| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
២. សីហសុត្តវណ្ណនា
2. Sīhasuttavaṇṇanā
១២. ទុតិយេ អភិញ្ញាតាតិ ញាតា បញ្ញាតា បាកដា។ សន្ថាគារេតិ មហាជនស្ស វិស្សមនត្ថាយ កតេ អគារេ។ សា កិរ សន្ថាគារសាលា នគរមជ្ឈេ អហោសិ, ចតូសុ ឋានេសុ ឋិតានំ បញ្ញាយតិ, ចតូហិ ទិសាហិ អាគតមនុស្សា បឋមំ តត្ថ វិស្សមិត្វា បច្ឆា អត្តនោ អត្តនោ ផាសុកដ្ឋានំ គច្ឆន្តិ។ រាជកុលានំ រជ្ជកិច្ចសន្ថរណត្ថាយ កតំ អគារន្តិបិ វទន្តិយេវ។ តត្ថ ហិ និសីទិត្វា លិច្ឆវិរាជានោ រជ្ជកិច្ចំ សន្ថរន្តិ ករោន្តិ វិចារេន្តិ។ សន្និសិន្នាតិ តេសំ និសីទនត្ថញ្ញេវ បញ្ញត្តេសុ មហារហវរបច្ចត្ថរណេសុ សមុស្សិតសេតច្ឆត្តេសុ អាសនេសុ សន្និសិន្នា។ អនេកបរិយាយេន ពុទ្ធស្ស វណ្ណំ ភាសន្តីតិ រាជកុលេ កិច្ចញ្ចេវ លោកត្ថចរិយញ្ច វិចារេត្វា អនេកេហិ ការណេហិ ពុទ្ធស្ស វណ្ណំ ភាសន្តិ កថេន្តិ ទីបេន្តិ។ បណ្ឌិតា ហិ តេ រាជានោ សទ្ធា បសន្នា សោតាបន្នាបិ សកទាគាមិនោបិ អនាគាមិនោបិ អរិយសាវកា, តេ សព្ពេបិ លោកិយជដំ ឆិន្ទិត្វា ពុទ្ធាទីនំ តិណ្ណំ រតនានំ វណ្ណំ ភាសន្តិ។ តត្ថ តិវិធោ ពុទ្ធវណ្ណោ នាម ចរិយវណ្ណោ, សរីរវណ្ណោ, គុណវណ្ណោតិ។ តត្រិមេ រាជានោ ចរិយាយ វណ្ណំ អារភិំសុ – ‘‘ទុក្ករំ វត កតំ សម្មាសម្ពុទ្ធេន កប្បសតសហស្សាធិកានិ ចត្តារិ អសង្ខេយ្យានិ ទស បារមិយោ, ទស ឧបបារមិយោ, ទស បរមត្ថបារមិយោតិ សមត្តិំស បារមិយោ បូរេន្តេន, ញាតត្ថចរិយំ, លោកត្ថចរិយំ, ពុទ្ធចរិយំ មត្ថកំ បាបេត្វា បញ្ច មហាបរិច្ចាគេ បរិច្ចជន្តេនា’’តិ អឌ្ឍច្ឆក្កេហិ ជាតកសតេហិ ពុទ្ធវណ្ណំ កថេន្តា តុសិតភវនំ បាបេត្វា ឋបយិំសុ។
12. Dutiye abhiññātāti ñātā paññātā pākaṭā. Santhāgāreti mahājanassa vissamanatthāya kate agāre. Sā kira santhāgārasālā nagaramajjhe ahosi, catūsu ṭhānesu ṭhitānaṃ paññāyati, catūhi disāhi āgatamanussā paṭhamaṃ tattha vissamitvā pacchā attano attano phāsukaṭṭhānaṃ gacchanti. Rājakulānaṃ rajjakiccasantharaṇatthāya kataṃ agārantipi vadantiyeva. Tattha hi nisīditvā licchavirājāno rajjakiccaṃ santharanti karonti vicārenti. Sannisinnāti tesaṃ nisīdanatthaññeva paññattesu mahārahavarapaccattharaṇesu samussitasetacchattesu āsanesu sannisinnā. Anekapariyāyena buddhassa vaṇṇaṃ bhāsantīti rājakule kiccañceva lokatthacariyañca vicāretvā anekehi kāraṇehi buddhassa vaṇṇaṃ bhāsanti kathenti dīpenti. Paṇḍitā hi te rājāno saddhā pasannā sotāpannāpi sakadāgāminopi anāgāminopi ariyasāvakā, te sabbepi lokiyajaṭaṃ chinditvā buddhādīnaṃ tiṇṇaṃ ratanānaṃ vaṇṇaṃ bhāsanti. Tattha tividho buddhavaṇṇo nāma cariyavaṇṇo, sarīravaṇṇo, guṇavaṇṇoti. Tatrime rājāno cariyāya vaṇṇaṃ ārabhiṃsu – ‘‘dukkaraṃ vata kataṃ sammāsambuddhena kappasatasahassādhikāni cattāri asaṅkheyyāni dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samattiṃsa pāramiyo pūrentena, ñātatthacariyaṃ, lokatthacariyaṃ, buddhacariyaṃ matthakaṃ pāpetvā pañca mahāpariccāge pariccajantenā’’ti aḍḍhacchakkehi jātakasatehi buddhavaṇṇaṃ kathentā tusitabhavanaṃ pāpetvā ṭhapayiṃsu.
ធម្មស្ស វណ្ណំ ភាសន្តា បន ‘‘តេន ភគវតា ធម្មោ ទេសិតោ, និកាយតោ បញ្ច និកាយា, បិដកតោ តីណិ បិដកានិ, អង្គតោ នវ អង្គានិ, ខន្ធតោ ចតុរាសីតិធម្មក្ខន្ធសហស្សានី’’តិ កោដ្ឋាសវសេន ធម្មគុណំ កថយិំសុ។
Dhammassavaṇṇaṃ bhāsantā pana ‘‘tena bhagavatā dhammo desito, nikāyato pañca nikāyā, piṭakato tīṇi piṭakāni, aṅgato nava aṅgāni, khandhato caturāsītidhammakkhandhasahassānī’’ti koṭṭhāsavasena dhammaguṇaṃ kathayiṃsu.
សង្ឃស្ស វណ្ណំ ភាសន្តា សត្ថុ ធម្មទេសនំ សុត្វា ‘‘បដិលទ្ធសទ្ធា កុលបុត្តា ភោគក្ខន្ធញ្ចេវ ញាតិបរិវដ្ដញ្ច បហាយ សេតច្ឆត្តំ ឱបរជ្ជំ សេនាបតិសេដ្ឋិភណ្ឌាគារិកដ្ឋានន្តរាទីនិ អគណេត្វា និក្ខម្ម សត្ថុ វរសាសនេ បព្ពជន្តិ។ សេតច្ឆត្តំ បហាយ បព្ពជិតានំ ភទ្ទិយរាជមហាកប្បិនបុក្កុសាតិអាទីនំ រាជបព្ពជិតានំយេវ ពុទ្ធកាលេ អសីតិសហស្សានិ អហេសុំ។ អនេកកោដិសតំ ធនំ បហាយ បព្ពជិតានំ បន យសកុលបុត្តសោណសេដ្ឋិបុត្តរដ្ឋបាលកុលបុត្តាទីនំ បរិច្ឆេទោ នត្ថិ។ ឯវរូបា ច ឯវរូបា ច កុលបុត្តា សត្ថុ សាសនេ បព្ពជន្តី’’តិ បព្ពជ្ជាសង្ខេបវសេន សង្ឃគុណេ កថយិំសុ។
Saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsantā satthu dhammadesanaṃ sutvā ‘‘paṭiladdhasaddhā kulaputtā bhogakkhandhañceva ñātiparivaṭṭañca pahāya setacchattaṃ oparajjaṃ senāpatiseṭṭhibhaṇḍāgārikaṭṭhānantarādīni agaṇetvā nikkhamma satthu varasāsane pabbajanti. Setacchattaṃ pahāya pabbajitānaṃ bhaddiyarājamahākappinapukkusātiādīnaṃ rājapabbajitānaṃyeva buddhakāle asītisahassāni ahesuṃ. Anekakoṭisataṃ dhanaṃ pahāya pabbajitānaṃ pana yasakulaputtasoṇaseṭṭhiputtaraṭṭhapālakulaputtādīnaṃ paricchedo natthi. Evarūpā ca evarūpā ca kulaputtā satthu sāsane pabbajantī’’ti pabbajjāsaṅkhepavasena saṅghaguṇe kathayiṃsu.
សីហោ សេនាបតីតិ ឯវំនាមកោ សេនាយ អធិបតិ។ វេសាលិយញ្ហិ សត្ត សហស្សានិ សត្ត សតានិ សត្ត ច រាជានោ។ តេ សព្ពេបិ សន្និបតិត្វា សព្ពេសំ មនំ គហេត្វា ‘‘រដ្ឋំ វិចារេតុំ សមត្ថំ ឯកំ វិចិនថា’’តិ វិចិនន្តា សីហំ រាជកុមារំ ទិស្វា ‘‘អយំ សក្ខិស្សតី’’តិ សន្និដ្ឋានំ កត្វា តស្ស រត្តមណិវណ្ណំ កម្ពលបរិយោនទ្ធំ សេនាបតិច្ឆត្តំ អទំសុ។ តំ សន្ធាយ វុត្តំ – ‘‘សីហោ សេនាបតី’’តិ។ និគណ្ឋសាវកោតិ និគណ្ឋស្ស នាដបុត្តស្ស បច្ចយទាយកោ ឧបដ្ឋាកោ។ ជម្ពុទីបតលស្មិញ្ហិ តយោ ជនា និគណ្ឋានំ អគ្គុបដ្ឋាកា – នាឡន្ទាយំ, ឧបាលិ គហបតិ, កបិលបុរេ វប្បោ សក្កោ, វេសាលិយំ អយំ សីហោ សេនាបតីតិ។ និសិន្នោ ហោតីតិ សេសរាជូនំ បរិសាយ អន្តរន្តរេ អាសនានិ បញ្ញាបយិំសុ, សីហស្ស បន មជ្ឈេ ឋានេតិ តស្មិំ បញ្ញត្តេ មហារហេ រាជាសនេ និសិន្នោ ហោតិ។ និស្សំសយន្តិ និព្ពិចិកិច្ឆំ អទ្ធា ឯកំសេន, ន ហេតេ យស្ស វា តស្ស វា អប្បេសក្ខស្ស ឯវំ អនេកសតេហិ ការណេហិ វណ្ណំ ភាសន្តិ។
Sīhosenāpatīti evaṃnāmako senāya adhipati. Vesāliyañhi satta sahassāni satta satāni satta ca rājāno. Te sabbepi sannipatitvā sabbesaṃ manaṃ gahetvā ‘‘raṭṭhaṃ vicāretuṃ samatthaṃ ekaṃ vicinathā’’ti vicinantā sīhaṃ rājakumāraṃ disvā ‘‘ayaṃ sakkhissatī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā tassa rattamaṇivaṇṇaṃ kambalapariyonaddhaṃ senāpaticchattaṃ adaṃsu. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sīho senāpatī’’ti. Nigaṇṭhasāvakoti nigaṇṭhassa nāṭaputtassa paccayadāyako upaṭṭhāko. Jambudīpatalasmiñhi tayo janā nigaṇṭhānaṃ aggupaṭṭhākā – nāḷandāyaṃ, upāli gahapati, kapilapure vappo sakko, vesāliyaṃ ayaṃ sīho senāpatīti. Nisinnohotīti sesarājūnaṃ parisāya antarantare āsanāni paññāpayiṃsu, sīhassa pana majjhe ṭhāneti tasmiṃ paññatte mahārahe rājāsane nisinno hoti. Nissaṃsayanti nibbicikicchaṃ addhā ekaṃsena, na hete yassa vā tassa vā appesakkhassa evaṃ anekasatehi kāraṇehi vaṇṇaṃ bhāsanti.
យេន និគណ្ឋោ នាដបុត្តោ តេនុបសង្កមីតិ និគណ្ឋោ កិរ នាដបុត្តោ ‘‘សចាយំ សីហោ កស្សចិទេវ សមណស្ស គោតមស្ស វណ្ណំ កថេន្តស្ស សុត្វា សមណំ គោតមំ ទស្សនាយ ឧបសង្កមិស្សតិ, មយ្ហំ បរិហានិ ភវិស្សតី’’តិ ចិន្តេត្វា បឋមតរំយេវ សីហំ សេនាបតិំ ឯតទវោច – ‘‘សេនាបតិ ឥមស្មិំ លោកេ ‘អហំ ពុទ្ធោ អហំ ពុទ្ធោ’តិ ពហូ វិចរន្តិ។ សចេ ត្វំ កស្សចិ ទស្សនាយ ឧបសង្កមិតុកាមោ អហោសិ, មំ បុច្ឆេយ្យាសិ។ អហំ តេ យុត្តដ្ឋានំ បេសេស្សាមិ, អយុត្តដ្ឋានតោ និវារេស្សាមី’’តិ។ សោ តំ កថំ អនុស្សរិត្វា ‘‘សចេ មំ បេសេស្សតិ, គមិស្សាមិ។ នោ ចេ, ន គមិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា យេន និគណ្ឋោ នាដបុត្តោ, តេនុបសង្កមិ។
Yena nigaṇṭho nāṭaputto tenupasaṅkamīti nigaṇṭho kira nāṭaputto ‘‘sacāyaṃ sīho kassacideva samaṇassa gotamassa vaṇṇaṃ kathentassa sutvā samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissati, mayhaṃ parihāni bhavissatī’’ti cintetvā paṭhamataraṃyeva sīhaṃ senāpatiṃ etadavoca – ‘‘senāpati imasmiṃ loke ‘ahaṃ buddho ahaṃ buddho’ti bahū vicaranti. Sace tvaṃ kassaci dassanāya upasaṅkamitukāmo ahosi, maṃ puccheyyāsi. Ahaṃ te yuttaṭṭhānaṃ pesessāmi, ayuttaṭṭhānato nivāressāmī’’ti. So taṃ kathaṃ anussaritvā ‘‘sace maṃ pesessati, gamissāmi. No ce, na gamissāmī’’ti cintetvā yena nigaṇṭho nāṭaputto, tenupasaṅkami.
អថស្ស វចនំ សុត្វា និគណ្ឋោ មហាបព្ពតេន វិយ ពលវសោកេន ឱត្ថដោ ‘‘យត្ថ ទានិស្សាហំ គមនំ ន ឥច្ឆាមិ, តត្ថេវ គន្តុកាមោ ជាតោ, ហតោហមស្មី’’តិ អនត្តមនោ ហុត្វា ‘‘បដិពាហនុបាយមស្ស ករិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា កិំ បន ត្វន្តិអាទិមាហ។ ឯវំ វទន្តោ វិចរន្តំ គោណំ ទណ្ឌេន បហរន្តោ វិយ ជលមានំ បទីបំ និព្ពាបេន្តោ វិយ ភត្តភរិតំ បត្តំ និក្កុជ្ជន្តោ វិយ ច សីហស្ស ឧប្បន្នបីតិំ វិនាសេសិ។ គមិយាភិសង្ខារោតិ ហត្ថិយានាទីនំ យោជាបនគន្ធមាលាទិគ្គហណវសេន បវត្តោ បយោគោ។ សោ បដិប្បស្សម្ភីតិ សោ វូបសន្តោ។
Athassa vacanaṃ sutvā nigaṇṭho mahāpabbatena viya balavasokena otthaṭo ‘‘yattha dānissāhaṃ gamanaṃ na icchāmi, tattheva gantukāmo jāto, hatohamasmī’’ti anattamano hutvā ‘‘paṭibāhanupāyamassa karissāmī’’ti cintetvā kiṃ pana tvantiādimāha. Evaṃ vadanto vicarantaṃ goṇaṃ daṇḍena paharanto viya jalamānaṃ padīpaṃ nibbāpento viya bhattabharitaṃ pattaṃ nikkujjanto viya ca sīhassa uppannapītiṃ vināsesi. Gamiyābhisaṅkhāroti hatthiyānādīnaṃ yojāpanagandhamālādiggahaṇavasena pavatto payogo. So paṭippassambhīti so vūpasanto.
ទុតិយម្បិ ខោតិ ទុតិយវារម្បិ។ ឥមស្មិញ្ច វារេ ពុទ្ធស្ស វណ្ណំ ភាសន្តា តុសិតភវនតោ បដ្ឋាយ យាវ មហាពោធិបល្លង្កា ទសពលស្ស ហេដ្ឋា បាទតលេហិ ឧបរិ កេសគ្គេហិ បរិច្ឆិន្ទិត្វា ទ្វត្តិំសមហាបុរិសលក្ខណអសីតិអនុព្យញ្ជនព្យាមប្បភានំ វសេន សរីរវណ្ណំ កថយិំសុ។ ធម្មស្ស វណ្ណំ ភាសន្តា ‘‘ឯកបទេបិ ឯកព្យញ្ជនេបិ អវខលិតំ នាម នត្ថី’’តិ សុកថិតវសេនេវ ធម្មគុណំ កថយិំសុ។ សង្ឃស្ស វណ្ណំ ភាសន្តា ‘‘ឯវរូបំ យសសិរិវិភវំ បហាយ សត្ថុ សាសនេ បព្ពជិតា ន កោសជ្ជបកតិកា ហោន្តិ, តេរសសុ បន ធុតង្គគុណេសុ បរិបូរការិនោ ហុត្វា សត្តសុ អនុបស្សនាសុ កម្មំ ករោន្តិ, អដ្ឋតិំសារម្មណវិភត្តិយោ វឡញ្ជេន្តី’’តិ បដិបទាវសេន សង្ឃគុណេ កថយិំសុ។
Dutiyampi khoti dutiyavārampi. Imasmiñca vāre buddhassa vaṇṇaṃ bhāsantā tusitabhavanato paṭṭhāya yāva mahābodhipallaṅkā dasabalassa heṭṭhā pādatalehi upari kesaggehi paricchinditvā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanabyāmappabhānaṃ vasena sarīravaṇṇaṃ kathayiṃsu. Dhammassa vaṇṇaṃ bhāsantā ‘‘ekapadepi ekabyañjanepi avakhalitaṃ nāma natthī’’ti sukathitavaseneva dhammaguṇaṃ kathayiṃsu. Saṅghassa vaṇṇaṃ bhāsantā ‘‘evarūpaṃ yasasirivibhavaṃ pahāya satthu sāsane pabbajitā na kosajjapakatikā honti, terasasu pana dhutaṅgaguṇesu paripūrakārino hutvā sattasu anupassanāsu kammaṃ karonti, aṭṭhatiṃsārammaṇavibhattiyo vaḷañjentī’’ti paṭipadāvasena saṅghaguṇe kathayiṃsu.
តតិយវារេ បន ពុទ្ធស្ស វណ្ណំ ភាសមានា ‘‘ឥតិបិ សោ ភគវា’’តិ សុត្តន្តបរិយាយេនេវ ពុទ្ធគុណេ កថយិំសុ, ‘‘ស្វាក្ខាតោ ភគវតា ធម្មោ’’តិអាទិនា សុត្តន្តបរិយាយេនេវ ធម្មគុណេ, ‘‘សុប្បដិបន្នោ ភគវតោ សាវកសង្ឃោ’’តិអាទិនា សុត្តន្តបរិយាយេនេវ សង្ឃគុណេ ច កថយិំសុ។ តតោ សីហោ ចិន្តេសិ – ‘‘ឥមេសញ្ច លិច្ឆវិរាជកុមារានំ តតិយទិវសតោ បដ្ឋាយ ពុទ្ធធម្មសង្ឃគុណេ កថេន្តានំ មុខំ នប្បហោតិ, អទ្ធា អនោមគុណេន សមន្នាគតា សោ ភគវា, ឥមំ ទានិ ឧប្បន្នំ បីតិំ អវិជហិត្វាវ អហំ អជ្ជ សម្មាសម្ពុទ្ធំ បស្សិស្សាមី’’តិ។ អថស្ស ‘‘កិំ ហិ មេ ករិស្សន្តិ និគណ្ឋា’’តិ វិតក្កោ ឧទបាទិ។ តត្ថ កិំ ហិ មេ ករិស្សន្តីតិ កិំ នាម មយ្ហំ និគណ្ឋា ករិស្សន្តិ។ អបលោកិតា វា អនបលោកិតា វាតិ អាបុច្ឆិតា វា អនាបុច្ឆិតា វា។ ន ហិ មេ តេ អាបុច្ឆិតា យានវាហនសម្បត្តិំ, ន ច ឥស្សរិយវិសេសំ ទស្សន្តិ, នាបិ អនាបុច្ឆិតា ហរិស្សន្តិ, អផលំ ឯតេសំ អាបុច្ឆនន្តិ អធិប្បាយោ។
Tatiyavāre pana buddhassa vaṇṇaṃ bhāsamānā ‘‘itipi so bhagavā’’ti suttantapariyāyeneva buddhaguṇe kathayiṃsu, ‘‘svākkhāto bhagavatā dhammo’’tiādinā suttantapariyāyeneva dhammaguṇe, ‘‘suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅgho’’tiādinā suttantapariyāyeneva saṅghaguṇe ca kathayiṃsu. Tato sīho cintesi – ‘‘imesañca licchavirājakumārānaṃ tatiyadivasato paṭṭhāya buddhadhammasaṅghaguṇe kathentānaṃ mukhaṃ nappahoti, addhā anomaguṇena samannāgatā so bhagavā, imaṃ dāni uppannaṃ pītiṃ avijahitvāva ahaṃ ajja sammāsambuddhaṃ passissāmī’’ti. Athassa ‘‘kiṃ hi me karissanti nigaṇṭhā’’ti vitakko udapādi. Tattha kiṃ hi me karissantīti kiṃ nāma mayhaṃ nigaṇṭhā karissanti. Apalokitā vā anapalokitā vāti āpucchitā vā anāpucchitā vā. Na hi me te āpucchitā yānavāhanasampattiṃ, na ca issariyavisesaṃ dassanti, nāpi anāpucchitā harissanti, aphalaṃ etesaṃ āpucchananti adhippāyo.
វេសាលិយា និយ្យាសីតិ យថា ហិ គិម្ហកាលេ ទេវេ វុដ្ឋេ ឧទកំ សន្ទមានំ នទិំ ឱតរិត្វា ថោកមេវ គន្ត្វា តិដ្ឋតិ នប្បវត្តតិ, ឯវំ សីហស្ស បឋមទិវសេ ‘‘ទសពលំ បស្សិស្សាមី’’តិ ឧប្បន្នាយ បីតិយា និគណ្ឋេន បដិពាហិតកាលោ។ យថាបិ ទុតិយទិវសេ ទេវេ វុដ្ឋេ ឧទកំ សន្ទមានំ នទិំ ឱតរិត្វា ថោកំ គន្ត្វា វាលិកាបុញ្ជំ បហរិត្វា អប្បវត្តំ ហោតិ, ឯវំ សីហស្ស ទុតិយទិវសេ ‘‘ទសពលំ បស្សិស្សាមី’’តិ ឧប្បន្នាយ បីតិយា និគណ្ឋេន បដិពាហិតកាលោ។ យថា តតិយទិវសេ ទេវេ វុដ្ឋេ ឧទកំ សន្ទមានំ នទិំ ឱតរិត្វា បុរាណបណ្ណសុក្ខទណ្ឌកដ្ឋកចវរាទីនិ បរិកឌ្ឍន្តំ វាលិកាបុញ្ជំ ភិន្ទិត្វា សមុទ្ទនិន្នមេវ ហោតិ, ឯវំ សីហោ តតិយទិវសេ តិណ្ណំ វត្ថូនំ គុណកថំ សុត្វា ឧប្បន្នេ បីតិបាមោជ្ជេ ‘‘អផលា និគណ្ឋា និប្ផលា និគណ្ឋា, កិំ មេ ឥមេ ករិស្សន្តិ, គមិស្សាមហំ សត្ថុសន្តិក’’ន្តិ មនំ អភិនីហរិត្វា វេសាលិយា និយ្យាសិ។ និយ្យន្តោ ច ‘‘ចិរស្សាហំ ទសពលស្ស សន្តិកំ គន្តុកាមោ ជាតោ, ន ខោ បន មេ យុត្តំ អញ្ញាតកវេសេន គន្តុ’’ន្តិ ‘‘យេកេចិ ទសពលស្ស សន្តិកំ គន្តុកាមា, សព្ពេ និក្ខមន្តូ’’តិ ឃោសនំ ការេត្វា បញ្ចរថសតានិ យោជាបេត្វា ឧត្តមរថេ ឋិតោ តេហិ ចេវ បញ្ចហិ រថសតេហិ មហតិយា ច បរិសាយ បរិវុតោ គន្ធបុប្ផចុណ្ណវាសាទីនិ គាហាបេត្វា និយ្យាសិ។ ទិវា ទិវស្សាតិ ទិវសស្ស ច ទិវា, មជ្ឈន្ហិកេ អតិក្កន្តមត្តេ។
Vesāliyā niyyāsīti yathā hi gimhakāle deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā thokameva gantvā tiṭṭhati nappavattati, evaṃ sīhassa paṭhamadivase ‘‘dasabalaṃ passissāmī’’ti uppannāya pītiyā nigaṇṭhena paṭibāhitakālo. Yathāpi dutiyadivase deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā thokaṃ gantvā vālikāpuñjaṃ paharitvā appavattaṃ hoti, evaṃ sīhassa dutiyadivase ‘‘dasabalaṃ passissāmī’’ti uppannāya pītiyā nigaṇṭhena paṭibāhitakālo. Yathā tatiyadivase deve vuṭṭhe udakaṃ sandamānaṃ nadiṃ otaritvā purāṇapaṇṇasukkhadaṇḍakaṭṭhakacavarādīni parikaḍḍhantaṃ vālikāpuñjaṃ bhinditvā samuddaninnameva hoti, evaṃ sīho tatiyadivase tiṇṇaṃ vatthūnaṃ guṇakathaṃ sutvā uppanne pītipāmojje ‘‘aphalā nigaṇṭhā nipphalā nigaṇṭhā, kiṃ me ime karissanti, gamissāmahaṃ satthusantika’’nti manaṃ abhinīharitvā vesāliyā niyyāsi. Niyyanto ca ‘‘cirassāhaṃ dasabalassa santikaṃ gantukāmo jāto, na kho pana me yuttaṃ aññātakavesena gantu’’nti ‘‘yekeci dasabalassa santikaṃ gantukāmā, sabbe nikkhamantū’’ti ghosanaṃ kāretvā pañcarathasatāni yojāpetvā uttamarathe ṭhito tehi ceva pañcahi rathasatehi mahatiyā ca parisāya parivuto gandhapupphacuṇṇavāsādīni gāhāpetvā niyyāsi. Divā divassāti divasassa ca divā, majjhanhike atikkantamatte.
យេន ភគវា តេនុបសង្កមីតិ អារាមំ បវិសន្តោ ទូរតោវ អសីតិ-អនុព្យញ្ជន-ព្យាមប្បភា-ទ្វត្តិំស-មហាបុរិសលក្ខណានិ ឆព្ពណ្ណឃនពុទ្ធរស្មិយោ ច ទិស្វា ‘‘ឯវរូបំ នាម បុរិសំ ឯវំ អាសន្នេ វសន្តំ ឯត្តកំ កាលំ នាទ្ទសំ, វញ្ចិតោ វតម្ហិ, អលាភា វត មេ’’តិ ចិន្តេត្វា មហានិធិំ ទិស្វា ទលិទ្ទបុរិសោ វិយ សញ្ជាតបីតិបាមោជ្ជោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ។ ធម្មស្ស ចានុធម្មំ ព្យាករោន្តីតិ ភោតា គោតមេន វុត្តការណស្ស អនុការណំ កថេន្តិ។ ការណវចនោ ហេត្ថ ធម្មសទ្ទោ ‘‘ហេតុម្ហិ ញាណំ ធម្មបដិសម្ភិទា’’តិអាទីសុ (វិភ. ៧២០) វិយ។ ការណន្តិ ចេត្ថ តថាបវត្តស្ស សទ្ទស្ស អត្ថោ អធិប្បេតោ តស្ស បវត្តិហេតុភាវតោ។ អត្ថប្បយុត្តោ ហិ សទ្ទប្បយោគោ។ អនុការណន្តិ ឯសោ ឯវ បរេហិ តថា វុច្ចមានោ។ សហធម្មិកោ វាទានុវាទោតិ។ បរេហិ វុត្តការណេហិ សការណោ ហុត្វា តុម្ហាកំ វាទោ វា តតោ បរំ តស្ស អនុវាទោ វា កោចិ អប្បមត្តកោបិ វិញ្ញូហិ គរហិតព្ពំ ឋានំ ការណំ ន អាគច្ឆតិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – កិំ សព្ពាការេនបិ តវ វាទេ គារយ្ហំ ការណំ នត្ថីតិ។ អនព្ភក្ខាតុកាមាតិ ន អភូតេន វត្តុកាមា។ អត្ថិ សីហបរិយាយោតិអាទីនំ អត្ថោ វេរញ្ជកណ្ឌេ អាគតនយេនេវ វេទិតព្ពោ។ បរមេន អស្សាសេនាតិ ចតុមគ្គចតុផលសង្ខាតេន ឧត្តមេន។ អស្សាសាយ ធម្មំ ទេសេមីតិ អស្សាសនត្ថាយ សន្ថម្ភនត្ថាយ ធម្មំ ទេសេមិ។ ឥតិ ភគវា អដ្ឋហង្គេហិ សីហស្ស សេនាបតិស្ស ធម្មំ ទេសេសិ។
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti ārāmaṃ pavisanto dūratova asīti-anubyañjana-byāmappabhā-dvattiṃsa-mahāpurisalakkhaṇāni chabbaṇṇaghanabuddharasmiyo ca disvā ‘‘evarūpaṃ nāma purisaṃ evaṃ āsanne vasantaṃ ettakaṃ kālaṃ nāddasaṃ, vañcito vatamhi, alābhā vata me’’ti cintetvā mahānidhiṃ disvā daliddapuriso viya sañjātapītipāmojjo yena bhagavā tenupasaṅkami. Dhammassa cānudhammaṃ byākarontīti bhotā gotamena vuttakāraṇassa anukāraṇaṃ kathenti. Kāraṇavacano hettha dhammasaddo ‘‘hetumhi ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 720) viya. Kāraṇanti cettha tathāpavattassa saddassa attho adhippeto tassa pavattihetubhāvato. Atthappayutto hi saddappayogo. Anukāraṇanti eso eva parehi tathā vuccamāno. Sahadhammiko vādānuvādoti. Parehi vuttakāraṇehi sakāraṇo hutvā tumhākaṃ vādo vā tato paraṃ tassa anuvādo vā koci appamattakopi viññūhi garahitabbaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ na āgacchati. Idaṃ vuttaṃ hoti – kiṃ sabbākārenapi tava vāde gārayhaṃ kāraṇaṃ natthīti. Anabbhakkhātukāmāti na abhūtena vattukāmā. Atthi sīhapariyāyotiādīnaṃ attho verañjakaṇḍe āgatanayeneva veditabbo. Paramenaassāsenāti catumaggacatuphalasaṅkhātena uttamena. Assāsāya dhammaṃ desemīti assāsanatthāya santhambhanatthāya dhammaṃ desemi. Iti bhagavā aṭṭhahaṅgehi sīhassa senāpatissa dhammaṃ desesi.
អនុវិច្ចការន្តិ អនុវិទិត្វា ចិន្តេត្វា តុលយិត្វា កត្តព្ពំ ករោហីតិ វុត្តំ ហោតិ។ សាធុ ហោតីតិ សុន្ទរោ ហោតិ។ តុម្ហាទិសស្មិញ្ហិ មំ ទិស្វា មំ សរណំ គច្ឆន្តេ និគណ្ឋំ ទិស្វា និគណ្ឋំ សរណំ គច្ឆន្តេ ‘‘កិំ អយំ សីហោ ទិដ្ឋទិដ្ឋមេវ សរណំ គច្ឆតី’’តិ គរហា ឧប្បជ្ជតិ, តស្មា អនុវិច្ចការោ តុម្ហាទិសានំ សាធូតិ ទស្សេតិ។ បដាកំ បរិហរេយ្យុន្តិ តេ កិរ ឯវរូបំ សាវកំ លភិត្វា ‘‘អសុកោ នាម រាជា វា រាជមហាមត្តោ វា សេដ្ឋិ វា អម្ហាកំ សរណំ គតោ សាវកោ ជាតោ’’តិ បដាកំ ឧក្ខិបិត្វា នគរេ ឃោសេន្តា អាហិណ្ឌន្តិ។ កស្មា? ឯវំ នោ មហន្តភាវោ អាវិភវិស្សតីតិ ច។ សចេ បនស្ស ‘‘កិមហំ ឯតេសំ សរណំ គតោ’’តិ វិប្បដិសារោ ឧប្បជ្ជេយ្យ, តម្បិ សោ ‘‘ឯតេសំ មេ សរណគតភាវំ ពហូ ជានន្តិ, ទុក្ខំ ឥទានិ បដិនិវត្តិតុ’’ន្តិ វិនោទេត្វា ន បដិក្កមិស្សតីតិ ច។ តេនាហ – ‘‘បដាកំ បរិហរេយ្យុ’’ន្តិ។ ឱបានភូតន្តិ បដិយត្តឧទបានោ វិយ ឋិតំ។ កុលន្តិ តវ និវេសនំ។ ទាតព្ពំ មញ្ញេយ្យាសីតិ បុព្ពេ ទសបិ វីសតិបិ សដ្ឋិបិ ជនេ អាគតេ ទិស្វា នត្ថីតិ អវត្វា ទេសិ, ឥទានិ មំ សរណំ គតការណមត្តេនេវ មា ឥមេសំ ទេយ្យធម្មំ ឧបច្ឆិន្ទិ។ សម្បត្តានញ្ហិ ទាតព្ពមេវាតិ ឱវទិ។ សុតំ មេតំ, ភន្តេតិ កុតោ សុតន្តិ? និគណ្ឋានំ សន្តិកា។ តេ កិរ កុលឃរេសុ ឯវំ បកាសេន្តិ ‘‘មយំ យស្ស កស្សចិ សម្បត្តស្ស ទាតព្ពន្តិ វទាម, សមណោ បន គោតមោ ‘មយ្ហមេវ ទានំ ទាតព្ពំ នាញ្ញេសំ, មយ្ហមេវ សាវកានំ ទានំ ទាតព្ពំ, នាញ្ញេសំ សាវកានំ, មយ្ហមេវ ទិន្នំ ទានំ មហប្ផលំ, នាញ្ញេសំ, មយ្ហមេវ សាវកានំ ទិន្នំ មហប្ផលំ, នាញ្ញេស’ន្តិ ឯវំ វទតី’’តិ។ តំ សន្ធាយ អយំ ‘‘សុតំ មេត’’ន្តិ អាហ។
Anuviccakāranti anuviditvā cintetvā tulayitvā kattabbaṃ karohīti vuttaṃ hoti. Sādhu hotīti sundaro hoti. Tumhādisasmiñhi maṃ disvā maṃ saraṇaṃ gacchante nigaṇṭhaṃ disvā nigaṇṭhaṃ saraṇaṃ gacchante ‘‘kiṃ ayaṃ sīho diṭṭhadiṭṭhameva saraṇaṃ gacchatī’’ti garahā uppajjati, tasmā anuviccakāro tumhādisānaṃ sādhūti dasseti. Paṭākaṃ parihareyyunti te kira evarūpaṃ sāvakaṃ labhitvā ‘‘asuko nāma rājā vā rājamahāmatto vā seṭṭhi vā amhākaṃ saraṇaṃ gato sāvako jāto’’ti paṭākaṃ ukkhipitvā nagare ghosentā āhiṇḍanti. Kasmā? Evaṃ no mahantabhāvo āvibhavissatīti ca. Sace panassa ‘‘kimahaṃ etesaṃ saraṇaṃ gato’’ti vippaṭisāro uppajjeyya, tampi so ‘‘etesaṃ me saraṇagatabhāvaṃ bahū jānanti, dukkhaṃ idāni paṭinivattitu’’nti vinodetvā na paṭikkamissatīti ca. Tenāha – ‘‘paṭākaṃ parihareyyu’’nti. Opānabhūtanti paṭiyattaudapāno viya ṭhitaṃ. Kulanti tava nivesanaṃ. Dātabbaṃ maññeyyāsīti pubbe dasapi vīsatipi saṭṭhipi jane āgate disvā natthīti avatvā desi, idāni maṃ saraṇaṃ gatakāraṇamatteneva mā imesaṃ deyyadhammaṃ upacchindi. Sampattānañhi dātabbamevāti ovadi. Sutaṃ metaṃ, bhanteti kuto sutanti? Nigaṇṭhānaṃ santikā. Te kira kulagharesu evaṃ pakāsenti ‘‘mayaṃ yassa kassaci sampattassa dātabbanti vadāma, samaṇo pana gotamo ‘mayhameva dānaṃ dātabbaṃ nāññesaṃ, mayhameva sāvakānaṃ dānaṃ dātabbaṃ, nāññesaṃ sāvakānaṃ, mayhameva dinnaṃ dānaṃ mahapphalaṃ, nāññesaṃ, mayhameva sāvakānaṃ dinnaṃ mahapphalaṃ, nāññesa’nti evaṃ vadatī’’ti. Taṃ sandhāya ayaṃ ‘‘sutaṃ meta’’nti āha.
អនុបុព្ពិំ កថន្តិ ទានានន្តរំ សីលំ, សីលានន្តរំ សគ្គំ, សគ្គានន្តរំ មគ្គន្តិ ឯវំ អនុបដិបាដិកថំ។ តត្ថ ទានកថន្តិ ឥទំ ទានំ នាម សុខានំ និទានំ, សម្បត្តីនំ មូលំ, ភោគានំ បតិដ្ឋា, វិសមគតស្ស តាណំ លេណំ គតិ បរាយណំ, ឥធលោកបរលោកេសុ ទានសទិសោ អវស្សយោ បតិដ្ឋា អារម្មណំ តាណំ លេណំ គតិ បរាយណំ នត្ថិ។ ឥទញ្ហិ អវស្សយដ្ឋេន រតនមយសីហាសនសទិសំ, បតិដ្ឋានដ្ឋេន មហាបថវីសទិសំ, អារម្មណដ្ឋេន អាលម្ពនរជ្ជុសទិសំ។ ឥទញ្ហិ ទុក្ខនិត្ថរណដ្ឋេន នាវា, សមស្សាសនដ្ឋេន សង្គាមសូរោ, ភយបរិត្តាណដ្ឋេន សុសង្ខតនគរំ, មច្ឆេរមលាទីហិ អនុបលិត្តដ្ឋេន បទុមំ, តេសំ និទហនដ្ឋេន អគ្គិ, ទុរាសទដ្ឋេន អាសិវិសោ, អសន្តាសនដ្ឋេន សីហោ, ពលវន្តដ្ឋេន ហត្ថី, អភិមង្គលសម្មតដ្ឋេន សេតវសភោ, ខេមន្តភូមិសម្បាបនដ្ឋេន វលាហកោ អស្សរាជា។ ទានំ នាមេតំ មយា គតមគ្គោ, មយ្ហេសោ វំសោ, មយា ទស បារមិយោ បូរេន្តេន វេលាមមហាយញ្ញោ, មហាគោវិន្ទមហាយញ្ញោ, មហាសុទស្សនមហាយញ្ញោ, វេស្សន្តរមហាយញ្ញោតិ, អនេកមហាយញ្ញា បវត្តិតា, សសភូតេន ជលិតអគ្គិក្ខន្ធេ អត្តានំ និយ្យាទេន្តេន សម្បត្តយាចកានំ ចិត្តំ គហិតំ។ ទានញ្ហិ លោកេ សក្កសម្បត្តិំ ទេតិ មារសម្បត្តិំ ព្រហ្មសម្បត្តិំ, ចក្កវត្តិសម្បត្តិំ, សាវកបារមីញាណំ, បច្ចេកពោធិញាណំ, អភិសម្ពោធិញាណំ ទេតីតិ ឯវមាទិទានគុណប្បដិសំយុត្តំ កថំ។
Anupubbiṃ kathanti dānānantaraṃ sīlaṃ, sīlānantaraṃ saggaṃ, saggānantaraṃ magganti evaṃ anupaṭipāṭikathaṃ. Tattha dānakathanti idaṃ dānaṃ nāma sukhānaṃ nidānaṃ, sampattīnaṃ mūlaṃ, bhogānaṃ patiṭṭhā, visamagatassa tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ, idhalokaparalokesu dānasadiso avassayo patiṭṭhā ārammaṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ natthi. Idañhi avassayaṭṭhena ratanamayasīhāsanasadisaṃ, patiṭṭhānaṭṭhena mahāpathavīsadisaṃ, ārammaṇaṭṭhena ālambanarajjusadisaṃ. Idañhi dukkhanittharaṇaṭṭhena nāvā, samassāsanaṭṭhena saṅgāmasūro, bhayaparittāṇaṭṭhena susaṅkhatanagaraṃ, maccheramalādīhi anupalittaṭṭhena padumaṃ, tesaṃ nidahanaṭṭhena aggi, durāsadaṭṭhena āsiviso, asantāsanaṭṭhena sīho, balavantaṭṭhena hatthī, abhimaṅgalasammataṭṭhena setavasabho, khemantabhūmisampāpanaṭṭhena valāhako assarājā. Dānaṃ nāmetaṃ mayā gatamaggo, mayheso vaṃso, mayā dasa pāramiyo pūrentena velāmamahāyañño, mahāgovindamahāyañño, mahāsudassanamahāyañño, vessantaramahāyaññoti, anekamahāyaññā pavattitā, sasabhūtena jalitaaggikkhandhe attānaṃ niyyādentena sampattayācakānaṃ cittaṃ gahitaṃ. Dānañhi loke sakkasampattiṃ deti mārasampattiṃ brahmasampattiṃ, cakkavattisampattiṃ, sāvakapāramīñāṇaṃ, paccekabodhiñāṇaṃ, abhisambodhiñāṇaṃ detīti evamādidānaguṇappaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ.
យស្មា បន ទានំ ទេន្តោ សីលំ សមាទាតុំ សក្កោតិ, តស្មា តទនន្តរំ សីលកថំ កថេសិ។ សីលកថន្តិ សីលំ នាមេតំ អវស្សយោ បតិដ្ឋា អារម្មណំ តាណំ លេណំ គតិ បរាយណំ។ សីលំ នាមេតំ មម វំសោ , អហំ សង្ខបាលនាគរាជកាលេ ភូរិទត្តនាគរាជកាលេ ចម្បេយ្យនាគរាជកាលេ សីលវរាជកាលេ មាតុបោសកហត្ថិរាជកាលេ ឆទ្ទន្តហត្ថិរាជកាលេតិ អនន្តេសុ អត្តភាវេសុ សីលំ បរិបូរេសិំ។ ឥធលោកបរលោកសម្បត្តីនញ្ហិ សីលសទិសោ អវស្សយោ បតិដ្ឋា អារម្មណំ តាណំ លេណំ គតិ បរាយណំ នត្ថិ, សីលាលង្ការសទិសោ អលង្ការោ នត្ថិ, សីលបុប្ផសទិសំ បុប្ផំ នត្ថិ, សីលគន្ធសទិសោ គន្ធោ នត្ថិ។ សីលាលង្ការេន ហិ អលង្កតំ សីលគន្ធានុលិត្តំ សទេវកោបិ លោកោ ឱលោកេន្តោ តិត្តិំ ន គច្ឆតីតិ ឯវមាទិសីលគុណប្បដិសំយុត្តំ កថំ។
Yasmā pana dānaṃ dento sīlaṃ samādātuṃ sakkoti, tasmā tadanantaraṃ sīlakathaṃ kathesi. Sīlakathanti sīlaṃ nāmetaṃ avassayo patiṭṭhā ārammaṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ. Sīlaṃ nāmetaṃ mama vaṃso , ahaṃ saṅkhapālanāgarājakāle bhūridattanāgarājakāle campeyyanāgarājakāle sīlavarājakāle mātuposakahatthirājakāle chaddantahatthirājakāleti anantesu attabhāvesu sīlaṃ paripūresiṃ. Idhalokaparalokasampattīnañhi sīlasadiso avassayo patiṭṭhā ārammaṇaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ natthi, sīlālaṅkārasadiso alaṅkāro natthi, sīlapupphasadisaṃ pupphaṃ natthi, sīlagandhasadiso gandho natthi. Sīlālaṅkārena hi alaṅkataṃ sīlagandhānulittaṃ sadevakopi loko olokento tittiṃ na gacchatīti evamādisīlaguṇappaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ.
‘‘ឥទំ បន សីលំ និស្សាយ អយំ សគ្គោ លព្ភតី’’តិ ទស្សេតុំ សីលានន្តរំ សគ្គកថំ កថេសិ។ សគ្គកថន្តិ ‘‘អយំ សគ្គោ នាម ឥដ្ឋោ កន្តោ មនាបោ, និច្ចមេត្ថ កីឡា, និច្ចំ សម្បត្តិយោ លព្ភន្តិ, ចាតុមហារាជិកា ទេវា នវុតិវស្សសតសហស្សានិ ទិព្ពសុខំ ទិព្ពសម្បត្តិំ អនុភវន្តិ, តាវតិំសា តិស្សោ ច វស្សកោដិយោ សដ្ឋិ ច វស្សសតសហស្សានី’’តិ ឯវមាទិសគ្គគុណប្បដិសំយុត្តំ កថំ។ សគ្គសម្បត្តិំ កថយន្តានញ្ហិ ពុទ្ធានំ មុខំ នប្បហោតិ។ វុត្តម្បិ ចេតំ – ‘‘អនេកបរិយាយេន ខ្វាហំ, ភិក្ខវេ, សគ្គកថំ កថេយ្យ’’ន្តិអាទិ (ម. និ. ៣.២៥៥)។
‘‘Idaṃ pana sīlaṃ nissāya ayaṃ saggo labbhatī’’ti dassetuṃ sīlānantaraṃ saggakathaṃ kathesi. Saggakathanti ‘‘ayaṃ saggo nāma iṭṭho kanto manāpo, niccamettha kīḷā, niccaṃ sampattiyo labbhanti, cātumahārājikā devā navutivassasatasahassāni dibbasukhaṃ dibbasampattiṃ anubhavanti, tāvatiṃsā tisso ca vassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassānī’’ti evamādisaggaguṇappaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ. Saggasampattiṃ kathayantānañhi buddhānaṃ mukhaṃ nappahoti. Vuttampi cetaṃ – ‘‘anekapariyāyena khvāhaṃ, bhikkhave, saggakathaṃ katheyya’’ntiādi (ma. ni. 3.255).
ឯវំ សគ្គកថាយ បលោភេត្វា បន ហត្ថិំ អលង្ករិត្វា តស្ស សោណ្ឌំ ឆិន្ទន្តោ វិយ ‘‘អយម្បិ សគ្គោ អនិច្ចោ អទ្ធុវោ, ន ឯត្ថ ឆន្ទរាគោ កត្តព្ពោ’’តិ ទស្សនត្ថំ ‘‘អប្បស្សាទា កាមា ពហុទុក្ខា ពហុបាយាសា, អាទីនវោ ឯត្ថ ភិយ្យោ’’តិអាទិនា (ម. និ. ១.២៣៥-២៣៦; ២.៤២) នយេន កាមានំ អាទីនវំ ឱការំ សំកិលេសំ កថេសិ។ តត្ថ អាទីនវោតិ ទោសោ។ ឱការោតិ អវការោ លាមកភាវោ។ សំកិលេសោតិ តេហិ សត្តានំ សំសារេ សំកិលិស្សនំ។ យថាហ – ‘‘សំកិលិស្សន្តិ វត, ភោ, សត្តា’’តិ (ម. និ. ២.៣៥១)។
Evaṃ saggakathāya palobhetvā pana hatthiṃ alaṅkaritvā tassa soṇḍaṃ chindanto viya ‘‘ayampi saggo anicco addhuvo, na ettha chandarāgo kattabbo’’ti dassanatthaṃ ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’’tiādinā (ma. ni. 1.235-236; 2.42) nayena kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ kathesi. Tattha ādīnavoti doso. Okāroti avakāro lāmakabhāvo. Saṃkilesoti tehi sattānaṃ saṃsāre saṃkilissanaṃ. Yathāha – ‘‘saṃkilissanti vata, bho, sattā’’ti (ma. ni. 2.351).
ឯវំ កាមាទីនវេន តជ្ជេត្វា នេក្ខម្មេ អានិសំសំ បកាសេសិ។ កល្លចិត្តន្តិ អរោគចិត្តំ។ សាមុក្កំសិកាតិ សាមំ ឧក្កំសិកា អត្តនាយេវ ឧទ្ធរិត្វា គហិតា, សយម្ភុញាណេន ទិដ្ឋា អសាធារណា អញ្ញេសន្តិ អត្ថោ។ កា បន សាតិ? អរិយសច្ចទេសនា។ តេនេវាហ – ទុក្ខំ សមុទយំ និរោធំ មគ្គន្តិ។ វិរជំ វីតមលន្តិ រាគរជាទីនំ អភាវា វិរជំ, រាគមលាទីនំ វិគតត្តា វីតមលំ។ ធម្មចក្ខុន្តិ ឥធ សោតាបត្តិមគ្គោ អធិប្បេតោ។ តស្ស ឧប្បត្តិអាការទស្សនត្ថំ យំកិញ្ចិ សមុទយធម្មំ សព្ពំ តំ និរោធធម្មន្តិ អាហ។ តញ្ហិ និរោធំ អារម្មណំ កត្វា កិច្ចវសេន ឯវំ សព្ពសង្ខតំ បដិវិជ្ឈន្តំ ឧប្បជ្ជតិ។ ទិដ្ឋោ អរិយសច្ចធម្មោ ឯតេនាតិ ទិដ្ឋធម្មោ។ ឯស នយោ សេសេសុបិ។ តិណ្ណា វិចិកិច្ឆា អនេនាតិ តិណ្ណវិចិកិច្ឆោ។ វិគតា កថំកថា អស្សាតិ វិគតកថំកថោ។ វិសារជ្ជំ បត្តោតិ វេសារជ្ជប្បត្តោ។ កត្ថ? សត្ថុសាសនេ។ នាស្ស បរោ បច្ចយោ, ន បរំ សទ្ធាយ ឯត្ថ វត្តតីតិ អបរប្បច្ចយោ។
Evaṃ kāmādīnavena tajjetvā nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi. Kallacittanti arogacittaṃ. Sāmukkaṃsikāti sāmaṃ ukkaṃsikā attanāyeva uddharitvā gahitā, sayambhuñāṇena diṭṭhā asādhāraṇā aññesanti attho. Kā pana sāti? Ariyasaccadesanā. Tenevāha – dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ magganti. Virajaṃ vītamalanti rāgarajādīnaṃ abhāvā virajaṃ, rāgamalādīnaṃ vigatattā vītamalaṃ. Dhammacakkhunti idha sotāpattimaggo adhippeto. Tassa uppattiākāradassanatthaṃ yaṃkiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti āha. Tañhi nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena evaṃ sabbasaṅkhataṃ paṭivijjhantaṃ uppajjati. Diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo. Esa nayo sesesupi. Tiṇṇā vicikicchā anenāti tiṇṇavicikiccho. Vigatā kathaṃkathā assāti vigatakathaṃkatho. Visārajjaṃ pattoti vesārajjappatto. Kattha? Satthusāsane. Nāssa paro paccayo, na paraṃ saddhāya ettha vattatīti aparappaccayo.
បវត្តមំសន្តិ បកតិយា បវត្តំ កប្បិយមំសំ មូលំ គហេត្វា អន្តរាបណេ បរិយេសាហីតិ អធិប្បាយោ។ សម្ពហុលា និគណ្ឋាតិ បញ្ចសតមត្តា និគណ្ឋា។ ថូលំ បសុន្តិ ថូលំ មហាសរីរំ គោកណ្ណមហិំសសូករសង្ខាតំ បសុំ។ ឧទ្ទិស្សកតន្តិ អត្តានំ ឧទ្ទិសិត្វា កតំ, មារិតន្តិ អត្ថោ។ បដិច្ចកម្មន្តិ ស្វាយំ តំ មំសំ បដិច្ច តំ បាណវធកម្មំ ផុសតិ។ តញ្ហិ អកុសលំ ឧបឌ្ឍំ ទាយកស្ស, ឧបឌ្ឍំ បដិគ្គាហកស្ស ហោតីតិ នេសំ លទ្ធិ។ អបរោ នយោ – បដិច្ចកម្មន្តិ អត្តានំ បដិច្ចកតំ។ អថ វា បដិច្ចកម្មន្តិ និមិត្តកម្មស្សេតំ អធិវចនំ, តំ បដិច្ចកម្មំ ឯត្ថ អត្ថីតិ មំសម្បិ បដិច្ចកម្មន្តិ វុត្តំ។ ឧបកណ្ណកេតិ កណ្ណមូលេ។ អលន្តិ បដិក្ខេបវចនំ, កិំ ឥមិនាតិ អត្ថោ។ ន ច បនេតេតិ ឯតេ អាយស្មន្តោ ទីឃរត្តំ អវណ្ណកាមា ហុត្វា អវណ្ណំ ភាសន្តាបិ អព្ភាចិក្ខន្តា ន ជិរិទន្តិ, អព្ភក្ខានស្ស អន្តំ ន គច្ឆន្តីតិ អត្ថោ។ អថ វា លជ្ជនត្ថេ ឥទំ ជិរិទន្តីតិ បទំ ទដ្ឋព្ពំ, ន លជ្ជន្តីតិ អត្ថោ។
Pavattamaṃsanti pakatiyā pavattaṃ kappiyamaṃsaṃ mūlaṃ gahetvā antarāpaṇe pariyesāhīti adhippāyo. Sambahulā nigaṇṭhāti pañcasatamattā nigaṇṭhā. Thūlaṃ pasunti thūlaṃ mahāsarīraṃ gokaṇṇamahiṃsasūkarasaṅkhātaṃ pasuṃ. Uddissakatanti attānaṃ uddisitvā kataṃ, māritanti attho. Paṭiccakammanti svāyaṃ taṃ maṃsaṃ paṭicca taṃ pāṇavadhakammaṃ phusati. Tañhi akusalaṃ upaḍḍhaṃ dāyakassa, upaḍḍhaṃ paṭiggāhakassa hotīti nesaṃ laddhi. Aparo nayo – paṭiccakammanti attānaṃ paṭiccakataṃ. Atha vā paṭiccakammanti nimittakammassetaṃ adhivacanaṃ, taṃ paṭiccakammaṃ ettha atthīti maṃsampi paṭiccakammanti vuttaṃ. Upakaṇṇaketi kaṇṇamūle. Alanti paṭikkhepavacanaṃ, kiṃ imināti attho. Na ca paneteti ete āyasmanto dīgharattaṃ avaṇṇakāmā hutvā avaṇṇaṃ bhāsantāpi abbhācikkhantā na jiridanti, abbhakkhānassa antaṃ na gacchantīti attho. Atha vā lajjanatthe idaṃ jiridantīti padaṃ daṭṭhabbaṃ, na lajjantīti attho.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ២. សីហសុត្តំ • 2. Sīhasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ២. សីហសុត្តវណ្ណនា • 2. Sīhasuttavaṇṇanā
