Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౨౮౨] ౨. సేయ్యజాతకవణ్ణనా
[282] 2. Seyyajātakavaṇṇanā
సేయ్యంసో సేయ్యసో హోతీతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఏకం కోసలరఞ్ఞో అమచ్చం ఆరబ్భ కథేసి. సో కిర రఞ్ఞో బహూపకారో సబ్బకిచ్చనిప్ఫాదకో అహోసి. రాజా ‘‘బహూపకారో మే అయ’’న్తి తస్స మహన్తం యసం అదాసి. తం అసహమానా అఞ్ఞే రఞ్ఞో పేసుఞ్ఞం ఉపసంహరిత్వా తం పరిభిన్దింసు. రాజా తేసం వచనం సద్దహిత్వా దోసం అనుపపరిక్ఖిత్వావ తం సీలవన్తం నిద్దోసం సఙ్ఖలికబన్ధనేన బన్ధాపేత్వా బన్ధనాగారే పక్ఖిపాపేసి. సో తత్థ ఏకకో వసన్తో సీలసమ్పత్తిం నిస్సాయ చిత్తేకగ్గతం లభిత్వా ఏకగ్గచిత్తో సఙ్ఖారే సమ్మసిత్వా సోతాపత్తిఫలం పాపుణి. అథస్స రాజా అపరభాగే నిద్దోసభావం ఞత్వా సఙ్ఖలికబన్ధనం భిన్దాపేత్వా పురిమయసతో మహన్తతరం యసం అదాసి. సో ‘‘సత్థారం వన్దిస్సామీ’’తి బహూని మాలాగన్ధాదీని ఆదాయ విహారం గన్త్వా తథాగతం పూజేత్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసీది. సత్థా తేన సద్ధిం పటిసన్థారం కరోన్తో ‘‘అనత్థో కిర తే ఉప్పన్నోతి అస్సుమ్హా’’తి ఆహ. ‘‘ఆమ, భన్తే, ఉప్పన్నో, అహం పన తేన అనత్థేన అత్థం అకాసిం, బన్ధనాగారే నిసీదిత్వా సోతాపత్తిఫలం నిబ్బత్తేసి’’న్తి. సత్థా ‘‘న ఖో, ఉపాసక, త్వఞ్ఞేవ అనత్థేన అత్థం ఆహరి, పోరాణకపణ్డితాపి అత్తనో అనత్థేన అత్థం ఆహరిం సుయేవా’’తి వత్వా తేన యాచితో అతీతం ఆహరి.
Seyyaṃsoseyyaso hotīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kosalarañño amaccaṃ ārabbha kathesi. So kira rañño bahūpakāro sabbakiccanipphādako ahosi. Rājā ‘‘bahūpakāro me aya’’nti tassa mahantaṃ yasaṃ adāsi. Taṃ asahamānā aññe rañño pesuññaṃ upasaṃharitvā taṃ paribhindiṃsu. Rājā tesaṃ vacanaṃ saddahitvā dosaṃ anupaparikkhitvāva taṃ sīlavantaṃ niddosaṃ saṅkhalikabandhanena bandhāpetvā bandhanāgāre pakkhipāpesi. So tattha ekako vasanto sīlasampattiṃ nissāya cittekaggataṃ labhitvā ekaggacitto saṅkhāre sammasitvā sotāpattiphalaṃ pāpuṇi. Athassa rājā aparabhāge niddosabhāvaṃ ñatvā saṅkhalikabandhanaṃ bhindāpetvā purimayasato mahantataraṃ yasaṃ adāsi. So ‘‘satthāraṃ vandissāmī’’ti bahūni mālāgandhādīni ādāya vihāraṃ gantvā tathāgataṃ pūjetvā vanditvā ekamantaṃ nisīdi. Satthā tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ karonto ‘‘anattho kira te uppannoti assumhā’’ti āha. ‘‘Āma, bhante, uppanno, ahaṃ pana tena anatthena atthaṃ akāsiṃ, bandhanāgāre nisīditvā sotāpattiphalaṃ nibbattesi’’nti. Satthā ‘‘na kho, upāsaka, tvaññeva anatthena atthaṃ āhari, porāṇakapaṇḍitāpi attano anatthena atthaṃ āhariṃ suyevā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో తస్స అగ్గమహేసియా కుచ్ఛిమ్హి నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో తక్కసిలాయం సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా పితు అచ్చయేన రజ్జే పతిట్ఠాయ దస రాజధమ్మే అకోపేత్వా దానం దేతి, పఞ్చ సీలాని రక్ఖతి , ఉపోసథకమ్మం కరోతి. అథస్సేకో అమచ్చో అన్తేపురే పదుస్సి. పాదమూలికాదయో ఞత్వా ‘‘అసుకఅమచ్చో అన్తేపురే పదుట్ఠో’’తి రఞ్ఞో ఆరోచేసుం. రాజా పరిగ్గణ్హన్తో యథాసభావతో ఞత్వా పక్కోసాపేత్వా ‘‘మా మం ఇతో పట్ఠాయ ఉపట్ఠాహీ’’తి నిబ్బిసయం అకాసి. సో గన్త్వా అఞ్ఞతరం సామన్తరాజానం ఉపట్ఠహీతి సబ్బం వత్థు హేట్ఠా మహాసీలవజాతకే (జా॰ ౧.౧.౫౧) కథితసదిసమేవ. ఇధాపి సో రాజా తిక్ఖత్తుం వీమంసిత్వా తస్స అమచ్చస్స వచనం సద్దహిత్వా ‘‘బారాణసిరజ్జం గణ్హిస్సామీ’’తి మహన్తేన పరివారేన రజ్జసీమం పాపుణి. బారాణసిరఞ్ఞో సత్తసతమత్తా మహాయోధా తం పవత్తిం సుత్వా ‘‘దేవ, అసుకో నామ కిర రాజా బారాణసిరజ్జం గణ్హిస్సామీ’తి జనపదం భిన్దన్తో ఆగచ్ఛతి, ఏత్థేవ నం గన్త్వా గణ్హిస్సామా’’తి ఆహంసు. ‘‘మయ్హం పరవిహింసాయ లద్ధేన రజ్జేన కిచ్చం నత్థి, మా కిఞ్చి కరిత్థా’’తి?
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa aggamahesiyā kucchimhi nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggaṇhitvā pitu accayena rajje patiṭṭhāya dasa rājadhamme akopetvā dānaṃ deti, pañca sīlāni rakkhati , uposathakammaṃ karoti. Athasseko amacco antepure padussi. Pādamūlikādayo ñatvā ‘‘asukaamacco antepure paduṭṭho’’ti rañño ārocesuṃ. Rājā pariggaṇhanto yathāsabhāvato ñatvā pakkosāpetvā ‘‘mā maṃ ito paṭṭhāya upaṭṭhāhī’’ti nibbisayaṃ akāsi. So gantvā aññataraṃ sāmantarājānaṃ upaṭṭhahīti sabbaṃ vatthu heṭṭhā mahāsīlavajātake (jā. 1.1.51) kathitasadisameva. Idhāpi so rājā tikkhattuṃ vīmaṃsitvā tassa amaccassa vacanaṃ saddahitvā ‘‘bārāṇasirajjaṃ gaṇhissāmī’’ti mahantena parivārena rajjasīmaṃ pāpuṇi. Bārāṇasirañño sattasatamattā mahāyodhā taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘deva, asuko nāma kira rājā bārāṇasirajjaṃ gaṇhissāmī’ti janapadaṃ bhindanto āgacchati, ettheva naṃ gantvā gaṇhissāmā’’ti āhaṃsu. ‘‘Mayhaṃ paravihiṃsāya laddhena rajjena kiccaṃ natthi, mā kiñci karitthā’’ti?
చోరరాజా ఆగన్త్వా నగరం పరిక్ఖిపి, పున అమచ్చా రాజానం ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘దేవ, మా ఏవం కరిత్థ, గణ్హిస్సామ న’’న్తి ఆహంసు. రాజా ‘‘న లబ్భా కిఞ్చి కాతుం, నగరద్వారాని వివరథా’’తి వత్వా సయం అమచ్చగణపరివుతో మహాతలే రాజపల్లఙ్కే నిసీది. చోరరాజా చతూసు ద్వారేసు మనుస్సే పోథేన్తో నగరం పవిసిత్వా పాసాదం అభిరుయ్హ అమచ్చపరివుతం రాజానం గాహాపేత్వా సఙ్ఖలికాహి బన్ధాపేత్వా బన్ధనాగారే పక్ఖిపాపేసి. రాజా బన్ధనాగారే నిసిన్నోవ చోరరాజానం మేత్తాయన్తో మేత్తజ్ఝానం ఉప్పాదేసి. తస్స మేత్తానుభావేన చోరరఞ్ఞో కాయే డాహో ఉప్పజ్జి, సకలసరీరం యమకఉక్కాహి ఝాపియమానం వియ జాతం. సో మహాదుక్ఖాభితున్నో ‘‘కిం ను ఖో కారణ’’న్తి పుచ్ఛి. ‘‘తుమ్హే సీలవన్తం రాజానం బన్ధనాగారే పక్ఖిపేథ, తేన వో ఇదం దుక్ఖం ఉప్పన్నం భవిస్సతీ’’తి. సో గన్త్వా బోధిసత్తం ఖమాపేత్వా ‘‘తుమ్హాకం రజ్జం తుమ్హాకమేవ హోతూ’’తి రజ్జం తస్సేవ నియ్యాదేత్వా ‘‘ఇతో పట్ఠాయ తుమ్హాకం పచ్చత్థికో మే భారో హోతూ’’తి వత్వా పదుట్ఠామచ్చస్స రాజాణం కారేత్వా అత్తనో నగరమేవ గతో.
Corarājā āgantvā nagaraṃ parikkhipi, puna amaccā rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘deva, mā evaṃ karittha, gaṇhissāma na’’nti āhaṃsu. Rājā ‘‘na labbhā kiñci kātuṃ, nagaradvārāni vivarathā’’ti vatvā sayaṃ amaccagaṇaparivuto mahātale rājapallaṅke nisīdi. Corarājā catūsu dvāresu manusse pothento nagaraṃ pavisitvā pāsādaṃ abhiruyha amaccaparivutaṃ rājānaṃ gāhāpetvā saṅkhalikāhi bandhāpetvā bandhanāgāre pakkhipāpesi. Rājā bandhanāgāre nisinnova corarājānaṃ mettāyanto mettajjhānaṃ uppādesi. Tassa mettānubhāvena corarañño kāye ḍāho uppajji, sakalasarīraṃ yamakaukkāhi jhāpiyamānaṃ viya jātaṃ. So mahādukkhābhitunno ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti pucchi. ‘‘Tumhe sīlavantaṃ rājānaṃ bandhanāgāre pakkhipetha, tena vo idaṃ dukkhaṃ uppannaṃ bhavissatī’’ti. So gantvā bodhisattaṃ khamāpetvā ‘‘tumhākaṃ rajjaṃ tumhākameva hotū’’ti rajjaṃ tasseva niyyādetvā ‘‘ito paṭṭhāya tumhākaṃ paccatthiko me bhāro hotū’’ti vatvā paduṭṭhāmaccassa rājāṇaṃ kāretvā attano nagarameva gato.
బోధిసత్తో అలఙ్కతమహాతలే సముస్సితసేతచ్ఛత్తే రాజపల్లఙ్కే నిసిన్నో అమచ్చేహి సద్ధిం సల్లపన్తో పురిమా ద్వేగాథా అవోచ –
Bodhisatto alaṅkatamahātale samussitasetacchatte rājapallaṅke nisinno amaccehi saddhiṃ sallapanto purimā dvegāthā avoca –
౯౪.
94.
‘‘సేయ్యంసో సేయ్యసో హోతి, యో సేయ్యముపసేవతి;
‘‘Seyyaṃso seyyaso hoti, yo seyyamupasevati;
ఏకేన సన్ధిం కత్వాన, సతం వజ్ఝే అమోచయిం.
Ekena sandhiṃ katvāna, sataṃ vajjhe amocayiṃ.
౯౫.
95.
‘‘తస్మా సబ్బేన లోకేన, సన్ధిం కత్వాన ఏకతో;
‘‘Tasmā sabbena lokena, sandhiṃ katvāna ekato;
పేచ్చ సగ్గం నిగచ్ఛేయ్య, ఇదం సుణాథ కాసియా’’తి.
Pecca saggaṃ nigaccheyya, idaṃ suṇātha kāsiyā’’ti.
తత్థ సేయ్యంసో సేయ్యసో హోతి, యో సేయ్యముపసేవతీతి అనవజ్జఉత్తమధమ్మసఙ్ఖాతో సేయ్యో అంసో కోట్ఠాసో అస్సాతి సేయ్యంసో, కుసలధమ్మనిస్సితపుగ్గలో. యో పునప్పునం తం సేయ్యం కుసలధమ్మభావనం కుసలాభిరతం వా ఉత్తమపుగ్గలముపసేవతి, సో సేయ్యసో హోతి పాసంసతరో చేవ ఉత్తరితరో చ హోతి. ఏకేన సన్ధిం కత్వాన, సతం వజ్ఝే అమోచయిన్తి తదమినాపి చేతం వేదితబ్బం – అహఞ్హి సేయ్యం మేత్తాభావనం ఉపసేవన్తో తాయ మేత్తాభావనాయ ఏకేన చోరరఞ్ఞా సన్ధిం సన్థవం కత్వా మేత్తాభావనం భావేత్వా తుమ్హే సతజనే వజ్ఝే అమోచయిం.
Tattha seyyaṃso seyyaso hoti, yo seyyamupasevatīti anavajjauttamadhammasaṅkhāto seyyo aṃso koṭṭhāso assāti seyyaṃso, kusaladhammanissitapuggalo. Yo punappunaṃ taṃ seyyaṃ kusaladhammabhāvanaṃ kusalābhirataṃ vā uttamapuggalamupasevati, so seyyaso hoti pāsaṃsataro ceva uttaritaro ca hoti. Ekena sandhiṃ katvāna, sataṃ vajjhe amocayinti tadamināpi cetaṃ veditabbaṃ – ahañhi seyyaṃ mettābhāvanaṃ upasevanto tāya mettābhāvanāya ekena coraraññā sandhiṃ santhavaṃ katvā mettābhāvanaṃ bhāvetvā tumhe satajane vajjhe amocayiṃ.
దుతియగాథాయ అత్థో – యస్మా అహం ఏకేన సద్ధిం ఏకతో మేత్తాభావనాయ సన్ధిం కత్వా తుమ్హే వజ్ఝప్పత్తే సతజనే మోచయిం, తస్మా వేదితబ్బమేవేతం, తస్మా సబ్బేన లోకేన సద్ధిం మేత్తాభావనాయ సన్ధిం కత్వా ఏకతో పుగ్గలో పేచ్చ పరలోకే సగ్గం నిగచ్ఛేయ్య. మేత్తాయ హి ఉపచారం కామావచరే పటిసన్ధిం దేతి, అప్పనా బ్రహ్మలోకే. ఇదం మమ వచనం సబ్బేపి తుమ్హే కాసిరట్ఠవాసినో సుణాథాతి.
Dutiyagāthāya attho – yasmā ahaṃ ekena saddhiṃ ekato mettābhāvanāya sandhiṃ katvā tumhe vajjhappatte satajane mocayiṃ, tasmā veditabbamevetaṃ, tasmā sabbena lokena saddhiṃ mettābhāvanāya sandhiṃ katvā ekato puggalo pecca paraloke saggaṃ nigaccheyya. Mettāya hi upacāraṃ kāmāvacare paṭisandhiṃ deti, appanā brahmaloke. Idaṃ mama vacanaṃ sabbepi tumhe kāsiraṭṭhavāsino suṇāthāti.
ఏవం మహాసత్తో మహాజనస్స మేత్తాభావనాయ గుణం వణ్ణేత్వా ద్వాదసయోజనికే బారాణసినగరే సేతచ్ఛత్తం పహాయ హిమవన్తం పవిసిత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజి. సత్థా సమ్మాసమ్బుద్ధో హుత్వా తతియం గాథమాహ –
Evaṃ mahāsatto mahājanassa mettābhāvanāya guṇaṃ vaṇṇetvā dvādasayojanike bārāṇasinagare setacchattaṃ pahāya himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbaji. Satthā sammāsambuddho hutvā tatiyaṃ gāthamāha –
౯౬.
96.
‘‘ఇదం వత్వా మహారాజా, కంసో బారాణసిగ్గహో;
‘‘Idaṃ vatvā mahārājā, kaṃso bārāṇasiggaho;
ధనుం కణ్డఞ్చ నిక్ఖిప్ప, సంయమం అజ్ఝుపాగమీ’’తి.
Dhanuṃ kaṇḍañca nikkhippa, saṃyamaṃ ajjhupāgamī’’ti.
తత్థ మహన్తో రాజాతి మహారాజా. కంసోతి తస్స నామం. బారాణసిం గహేత్వా అజ్ఝావసనతో బారాణసిగ్గహో. సో రాజా ఇదం వచనం వత్వా ధనుఞ్చ సరసఙ్ఖాతం కణ్డఞ్చ నిక్ఖిప్ప ఓహాయ ఛడ్డేత్వా సీలసంయమం ఉపగతో పబ్బజితో, పబ్బజిత్వా చ పన ఝానం ఉప్పాదేత్వా అపరిహీనజ్ఝానో బ్రహ్మలోకే ఉప్పన్నోతి.
Tattha mahanto rājāti mahārājā. Kaṃsoti tassa nāmaṃ. Bārāṇasiṃ gahetvā ajjhāvasanato bārāṇasiggaho. So rājā idaṃ vacanaṃ vatvā dhanuñca sarasaṅkhātaṃ kaṇḍañca nikkhippa ohāya chaḍḍetvā sīlasaṃyamaṃ upagato pabbajito, pabbajitvā ca pana jhānaṃ uppādetvā aparihīnajjhāno brahmaloke uppannoti.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా చోరరాజా ఆనన్దో అహోసి, బారాణసిరాజా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā corarājā ānando ahosi, bārāṇasirājā pana ahameva ahosi’’nti.
సేయ్యజాతకవణ్ణనా దుతియా.
Seyyajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౮౨. సేయ్యజాతకం • 282. Seyyajātakaṃ