ဒိဝသေ ပရိနိဗ္ဗာယေယ္ယ ဝာ, ဘိက္ခုဘာဝံ ဝာ ဥပဂစ္ဆေယ္ယ။ အစလာ ဟိ သာ, မဟာရာဇ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ, မဟတီ အစ္စုဂ္ဂတာ, ယဒိဒံ ဘိက္ခုဘူမီ’’တိ။ ‘‘ဉာဏဂတော, ဘန္တေ နာဂသေန, ပဉ္ဟော သုနိဗ္ဗေဌိတော ဗလဝတာ အတိဗုဒ္ဓိနာ တယာ, န ယိမံ ပဉ္ဟံ သမတ္ထော အညော ဧဝံ ဝိနိဝေဌေတုံ အညတ္ရ တဝာဒိသေန ဗုဒ္ဓိမတာ’’တိ။
‘‘Api ca, mahārāja, imināpetaṃ pariyāyena jānāhi bhikkhubhūmiyā mahantataṃ asamavipulabhāvaṃ. Yadi, mahārāja, upāsako sotāpanno arahattaṃ sacchikaroti, dveva tassa gatiyo bhavanti anaññā tasmiṃ yeva divase parinibbāyeyya vā, bhikkhubhāvaṃ vā upagaccheyya. Acalā hi sā, mahārāja, pabbajjā, mahatī accuggatā, yadidaṃ bhikkhubhūmī’’ti. ‘‘Ñāṇagato, bhante nāgasena, pañho sunibbeṭhito balavatā atibuddhinā tayā, na yimaṃ pañhaṃ samattho añño evaṃ viniveṭhetuṃ aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.
သေဋ္ဌဓမ္မပဉ္ဟော ပဌမော။
Seṭṭhadhammapañho paṭhamo.
Footnotes:
