| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi |
२०३. सेट्ठिभरियावत्थु
203. Seṭṭhibhariyāvatthu
३३०. तेन खो पन समयेन साकेते सेट्ठिभरियाय सत्तवस्सिको सीसाबाधो होति। बहू महन्ता महन्ता दिसापामोक्खा वेज्जा आगन्त्वा नासक्खिंसु अरोगं कातुं। बहुं हिरञ्ञं आदाय अगमंसु। अथ खो जीवको कोमारभच्चो साकेतं पविसित्वा मनुस्से पुच्छि – ‘‘को, भणे, गिलानो, कं तिकिच्छामी’’ति? ‘‘एतिस्सा, आचरिय, सेट्ठिभरियाय सत्तवस्सिको सीसाबाधो; गच्छ, आचरिय, सेट्ठिभरियं तिकिच्छाही’’ति। अथ खो जीवको कोमारभच्चो येन सेट्ठिस्स गहपतिस्स निवेसनं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा दोवारिकं आणापेसि – ‘‘गच्छ, भणे दोवारिक, सेट्ठिभरियाय पावद – ‘वेज्जो, अय्ये, आगतो, सो तं दट्ठुकामो’’’ति। ‘‘एवं, आचरिया’’ति खो सो दोवारिको जीवकस्स कोमारभच्चस्स पटिस्सुत्वा येन सेट्ठिभरिया तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा सेट्ठिभरियं एतदवोच – ‘‘वेज्जो , अय्ये, आगतो; सो तं दट्ठुकामो’’ति। ‘‘कीदिसो, भणे दोवारिक, वेज्जो’’ति? ‘‘दहरको, अय्ये’’ति। ‘‘अलं, भणे दोवारिक, किं मे दहरको वेज्जो करिस्सति? बहू महन्ता महन्ता दिसापामोक्खा वेज्जा आगन्त्वा नासक्खिंसु अरोगं कातुं। बहुं हिरञ्ञं आदाय अगमंसू’’ति। अथ खो सो दोवारिको येन जीवको कोमारभच्चो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा जीवकं कोमारभच्चं एतदवोच – ‘‘सेट्ठिभरिया, आचरिय, एवमाह – ‘अलं, भणे दोवारिक, किं मे दहरको वेज्जो करिस्सति? बहू महन्ता महन्ता दिसापामोक्खा वेज्जा आगन्त्वा नासक्खिंसु अरोगं कातुं। बहुं हिरञ्ञं आदाय अगमंसू’’’ति। ‘‘गच्छ, भणे दोवारिक, सेट्ठिभरियाय पावद – ‘वेज्जो, अय्ये, एवमाह – मा किर, अय्ये, पुरे किञ्चि अदासि। यदा अरोगा अहोसि तदा यं इच्छेय्यासि तं दज्जेय्यासी’’’ति। ‘‘एवं, आचरिया’’ति खो सो दोवारिको जीवकस्स कोमारभच्चस्स पटिस्सुत्वा येन सेट्ठिभरिया तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा सेट्ठिभरियं एतदवोच – ‘‘वेज्जो, अय्ये, एवमाह – ‘मा किर, अय्ये, पुरे किञ्चि अदासि। यदा अरोगा अहोसि तदा यं इच्छेय्यासि तं दज्जेय्यासी’’’ति। ‘‘तेन हि, भणे दोवारिक, वेज्जो आगच्छतू’’ति। ‘‘एवं, अय्ये’’ति खो सो दोवारिको सेट्ठिभरियाय पटिस्सुत्वा येन जीवको कोमारभच्चो तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा जीवकं कोमारभच्चं एतदवोच – ‘‘सेट्ठिभरिया तं, आचरिय, पक्कोसती’’ति ।
330. Tena kho pana samayena sākete seṭṭhibhariyāya sattavassiko sīsābādho hoti. Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsu. Atha kho jīvako komārabhacco sāketaṃ pavisitvā manusse pucchi – ‘‘ko, bhaṇe, gilāno, kaṃ tikicchāmī’’ti? ‘‘Etissā, ācariya, seṭṭhibhariyāya sattavassiko sīsābādho; gaccha, ācariya, seṭṭhibhariyaṃ tikicchāhī’’ti. Atha kho jīvako komārabhacco yena seṭṭhissa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā dovārikaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe dovārika, seṭṭhibhariyāya pāvada – ‘vejjo, ayye, āgato, so taṃ daṭṭhukāmo’’’ti. ‘‘Evaṃ, ācariyā’’ti kho so dovāriko jīvakassa komārabhaccassa paṭissutvā yena seṭṭhibhariyā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā seṭṭhibhariyaṃ etadavoca – ‘‘vejjo , ayye, āgato; so taṃ daṭṭhukāmo’’ti. ‘‘Kīdiso, bhaṇe dovārika, vejjo’’ti? ‘‘Daharako, ayye’’ti. ‘‘Alaṃ, bhaṇe dovārika, kiṃ me daharako vejjo karissati? Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsū’’ti. Atha kho so dovāriko yena jīvako komārabhacco tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘seṭṭhibhariyā, ācariya, evamāha – ‘alaṃ, bhaṇe dovārika, kiṃ me daharako vejjo karissati? Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsū’’’ti. ‘‘Gaccha, bhaṇe dovārika, seṭṭhibhariyāya pāvada – ‘vejjo, ayye, evamāha – mā kira, ayye, pure kiñci adāsi. Yadā arogā ahosi tadā yaṃ iccheyyāsi taṃ dajjeyyāsī’’’ti. ‘‘Evaṃ, ācariyā’’ti kho so dovāriko jīvakassa komārabhaccassa paṭissutvā yena seṭṭhibhariyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhibhariyaṃ etadavoca – ‘‘vejjo, ayye, evamāha – ‘mā kira, ayye, pure kiñci adāsi. Yadā arogā ahosi tadā yaṃ iccheyyāsi taṃ dajjeyyāsī’’’ti. ‘‘Tena hi, bhaṇe dovārika, vejjo āgacchatū’’ti. ‘‘Evaṃ, ayye’’ti kho so dovāriko seṭṭhibhariyāya paṭissutvā yena jīvako komārabhacco tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘seṭṭhibhariyā taṃ, ācariya, pakkosatī’’ti .
अथ खो जीवको कोमारभच्चो येन सेट्ठिभरिया तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा सेट्ठिभरियाय विकारं सल्लक्खेत्वा सेट्ठिभरियं एतदवोच – ‘‘पसतेन, अय्ये, सप्पिना अत्थो’’ति । अथ खो सेट्ठिभरिया जीवकस्स कोमारभच्चस्स पसतं सप्पिं दापेसि। अथ खो जीवको कोमारभच्चो तं पसतं सप्पिं नानाभेसज्जेहि निप्पचित्वा सेट्ठिभरियं मञ्चके उत्तानं निपातेत्वा 1 नत्थुतो अदासि। अथ खो तं सप्पिं नत्थुतो दिन्नं मुखतो उग्गञ्छि। अथ खो सेट्ठिभरिया पटिग्गहे निट्ठुभित्वा दासिं आणापेसि – ‘‘हन्द, जे, इमं सप्पिं पिचुना गण्हाही’’ति। अथ खो जीवकस्स कोमारभच्चस्स एतदहोसि – ‘‘अच्छरियं 2 याव लूखायं घरणी, यत्र हि नाम इमं छड्डनीयधम्मं सप्पिं पिचुना गाहापेस्सति। बहुकानि च मे महग्घानि 3 भेसज्जानि उपगतानि। किम्पि मायं किञ्चि 4 देय्यधम्मं दस्सती’’ति। अथ खो सेट्ठिभरिया जीवकस्स कोमारभच्चस्स विकारं सल्लक्खेत्वा जीवकं कोमारभच्चं एतदवोच – ‘‘किस्स त्वं, आचरिय, विमनोसी’’ति? इध मे एतदहोसि – ‘‘अच्छरियं याव लूखायं धरणी, यत्र हि नाम इमं छड्डनीयधम्मं सप्पिं पिचुना गाहापेस्सति। बहुकानि च मे महग्घानि सज्जानि उपगतानि। किम्पि मायं किञ्चि देय्यधम्मं दस्सती’’ति। ‘‘मयं खो, आचरिय, आगारिका नाम उपजानामेतस्स संयमस्स। वरमेतं सप्पि दासानं वा कम्मकरानं वा पादब्भञ्जनं वा पदीपकरणे वा आसित्तं। मा खो त्वं, आचरिय, विमनो अहोसि। न ते देय्यधम्मो हायिस्सती’’ति। अथ खो जीवको कोमारभच्चो सेट्ठिभरियाय सत्तवस्सिकं सीसाबाधं एकेनेव नत्थुकम्मेन अपकड्ढि। अथ खो सेट्ठिभरिया अरोगा समाना जीवकस्स कोमारभच्चस्स चत्तारि सहस्सानि पादासि। पुत्तो – माता मे अरोगा ठिताति चत्तारि सहस्सानि पादासि। सुणिसा – सस्सु मे अरोगा ठिताति चत्तारि सहस्सानि पादासि। सेट्ठि गहपति – भरिया मे अरोगा ठिताति चत्तारि सहस्सानि पादासि दासञ्च दासिञ्च अस्सरथञ्च।
Atha kho jīvako komārabhacco yena seṭṭhibhariyā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā seṭṭhibhariyāya vikāraṃ sallakkhetvā seṭṭhibhariyaṃ etadavoca – ‘‘pasatena, ayye, sappinā attho’’ti . Atha kho seṭṭhibhariyā jīvakassa komārabhaccassa pasataṃ sappiṃ dāpesi. Atha kho jīvako komārabhacco taṃ pasataṃ sappiṃ nānābhesajjehi nippacitvā seṭṭhibhariyaṃ mañcake uttānaṃ nipātetvā 5 natthuto adāsi. Atha kho taṃ sappiṃ natthuto dinnaṃ mukhato uggañchi. Atha kho seṭṭhibhariyā paṭiggahe niṭṭhubhitvā dāsiṃ āṇāpesi – ‘‘handa, je, imaṃ sappiṃ picunā gaṇhāhī’’ti. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘acchariyaṃ 6 yāva lūkhāyaṃ gharaṇī, yatra hi nāma imaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ sappiṃ picunā gāhāpessati. Bahukāni ca me mahagghāni 7 bhesajjāni upagatāni. Kimpi māyaṃ kiñci 8 deyyadhammaṃ dassatī’’ti. Atha kho seṭṭhibhariyā jīvakassa komārabhaccassa vikāraṃ sallakkhetvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘kissa tvaṃ, ācariya, vimanosī’’ti? Idha me etadahosi – ‘‘acchariyaṃ yāva lūkhāyaṃ dharaṇī, yatra hi nāma imaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ sappiṃ picunā gāhāpessati. Bahukāni ca me mahagghāni sajjāni upagatāni. Kimpi māyaṃ kiñci deyyadhammaṃ dassatī’’ti. ‘‘Mayaṃ kho, ācariya, āgārikā nāma upajānāmetassa saṃyamassa. Varametaṃ sappi dāsānaṃ vā kammakarānaṃ vā pādabbhañjanaṃ vā padīpakaraṇe vā āsittaṃ. Mā kho tvaṃ, ācariya, vimano ahosi. Na te deyyadhammo hāyissatī’’ti. Atha kho jīvako komārabhacco seṭṭhibhariyāya sattavassikaṃ sīsābādhaṃ ekeneva natthukammena apakaḍḍhi. Atha kho seṭṭhibhariyā arogā samānā jīvakassa komārabhaccassa cattāri sahassāni pādāsi. Putto – mātā me arogā ṭhitāti cattāri sahassāni pādāsi. Suṇisā – sassu me arogā ṭhitāti cattāri sahassāni pādāsi. Seṭṭhi gahapati – bhariyā me arogā ṭhitāti cattāri sahassāni pādāsi dāsañca dāsiñca assarathañca.
अथ खो जीवको कोमारभच्चो तानि सोळससहस्सानि आदाय दासञ्च दासिञ्च अस्सरथञ्च येन राजगहं तेन पक्कामि। अनुपुब्बेन येन राजगहं येन अभयो राजकुमारो तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा अभयं राजकुमारं एतदवोच – ‘‘इदं मे, देव, पठमकम्मं सोळससहस्सानि दासो च दासी च अस्सरथो च। पटिग्गण्हातु मे देवो पोसावनिक’’न्ति। ‘‘अलं, भणे जीवक; तुय्हमेव होतु। अम्हाकञ्ञेव अन्तेपुरे निवेसनं मापेही’’ति। ‘‘एवं, देवा’’ति खो जीवको कोमारभच्चो अभयस्स राजकुमारस्स पटिस्सुत्वा अभयस्स राजकुमारस्स अन्तेपुरे निवेसनं मापेसि।
Atha kho jīvako komārabhacco tāni soḷasasahassāni ādāya dāsañca dāsiñca assarathañca yena rājagahaṃ tena pakkāmi. Anupubbena yena rājagahaṃ yena abhayo rājakumāro tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā abhayaṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘idaṃ me, deva, paṭhamakammaṃ soḷasasahassāni dāso ca dāsī ca assaratho ca. Paṭiggaṇhātu me devo posāvanika’’nti. ‘‘Alaṃ, bhaṇe jīvaka; tuyhameva hotu. Amhākaññeva antepure nivesanaṃ māpehī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco abhayassa rājakumārassa paṭissutvā abhayassa rājakumārassa antepure nivesanaṃ māpesi.
सेट्ठिभरियावत्थु निट्ठितं।
Seṭṭhibhariyāvatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / सेट्ठिभरियादिवत्थुकथा • Seṭṭhibhariyādivatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / जीवकवत्थुकथावण्णना • Jīvakavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / जीवकवत्थुकथादिवण्णना • Jīvakavatthukathādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २०३. सेट्ठिभरियादिवत्थुकथा • 203. Seṭṭhibhariyādivatthukathā
