| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಸೀಹಸೇನಾಪತಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Sīhasenāpativatthukathāvaṇṇanā
೨೯೦. ಅಭಿಞ್ಞಾತಾತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೮.೧೨) ಞಾತಾ ಪಞ್ಞಾತಾ ಪಾಕಟಾ। ಸನ್ಥಾಗಾರೇತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸನ್ಥಮ್ಭನಾಗಾರೇ ವಿಸ್ಸಮನತ್ಥಾಯ ಕತೇ ಅಗಾರೇ। ಸಾ ಕಿರ ಸನ್ಥಾಗಾರಸಾಲಾ ನಗರಮಜ್ಝೇ ಅಹೋಸಿ, ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಠಿತಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಚತೂಹಿ ದಿಸಾಹಿ ಆಗತಮನುಸ್ಸಾ ಪಠಮಂ ತತ್ಥ ವಿಸ್ಸಮಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಫಾಸುಕಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ರಾಜಕುಲಾನಂ ರಜ್ಜಕಿಚ್ಚಸನ್ಥರಣತ್ಥಂ ಕತಂ ಅಗಾರನ್ತಿಪಿ ವದನ್ತಿಯೇವ। ತತ್ಥ ಹಿ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಲಿಚ್ಛವೀರಾಜಾನೋ ರಜ್ಜಕಿಚ್ಚಂ ಸನ್ಥರನ್ತಿ ಕರೋನ್ತಿ ವಿಚಾರೇನ್ತಿ। ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾತಿ ತೇಸಂ ನಿಸೀದನತ್ಥಂಯೇವ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸು ಮಹಾರಹಪಚ್ಚತ್ಥರಣೇಸು ಸಮುಸ್ಸಿತಸೇತಚ್ಛತ್ತೇಸು ಆಸನೇಸು ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ। ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತೀತಿ ರಾಜಕುಲಕಿಚ್ಚಞ್ಚೇವ ಲೋಕತ್ಥಕಿರಿಯಞ್ಚ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಅನೇಕೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಿ। ಪಣ್ಡಿತಾ ಹಿ ತೇ ರಾಜಾನೋ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾಪಿ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಅನಾಗಾಮಿನೋಪಿ ಅರಿಯಸಾವಕಾ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಲೋಕಿಯಜಟಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಿ।
290.Abhiññātāti (a. ni. aṭṭha. 3.8.12) ñātā paññātā pākaṭā. Santhāgāreti mahājanassa santhambhanāgāre vissamanatthāya kate agāre. Sā kira santhāgārasālā nagaramajjhe ahosi, catūsu dvāresu ṭhitānaṃ paññāyati, catūhi disāhi āgatamanussā paṭhamaṃ tattha vissamitvā pacchā attano attano phāsukaṭṭhānaṃ gacchanti. Rājakulānaṃ rajjakiccasantharaṇatthaṃ kataṃ agārantipi vadantiyeva. Tattha hi nisīditvā licchavīrājāno rajjakiccaṃ santharanti karonti vicārenti. Sannisinnāti tesaṃ nisīdanatthaṃyeva paññattesu mahārahapaccattharaṇesu samussitasetacchattesu āsanesu sannisinnā. Anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsantīti rājakulakiccañceva lokatthakiriyañca vicāretvā anekehi kāraṇehi buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti. Paṇḍitā hi te rājāno saddhāsampannā sotāpannāpi sakadāgāminopi anāgāminopi ariyasāvakā, te sabbepi lokiyajaṭaṃ bhinditvā buddhādīnaṃ tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti.
ತತ್ಥ ತಿವಿಧೋ ಬುದ್ಧವಣ್ಣೋ ನಾಮ ಚರಿಯವಣ್ಣೋ ಸರೀರವಣ್ಣೋ ಗುಣವಣ್ಣೋತಿ। ತತ್ರಿಮೇ ರಾಜಾನೋ ಚರಿಯಾಯ ವಣ್ಣಂ ಆರಭಿಂಸು – ‘‘ದುಕ್ಕರಂ ವತ ಕತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ದಸ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ ದಸ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋತಿ ಸಮತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೇನ ಞಾತತ್ಥಚರಿಯಂ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಂ ಬುದ್ಧತ್ಥಚರಿಯಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೇನಾ’’ತಿ ಅಡ್ಢಚ್ಛಕ್ಕೇಹಿ ಜಾತಕಸತೇಹಿ ಬುದ್ಧವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಾ ತುಸಿತಭವನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಠಪಯಿಂಸು। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಾ ಪನೇತೇ ‘‘ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ ದೇಸಿತೋ, ನಿಕಾಯತೋ ಪಞ್ಚ ನಿಕಾಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಿಟಕತೋ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ, ಅಙ್ಗತೋ ನವ ಅಙ್ಗಾನಿ, ಖನ್ಧತೋ ಚತುರಾಸೀತಿಧಮ್ಮಕ್ಖನ್ಧಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಧಮ್ಮಗುಣಂ ಕಥಯಿಂಸು। ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಾ ‘‘ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಞ್ಚೇವ ಞಾತಿಪರಿವಟ್ಟಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಉಪರಜ್ಜಸೇನಾಪತಿಸೇಟ್ಠಿಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಟ್ಠಾನನ್ತರಾದೀನಿ ಅಗಣಯಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ಸತ್ಥು ವರಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ, ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಭದ್ದಿಯಮಹಾರಾಜಮಹಾಕಪ್ಪಿನಪುಕ್ಕುಸಾತಿಆದಿರಾಜಪಬ್ಬಜಿತಾನಂಯೇವ ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಅಸೀತಿ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ಅನೇಕಕೋಟಿಧನಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಪನ ಯಸಕುಲಪುತ್ತಸೋಣಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತರಟ್ಠಪಾಲಪುತ್ತಾದೀನಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ, ಏವರೂಪಾ ಚ ಏವರೂಪಾ ಚ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜನ್ತೀ’’ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸಙ್ಖೇಪವಸೇನ ಸಙ್ಘಗುಣಂ ಕಥಯಿಂಸು।
Tattha tividho buddhavaṇṇo nāma cariyavaṇṇo sarīravaṇṇo guṇavaṇṇoti. Tatrime rājāno cariyāya vaṇṇaṃ ārabhiṃsu – ‘‘dukkaraṃ vata kataṃ sammāsambuddhena kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni dasa pāramiyo dasa upapāramiyo dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo pūrentena ñātatthacariyaṃ lokatthacariyaṃ buddhatthacariyaṃ matthakaṃ pāpetvā pañca mahāpariccāge pariccajantenā’’ti aḍḍhacchakkehi jātakasatehi buddhavaṇṇaṃ kathentā tusitabhavanaṃ pāpetvā ṭhapayiṃsu. Dhammassa vaṇṇaṃ bhāsantā panete ‘‘bhagavatā dhammo desito, nikāyato pañca nikāyā honti, piṭakato tīṇi piṭakāni, aṅgato nava aṅgāni, khandhato caturāsītidhammakkhandhasahassānī’’ti koṭṭhāsavasena dhammaguṇaṃ kathayiṃsu. Saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsantā ‘‘satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddhā kulaputtā bhogakkhandhañceva ñātiparivaṭṭañca pahāya setacchattauparajjasenāpatiseṭṭhibhaṇḍāgārikaṭṭhānantarādīni agaṇayitvā nikkhamma satthu varasāsane pabbajanti, setacchattaṃ pahāya pabbajitānaṃ bhaddiyamahārājamahākappinapukkusātiādirājapabbajitānaṃyeva buddhakāle asīti sahassāni ahesuṃ, anekakoṭidhanaṃ pahāya pabbajitānaṃ pana yasakulaputtasoṇaseṭṭhiputtaraṭṭhapālaputtādīnaṃ paricchedo natthi, evarūpā ca evarūpā ca kulaputtā satthu sāsane pabbajantī’’ti pabbajjāsaṅkhepavasena saṅghaguṇaṃ kathayiṃsu.
ಸೀಹೋ ಸೇನಾಪತೀತಿ ಏವಂನಾಮಕೋ ಸೇನಾಯ ಅಧಿಪತಿ। ವೇಸಾಲಿಯಞ್ಹಿ ಸತ್ತ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸತ್ತ ಸತಾನಿ ಸತ್ತ ಚ ರಾಜಾನೋ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ರಟ್ಠಂ ವಿಚಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಏಕಂ ವಿಚಿನಥಾ’’ತಿ ವಿಚಿನನ್ತಾ ಸೀಹರಾಜಕುಮಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ರತ್ತಮಣಿವಣ್ಣಕಮ್ಬಲಪರಿಯೋನದ್ಧಂ ಸೇನಾಪತಿಚ್ಛತ್ತಂ ಅದಂಸು। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೀಹೋ ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ। ನಿಗಣ್ಠಸಾವಕೋತಿ ನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ನಾಟಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯದಾಯಕೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ। ಜಮ್ಬುದೀಪತಲಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತಯೋ ಜನಾ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಕಾ – ನಾಳನ್ದಾಯಂ ಉಪಾಲಿ ಗಹಪತಿ, ಕಪಿಲಪುರೇ ವಪ್ಪೋ ಸಕ್ಕೋ, ವೇಸಾಲಿಯಂ ಅಯಂ ಸೀಹೋ ಸೇನಾಪತೀತಿ। ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಸೇಸರಾಜೂನಮ್ಪಿ ಪರಿಸಾಯ ಅನ್ತರೇ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪಯಿಂಸು, ಸೀಹಸ್ಸ ಪನ ಮಜ್ಝೇ ಠಾನೇತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಮಹಾರಹೇ ರಾಜಾಸನೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ನಿಸ್ಸಂಸಯನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ಅದ್ಧಾ ಏಕಂಸೇನ। ನ ಹೇತೇ ಯಸ್ಸ ವಾ ತಸ್ಸ ವಾ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಸ್ಸ ಏವಂ ಅನೇಕಸತೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಿ।
Sīho senāpatīti evaṃnāmako senāya adhipati. Vesāliyañhi satta sahassāni satta satāni satta ca rājāno, te sabbepi sannipatitvā sabbesaṃ manaṃ gahetvā ‘‘raṭṭhaṃ vicāretuṃ samatthaṃ ekaṃ vicinathā’’ti vicinantā sīharājakumāraṃ disvā ‘‘ayaṃ sakkhissatī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā tassa rattamaṇivaṇṇakambalapariyonaddhaṃ senāpaticchattaṃ adaṃsu. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sīho senāpatī’’ti. Nigaṇṭhasāvakoti nigaṇṭhassa nāṭaputtassa paccayadāyako upaṭṭhāko. Jambudīpatalasmiñhi tayo janā nigaṇṭhānaṃ aggupaṭṭhākā – nāḷandāyaṃ upāli gahapati, kapilapure vappo sakko, vesāliyaṃ ayaṃ sīho senāpatīti. Nisinno hotīti sesarājūnampi parisāya antare āsanāni paññāpayiṃsu, sīhassa pana majjhe ṭhāneti tasmiṃ paññatte mahārahe rājāsane nisinno hoti. Nissaṃsayanti nibbicikicchaṃ addhā ekaṃsena. Na hete yassa vā tassa vā appesakkhassa evaṃ anekasatehi kāraṇehi vaṇṇaṃ bhāsanti.
ಯೇನ ನಿಗಣ್ಠೋ ನಾಟಪುತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ನಿಗಣ್ಠೋ ಕಿರ ನಾಟಪುತ್ತೋ ‘‘ಸಚಾಯಂ ಸೀಹೋ ಕಸ್ಸಚಿದೇವ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ವಾ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪರಿಹಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪಠಮತರಂಯೇವ ಸೀಹಂ ಸೇನಾಪತಿಂ ಏತದವೋಚ ‘‘ಸೇನಾಪತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ‘ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ ಅಹಂ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ಬಹೂ ವದನ್ತಿ, ಸಚೇ ತ್ವಂ ಕಞ್ಚಿ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಹಂ ತೇ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನಞ್ಞೇವ ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮಿ, ಅಯುತ್ತಟ್ಠಾನತೋ ನಿವಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಂ ಕಥಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಪೇಸೇಸ್ಸತಿ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ। ನೋ ಚೇ, ನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಯೇನ ನಿಗಣ್ಠೋ ನಾಟಪುತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ।
Yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkamīti nigaṇṭho kira nāṭaputto ‘‘sacāyaṃ sīho kassacideva samaṇassa gotamassa vaṇṇaṃ kathentassa sutvā samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissati, mayhaṃ parihāni bhavissatī’’ti cintetvā paṭhamataraṃyeva sīhaṃ senāpatiṃ etadavoca ‘‘senāpati imasmiṃ loke ‘ahaṃ buddho ahaṃ buddho’ti bahū vadanti, sace tvaṃ kañci dassanāya upasaṅkamitukāmo ahosi, maṃ puccheyyāsi, ahaṃ te yuttaṭṭhānaññeva pesessāmi, ayuttaṭṭhānato nivāressāmī’’ti. So taṃ kathaṃ anussaritvā ‘‘sace maṃ pesessati, gamissāmi. No ce, na gamissāmī’’ti cintetvā yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkami.
ಅಥಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ನಿಗಣ್ಠೋ ಮಹಾಪಬ್ಬತೇನ ವಿಯ ಬಲವಸೋಕೇನ ಓತ್ಥಟೋ ‘‘ಯತ್ಥ ದಾನಿಸ್ಸಾಹಂ ಗಮನಂ ನ ಇಚ್ಛಾಮಿ, ತತ್ಥೇವ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ, ಹತೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಅನತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಪಟಿಬಾಹನುಪಾಯಮಸ್ಸ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏವಂ ವದನ್ತೋ ಚರನ್ತಂ ಗೋಣಂ ತುಣ್ಡೇ ಪಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಜಲಮಾನಂ ಪದೀಪಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೋ ವಿಯ ಭತ್ತಭರಿತಂ ಪತ್ತಂ ನಿಕುಜ್ಜನ್ತೋ ವಿಯ ಚ ಸೀಹಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪೀತಿಂ ವಿನಾಸೇಸಿ। ಗಮಿಕಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋತಿ ಹತ್ಥಿಯಾನಾದೀನಂ ಯೋಜಾಪನಗನ್ಧಮಾಲಾದಿಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಪಯೋಗೋ। ಸೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೀತಿ ಸೋ ವೂಪಸನ್ತೋ।
Athassa vacanaṃ sutvā nigaṇṭho mahāpabbatena viya balavasokena otthaṭo ‘‘yattha dānissāhaṃ gamanaṃ na icchāmi, tattheva gantukāmo jāto, hatohamasmī’’ti anattamano hutvā ‘‘paṭibāhanupāyamassa karissāmī’’ti cintetvā ‘‘kiṃ pana tva’’ntiādimāha. Evaṃ vadanto carantaṃ goṇaṃ tuṇḍe paharanto viya jalamānaṃ padīpaṃ nibbāpento viya bhattabharitaṃ pattaṃ nikujjanto viya ca sīhassa uppannaṃ pītiṃ vināsesi. Gamikābhisaṅkhāroti hatthiyānādīnaṃ yojāpanagandhamālādiggahaṇavasena pavatto payogo. So paṭippassambhīti so vūpasanto.
ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋತಿ ದುತಿಯವಾರಮ್ಪಿ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ವಾರೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಾ ತುಸಿತಭವನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾದತಲೇಹಿ ಉಪರಿ ಕೇಸಗ್ಗೇಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾವಸೇನ ಸರೀರವಣ್ಣಂ ಕಥಯಿಂಸು। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಾ ‘‘ಏಕಪದೇಪಿ ಏಕಬ್ಯಞ್ಜನೇಪಿ ಅವಕ್ಖಲಿತಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಸುಕಥಿತವಸೇನೇವ ಧಮ್ಮಗುಣಂ ಕಥಯಿಂಸು। ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ಯಸಸಿರಿವಿಭವಂ ಪಹಾಯ ಸತ್ಥು ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ನ ಕೋಸಜ್ಜಪಕತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ತೇರಸಸು ಪನ ಧುತಗುಣೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತಸು ಅನುಪಸ್ಸನಾಸು ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಅಟ್ಠತಿಂಸ ಆರಮ್ಮಣವಿಭತ್ತಿಯೋ ವಳಞ್ಜೇನ್ತೀ’’ತಿ ಪಟಿಪದಾವಸೇನ ಸಙ್ಘಗುಣೇ ಕಥಯಿಂಸು।
Dutiyampi khoti dutiyavārampi. Imasmiñca vāre buddhassa vaṇṇaṃ bhāsantā tusitabhavanato paṭṭhāya yāva mahābodhipallaṅkā dasabalassa heṭṭhā pādatalehi upari kesaggehi paricchinditvā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanabyāmappabhāvasena sarīravaṇṇaṃ kathayiṃsu. Dhammassa vaṇṇaṃ bhāsantā ‘‘ekapadepi ekabyañjanepi avakkhalitaṃ nāma natthī’’ti sukathitavaseneva dhammaguṇaṃ kathayiṃsu. Saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsantā ‘‘evarūpaṃ yasasirivibhavaṃ pahāya satthu sāsane pabbajitā na kosajjapakatikā honti, terasasu pana dhutaguṇesu paripūrakārino hutvā sattasu anupassanāsu kammaṃ karonti, aṭṭhatiṃsa ārammaṇavibhattiyo vaḷañjentī’’ti paṭipadāvasena saṅghaguṇe kathayiṃsu.
ತತಿಯವಾರೇ ಪನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸಮಾನಾ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನೇವ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಕಥಯಿಂಸು, ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನೇವ ಧಮ್ಮಗುಣೇ, ‘‘ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನೇವ ಸಙ್ಘಗುಣೇ ಚ ಕಥಯಿಂಸು। ತತೋ ಸೀಹೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಲಿಚ್ಛವೀರಾಜಕುಲಾನಂ ತತಿಯದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘಗುಣೇ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಮುಖಂ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಅದ್ಧಾ ಅನೋಮಗುಣಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸೋ ಭಗವಾ, ಇಮಂ ದಾನಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಪೀತಿಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾವ ಅಹಂ ಅಜ್ಜ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ‘‘ಕಿಞ್ಹಿ ಮೇ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ ನಿಗಣ್ಠಾ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕೋ ಉದಪಾದಿ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಹಿ ಮೇ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಕಿಂ ನಾಮ ಮಯ್ಹಂ ನಿಗಣ್ಠಾ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಪಲೋಕಿತಾ ವಾ ಅನಪಲೋಕಿತಾ ವಾತಿ ಆಪುಚ್ಛಿತಾ ವಾ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತಾ ವಾ। ನ ಹಿ ಮೇ ತೇ ಆಪುಚ್ಛಿತಾ ಯಾನವಾಹನಸಮ್ಪತ್ತಿಇಸ್ಸರಿಯಯಸವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ನಾಪಿ ಅನಾಪುಚ್ಛಿತಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಫಲಂ ಏತೇಸಂ ಆಪುಚ್ಛನನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Tatiyavāre pana buddhassa vaṇṇaṃ bhāsamānā ‘‘itipi so bhagavā’’ti suttantapariyāyeneva buddhaguṇe kathayiṃsu, ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo’’tiādinā suttantapariyāyeneva dhammaguṇe, ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā suttantapariyāyeneva saṅghaguṇe ca kathayiṃsu. Tato sīho cintesi ‘‘imesaṃ licchavīrājakulānaṃ tatiyadivasato paṭṭhāya buddhadhammasaṅghaguṇe kathentānaṃ mukhaṃ nappahoti, addhā anomaguṇasamannāgato so bhagavā, imaṃ dāni uppannaṃ pītiṃ avijahitvāva ahaṃ ajja sammāsambuddhaṃ passissāmī’’ti. Athassa ‘‘kiñhi me karissanti nigaṇṭhā’’ti vitakko udapādi. Tattha kiñhi me karissantīti kiṃ nāma mayhaṃ nigaṇṭhā karissanti. Apalokitā vā anapalokitā vāti āpucchitā vā anāpucchitā vā. Na hi me te āpucchitā yānavāhanasampattiissariyayasavisesaṃ dassanti, nāpi anāpucchitā māressanti, aphalaṃ etesaṃ āpucchananti adhippāyo.
ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸಾತಿ ದಿವಸ್ಸ ದಿವಾ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ। ವೇಸಾಲಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾಸೀತಿ ಯಥಾ ಹಿ ಗಿಮ್ಹಕಾಲೇ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ಉದಕಂ ಸನ್ದಮಾನಂ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಥೋಕಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ನಪ್ಪವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಸೀಹಸ್ಸ ಪಠಮದಿವಸೇ ‘‘ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಪೀತಿಯಾ ನಿಗಣ್ಠೇನ ಪಟಿಬಾಹಿತಕಾಲೋ, ಯಥಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ಉದಕಂ ಸನ್ದಮಾನಂ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಾಲಿಕಾಪುಞ್ಜಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸೀಹಸ್ಸ ದುತಿಯದಿವಸೇ ‘‘ದಸಬಲಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಪೀತಿಯಾ ನಿಗಣ್ಠೇನ ಪಟಿಬಾಹಿತಕಾಲೋ, ಯಥಾ ತತಿಯದಿವಸೇ ದೇವೇ ವುಟ್ಠೇ ಉದಕಂ ಸನ್ದಮಾನಂ ನದಿಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಸುಕ್ಖದಣ್ಡಕನಳಕಚವರಾದೀನಿ ಪರಿಕಡ್ಢನ್ತಂ ವಾಲಿಕಾಪುಞ್ಜಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮುದ್ದನಿನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸೀಹೋ ತತಿಯದಿವಸೇ ತಿಣ್ಣಂ ವತ್ಥೂನಂ ಗುಣಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜೇ ‘‘ಅಫಲಾ ನಿಗಣ್ಠಾ, ನಿಪ್ಫಲಾ ನಿಗಣ್ಠಾ, ಕಿಂ ಮೇ ಇಮೇ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮಹಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕ’’ನ್ತಿ ಗಮನಂ ಅಭಿನೀಹರಿತ್ವಾ ವೇಸಾಲಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾಸಿ। ನಿಯ್ಯನ್ತೋ ಚ ‘‘ಚಿರಸ್ಸಾಹಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ, ನ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಯುತ್ತಂ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ ‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ, ಸಬ್ಬೇ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೂ’’ತಿ ಘೋಸನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ರಥಸತಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮರಥೇ ಠಿತೋ ತೇಹಿ ಚೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ರಥಸತೇಹಿ ಮಹತಿಯಾ ಚ ಪರಿಸಾಯ ಪರಿವುತೋ ಗನ್ಧಪುಪ್ಫಚುಣ್ಣವಾಸಾದೀನಿ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾಸಿ।
Divā divassāti divassa divā majjhanhike atikkantamatte. Vesāliyā niyyāsīti yathā hi gimhakāle deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā thokameva gantvā tiṭṭhati nappavattati, evaṃ sīhassa paṭhamadivase ‘‘dasabalaṃ passissāmī’’ti uppannāya pītiyā nigaṇṭhena paṭibāhitakālo, yathā dutiyadivase deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā thokaṃ gantvā vālikāpuñjaṃ paharitvā appavattaṃ hoti, evaṃ sīhassa dutiyadivase ‘‘dasabalaṃ passissāmī’’ti uppannāya pītiyā nigaṇṭhena paṭibāhitakālo, yathā tatiyadivase deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā purāṇapaṇṇasukkhadaṇḍakanaḷakacavarādīni parikaḍḍhantaṃ vālikāpuñjaṃ bhinditvā samuddaninnameva hoti, evaṃ sīho tatiyadivase tiṇṇaṃ vatthūnaṃ guṇakathaṃ sutvā uppanne pītipāmojje ‘‘aphalā nigaṇṭhā, nipphalā nigaṇṭhā, kiṃ me ime karissanti, gamissāmahaṃ satthu santika’’nti gamanaṃ abhinīharitvā vesāliyā niyyāsi. Niyyanto ca ‘‘cirassāhaṃ dasabalassa santikaṃ gantukāmo jāto, na kho pana me yuttaṃ aññātakavesena gantu’’nti ‘‘ye keci dasabalassa santikaṃ gantukāmo, sabbe nikkhamantū’’ti ghosanaṃ kāretvā pañca rathasatāni yojāpetvā uttamarathe ṭhito tehi ceva pañcahi rathasatehi mahatiyā ca parisāya parivuto gandhapupphacuṇṇavāsādīni gāhāpetvā niyyāsi.
ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಆರಾಮಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ದೂರತೋವ ಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣಾನಿ ಛಬ್ಬಣ್ಣಾ ಘನಬುದ್ಧರಸ್ಮಿಯೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಪುರಿಸಂ ಏವಂ ಆಸನ್ನೇ ವಸನ್ತಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ನಾದ್ದಸಂ, ವಞ್ಚಿತೋ ವತಮ್ಹಿ, ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮಹಾನಿಧಿಂ ದಿಸ್ವಾ ದಲಿದ್ದಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಸಞ್ಜಾತಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಾನುಧಮ್ಮಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೀತಿ ಭೋತಾ ಗೋತಮೇನ ವುತ್ತಕಾರಣಸ್ಸ ಅನುಕಾರಣಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಕಾರಣವಚನೋ ಹೇತ್ಥ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ‘‘ಹೇತುಮ್ಹಿ ಞಾಣಂ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ’’ತಿಆದೀಸು (ವಿಭ॰ ೭೨೦) ವಿಯ। ಕಾರಣನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ತಥಾಪವತ್ತಸ್ಸ ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಹೇತುಭಾವತೋ। ಅತ್ಥಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಹಿ ಸದ್ದಪ್ಪಯೋಗೋ। ಅನುಕಾರಣನ್ತಿ ಚ ಸೋ ಏವಂ ಪರೇಹಿ ತಥಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋ ವಾದಾನುವಾದೋತಿ ಪರೇಹಿ ವುತ್ತಕಾರಣೇನ ಸಕಾರಣೋ ಹುತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಾದೋ ವಾ ತತೋ ಪರಂ ತಸ್ಸ ಅನುವಾದೋ ವಾ ಕೋಚಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ಗರಹಿತಬ್ಬಂ ಠಾನಂ ಕಾರಣಂ ನ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಕಿಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನಪಿ ತವ ವಾದೇ ಗಾರಯ್ಹಕಾರಣಂ ನತ್ಥೀತಿ। ಅನಬ್ಭಕ್ಖಾತುಕಾಮಾತಿ ನ ಅಭೂತೇನ ವತ್ತುಕಾಮಾ।
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti ārāmaṃ pavisanto dūratova asītianubyañjanabyāmappabhādvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni chabbaṇṇā ghanabuddharasmiyo disvā ‘‘evarūpaṃ nāma purisaṃ evaṃ āsanne vasantaṃ ettakaṃ kālaṃ nāddasaṃ, vañcito vatamhi, alābhā vata me’’ti cintetvā mahānidhiṃ disvā daliddapuriso viya sañjātapītipāmojjo yena bhagavā tenupasaṅkami. Dhammassa cānudhammaṃ byākarontīti bhotā gotamena vuttakāraṇassa anukāraṇaṃ kathenti. Kāraṇavacano hettha dhamma-saddo ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 720) viya. Kāraṇanti cettha tathāpavattassa saddassa attho adhippeto tassa pavattihetubhāvato. Atthappayutto hi saddappayogo. Anukāraṇanti ca so evaṃ parehi tathā vuccamāno. Sahadhammiko vādānuvādoti parehi vuttakāraṇena sakāraṇo hutvā tumhākaṃ vādo vā tato paraṃ tassa anuvādo vā koci appamattakopi viññūhi garahitabbaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ na āgacchati. Idaṃ vuttaṃ hoti – kiṃ sabbākārenapi tava vāde gārayhakāraṇaṃ natthīti. Anabbhakkhātukāmāti na abhūtena vattukāmā.
೨೯೧-೨೯೨. ಅತ್ಥಿ ಸೀಹ ಪರಿಯಾಯೋತಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥೋ ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡೇ ಆಗತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪರಮೇನ ಅಸ್ಸಾಸೇನಾತಿ ಚತುಮಗ್ಗಚತುಫಲಸಙ್ಖಾತೇನ ಉತ್ತಮಅಸ್ಸಾಸೇನ। ಅಸ್ಸಾಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ ಅಸ್ಸಾಸನತ್ಥಾಯ ಸನ್ಥಮ್ಭನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಅಟ್ಠಹಙ್ಗೇಹಿ ಸೀಹಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ।
291-292.Atthi sīha pariyāyotiādīnaṃ attho verañjakaṇḍe āgatanayeneva veditabbo. Paramena assāsenāti catumaggacatuphalasaṅkhātena uttamaassāsena. Assāsāya dhammaṃ desetīti assāsanatthāya santhambhanatthāya dhammaṃ deseti. Iti bhagavā aṭṭhahaṅgehi sīhasenāpatissa dhammaṃ deseti.
೨೯೩. ಅನುವಿಚ್ಚಕಾರನ್ತಿ ಅನುವಿದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತುಲಯಿತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಕರೋಹೀತಿ ವುತ್ತ ಹೋತಿ। ಸಾಧು ಹೋತೀತಿ ಸುನ್ದರೋ ಹೋತಿ। ತುಮ್ಹಾದಿಸಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ನಿಗಣ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಗಣ್ಠಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಅಯಂ ಸೀಹೋ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠಮೇವ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಗರಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನುವಿಚ್ಚಕಾರೋ ತುಮ್ಹಾದಿಸಾನಂ ಸಾಧೂತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಟಾಕಂ ಪರಿಹರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ತೇ ಕಿರ ಏವರೂಪಂ ಸಾವಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ರಾಜಾ ವಾ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೋ ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸರಣಂ ಗತೋ ಸಾವಕೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ಪಟಾಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಗರೇ ಘೋಸೇನ್ತಾ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ‘‘ಏವಂ ನೋ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚ, ಸಚೇ ಪನಸ್ಸ ‘‘ಕಿಮಹಂ ಏತೇ ಸರಣಂ ಗತೋ’’ತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಮ್ಪಿ ಸೋ ‘‘ಏತೇಸಂ ಮೇ ಸರಣಗತಭಾವಂ ಬಹೂ ಜಾನನ್ತಿ, ದುಕ್ಕರಂ ದಾನಿ ಪಟಿನಿವತ್ತಿತು’’ನ್ತಿ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ನ ಪಟಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಚ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಟಾಕಂ ಪರಿಹರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ। ಓಪಾನಭೂತನ್ತಿ ಪಟಿಯತ್ತಉದಪಾನೋ ವಿಯ ಠಿತಂ। ಕುಲನ್ತಿ ತವ ನಿವೇಸನಂ। ದಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ದಸಪಿ ವೀಸತಿಪಿ ಸಟ್ಠಿಪಿ ಜನೇ ಆಗತೇ ದಿಸ್ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ಅವತ್ವಾ ದೇಸಿ, ಇದಾನಿ ಮಂ ಸರಣಂ ಗತಕಾರಣಮತ್ತೇನೇವ ಮಾ ಇಮೇಸಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ಥ, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಞ್ಹಿ ದಾತಬ್ಬಮೇವಾತಿ ಓವದತಿ। ಸುತಂ ಮೇ ತಂ ಭನ್ತೇತಿ ಕುತೋ ಸುತಂ? ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ। ತೇ ಕಿರ ಕುಲಘರೇಸು ಏವಂ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ ‘‘ಮಯಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವದಾಮ, ಸಮಣೋ ಪನ ಗೋತಮೋ ‘ಮಯ್ಹಮೇವ ದಾನಂ ದಾತಬ್ಬಂ…ಪೇ॰… ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸಾವಕಾನಂ ದಿನ್ನಂ ಮಹಪ್ಫಲ’ನ್ತಿ ಏವಂ ವದತೀ’’ತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಯಂ ‘‘ಸುತಂ ಮೇ ತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
293.Anuviccakāranti anuviditvā cintetvā tulayitvā kātabbaṃ karohīti vutta hoti. Sādhu hotīti sundaro hoti. Tumhādisasmiñhi maṃ disvā maṃ saraṇaṃ gacchante nigaṇṭhaṃ disvā nigaṇṭhaṃ saraṇaṃ gacchante ‘‘kiṃ ayaṃ sīho diṭṭhadiṭṭhameva saraṇaṃ gacchatī’’ti garahā uppajjati, tasmā anuviccakāro tumhādisānaṃ sādhūti dasseti. Paṭākaṃ parihareyyunti te kira evarūpaṃ sāvakaṃ labhitvā ‘‘asuko nāma rājā vā rājamahāmatto vā seṭṭhi vā amhākaṃ saraṇaṃ gato sāvako jāto’’ti paṭākaṃ ukkhipitvā nagare ghosentā āhiṇḍanti. Kasmā? ‘‘Evaṃ no mahantabhāvo āvi bhavissatī’’ti ca, sace panassa ‘‘kimahaṃ ete saraṇaṃ gato’’ti vippaṭisāro uppajjeyya, tampi so ‘‘etesaṃ me saraṇagatabhāvaṃ bahū jānanti, dukkaraṃ dāni paṭinivattitu’’nti vinodetvā na paṭikkamissatīti ca. Tenāha ‘‘paṭākaṃ parihareyyu’’nti. Opānabhūtanti paṭiyattaudapāno viya ṭhitaṃ. Kulanti tava nivesanaṃ. Dātabbaṃ maññeyyāsīti pubbepi dasapi vīsatipi saṭṭhipi jane āgate disvā natthīti avatvā desi, idāni maṃ saraṇaṃ gatakāraṇamatteneva mā imesaṃ deyyadhammaṃ upacchindittha, sampattānañhi dātabbamevāti ovadati. Sutaṃ me taṃ bhanteti kuto sutaṃ? Nigaṇṭhānaṃ santikā. Te kira kulagharesu evaṃ pakāsenti ‘‘mayaṃ yassa kassaci sampattassa dātabbanti vadāma, samaṇo pana gotamo ‘mayhameva dānaṃ dātabbaṃ…pe… na aññesaṃ sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphala’nti evaṃ vadatī’’ti. Taṃ sandhāya ayaṃ ‘‘sutaṃ me ta’’ntiādimāha.
೨೯೪. ಪವತ್ತಮಂಸನ್ತಿ ಪಕತಿಯಾ ಪವತ್ತಂ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ, ಮೂಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಪಣೇ ಪರಿಯೇಸಾಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಮ್ಬಹುಲಾ ನಿಗಣ್ಠಾತಿ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ನಿಗಣ್ಠಾ। ಥೂಲಂ ಪಸುನ್ತಿ ಥೂಲಂ ಮಹಾಸರೀರಂ ಗೋಕಣ್ಣಮಹಿಂಸಸೂಕರಸಙ್ಖಾತಂ ಪಸುಂ। ಉದ್ದಿಸ್ಸಕತನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಕತಂ, ಮಾರಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಚ್ಚಕಮ್ಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ಕಮ್ಮಸಾಧನೋ ಅತೀತಕಾಲಿಕೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕತ’’ನ್ತಿ। ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ ‘‘ಪಟಿಚ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಫುಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಜಾ॰ ೧.೪.೭೫) ವಿಯ। ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಭಾವೇನ ಲದ್ಧಬ್ಬಕಮ್ಮಸ್ಸ, ನ ಕರಣಕಾರಾಪನವಸೇನ। ಪಟಿಚ್ಚಕಮ್ಮಂ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಮಂಸಂ ಪಟಿಚ್ಚಕಮ್ಮಂ ಯಥಾ ‘‘ಬುದ್ಧಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ। ಅಥ ವಾ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಫುಸತೀತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಸ್ವಾಯಂ ಏತಂ ಮಂಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಂ ಪಾಣವಧಕಕಮ್ಮಂ ಫುಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಞ್ಹಿ ಅಕುಸಲಂ ಉಪಡ್ಢಂ ದಾಯಕಸ್ಸ, ಉಪಡ್ಢಂ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ನೇಸಂ ಲದ್ಧಿ। ಉಪಕಣ್ಣಕೇತಿ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ। ಅಲನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಂ, ಹೋತು ಕಿಂ ಇಮಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಚ ಪನ ತೇತಿ ಏತೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಅವಣ್ಣಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಅವಣ್ಣಂ ಭಾಸನ್ತಾಪಿ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತಾ ನ ಜಿರಿದನ್ತಿ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ನ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಲಜ್ಜನತ್ಥೇ ಇದಂ ಜಿರಿದನ್ತೀತಿ ಪದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ, ನ ಲಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
294.Pavattamaṃsanti pakatiyā pavattaṃ kappiyamaṃsaṃ, mūlaṃ gahetvā antarāpaṇe pariyesāhīti adhippāyo. Sambahulā nigaṇṭhāti pañcasatamattā nigaṇṭhā. Thūlaṃ pasunti thūlaṃ mahāsarīraṃ gokaṇṇamahiṃsasūkarasaṅkhātaṃ pasuṃ. Uddissakatanti attānaṃ uddisitvā kataṃ, māritanti attho. Paṭiccakammanti ettha kamma-saddo kammasādhano atītakālikoti āha ‘‘attānaṃ paṭicca kata’’nti. Nimittakammassetaṃ adhivacanaṃ ‘‘paṭicca kammaṃ phusatī’’tiādīsu (jā. 1.4.75) viya. Nimittakammassāti nimittabhāvena laddhabbakammassa, na karaṇakārāpanavasena. Paṭiccakammaṃ ettha atthīti maṃsaṃ paṭiccakammaṃ yathā ‘‘buddhaṃ etassa atthīti buddho’’ti. Atha vā paṭicca kammaṃ phusatīti pāṭhaseso daṭṭhabbo, svāyaṃ etaṃ maṃsaṃ paṭicca taṃ pāṇavadhakakammaṃ phusatīti attho. Tañhi akusalaṃ upaḍḍhaṃ dāyakassa, upaḍḍhaṃ paṭiggāhakassa hotīti nesaṃ laddhi. Upakaṇṇaketi kaṇṇamūle. Alanti paṭikkhepavacanaṃ, hotu kiṃ imināti attho. Na ca pana teti ete āyasmantā dīgharattaṃ avaṇṇakāmā hutvā avaṇṇaṃ bhāsantāpi abbhācikkhantā na jiridanti, abbhakkhānassa antaṃ na gacchantīti attho. Atha vā lajjanatthe idaṃ jiridantīti padaṃ daṭṭhabbaṃ, na lajjantīti attho.
ಸೀಹಸೇನಾಪತಿವತ್ಥುಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sīhasenāpativatthukathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೧೭೮. ಸೀಹಸೇನಾಪತಿವತ್ಥು • 178. Sīhasenāpativatthu
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಸೀಹಸೇನಾಪತಿವತ್ಥುಆದಿಕಥಾ • Sīhasenāpativatthuādikathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಸೀಹಸೇನಾಪತಿವತ್ಥುಆದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Sīhasenāpativatthuādikathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೧೭೮. ಸೀಹಸೇನಾಪತಿವತ್ಥುಕಥಾ • 178. Sīhasenāpativatthukathā
