| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
१७८. सीहसेनापतिवत्थुकथा
178. Sīhasenāpativatthukathā
२९०. धम्मस्स च अनुधम्मन्ति एत्थ धम्मसद्दो कारणत्थोति आह ‘‘कारणस्स अनुकारण’’न्ति। ‘‘परेही’’ति पदं ‘‘वुत्त’’इति पदे कत्ता। ‘‘वुत्तकारणेना’’तिपदं ‘‘सकारणो’’तिपदे करणं। कोचि अप्पमत्तकोपि तुम्हाकं वादोति योजना। ‘‘विञ्ञूही’’ति पदं ‘‘गरहितब्ब’’इति पदे कत्ता। ‘‘गरहितब्बकारण’’न्ति पदं ‘‘न आगच्छती’’ति पदे कम्मं । अनब्भक्खातुकामाति एत्थ अभित्यूपसग्गो अभिभवनत्थो आपुब्बो खाधातु पकथनत्थोति आह ‘‘अभिभवित्वा न आचिक्खितुकामा’’ति।
290.Dhammassa ca anudhammanti ettha dhammasaddo kāraṇatthoti āha ‘‘kāraṇassa anukāraṇa’’nti. ‘‘Parehī’’ti padaṃ ‘‘vutta’’iti pade kattā. ‘‘Vuttakāraṇenā’’tipadaṃ ‘‘sakāraṇo’’tipade karaṇaṃ. Koci appamattakopi tumhākaṃ vādoti yojanā. ‘‘Viññūhī’’ti padaṃ ‘‘garahitabba’’iti pade kattā. ‘‘Garahitabbakāraṇa’’nti padaṃ ‘‘na āgacchatī’’ti pade kammaṃ . Anabbhakkhātukāmāti ettha abhityūpasaggo abhibhavanattho āpubbo khādhātu pakathanatthoti āha ‘‘abhibhavitvā na ācikkhitukāmā’’ti.
२९३. अनुविच्चकारन्ति एत्थ अनुविच्चसद्दो विचधातु त्वापच्चयन्तोति आह ‘‘अनुविचित्वा’’ति। ‘‘चिन्तेत्वा’’ति इमिना विचधातुया ञाणत्थं दस्सेति। ‘‘कातब्ब’’न्ति इमिना कातब्बन्ति कारन्ति वचनत्थं दस्सेति। पटाकन्ति धजपटाकं। ‘‘आहिण्डेय्यु’’न्ति इमिना परियायेय्युन्ति एत्थ परिपुब्बआपुब्ब याधातुया गत्यत्थं दस्सेति। पाळियं ‘‘परिहरेय्यु’’न्तिपि पाठो। आहिण्डेय्युन्ति आहिण्डन्ति। मुद्धजो ततियक्खरो । ओपानभूतन्ति एत्थ ओपानो विय भूतो ओपानभूतोति अत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘पटियत्तउदपानो विय ठित’’न्ति। ‘‘उदपानो’’ति इमिना ओपानसद्दो उदपानत्थोति दस्सेति। उदपानो हि सब्बे जना ओसरित्वा पिवन्ति एत्थाति ओपानोति वुच्चति। इमेसन्ति निगण्ठानं। हीति सच्चं, यस्मा वा। सम्पत्तानं दानं दातब्बमेव, तस्मा मा उपच्छिन्दित्थाति योजना। उद्दिस्साति त्वापच्चयन्तसद्दो ‘‘कत’’न्ति उत्तरपदेन समासोति आह ‘‘उद्दिसित्वा कत’’न्ति। एसेव नयो ‘‘पटिच्चकम्म’’न्ति एत्थापि।
293.Anuviccakāranti ettha anuviccasaddo vicadhātu tvāpaccayantoti āha ‘‘anuvicitvā’’ti. ‘‘Cintetvā’’ti iminā vicadhātuyā ñāṇatthaṃ dasseti. ‘‘Kātabba’’nti iminā kātabbanti kāranti vacanatthaṃ dasseti. Paṭākanti dhajapaṭākaṃ. ‘‘Āhiṇḍeyyu’’nti iminā pariyāyeyyunti ettha paripubbaāpubba yādhātuyā gatyatthaṃ dasseti. Pāḷiyaṃ ‘‘parihareyyu’’ntipi pāṭho. Āhiṇḍeyyunti āhiṇḍanti. Muddhajo tatiyakkharo . Opānabhūtanti ettha opāno viya bhūto opānabhūtoti atthaṃ dassento āha ‘‘paṭiyattaudapāno viya ṭhita’’nti. ‘‘Udapāno’’ti iminā opānasaddo udapānatthoti dasseti. Udapāno hi sabbe janā osaritvā pivanti etthāti opānoti vuccati. Imesanti nigaṇṭhānaṃ. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Sampattānaṃ dānaṃ dātabbameva, tasmā mā upacchinditthāti yojanā. Uddissāti tvāpaccayantasaddo ‘‘kata’’nti uttarapadena samāsoti āha ‘‘uddisitvā kata’’nti. Eseva nayo ‘‘paṭiccakamma’’nti etthāpi.
२९४. पटिच्चकम्मन्ति एतं नामं निमित्तकम्मस्स अधिवचनन्ति योजना। योति यो कोचि जनो। वधकस्स पाणघातकम्मं होति विय, तस्सापि होतीति योजना। न जीरन्तीति एत्थ जरधातु गत्यत्थोति आह ‘‘न गच्छन्ती’’ति।
294. Paṭiccakammanti etaṃ nāmaṃ nimittakammassa adhivacananti yojanā. Yoti yo koci jano. Vadhakassa pāṇaghātakammaṃ hoti viya, tassāpi hotīti yojanā. Na jīrantīti ettha jaradhātu gatyatthoti āha ‘‘na gacchantī’’ti.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १७८. सीहसेनापतिवत्थु • 178. Sīhasenāpativatthu
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / सीहसेनापतिवत्थुआदिकथा • Sīhasenāpativatthuādikathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / सीहसेनापतिवत्थुकथावण्णना • Sīhasenāpativatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / सीहसेनापतिवत्थुआदिकथावण्णना • Sīhasenāpativatthuādikathāvaṇṇanā
