| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१८९] ९. सीहचम्मजातकवण्णना
[189] 9. Sīhacammajātakavaṇṇanā
नेतं सीहस्स नदितन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो कोकालिकञ्ञेव आरब्भ कथेसि। सो इमस्मिं काले सरभञ्ञं भणितुकामो अहोसि। सत्था तं पवत्तिं सुत्वा अतीतं आहरि।
Netaṃ sīhassa naditanti idaṃ satthā jetavane viharanto kokālikaññeva ārabbha kathesi. So imasmiṃ kāle sarabhaññaṃ bhaṇitukāmo ahosi. Satthā taṃ pavattiṃ sutvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो कस्सककुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो कसिकम्मेन जीविकं कप्पेसि। तस्मिं काले एको वाणिजो गद्रभभारकेन वोहारं करोन्तो विचरति। सो गतगतट्ठाने गद्रभस्स पिट्ठितो भण्डिकं ओतारेत्वा गद्रभं सीहचम्मेन पारुपित्वा सालियवखेत्तेसु विस्सज्जेति। खेत्तरक्खका तं दिस्वा ‘‘सीहो’’ति सञ्ञाय उपसङ्कमितुं न सक्कोन्ति। अथेकदिवसं सो वाणिजो एकस्मिं गामद्वारे निवासं गहेत्वा पातरासं पचापेन्तो ततो गद्रभं सीहचम्मं पारुपित्वा यवखेत्ते विस्सज्जेसि। खेत्तरक्खका ‘‘सीहो’’ति सञ्ञाय तं उपसङ्कमितुं असक्कोन्ता गेहं गन्त्वा आरोचेसुं। सकलगामवासिनो आवुधानि गहेत्वा सङ्खे धमेन्ता भेरियो वादेन्ता खेत्तसमीपं गन्त्वा उन्नदिंसु, गद्रभो मरणभयभीतो गद्रभरवं रवि। अथस्स गद्रभभावं ञत्वा बोधिसत्तो पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kassakakule nibbattitvā vayappatto kasikammena jīvikaṃ kappesi. Tasmiṃ kāle eko vāṇijo gadrabhabhārakena vohāraṃ karonto vicarati. So gatagataṭṭhāne gadrabhassa piṭṭhito bhaṇḍikaṃ otāretvā gadrabhaṃ sīhacammena pārupitvā sāliyavakhettesu vissajjeti. Khettarakkhakā taṃ disvā ‘‘sīho’’ti saññāya upasaṅkamituṃ na sakkonti. Athekadivasaṃ so vāṇijo ekasmiṃ gāmadvāre nivāsaṃ gahetvā pātarāsaṃ pacāpento tato gadrabhaṃ sīhacammaṃ pārupitvā yavakhette vissajjesi. Khettarakkhakā ‘‘sīho’’ti saññāya taṃ upasaṅkamituṃ asakkontā gehaṃ gantvā ārocesuṃ. Sakalagāmavāsino āvudhāni gahetvā saṅkhe dhamentā bheriyo vādentā khettasamīpaṃ gantvā unnadiṃsu, gadrabho maraṇabhayabhīto gadrabharavaṃ ravi. Athassa gadrabhabhāvaṃ ñatvā bodhisatto paṭhamaṃ gāthamāha –
७७.
77.
‘‘नेतं सीहस्स नदितं, न ब्यग्घस्स न दीपिनो।
‘‘Netaṃ sīhassa naditaṃ, na byagghassa na dīpino;
पारुतो सीहचम्मेन, जम्मो नदति गद्रभो’’ति॥
Pāruto sīhacammena, jammo nadati gadrabho’’ti.
तत्थ जम्मोति लामको। गामवासिनोपि तस्स गद्रभभावं ञत्वा तं अट्ठीनि भञ्जन्ता पोथेत्वा सीहचम्मं आदाय अगमंसु।
Tattha jammoti lāmako. Gāmavāsinopi tassa gadrabhabhāvaṃ ñatvā taṃ aṭṭhīni bhañjantā pothetvā sīhacammaṃ ādāya agamaṃsu.
अथ सो वाणिजो आगन्त्वा तं ब्यसनभावप्पत्तं गद्रभं दिस्वा दुतियं गाथमाह –
Atha so vāṇijo āgantvā taṃ byasanabhāvappattaṃ gadrabhaṃ disvā dutiyaṃ gāthamāha –
७८.
78.
‘‘चिरम्पि खो तं खादेय्य, गद्रभो हरितं यवं।
‘‘Cirampi kho taṃ khādeyya, gadrabho haritaṃ yavaṃ;
पारुतो सीहचम्मेन, रवमानोव दूसयी’’ति॥
Pāruto sīhacammena, ravamānova dūsayī’’ti.
तत्थ तन्ति निपातमत्तं, अयं गद्रभो अत्तनो गद्रभभावं अजानापेत्वा सीहचम्मेन पारुतो चिरम्पि कालं हरितं यवं खादेय्याति अत्थो। रवमानोव दूसयीति अत्तनो पन गद्रभरवं रवमानोवेस अत्तानं दूसयि, नत्थेत्थ सीहचम्मस्स दोसोति। तस्मिं एवं कथेन्तेयेव गद्रभो तत्थेव निपन्नो मरि, वाणिजोपि तं पहाय पक्कामि।
Tattha tanti nipātamattaṃ, ayaṃ gadrabho attano gadrabhabhāvaṃ ajānāpetvā sīhacammena pāruto cirampi kālaṃ haritaṃ yavaṃ khādeyyāti attho. Ravamānova dūsayīti attano pana gadrabharavaṃ ravamānovesa attānaṃ dūsayi, natthettha sīhacammassa dosoti. Tasmiṃ evaṃ kathenteyeva gadrabho tattheva nipanno mari, vāṇijopi taṃ pahāya pakkāmi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा वाणिजो देवदत्तो अहोसि, गद्रभो कोकालिको, पण्डितकस्सको पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā vāṇijo devadatto ahosi, gadrabho kokāliko, paṇḍitakassako pana ahameva ahosi’’nti.
सीहचम्मजातकवण्णना नवमा।
Sīhacammajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १८९. सीहचम्मजातकं • 189. Sīhacammajātakaṃ
