| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मज्झिमनिकाय (टीका) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
४. सेवितब्बासेवितब्बसुत्तवण्णना
4. Sevitabbāsevitabbasuttavaṇṇanā
१०९. अञ्ञमञ्ञन्ति अञ्ञं अञ्ञं। तेनाह ‘‘अञ्ञं सेवितब्ब’’न्तिआदि। सत्तहि पदेहीति सत्तहि वाक्येहि। पज्जति एतेन यथाधिप्पेतो अत्थोति पदं, वाक्यं। सारिपुत्तत्थेरस्स ओकासकरणं धम्मदायादे (म॰ नि॰ १.३१) वुत्तनयेन वेदितब्बं।
109.Aññamaññanti aññaṃ aññaṃ. Tenāha ‘‘aññaṃ sevitabba’’ntiādi. Sattahi padehīti sattahi vākyehi. Pajjati etena yathādhippeto atthoti padaṃ, vākyaṃ. Sāriputtattherassa okāsakaraṇaṃ dhammadāyāde (ma. ni. 1.31) vuttanayena veditabbaṃ.
११३. दिट्ठियेव पच्चयवसेन पटिलद्धताय दिट्ठिपटिलाभो। सञ्ञापटिलाभेपि एसेव नयो। मिच्छादिट्ठिसम्मादिट्ठियो…पे॰… न गहिता कम्मपथप्पत्तानं तेसं मनोसमाचारभावेन गहितत्ता। यदि एवं कस्मा दिट्ठि चित्तुप्पादवारे न गहिताति? कामं मिच्छादिट्ठिया अवयविभावो लब्भति, तथापि चित्तुप्पादक्खणे लोकियलोकुत्तरचित्तुप्पादेसु कम्मपथकोट्ठासो न उद्धटो।
113. Diṭṭhiyeva paccayavasena paṭiladdhatāya diṭṭhipaṭilābho. Saññāpaṭilābhepi eseva nayo. Micchādiṭṭhisammādiṭṭhiyo…pe… na gahitā kammapathappattānaṃ tesaṃ manosamācārabhāvena gahitattā. Yadi evaṃ kasmā diṭṭhi cittuppādavāre na gahitāti? Kāmaṃ micchādiṭṭhiyā avayavibhāvo labbhati, tathāpi cittuppādakkhaṇe lokiyalokuttaracittuppādesu kammapathakoṭṭhāso na uddhaṭo.
११५. कामसञ्ञादीनन्ति एत्थ आदि-सद्देन यथा ब्यापादविहिंसासञ्ञा सङ्गहिता, एवं अनभिज्झाअब्यापादअविहिंसासञ्ञा सङ्गहिता पठमेन आदिसद्देन ‘‘अनभिज्झासहगताय सञ्ञाया’’तिआदिपाठस्स सङ्गहितत्ता।
115.Kāmasaññādīnanti ettha ādi-saddena yathā byāpādavihiṃsāsaññā saṅgahitā, evaṃ anabhijjhāabyāpādaavihiṃsāsaññā saṅgahitā paṭhamena ādisaddena ‘‘anabhijjhāsahagatāya saññāyā’’tiādipāṭhassa saṅgahitattā.
११७. ति कामभवादीनं अपरियोसानाय परियोसानं इच्छतोपि तादिसस्स भवानं अपरियोसानमेव होति । चत्तारो होन्ति पुग्गलवसेन। तेनाह ‘‘पुथुज्जनोपि ही’’तिआदि। अकुसला धम्मा वड्ढन्तीति तेसं पहानाय अप्पटिपज्जमानस्साति अधिप्पायो, ततो एव कुसला धम्मा परिहायन्ति। तेनस्स किलेसदुक्खेन विपाकदुक्खेन च सदुक्खमेव अत्तभावं अभिनिब्बत्तेति। ओरम्भागियसंयोजनानि पहाय सुद्धावासेसु निब्बत्तनारहो अनागामी कथं…पे॰… अभिवड्ढन्तीति आह ‘‘अनागामीपी’’तिआदि। सदुक्खमेव अत्तभावं अभिनिब्बत्तेति, याय लब्भमानअकुसलाभिवुद्धिं कुसलपरिहानिञ्च गहेत्वा अनागामिनोपि सब्याबज्झअत्तभावाभिनिब्बत्तनं वुत्तं। एवं यथालब्भमानं अकुसलपरिहानिं कुसलाभिवुद्धिञ्च गहेत्वा पुथुज्जनस्सपि अन्तिमभविकस्स अब्याबज्झअत्तभावाभिनिब्बत्तनं वुत्तन्ति दट्ठब्बं। तेनाह ‘‘पुथुज्जनोपी’’तिआदि। अकुसलमेव हायति,न कुसलं तस्स बुद्धिपक्खे ठितत्ता। तत्थापि विपस्सनमेव गब्भं गण्हापेति, न वट्टगब्भं अन्तिमभविकताय विवट्टूपनिस्सितत्ता अज्झासयस्स, ञाणस्स च पाकगमनतो।
117. Ti kāmabhavādīnaṃ apariyosānāya pariyosānaṃ icchatopi tādisassa bhavānaṃ apariyosānameva hoti . Cattāro honti puggalavasena. Tenāha ‘‘puthujjanopi hī’’tiādi. Akusalā dhammā vaḍḍhantīti tesaṃ pahānāya appaṭipajjamānassāti adhippāyo, tato eva kusalā dhammā parihāyanti. Tenassa kilesadukkhena vipākadukkhena ca sadukkhameva attabhāvaṃ abhinibbatteti. Orambhāgiyasaṃyojanāni pahāya suddhāvāsesu nibbattanāraho anāgāmī kathaṃ…pe… abhivaḍḍhantīti āha ‘‘anāgāmīpī’’tiādi. Sadukkhameva attabhāvaṃ abhinibbatteti, yāya labbhamānaakusalābhivuddhiṃ kusalaparihāniñca gahetvā anāgāminopi sabyābajjhaattabhāvābhinibbattanaṃ vuttaṃ. Evaṃ yathālabbhamānaṃ akusalaparihāniṃ kusalābhivuddhiñca gahetvā puthujjanassapi antimabhavikassa abyābajjhaattabhāvābhinibbattanaṃ vuttanti daṭṭhabbaṃ. Tenāha ‘‘puthujjanopī’’tiādi. Akusalameva hāyati,na kusalaṃ tassa buddhipakkhe ṭhitattā. Tatthāpi vipassanameva gabbhaṃ gaṇhāpeti, na vaṭṭagabbhaṃ antimabhavikatāya vivaṭṭūpanissitattā ajjhāsayassa, ñāṇassa ca pākagamanato.
११९. एकच्चस्साति सामिवचनं ‘‘अभिनन्दती’’तिआदीसु पच्चत्तवसेन परिणामेतब्बं, तथा ‘‘निब्बिन्दती’’तिआदीसुपि। उग्गण्हित्वापीति पि-सद्दो लुत्तनिद्दिट्ठो। भगवतो भासितस्स अत्थं अजानन्ता ताव दीघरत्तं हितसुखतो परिबाहिरा होन्तु जानन्तानम्पि सब्बेसं दीघरत्तं हिताय सुखाय होतीति अनेकंसिकतं चोदेन्तो ‘‘एवं सन्तेपी’’तिआदिमाह। इतरो सब्बेसम्पि दीघरत्तं हिताय सुखाय होतियेवाति, ‘‘अप्पटिसन्धिका’’तिआदिना अनेकंसिकतं परिहरति। सेसं सुविञ्ञेय्यमेव।
119.Ekaccassāti sāmivacanaṃ ‘‘abhinandatī’’tiādīsu paccattavasena pariṇāmetabbaṃ, tathā ‘‘nibbindatī’’tiādīsupi. Uggaṇhitvāpīti pi-saddo luttaniddiṭṭho. Bhagavato bhāsitassa atthaṃ ajānantā tāva dīgharattaṃ hitasukhato paribāhirā hontu jānantānampi sabbesaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti anekaṃsikataṃ codento ‘‘evaṃ santepī’’tiādimāha. Itaro sabbesampi dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotiyevāti, ‘‘appaṭisandhikā’’tiādinā anekaṃsikataṃ pariharati. Sesaṃ suviññeyyameva.
सेवितब्बासेवितब्बसुत्तवण्णनाय लीनत्थप्पकासना समत्ता।
Sevitabbāsevitabbasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / मज्झिमनिकाय • Majjhimanikāya / ४. सेवितब्बासेवितब्बसुत्तं • 4. Sevitabbāsevitabbasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / मज्झिमनिकाय (अट्ठकथा) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ४. सेवितब्बासेवितब्बसुत्तवण्णना • 4. Sevitabbāsevitabbasuttavaṇṇanā
