| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi |
๒๐๓. เสฎฺฐิภริยาวตฺถุ
203. Seṭṭhibhariyāvatthu
๓๓๐. เตน โข ปน สมเยน สาเกเต เสฎฺฐิภริยาย สตฺตวสฺสิโก สีสาพาโธ โหติฯ พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา อาคนฺตฺวา นาสกฺขิํสุ อโรคํ กาตุํฯ พหุํ หิรญฺญํ อาทาย อคมํสุฯ อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ สาเกตํ ปวิสิตฺวา มนุเสฺส ปุจฺฉิ – ‘‘โก, ภเณ, คิลาโน, กํ ติกิจฺฉามี’’ติ? ‘‘เอติสฺสา, อาจริย, เสฎฺฐิภริยาย สตฺตวสฺสิโก สีสาพาโธ; คจฺฉ, อาจริย, เสฎฺฐิภริยํ ติกิจฺฉาหี’’ติฯ อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ เยน เสฎฺฐิสฺส คหปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา โทวาริกํ อาณาเปสิ – ‘‘คจฺฉ, ภเณ โทวาริก, เสฎฺฐิภริยาย ปาวท – ‘เวโชฺช, อเยฺย, อาคโต, โส ตํ ทฎฺฐุกาโม’’’ติฯ ‘‘เอวํ, อาจริยา’’ติ โข โส โทวาริโก ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปฎิสฺสุตฺวา เยน เสฎฺฐิภริยา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เสฎฺฐิภริยํ เอตทโวจ – ‘‘เวโชฺช , อเยฺย, อาคโต; โส ตํ ทฎฺฐุกาโม’’ติฯ ‘‘กีทิโส, ภเณ โทวาริก, เวโชฺช’’ติ? ‘‘ทหรโก, อเยฺย’’ติฯ ‘‘อลํ, ภเณ โทวาริก, กิํ เม ทหรโก เวโชฺช กริสฺสติ? พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา อาคนฺตฺวา นาสกฺขิํสุ อโรคํ กาตุํฯ พหุํ หิรญฺญํ อาทาย อคมํสู’’ติฯ อถ โข โส โทวาริโก เยน ชีวโก โกมารภโจฺจ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘เสฎฺฐิภริยา, อาจริย, เอวมาห – ‘อลํ, ภเณ โทวาริก, กิํ เม ทหรโก เวโชฺช กริสฺสติ? พหู มหนฺตา มหนฺตา ทิสาปาโมกฺขา เวชฺชา อาคนฺตฺวา นาสกฺขิํสุ อโรคํ กาตุํฯ พหุํ หิรญฺญํ อาทาย อคมํสู’’’ติฯ ‘‘คจฺฉ, ภเณ โทวาริก, เสฎฺฐิภริยาย ปาวท – ‘เวโชฺช, อเยฺย, เอวมาห – มา กิร, อเยฺย, ปุเร กิญฺจิ อทาสิฯ ยทา อโรคา อโหสิ ตทา ยํ อิเจฺฉยฺยาสิ ตํ ทเชฺชยฺยาสี’’’ติฯ ‘‘เอวํ, อาจริยา’’ติ โข โส โทวาริโก ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปฎิสฺสุตฺวา เยน เสฎฺฐิภริยา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เสฎฺฐิภริยํ เอตทโวจ – ‘‘เวโชฺช, อเยฺย, เอวมาห – ‘มา กิร, อเยฺย, ปุเร กิญฺจิ อทาสิฯ ยทา อโรคา อโหสิ ตทา ยํ อิเจฺฉยฺยาสิ ตํ ทเชฺชยฺยาสี’’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภเณ โทวาริก, เวโชฺช อาคจฺฉตู’’ติฯ ‘‘เอวํ, อเยฺย’’ติ โข โส โทวาริโก เสฎฺฐิภริยาย ปฎิสฺสุตฺวา เยน ชีวโก โกมารภโจฺจ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘เสฎฺฐิภริยา ตํ, อาจริย, ปโกฺกสตี’’ติ ฯ
330. Tena kho pana samayena sākete seṭṭhibhariyāya sattavassiko sīsābādho hoti. Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsu. Atha kho jīvako komārabhacco sāketaṃ pavisitvā manusse pucchi – ‘‘ko, bhaṇe, gilāno, kaṃ tikicchāmī’’ti? ‘‘Etissā, ācariya, seṭṭhibhariyāya sattavassiko sīsābādho; gaccha, ācariya, seṭṭhibhariyaṃ tikicchāhī’’ti. Atha kho jīvako komārabhacco yena seṭṭhissa gahapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā dovārikaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe dovārika, seṭṭhibhariyāya pāvada – ‘vejjo, ayye, āgato, so taṃ daṭṭhukāmo’’’ti. ‘‘Evaṃ, ācariyā’’ti kho so dovāriko jīvakassa komārabhaccassa paṭissutvā yena seṭṭhibhariyā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā seṭṭhibhariyaṃ etadavoca – ‘‘vejjo , ayye, āgato; so taṃ daṭṭhukāmo’’ti. ‘‘Kīdiso, bhaṇe dovārika, vejjo’’ti? ‘‘Daharako, ayye’’ti. ‘‘Alaṃ, bhaṇe dovārika, kiṃ me daharako vejjo karissati? Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsū’’ti. Atha kho so dovāriko yena jīvako komārabhacco tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘seṭṭhibhariyā, ācariya, evamāha – ‘alaṃ, bhaṇe dovārika, kiṃ me daharako vejjo karissati? Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsū’’’ti. ‘‘Gaccha, bhaṇe dovārika, seṭṭhibhariyāya pāvada – ‘vejjo, ayye, evamāha – mā kira, ayye, pure kiñci adāsi. Yadā arogā ahosi tadā yaṃ iccheyyāsi taṃ dajjeyyāsī’’’ti. ‘‘Evaṃ, ācariyā’’ti kho so dovāriko jīvakassa komārabhaccassa paṭissutvā yena seṭṭhibhariyā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā seṭṭhibhariyaṃ etadavoca – ‘‘vejjo, ayye, evamāha – ‘mā kira, ayye, pure kiñci adāsi. Yadā arogā ahosi tadā yaṃ iccheyyāsi taṃ dajjeyyāsī’’’ti. ‘‘Tena hi, bhaṇe dovārika, vejjo āgacchatū’’ti. ‘‘Evaṃ, ayye’’ti kho so dovāriko seṭṭhibhariyāya paṭissutvā yena jīvako komārabhacco tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘seṭṭhibhariyā taṃ, ācariya, pakkosatī’’ti .
อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ เยน เสฎฺฐิภริยา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เสฎฺฐิภริยาย วิการํ สลฺลเกฺขตฺวา เสฎฺฐิภริยํ เอตทโวจ – ‘‘ปสเตน, อเยฺย, สปฺปินา อโตฺถ’’ติ ฯ อถ โข เสฎฺฐิภริยา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส ปสตํ สปฺปิํ ทาเปสิฯ อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ ตํ ปสตํ สปฺปิํ นานาเภสเชฺชหิ นิปฺปจิตฺวา เสฎฺฐิภริยํ มญฺจเก อุตฺตานํ นิปาเตตฺวา 1 นตฺถุโต อทาสิฯ อถ โข ตํ สปฺปิํ นตฺถุโต ทินฺนํ มุขโต อุคฺคญฺฉิฯ อถ โข เสฎฺฐิภริยา ปฎิคฺคเห นิฎฺฐุภิตฺวา ทาสิํ อาณาเปสิ – ‘‘หนฺท, เช, อิมํ สปฺปิํ ปิจุนา คณฺหาหี’’ติฯ อถ โข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อจฺฉริยํ 2 ยาว ลูขายํ ฆรณี, ยตฺร หิ นาม อิมํ ฉฑฺฑนียธมฺมํ สปฺปิํ ปิจุนา คาหาเปสฺสติฯ พหุกานิ จ เม มหคฺฆานิ 3 เภสชฺชานิ อุปคตานิฯ กิมฺปิ มายํ กิญฺจิ 4 เทยฺยธมฺมํ ทสฺสตี’’ติฯ อถ โข เสฎฺฐิภริยา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส วิการํ สลฺลเกฺขตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อาจริย, วิมโนสี’’ติ? อิธ เม เอตทโหสิ – ‘‘อจฺฉริยํ ยาว ลูขายํ ธรณี, ยตฺร หิ นาม อิมํ ฉฑฺฑนียธมฺมํ สปฺปิํ ปิจุนา คาหาเปสฺสติฯ พหุกานิ จ เม มหคฺฆานิ สชฺชานิ อุปคตานิฯ กิมฺปิ มายํ กิญฺจิ เทยฺยธมฺมํ ทสฺสตี’’ติฯ ‘‘มยํ โข, อาจริย, อาคาริกา นาม อุปชานาเมตสฺส สํยมสฺสฯ วรเมตํ สปฺปิ ทาสานํ วา กมฺมกรานํ วา ปาทพฺภญฺชนํ วา ปทีปกรเณ วา อาสิตฺตํฯ มา โข ตฺวํ, อาจริย, วิมโน อโหสิฯ น เต เทยฺยธโมฺม หายิสฺสตี’’ติฯ อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ เสฎฺฐิภริยาย สตฺตวสฺสิกํ สีสาพาธํ เอเกเนว นตฺถุกเมฺมน อปกฑฺฒิฯ อถ โข เสฎฺฐิภริยา อโรคา สมานา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส จตฺตาริ สหสฺสานิ ปาทาสิฯ ปุโตฺต – มาตา เม อโรคา ฐิตาติ จตฺตาริ สหสฺสานิ ปาทาสิฯ สุณิสา – สสฺสุ เม อโรคา ฐิตาติ จตฺตาริ สหสฺสานิ ปาทาสิฯ เสฎฺฐิ คหปติ – ภริยา เม อโรคา ฐิตาติ จตฺตาริ สหสฺสานิ ปาทาสิ ทาสญฺจ ทาสิญฺจ อสฺสรถญฺจฯ
Atha kho jīvako komārabhacco yena seṭṭhibhariyā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā seṭṭhibhariyāya vikāraṃ sallakkhetvā seṭṭhibhariyaṃ etadavoca – ‘‘pasatena, ayye, sappinā attho’’ti . Atha kho seṭṭhibhariyā jīvakassa komārabhaccassa pasataṃ sappiṃ dāpesi. Atha kho jīvako komārabhacco taṃ pasataṃ sappiṃ nānābhesajjehi nippacitvā seṭṭhibhariyaṃ mañcake uttānaṃ nipātetvā 5 natthuto adāsi. Atha kho taṃ sappiṃ natthuto dinnaṃ mukhato uggañchi. Atha kho seṭṭhibhariyā paṭiggahe niṭṭhubhitvā dāsiṃ āṇāpesi – ‘‘handa, je, imaṃ sappiṃ picunā gaṇhāhī’’ti. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘acchariyaṃ 6 yāva lūkhāyaṃ gharaṇī, yatra hi nāma imaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ sappiṃ picunā gāhāpessati. Bahukāni ca me mahagghāni 7 bhesajjāni upagatāni. Kimpi māyaṃ kiñci 8 deyyadhammaṃ dassatī’’ti. Atha kho seṭṭhibhariyā jīvakassa komārabhaccassa vikāraṃ sallakkhetvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘kissa tvaṃ, ācariya, vimanosī’’ti? Idha me etadahosi – ‘‘acchariyaṃ yāva lūkhāyaṃ dharaṇī, yatra hi nāma imaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ sappiṃ picunā gāhāpessati. Bahukāni ca me mahagghāni sajjāni upagatāni. Kimpi māyaṃ kiñci deyyadhammaṃ dassatī’’ti. ‘‘Mayaṃ kho, ācariya, āgārikā nāma upajānāmetassa saṃyamassa. Varametaṃ sappi dāsānaṃ vā kammakarānaṃ vā pādabbhañjanaṃ vā padīpakaraṇe vā āsittaṃ. Mā kho tvaṃ, ācariya, vimano ahosi. Na te deyyadhammo hāyissatī’’ti. Atha kho jīvako komārabhacco seṭṭhibhariyāya sattavassikaṃ sīsābādhaṃ ekeneva natthukammena apakaḍḍhi. Atha kho seṭṭhibhariyā arogā samānā jīvakassa komārabhaccassa cattāri sahassāni pādāsi. Putto – mātā me arogā ṭhitāti cattāri sahassāni pādāsi. Suṇisā – sassu me arogā ṭhitāti cattāri sahassāni pādāsi. Seṭṭhi gahapati – bhariyā me arogā ṭhitāti cattāri sahassāni pādāsi dāsañca dāsiñca assarathañca.
อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ ตานิ โสฬสสหสฺสานิ อาทาย ทาสญฺจ ทาสิญฺจ อสฺสรถญฺจ เยน ราชคหํ เตน ปกฺกามิฯ อนุปุเพฺพน เยน ราชคหํ เยน อภโย ราชกุมาโร เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อภยํ ราชกุมารํ เอตทโวจ – ‘‘อิทํ เม, เทว, ปฐมกมฺมํ โสฬสสหสฺสานิ ทาโส จ ทาสี จ อสฺสรโถ จฯ ปฎิคฺคณฺหาตุ เม เทโว โปสาวนิก’’นฺติฯ ‘‘อลํ, ภเณ ชีวก; ตุยฺหเมว โหตุฯ อมฺหากเญฺญว อเนฺตปุเร นิเวสนํ มาเปหี’’ติฯ ‘‘เอวํ, เทวา’’ติ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ อภยสฺส ราชกุมารสฺส ปฎิสฺสุตฺวา อภยสฺส ราชกุมารสฺส อเนฺตปุเร นิเวสนํ มาเปสิฯ
Atha kho jīvako komārabhacco tāni soḷasasahassāni ādāya dāsañca dāsiñca assarathañca yena rājagahaṃ tena pakkāmi. Anupubbena yena rājagahaṃ yena abhayo rājakumāro tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā abhayaṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘idaṃ me, deva, paṭhamakammaṃ soḷasasahassāni dāso ca dāsī ca assaratho ca. Paṭiggaṇhātu me devo posāvanika’’nti. ‘‘Alaṃ, bhaṇe jīvaka; tuyhameva hotu. Amhākaññeva antepure nivesanaṃ māpehī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco abhayassa rājakumārassa paṭissutvā abhayassa rājakumārassa antepure nivesanaṃ māpesi.
เสฎฺฐิภริยาวตฺถุ นิฎฺฐิตํฯ
Seṭṭhibhariyāvatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / เสฎฺฐิภริยาทิวตฺถุกถา • Seṭṭhibhariyādivatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ชีวกวตฺถุกถาวณฺณนา • Jīvakavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ชีวกวตฺถุกถาทิวณฺณนา • Jīvakavatthukathādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๒๐๓. เสฎฺฐิภริยาทิวตฺถุกถา • 203. Seṭṭhibhariyādivatthukathā
