| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๑๘๙] ๙. สีหจมฺมชาตกวณฺณนา
[189] 9. Sīhacammajātakavaṇṇanā
เนตํ สีหสฺส นทิตนฺติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต โกกาลิกเญฺญว อารพฺภ กเถสิฯ โส อิมสฺมิํ กาเล สรภญฺญํ ภณิตุกาโม อโหสิฯ สตฺถา ตํ ปวตฺติํ สุตฺวา อตีตํ อาหริฯ
Netaṃ sīhassa naditanti idaṃ satthā jetavane viharanto kokālikaññeva ārabbha kathesi. So imasmiṃ kāle sarabhaññaṃ bhaṇitukāmo ahosi. Satthā taṃ pavattiṃ sutvā atītaṃ āhari.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต กสฺสกกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปโตฺต กสิกเมฺมน ชีวิกํ กเปฺปสิฯ ตสฺมิํ กาเล เอโก วาณิโช คทฺรภภารเกน โวหารํ กโรโนฺต วิจรติฯ โส คตคตฎฺฐาเน คทฺรภสฺส ปิฎฺฐิโต ภณฺฑิกํ โอตาเรตฺวา คทฺรภํ สีหจเมฺมน ปารุปิตฺวา สาลิยวเขเตฺตสุ วิสฺสเชฺชติฯ เขตฺตรกฺขกา ตํ ทิสฺวา ‘‘สีโห’’ติ สญฺญาย อุปสงฺกมิตุํ น สโกฺกนฺติฯ อเถกทิวสํ โส วาณิโช เอกสฺมิํ คามทฺวาเร นิวาสํ คเหตฺวา ปาตราสํ ปจาเปโนฺต ตโต คทฺรภํ สีหจมฺมํ ปารุปิตฺวา ยวเขเตฺต วิสฺสเชฺชสิฯ เขตฺตรกฺขกา ‘‘สีโห’’ติ สญฺญาย ตํ อุปสงฺกมิตุํ อสโกฺกนฺตา เคหํ คนฺตฺวา อาโรเจสุํฯ สกลคามวาสิโน อาวุธานิ คเหตฺวา สเงฺข ธเมนฺตา เภริโย วาเทนฺตา เขตฺตสมีปํ คนฺตฺวา อุนฺนทิํสุ, คทฺรโภ มรณภยภีโต คทฺรภรวํ รวิฯ อถสฺส คทฺรภภาวํ ญตฺวา โพธิสโตฺต ปฐมํ คาถมาห –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kassakakule nibbattitvā vayappatto kasikammena jīvikaṃ kappesi. Tasmiṃ kāle eko vāṇijo gadrabhabhārakena vohāraṃ karonto vicarati. So gatagataṭṭhāne gadrabhassa piṭṭhito bhaṇḍikaṃ otāretvā gadrabhaṃ sīhacammena pārupitvā sāliyavakhettesu vissajjeti. Khettarakkhakā taṃ disvā ‘‘sīho’’ti saññāya upasaṅkamituṃ na sakkonti. Athekadivasaṃ so vāṇijo ekasmiṃ gāmadvāre nivāsaṃ gahetvā pātarāsaṃ pacāpento tato gadrabhaṃ sīhacammaṃ pārupitvā yavakhette vissajjesi. Khettarakkhakā ‘‘sīho’’ti saññāya taṃ upasaṅkamituṃ asakkontā gehaṃ gantvā ārocesuṃ. Sakalagāmavāsino āvudhāni gahetvā saṅkhe dhamentā bheriyo vādentā khettasamīpaṃ gantvā unnadiṃsu, gadrabho maraṇabhayabhīto gadrabharavaṃ ravi. Athassa gadrabhabhāvaṃ ñatvā bodhisatto paṭhamaṃ gāthamāha –
๗๗.
77.
‘‘เนตํ สีหสฺส นทิตํ, น พฺยคฺฆสฺส น ทีปิโน;
‘‘Netaṃ sīhassa naditaṃ, na byagghassa na dīpino;
ปารุโต สีหจเมฺมน, ชโมฺม นทติ คทฺรโภ’’ติฯ
Pāruto sīhacammena, jammo nadati gadrabho’’ti.
ตตฺถ ชโมฺมติ ลามโกฯ คามวาสิโนปิ ตสฺส คทฺรภภาวํ ญตฺวา ตํ อฎฺฐีนิ ภญฺชนฺตา โปเถตฺวา สีหจมฺมํ อาทาย อคมํสุฯ
Tattha jammoti lāmako. Gāmavāsinopi tassa gadrabhabhāvaṃ ñatvā taṃ aṭṭhīni bhañjantā pothetvā sīhacammaṃ ādāya agamaṃsu.
อถ โส วาณิโช อาคนฺตฺวา ตํ พฺยสนภาวปฺปตฺตํ คทฺรภํ ทิสฺวา ทุติยํ คาถมาห –
Atha so vāṇijo āgantvā taṃ byasanabhāvappattaṃ gadrabhaṃ disvā dutiyaṃ gāthamāha –
๗๘.
78.
‘‘จิรมฺปิ โข ตํ ขาเทยฺย, คทฺรโภ หริตํ ยวํ;
‘‘Cirampi kho taṃ khādeyya, gadrabho haritaṃ yavaṃ;
ปารุโต สีหจเมฺมน, รวมาโนว ทูสยี’’ติฯ
Pāruto sīhacammena, ravamānova dūsayī’’ti.
ตตฺถ ตนฺติ นิปาตมตฺตํ, อยํ คทฺรโภ อตฺตโน คทฺรภภาวํ อชานาเปตฺวา สีหจเมฺมน ปารุโต จิรมฺปิ กาลํ หริตํ ยวํ ขาเทยฺยาติ อโตฺถฯ รวมาโนว ทูสยีติ อตฺตโน ปน คทฺรภรวํ รวมาโนเวส อตฺตานํ ทูสยิ, นเตฺถตฺถ สีหจมฺมสฺส โทโสติฯ ตสฺมิํ เอวํ กเถเนฺตเยว คทฺรโภ ตเตฺถว นิปโนฺน มริ, วาณิโชปิ ตํ ปหาย ปกฺกามิฯ
Tattha tanti nipātamattaṃ, ayaṃ gadrabho attano gadrabhabhāvaṃ ajānāpetvā sīhacammena pāruto cirampi kālaṃ haritaṃ yavaṃ khādeyyāti attho. Ravamānova dūsayīti attano pana gadrabharavaṃ ravamānovesa attānaṃ dūsayi, natthettha sīhacammassa dosoti. Tasmiṃ evaṃ kathenteyeva gadrabho tattheva nipanno mari, vāṇijopi taṃ pahāya pakkāmi.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา วาณิโช เทวทโตฺต อโหสิ, คทฺรโภ โกกาลิโก, ปณฺฑิตกสฺสโก ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā vāṇijo devadatto ahosi, gadrabho kokāliko, paṇḍitakassako pana ahameva ahosi’’nti.
สีหจมฺมชาตกวณฺณนา นวมาฯ
Sīhacammajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๑๘๙. สีหจมฺมชาตกํ • 189. Sīhacammajātakaṃ
