| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अपदान-अट्ठकथा • Apadāna-aṭṭhakathā |
॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
खुद्दकनिकाये
Khuddakanikāye
अपदान-अट्ठकथा
Apadāna-aṭṭhakathā
(दुतियो भागो)
(Dutiyo bhāgo)
थेरापदानं
Therāpadānaṃ
२. सीहासनियवग्गो
2. Sīhāsaniyavaggo
१. सीहासनदायकत्थेरअपदानवण्णना
1. Sīhāsanadāyakattheraapadānavaṇṇanā
निब्बुते लोकनाथम्हीतिआदिकं आयस्मतो सीहासनदायकत्थेरस्स अपदानं। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारो तत्थ तत्थ भवे पुञ्ञानि उपचिनन्तो सिद्धत्थस्स भगवतो काले विभवसम्पन्ने सद्धासम्पन्ने एकस्मिं कुले निब्बत्तो, धरमाने भगवति देवलोके वसित्वा निब्बुते भगवति उप्पन्नत्ता विञ्ञुतं पत्तो भगवतो सारीरिकचेतियं दिस्वा ‘‘अहो मे अलाभा, भगवतो धरमाने काले असम्पत्तो’’ति चिन्तेत्वा चेतिये चित्तं पसादेत्वा सोमनस्सजातो सब्बरतनमयं देवतानिम्मितसदिसं धम्मासने सीहासनं कारेत्वा जीवमानकबुद्धस्स विय पूजेसि। तस्सुपरि गेहम्पि दिब्बविमानमिव कारेसि, पादट्ठपनपादपीठम्पि कारेसि। एवं यावजीवं दीपधूपपुप्फगन्धादीहि अनेकविधं पूजं कत्वा ततो चुतो देवलोके निब्बत्तो छ कामसग्गे अपरापरं दिब्बसम्पत्तिं अनुभवित्वा मनुस्सेसु चक्कवत्तिसम्पत्तिं अनेकक्खत्तुं अनुभवित्वा सङ्ख्यातिक्कन्तं पदेसरज्जसम्पत्तिञ्च अनुभवित्वा कस्सपस्स भगवतो सासने पब्बजित्वा समणधम्मं कत्वा एत्थन्तरे देवमनुस्सेसु संसरन्तो इमस्मिं बुद्धुप्पादे एकस्मिं विभवसम्पन्ने कुले निब्बत्तित्वा विञ्ञुतं पत्तो सत्थु धम्मदेसनं सुत्वा पटिलद्धसद्धो पब्बजित्वा लद्धूपसम्पदो कम्मट्ठानं गहेत्वा घटेन्तो वायमन्तो नचिरस्सेव अरहत्तं पापुणि।
Nibbutelokanāthamhītiādikaṃ āyasmato sīhāsanadāyakattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle vibhavasampanne saddhāsampanne ekasmiṃ kule nibbatto, dharamāne bhagavati devaloke vasitvā nibbute bhagavati uppannattā viññutaṃ patto bhagavato sārīrikacetiyaṃ disvā ‘‘aho me alābhā, bhagavato dharamāne kāle asampatto’’ti cintetvā cetiye cittaṃ pasādetvā somanassajāto sabbaratanamayaṃ devatānimmitasadisaṃ dhammāsane sīhāsanaṃ kāretvā jīvamānakabuddhassa viya pūjesi. Tassupari gehampi dibbavimānamiva kāresi, pādaṭṭhapanapādapīṭhampi kāresi. Evaṃ yāvajīvaṃ dīpadhūpapupphagandhādīhi anekavidhaṃ pūjaṃ katvā tato cuto devaloke nibbatto cha kāmasagge aparāparaṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā manussesu cakkavattisampattiṃ anekakkhattuṃ anubhavitvā saṅkhyātikkantaṃ padesarajjasampattiñca anubhavitvā kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ katvā etthantare devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde ekasmiṃ vibhavasampanne kule nibbattitvā viññutaṃ patto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā laddhūpasampado kammaṭṭhānaṃ gahetvā ghaṭento vāyamanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
१. एवं पत्तअरहत्तफलो अत्तनो पुब्बकम्मं सरित्वा सोमनस्सं उप्पादेत्वा पुब्बचरितापदानं पकासेन्तो निब्बुते लोकनाथम्हीतिआदिमाह। तत्थ लोकस्स नाथो पधानोति लोकनाथो, लोकत्तयसामीति अत्थो। लोकनाथे सिद्धत्थम्हि निब्बुतेति सम्बन्धो। वित्थारिते पावचनेति पावचने पिटकत्तये वित्थारिते पत्थटे पाकटेति अत्थो। बाहुजञ्ञम्हि सासनेति सिक्खत्तयसङ्गहिते बुद्धसासने अनेकसतसहस्सकोटिखीणासवसङ्खातेहि बहुजनेहि ञाते अधिगतेति अत्थो।
1. Evaṃ pattaarahattaphalo attano pubbakammaṃ saritvā somanassaṃ uppādetvā pubbacaritāpadānaṃ pakāsento nibbute lokanāthamhītiādimāha. Tattha lokassa nātho padhānoti lokanātho, lokattayasāmīti attho. Lokanāthe siddhatthamhi nibbuteti sambandho. Vitthārite pāvacaneti pāvacane piṭakattaye vitthārite patthaṭe pākaṭeti attho. Bāhujaññamhi sāsaneti sikkhattayasaṅgahite buddhasāsane anekasatasahassakoṭikhīṇāsavasaṅkhātehi bahujanehi ñāte adhigateti attho.
२-३. पसन्नचित्तो सुमनोति तदा अहं बुद्धस्स धरमानकाले असम्पत्तो निब्बुते तस्मिं देवलोका चवित्वा मनुस्सलोकं उपपन्नो तस्स भगवतो सारीरिकधातुचेतियं दिस्वा पसन्नचित्तो सद्धासम्पयुत्तमनो सुन्दरमनो ‘‘अहो ममागमनं स्वागमन’’न्ति सञ्जातपसादबहुमानो ‘‘मया निब्बानाधिगमाय एकं पुञ्ञं कातुं वट्टती’’ति चिन्तेत्वा भगवतो चेतियसमीपे भगवन्तं उद्दिस्स हिरञ्ञसुवण्णरतनादीहि अलङ्करित्वाव सीहासनं अकासि। तत्र निसिन्नस्स पादट्ठपनत्थाय पादपीठञ्च कारेसि। सीहासनस्स अतेमनत्थाय तस्सुपरि घरञ्च कारेसि। तेन वुत्तं – ‘‘सीहासनमकासहं…पे॰… घरं तत्थ अकासह’’न्ति। तेन चित्तप्पसादेनाति धरमानस्स विय भगवतो सीहासनं मया कतं, तेन चित्तप्पसादेन। तुसितं उपपज्जहन्ति तुसितभवने उपपज्जिन्ति अत्थो।
2-3.Pasannacitto sumanoti tadā ahaṃ buddhassa dharamānakāle asampatto nibbute tasmiṃ devalokā cavitvā manussalokaṃ upapanno tassa bhagavato sārīrikadhātucetiyaṃ disvā pasannacitto saddhāsampayuttamano sundaramano ‘‘aho mamāgamanaṃ svāgamana’’nti sañjātapasādabahumāno ‘‘mayā nibbānādhigamāya ekaṃ puññaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā bhagavato cetiyasamīpe bhagavantaṃ uddissa hiraññasuvaṇṇaratanādīhi alaṅkaritvāva sīhāsanaṃ akāsi. Tatra nisinnassa pādaṭṭhapanatthāya pādapīṭhañca kāresi. Sīhāsanassa atemanatthāya tassupari gharañca kāresi. Tena vuttaṃ – ‘‘sīhāsanamakāsahaṃ…pe… gharaṃ tattha akāsaha’’nti. Tena cittappasādenāti dharamānassa viya bhagavato sīhāsanaṃ mayā kataṃ, tena cittappasādena. Tusitaṃ upapajjahanti tusitabhavane upapajjinti attho.
४. आयामेन चतुब्बीसाति तत्रुपपन्नस्स देवभूतस्स सतो मय्हं सुकतं पुञ्ञेन निब्बत्तितं पातुभूतं आयामेन उच्चतो चतुब्बीसयोजनं वित्थारेन तिरियतो चतुद्दसयोजनं तावदेव निब्बत्तिक्खणेयेव आसि अहोसीति अत्थो। सेसं सुविञ्ञेय्यमेव।
4.Āyāmena catubbīsāti tatrupapannassa devabhūtassa sato mayhaṃ sukataṃ puññena nibbattitaṃ pātubhūtaṃ āyāmena uccato catubbīsayojanaṃ vitthārena tiriyato catuddasayojanaṃ tāvadeva nibbattikkhaṇeyeva āsi ahosīti attho. Sesaṃ suviññeyyameva.
९. चतुन्नवुते इतो कप्पेति इतो कप्पतो चतुनवुते कप्पे यं कम्मं अकरिं अकासिं, तदा ततो पट्ठाय पुञ्ञबलेन कञ्चि दुग्गतिं नाभिजानामि, न अनुभूतपुब्बा काचि दुग्गतीति अत्थो।
9.Catunnavuteito kappeti ito kappato catunavute kappe yaṃ kammaṃ akariṃ akāsiṃ, tadā tato paṭṭhāya puññabalena kañci duggatiṃ nābhijānāmi, na anubhūtapubbā kāci duggatīti attho.
१०. तेसत्ततिम्हितो कप्पेति इतो कप्पतो तेसत्ततिकप्पे। इन्दनामा तयो जनाति इन्दनामका तयो चक्कवत्तिराजानो एकस्मिं कप्पे तीसु जातीसु इन्दो नाम चक्कवत्ती राजा अहोसिन्ति अत्थो। द्वेसत्ततिम्हितो कप्पेति इतो द्वेसत्ततिकप्पे। सुमननामका तयो जना तिक्खत्तुं चक्कवत्तिराजानो अहेसुं।
10.Tesattatimhito kappeti ito kappato tesattatikappe. Indanāmā tayo janāti indanāmakā tayo cakkavattirājāno ekasmiṃ kappe tīsu jātīsu indo nāma cakkavattī rājā ahosinti attho. Dvesattatimhitokappeti ito dvesattatikappe. Sumananāmakā tayo janā tikkhattuṃ cakkavattirājāno ahesuṃ.
११. समसत्ततितो कप्पेति इतो कप्पतो अनूनाधिके सत्ततिमे कप्पे वरुणनामका वरुणो चक्कवत्तीति एवंनामका तयो चक्कवत्तिराजानो चक्करतनसम्पन्ना चतुदीपम्हि इस्सरा अहेसुन्ति अत्थो। सेसं सुविञ्ञेय्यमेवाति।
11.Samasattatito kappeti ito kappato anūnādhike sattatime kappe varuṇanāmakā varuṇo cakkavattīti evaṃnāmakā tayo cakkavattirājāno cakkaratanasampannā catudīpamhi issarā ahesunti attho. Sesaṃ suviññeyyamevāti.
सीहासनदायकत्थेरअपदानवण्णना समत्ता।
Sīhāsanadāyakattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / अपदानपाळि • Apadānapāḷi / १. सीहासनदायकत्थेरअपदानं • 1. Sīhāsanadāyakattheraapadānaṃ
