| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៦. សីហសុត្តវណ្ណនា
6. Sīhasuttavaṇṇanā
៧៨. ឆដ្ឋេ សីហោតិ ចត្តារោ សីហា – តិណសីហោ, កាឡសីហោ, បណ្ឌុសីហោ, កេសរសីហោតិ។ តេសុ តិណសីហោ កបោតវណ្ណគាវិសទិសោ តិណភក្ខោ ច ហោតិ។ កាឡសីហោ កាឡគាវិសទិសោ តិណភក្ខោយេវ។ បណ្ឌុសីហោ បណ្ឌុបលាសវណ្ណគាវិសទិសោ មំសភក្ខោ។ កេសរសីហោ លាខារសបរិកម្មកតេនេវ មុខេន អគ្គនង្គុដ្ឋេន ចតូហិ ច បាទបរិយន្តេហិ សមន្នាគតោ, មត្ថកតោបិស្ស បដ្ឋាយ លាខាតូលិកាយ កត្វា វិយ តិស្សោ រាជិយោ បិដ្ឋិមជ្ឈេន គន្ត្វា អន្តរសត្ថិម្ហិ ទក្ខិណាវត្តា ហុត្វា ឋិតា, ខន្ធេ បនស្ស សតសហស្សគ្ឃនិកកម្ពលបរិក្ខេបោ វិយ កេសរភារោ ហោតិ, អវសេសដ្ឋានំ បរិសុទ្ធំ សាលិបិដ្ឋសង្ខចុណ្ណបិចុវណ្ណំ ហោតិ។ ឥមេសុ ចតូសុ សីហេសុ អយំ កេសរសីហោ ឥធ អធិប្បេតោ។
78. Chaṭṭhe sīhoti cattāro sīhā – tiṇasīho, kāḷasīho, paṇḍusīho, kesarasīhoti. Tesu tiṇasīho kapotavaṇṇagāvisadiso tiṇabhakkho ca hoti. Kāḷasīho kāḷagāvisadiso tiṇabhakkhoyeva. Paṇḍusīho paṇḍupalāsavaṇṇagāvisadiso maṃsabhakkho. Kesarasīho lākhārasaparikammakateneva mukhena agganaṅguṭṭhena catūhi ca pādapariyantehi samannāgato, matthakatopissa paṭṭhāya lākhātūlikāya katvā viya tisso rājiyo piṭṭhimajjhena gantvā antarasatthimhi dakkhiṇāvattā hutvā ṭhitā, khandhe panassa satasahassagghanikakambalaparikkhepo viya kesarabhāro hoti, avasesaṭṭhānaṃ parisuddhaṃ sālipiṭṭhasaṅkhacuṇṇapicuvaṇṇaṃ hoti. Imesu catūsu sīhesu ayaṃ kesarasīho idha adhippeto.
មិគរាជាតិ មិគគណស្ស រាជា។ អាសយាតិ វសនដ្ឋានតោ សុវណ្ណគុហតោ វា រជតមណិផលិកមនោសិលាគុហតោ វា និក្ខមតីតិ វុត្តំ ហោតិ។ និក្ខមមានោ បនេស ចតូហិ ការណេហិ និក្ខមតិ អន្ធការបីឡិតោ វា អាលោកត្ថាយ, ឧច្ចារបស្សាវបីឡិតោ វា តេសំ វិស្សជ្ជនត្ថាយ, ជិឃច្ឆាបីឡិតោ វា គោចរត្ថាយ, សម្ភវបីឡិតោ វា អស្សទ្ធម្មបដិសេវនត្ថាយ។ ឥធ បន គោចរត្ថាយ និក្ខន្តោតិ អធិប្បេតោ។
Migarājāti migagaṇassa rājā. Āsayāti vasanaṭṭhānato suvaṇṇaguhato vā rajatamaṇiphalikamanosilāguhato vā nikkhamatīti vuttaṃ hoti. Nikkhamamāno panesa catūhi kāraṇehi nikkhamati andhakārapīḷito vā ālokatthāya, uccārapassāvapīḷito vā tesaṃ vissajjanatthāya, jighacchāpīḷito vā gocaratthāya, sambhavapīḷito vā assaddhammapaṭisevanatthāya. Idha pana gocaratthāya nikkhantoti adhippeto.
វិជម្ភតីតិ សុវណ្ណតលេ វា រជតមណិផលិកមនោសិលាតលានំ វា អញ្ញតរស្មិំ ទ្វេ បច្ឆិមបាទេ សមំ បតិដ្ឋាបេត្វា បុរិមបាទេ បុរតោ បសារេត្វា សរីរស្ស បច្ឆាភាគំ អាកឌ្ឍិត្វា បុរិមភាគំ អភិហរិត្វា បិដ្ឋិំ នាមេត្វា គីវំ ឧក្ខិបិត្វា អសនិសទ្ទំ ករោន្តោ វិយ នាសបុដានិ បោថេត្វា សរីរលគ្គំ រជំ វិធុនន្តោ វិជម្ភតិ។ វិជម្ភនភូមិយញ្ច បន តរុណវច្ឆកោ វិយ អបរាបរំ ជវតិ។ ជវតោ បនស្ស សរីរំ អន្ធការេ បរិព្ភមន្តំ អលាតំ វិយ ខាយតិ។
Vijambhatīti suvaṇṇatale vā rajatamaṇiphalikamanosilātalānaṃ vā aññatarasmiṃ dve pacchimapāde samaṃ patiṭṭhāpetvā purimapāde purato pasāretvā sarīrassa pacchābhāgaṃ ākaḍḍhitvā purimabhāgaṃ abhiharitvā piṭṭhiṃ nāmetvā gīvaṃ ukkhipitvā asanisaddaṃ karonto viya nāsapuṭāni pothetvā sarīralaggaṃ rajaṃ vidhunanto vijambhati. Vijambhanabhūmiyañca pana taruṇavacchako viya aparāparaṃ javati. Javato panassa sarīraṃ andhakāre paribbhamantaṃ alātaṃ viya khāyati.
អនុវិលោកេតីតិ កស្មា អនុវិលោកេតិ? បរានុទ្ទយតាយ។ តស្មិំ កិរ សីហនាទំ នទន្តេ បបាតាវាដាទីសុ វិសមដ្ឋានេសុ ចរន្តា ហត្ថិគោកណ្ណមហិំសាទយោ បាណា បបាតេបិ អាវាដេបិ បតន្តិ, តេសំ អនុទ្ទយាយ អនុវិលោកេតិ។ កិំ បនស្ស លុទ្ទកម្មស្ស បរមំសខាទិនោ អនុទ្ទយា នាម អត្ថីតិ? អាម អត្ថិ។ តថា ហេស ‘‘កិំ មេ ពហូហិ ឃាតិតេហី’’តិ? អត្តនោ គោចរត្ថាយបិ ខុទ្ទកេ បាណេ ន គណ្ហាតិ, ឯវំ អនុទ្ទយំ ករោតិ។ វុត្តម្បិចេតំ – ‘‘មាហំ ខោ ខុទ្ទកេ បាណេ វិសមគតេ សង្ឃាតំ អាបាទេសិ’’ន្តិ (អ. និ. ១០.២១)។
Anuviloketīti kasmā anuviloketi? Parānuddayatāya. Tasmiṃ kira sīhanādaṃ nadante papātāvāṭādīsu visamaṭṭhānesu carantā hatthigokaṇṇamahiṃsādayo pāṇā papātepi āvāṭepi patanti, tesaṃ anuddayāya anuviloketi. Kiṃ panassa luddakammassa paramaṃsakhādino anuddayā nāma atthīti? Āma atthi. Tathā hesa ‘‘kiṃ me bahūhi ghātitehī’’ti? Attano gocaratthāyapi khuddake pāṇe na gaṇhāti, evaṃ anuddayaṃ karoti. Vuttampicetaṃ – ‘‘māhaṃ kho khuddake pāṇe visamagate saṅghātaṃ āpādesi’’nti (a. ni. 10.21).
សីហនាទំ នទតីតិ តិក្ខត្តុំ តាវ អភីតនាទំ នទតិ។ ឯវញ្ច បនស្ស វិជម្ភនភូមិយំ ឋត្វា នទន្តស្ស សទ្ទោ សមន្តា តិយោជនបទេសំ ឯកនិន្នាទំ ករោតិ, តមស្ស និន្នាទំ សុត្វា តិយោជនព្ភន្តរគតា ទ្វិបទចតុប្បទគណា យថាឋានេ ឋាតុំ ន សក្កោន្តិ។ គោចរាយ បក្កមតីតិ អាហារត្ថាយ គច្ឆតិ។ កថំ? សោ ហិ វិជម្ភនភូមិយំ ឋត្វា ទក្ខិណតោ វា វាមតោ វា ឧប្បតន្តោ ឧសភមត្តំ ឋានំ គណ្ហាតិ, ឧទ្ធំ ឧប្បតន្តោ ចត្តារិបិ អដ្ឋបិ ឧសភានិ ឧប្បតតិ, សមដ្ឋានេ ឧជុកំ បក្ខន្ទន្តោ សោឡសឧសភមត្តម្បិ វីសតិឧសភមត្តម្បិ ឋានំ បក្ខន្ទតិ, ថលា វា បព្ពតា វា បក្ខន្ទន្តោ សដ្ឋិឧសភមត្តម្បិ អសីតិឧសភមត្តម្បិ ឋានំ បក្ខន្ទតិ, អន្តរាមគ្គេ រុក្ខំ វា បព្ពតំ វា ទិស្វា តំ បរិហរន្តោ វាមតោ វា ទក្ខិណតោ វា, ឧសភមត្តម្បិ អបក្កមតិ។ តតិយំ បន សីហនាទំ នទិត្វា តេនេវ សទ្ធិំ តិយោជនេ ឋានេ បញ្ញាយតិ។ តិយោជនំ គន្ត្វា និវត្តិត្វា ឋិតោ អត្តនោវ នាទស្ស អនុនាទំ សុណាតិ។ ឯវំ សីឃេន ជវេន បក្កមតីតិ។
Sīhanādaṃ nadatīti tikkhattuṃ tāva abhītanādaṃ nadati. Evañca panassa vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā nadantassa saddo samantā tiyojanapadesaṃ ekaninnādaṃ karoti, tamassa ninnādaṃ sutvā tiyojanabbhantaragatā dvipadacatuppadagaṇā yathāṭhāne ṭhātuṃ na sakkonti. Gocarāya pakkamatīti āhāratthāya gacchati. Kathaṃ? So hi vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā dakkhiṇato vā vāmato vā uppatanto usabhamattaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti, uddhaṃ uppatanto cattāripi aṭṭhapi usabhāni uppatati, samaṭṭhāne ujukaṃ pakkhandanto soḷasausabhamattampi vīsatiusabhamattampi ṭhānaṃ pakkhandati, thalā vā pabbatā vā pakkhandanto saṭṭhiusabhamattampi asītiusabhamattampi ṭhānaṃ pakkhandati, antarāmagge rukkhaṃ vā pabbataṃ vā disvā taṃ pariharanto vāmato vā dakkhiṇato vā, usabhamattampi apakkamati. Tatiyaṃ pana sīhanādaṃ naditvā teneva saddhiṃ tiyojane ṭhāne paññāyati. Tiyojanaṃ gantvā nivattitvā ṭhito attanova nādassa anunādaṃ suṇāti. Evaṃ sīghena javena pakkamatīti.
យេភុយ្យេនាតិ បាយេន។ ភយំ សំវេគំ សន្តាសន្តិ សព្ពំ ចិត្តុត្រាសស្សេវ នាមំ។ សីហស្ស ហិ សទ្ទំ សុត្វា ពហូ សត្តា ភាយន្តិ, អប្បកា ន ភាយន្តិ។ កេ បន តេតិ? សមសីហោ ហត្ថាជានីយោ អស្សាជានីយោ ឧសភាជានីយោ បុរិសាជានីយោ ខីណាសវោតិ។ កស្មា បនេតេ ន ភាយន្តីតិ? សមសីហោ នាម ‘‘ជាតិគោត្តកុលសូរភាវេហិ សមានោស្មី’’តិ ន ភាយតិ, ហត្ថាជានីយាទយោ អត្តនោ សក្កាយទិដ្ឋិពលវតាយ ន ភាយន្តិ, ខីណាសវោ សក្កាយទិដ្ឋិបហីនត្តា ន ភាយតិ។
Yebhuyyenāti pāyena. Bhayaṃ saṃvegaṃ santāsanti sabbaṃ cittutrāsasseva nāmaṃ. Sīhassa hi saddaṃ sutvā bahū sattā bhāyanti, appakā na bhāyanti. Ke pana teti? Samasīho hatthājānīyo assājānīyo usabhājānīyo purisājānīyo khīṇāsavoti. Kasmā panete na bhāyantīti? Samasīho nāma ‘‘jātigottakulasūrabhāvehi samānosmī’’ti na bhāyati, hatthājānīyādayo attano sakkāyadiṭṭhibalavatāya na bhāyanti, khīṇāsavo sakkāyadiṭṭhipahīnattā na bhāyati.
ពិលាសយាតិ ពិលេ សយន្តា ពិលវាសិនោ អហិនកុលគោធាទយោ។ ទកាសយាតិ ឧទកវាសិនោ មច្ឆកច្ឆបាទយោ។ វនាសយាតិ វនវាសិនោ ហត្ថិអស្សគោកណ្ណមិគាទយោ។ បវិសន្តីតិ ‘‘ឥទានិ អាគន្ត្វា គណ្ហិស្សតី’’តិ មគ្គំ ឱលោកេន្តាវ បវិសន្តិ។ ទឡ្ហេហីតិ ថិរេហិ។ វរត្តេហីតិ ចម្មរជ្ជូហិ។ មហិទ្ធិកោតិអាទីសុ វិជម្ភនភូមិយំ ឋត្វា ទក្ខិណបស្សាទីហិ ឧសភមត្តំ, ឧជុកំ វីសតិឧសភមត្តាទិលង្ឃនវសេន មហិទ្ធិកតា, សេសមិគានំ អធិបតិភាវេន មហេសក្ខតា, សមន្តា តិយោជនេ សទ្ទំ សុត្វា បលាយន្តានំ វសេន មហានុភាវតា វេទិតព្ពា។
Bilāsayāti bile sayantā bilavāsino ahinakulagodhādayo. Dakāsayāti udakavāsino macchakacchapādayo. Vanāsayāti vanavāsino hatthiassagokaṇṇamigādayo. Pavisantīti ‘‘idāni āgantvā gaṇhissatī’’ti maggaṃ olokentāva pavisanti. Daḷhehīti thirehi. Varattehīti cammarajjūhi. Mahiddhikotiādīsu vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā dakkhiṇapassādīhi usabhamattaṃ, ujukaṃ vīsatiusabhamattādilaṅghanavasena mahiddhikatā, sesamigānaṃ adhipatibhāvena mahesakkhatā, samantā tiyojane saddaṃ sutvā palāyantānaṃ vasena mahānubhāvatā veditabbā.
ឯវមេវ ខោតិ ភគវា តេសុ តេសុ សុត្តេសុ តថា តថា អត្តានំ កថេសិ។ ‘‘សីហោតិ ខោ, ភិក្ខវេ, តថាគតស្សេតំ អធិវចនំ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្សា’’តិ (អ. និ. ៥.៩៩; ១០.២១) ឥមស្មិំ តាវ សុត្តេ សីហសទិសំ អត្តានំ កថេសិ។ ‘‘ភិសក្កោ សល្លកត្តោតិ ខោ, សុនក្ខត្ត, តថាគតស្សេតំ អធិវចន’’ន្តិ (ម. និ. ៣.៦៥) ឥមស្មិំ វេជ្ជសទិសំ។ ‘‘ព្រាហ្មណោតិ, ភិក្ខវេ, តថាគតស្សេតំ អធិវចន’’ន្តិ (អ. និ. ៨.៨៥) ឥមស្មិំ ព្រាហ្មណសទិសំ។ ‘‘បុរិសោ មគ្គកុសលោតិ ខោ, តិស្ស, តថាគតស្សេតំ អធិវចន’’ន្តិ (សំ. និ. ៣.៨៤) ឥមស្មិំ មគ្គទេសកបុរិសសទិសំ។ ‘‘រាជាហមស្មិ សេលា’’តិ (សុ. និ. ៥៥៩) ឥមស្មិំ រាជសទិសំ។ ‘‘សីហោតិ ខោ តថាគតស្សេតំ អធិវចន’’ន្តិ (អ. និ. ៥.៩៩; ១០.២១) ឥមស្មិំ បន សុត្តេ សីហសទិសមេវ កត្វា អត្តានំ កថេន្តោ ឯវមាហ។
Evamevakhoti bhagavā tesu tesu suttesu tathā tathā attānaṃ kathesi. ‘‘Sīhoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (a. ni. 5.99; 10.21) imasmiṃ tāva sutte sīhasadisaṃ attānaṃ kathesi. ‘‘Bhisakko sallakattoti kho, sunakkhatta, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (ma. ni. 3.65) imasmiṃ vejjasadisaṃ. ‘‘Brāhmaṇoti, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (a. ni. 8.85) imasmiṃ brāhmaṇasadisaṃ. ‘‘Puriso maggakusaloti kho, tissa, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 3.84) imasmiṃ maggadesakapurisasadisaṃ. ‘‘Rājāhamasmi selā’’ti (su. ni. 559) imasmiṃ rājasadisaṃ. ‘‘Sīhoti kho tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (a. ni. 5.99; 10.21) imasmiṃ pana sutte sīhasadisameva katvā attānaṃ kathento evamāha.
តត្រាយំ សទិសតា – សីហស្ស កញ្ចនគុហាទីសុ វសនកាលោ វិយ ហិ តថាគតស្ស ទីបង្ករបាទមូលេ កតាភិនីហារស្ស អបរិមិតកាលំ បារមិយោ បូរេត្វា បច្ឆិមភវេ បដិសន្ធិគ្គហណេន ចេវ មាតុកុច្ឆិតោ និក្ខមនេន ច ទសសហស្សិលោកធាតុំ កម្បេត្វា វុទ្ធិមន្វាយ ទិព្ពសម្បត្តិសទិសំ សម្បត្តិំ អនុភវមានស្ស តីសុ បាសាទេសុ និវាសកាលោ ទដ្ឋព្ពោ។ សីហស្ស កញ្ចនគុហាទិតោ និក្ខន្តកាលោ វិយ តថាគតស្ស ឯកូនតិំសេ សំវច្ឆរេ វិវដេន ទ្វារេន កណ្ឌកំ អារុយ្ហ ឆន្នសហាយស្ស និក្ខមិត្វា តីណិ រជ្ជានិ អតិក្កមិត្វា អនោមានទីតីរេ ព្រហ្មុនា ទិន្នានិ កាសាយានិ បរិទហិត្វា បព្ពជិតស្ស សត្តមេ ទិវសេ រាជគហំ គន្ត្វា តត្ថ បិណ្ឌាយ ចរិត្វា បណ្ឌវគិរិបព្ភារេ កតភត្តកិច្ចស្ស សម្មាសម្ពោធិំ បត្វា, បឋមមេវ មគធរដ្ឋំ អាគមនត្ថាយ យាវ រញ្ញោ បដិញ្ញាទានកាលោ។
Tatrāyaṃ sadisatā – sīhassa kañcanaguhādīsu vasanakālo viya hi tathāgatassa dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārassa aparimitakālaṃ pāramiyo pūretvā pacchimabhave paṭisandhiggahaṇena ceva mātukucchito nikkhamanena ca dasasahassilokadhātuṃ kampetvā vuddhimanvāya dibbasampattisadisaṃ sampattiṃ anubhavamānassa tīsu pāsādesu nivāsakālo daṭṭhabbo. Sīhassa kañcanaguhādito nikkhantakālo viya tathāgatassa ekūnatiṃse saṃvacchare vivaṭena dvārena kaṇḍakaṃ āruyha channasahāyassa nikkhamitvā tīṇi rajjāni atikkamitvā anomānadītīre brahmunā dinnāni kāsāyāni paridahitvā pabbajitassa sattame divase rājagahaṃ gantvā tattha piṇḍāya caritvā paṇḍavagiripabbhāre katabhattakiccassa sammāsambodhiṃ patvā, paṭhamameva magadharaṭṭhaṃ āgamanatthāya yāva rañño paṭiññādānakālo.
សីហស្ស វិជម្ភនកាលោ វិយ តថាគតស្ស ទិន្នបដិញ្ញស្ស អាឡារកាលាមឧបសង្កមនំ អាទិំ កត្វា យាវ សុជាតាយ ទិន្នបាយាសស្ស ឯកូនបណ្ណាសាយ បិណ្ឌេហិ បរិភុត្តកាលោ វេទិតព្ពោ។ សីហស្ស កេសរវិធុននំ វិយ សាយន្ហសមយេ សោត្តិយេន ទិន្នា អដ្ឋ តិណមុដ្ឋិយោ គហេត្វា ទសសហស្សចក្កវាឡទេវតាហិ ថោមិយមានស្ស គន្ធាទីហិ បូជិយមានស្ស តិក្ខត្តុំ ពោធិំ បទក្ខិណំ កត្វា ពោធិមណ្ឌំ អារុយ្ហ ចុទ្ទសហត្ថុព្ពេធេ ឋានេ តិណសន្ថរំ សន្ថរិត្វា ចតុរង្គវីរិយំ អធិដ្ឋាយ និសិន្នស្ស តំខណំយេវ មារពលំ វិធមិត្វា តីសុ យាមេសុ តិស្សោ វិជ្ជា វិសោធេត្វា អនុលោមបដិលោមំ បដិច្ចសមុប្បាទមហាសមុទ្ទំ យមកញាណមន្ថនេន មន្ថេន្តស្ស សព្ពញ្ញុតញ្ញាណេ បដិវិទ្ធេ តទនុភាវេន ទសសហស្សិលោកធាតុកម្បនំ វេទិតព្ពំ។
Sīhassa vijambhanakālo viya tathāgatassa dinnapaṭiññassa āḷārakālāmaupasaṅkamanaṃ ādiṃ katvā yāva sujātāya dinnapāyāsassa ekūnapaṇṇāsāya piṇḍehi paribhuttakālo veditabbo. Sīhassa kesaravidhunanaṃ viya sāyanhasamaye sottiyena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā dasasahassacakkavāḷadevatāhi thomiyamānassa gandhādīhi pūjiyamānassa tikkhattuṃ bodhiṃ padakkhiṇaṃ katvā bodhimaṇḍaṃ āruyha cuddasahatthubbedhe ṭhāne tiṇasantharaṃ santharitvā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya nisinnassa taṃkhaṇaṃyeva mārabalaṃ vidhamitvā tīsu yāmesu tisso vijjā visodhetvā anulomapaṭilomaṃ paṭiccasamuppādamahāsamuddaṃ yamakañāṇamanthanena manthentassa sabbaññutaññāṇe paṭividdhe tadanubhāvena dasasahassilokadhātukampanaṃ veditabbaṃ.
សីហស្ស ចតុទ្ទិសាវិលោកនំ វិយ បដិវិទ្ធសព្ពញ្ញុតញ្ញាណស្ស សត្តសត្តាហំ ពោធិមណ្ឌេ វិហរិត្វា បរិភុត្តមធុបិណ្ឌិកាហារស្ស អជបាលនិគ្រោធមូលេ មហាព្រហ្មុនោ ធម្មទេសនាយាចនំ បដិគ្គហេត្វា តត្ថ វិហរន្តស្ស ឯកាទសមេ ទិវសេ ‘‘ស្វេ អាសាឡ្ហិបុណ្ណមា ភវិស្សតី’’តិ បច្ចូសសមយេ ‘‘កស្ស នុ ខោ អហំ បឋមំ ធម្មំ ទេសេយ្យ’’ន្តិ? អាឡារុទកានំ កាលង្កតភាវំ ញត្វា ធម្មទេសនត្ថាយ បញ្ចវគ្គិយានំ ឱលោកនំ ទដ្ឋព្ពំ។ សីហស្ស គោចរត្ថាយ តិយោជនំ គមនកាលោ វិយ អត្តនោ បត្តចីវរមាទាយ ‘‘បញ្ចវគ្គិយានំ ធម្មចក្កំ បវត្តេស្សាមី’’តិ បច្ឆាភត្តេ អជបាលនិគ្រោធតោ វុដ្ឋិតស្ស អដ្ឋារសយោជនមគ្គំ គមនកាលោ។
Sīhassa catuddisāvilokanaṃ viya paṭividdhasabbaññutaññāṇassa sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe viharitvā paribhuttamadhupiṇḍikāhārassa ajapālanigrodhamūle mahābrahmuno dhammadesanāyācanaṃ paṭiggahetvā tattha viharantassa ekādasame divase ‘‘sve āsāḷhipuṇṇamā bhavissatī’’ti paccūsasamaye ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti? Āḷārudakānaṃ kālaṅkatabhāvaṃ ñatvā dhammadesanatthāya pañcavaggiyānaṃ olokanaṃ daṭṭhabbaṃ. Sīhassa gocaratthāya tiyojanaṃ gamanakālo viya attano pattacīvaramādāya ‘‘pañcavaggiyānaṃ dhammacakkaṃ pavattessāmī’’ti pacchābhatte ajapālanigrodhato vuṭṭhitassa aṭṭhārasayojanamaggaṃ gamanakālo.
សីហនាទកាលោ វិយ តថាគតស្ស អដ្ឋារសយោជនមគ្គំ គន្ត្វា បញ្ចវគ្គិយេ សញ្ញាបេត្វា អចលបល្លង្កេ និសិន្នស្ស ទសហិ ចក្កវាឡសហស្សេហិ សន្និបតិតេន ទេវគណេន បរិវុតស្ស ‘‘ទ្វេមេ, ភិក្ខវេ, អន្តា បព្ពជិតេន ន សេវិតព្ពា’’តិអាទិនា (សំ. និ. ៥.១០៨១; មហាវ. ១៣) នយេន ធម្មចក្កប្បវត្តនកាលោ វេទិតព្ពោ។ ឥមស្មិញ្ច បន បទេ ទេសិយមានេ តថាគតសីហស្ស ធម្មឃោសោ ហេដ្ឋា អវីចិំ ឧបរិ ភវគ្គំ គហេត្វា ទសសហស្សិលោកធាតុំ បដិច្ឆាទេសិ។ សីហស្ស សទ្ទេន ខុទ្ទកបាណានំ សន្តាសំ អាបជ្ជនកាលោ វិយ តថាគតស្ស តីណិ លក្ខណានិ ទីបេត្វា ចត្តារិ សច្ចានិ សោឡសហាការេហិ សដ្ឋិយា ច នយសហស្សេហិ វិភជិត្វា ធម្មំ កថេន្តស្ស ទីឃាយុកទេវតានំ ញាណសន្តាសស្ស ឧប្បត្តិកាលោ វេទិតព្ពោ។
Sīhanādakālo viya tathāgatassa aṭṭhārasayojanamaggaṃ gantvā pañcavaggiye saññāpetvā acalapallaṅke nisinnassa dasahi cakkavāḷasahassehi sannipatitena devagaṇena parivutassa ‘‘dveme, bhikkhave, antā pabbajitena na sevitabbā’’tiādinā (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13) nayena dhammacakkappavattanakālo veditabbo. Imasmiñca pana pade desiyamāne tathāgatasīhassa dhammaghoso heṭṭhā avīciṃ upari bhavaggaṃ gahetvā dasasahassilokadhātuṃ paṭicchādesi. Sīhassa saddena khuddakapāṇānaṃ santāsaṃ āpajjanakālo viya tathāgatassa tīṇi lakkhaṇāni dīpetvā cattāri saccāni soḷasahākārehi saṭṭhiyā ca nayasahassehi vibhajitvā dhammaṃ kathentassa dīghāyukadevatānaṃ ñāṇasantāsassa uppattikālo veditabbo.
យទាតិ យស្មិំ កាលេ។ តថាគតោតិ អដ្ឋហិ ការណេហិ ភគវា តថាគតោ – តថា អាគតោតិ តថាគតោ, តថា គតោតិ តថាគតោ, តថលក្ខណំ អាគតោតិ តថាគតោ, តថធម្មេ យាថាវតោ អភិសម្ពុទ្ធោតិ តថាគតោ, តថទស្សិតាយ តថាគតោ, តថាវាទិតាយ តថាគតោ, តថាការិតាយ តថាគតោ។ អភិភវនដ្ឋេន តថាគតោតិ។ តេសំ វិត្ថារោ ព្រហ្មជាលវណ្ណនាយម្បិ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.៧) មូលបរិយាយវណ្ណនាយម្បិ (ម. និ. អដ្ឋ. ១.១២) វុត្តោយេវ។ លោកេតិ សត្តលោកេ។ ឧប្បជ្ជតីតិ អភិនីហារតោ បដ្ឋាយ យាវ ពោធិបល្លង្កា វា អរហត្តមគ្គញាណា វា ឧប្បជ្ជតិ នាម , អរហត្តផលេ បន បត្តេ ឧប្បន្នោ នាម។ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោតិអាទីនិ វិសុទ្ធិមគ្គេ ពុទ្ធានុស្សតិនិទ្ទេសេ វិត្ថារិតានិ។
Yadāti yasmiṃ kāle. Tathāgatoti aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato – tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathāvāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato. Abhibhavanaṭṭhena tathāgatoti. Tesaṃ vitthāro brahmajālavaṇṇanāyampi (dī. ni. aṭṭha. 1.7) mūlapariyāyavaṇṇanāyampi (ma. ni. aṭṭha. 1.12) vuttoyeva. Loketi sattaloke. Uppajjatīti abhinīhārato paṭṭhāya yāva bodhipallaṅkā vā arahattamaggañāṇā vā uppajjati nāma , arahattaphale pana patte uppanno nāma. Arahaṃ sammāsambuddhotiādīni visuddhimagge buddhānussatiniddese vitthāritāni.
ឥតិ រូបន្តិ ឥទំ រូបំ ឯត្តកំ រូបំ, ន ឥតោ ភិយ្យោ រូបំ អត្ថីតិ។ ឯត្តាវតា សភាវតោ សរសតោ បរិយន្តតោ បរិច្ឆេទតោ បរិច្ឆិន្ទនតោ យាវតា ចត្តារោ ច មហាភូតា ចតុន្នញ្ច មហាភូតានំ ឧបាទាយរូបំ, តំ សព្ពំ ទស្សិតំ ហោតិ។ ឥតិ រូបស្ស សមុទយោតិ អយំ រូបស្ស សមុទយោ នាម។ ឯត្តាវតា ហិ ‘‘អាហារសមុទយោ រូបសមុទយោ’’តិអាទិ សព្ពំ ទស្សិតំ ហោតិ។ ឥតិ រូបស្ស អត្ថង្គមោតិ អយំ រូបស្ស អត្ថង្គមោ។ ឥមិនាបិ ‘‘អាហារនិរោធា រូបនិរោធោ’’តិអាទិ សព្ពំ ទស្សិតំ ហោតិ។ ឥតិ វេទនាតិអាទីសុបិ ឯសេវ នយោ។
Iti rūpanti idaṃ rūpaṃ ettakaṃ rūpaṃ, na ito bhiyyo rūpaṃ atthīti. Ettāvatā sabhāvato sarasato pariyantato paricchedato paricchindanato yāvatā cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ, taṃ sabbaṃ dassitaṃ hoti. Iti rūpassa samudayoti ayaṃ rūpassa samudayo nāma. Ettāvatā hi ‘‘āhārasamudayo rūpasamudayo’’tiādi sabbaṃ dassitaṃ hoti. Iti rūpassa atthaṅgamoti ayaṃ rūpassa atthaṅgamo. Imināpi ‘‘āhāranirodhā rūpanirodho’’tiādi sabbaṃ dassitaṃ hoti. Iti vedanātiādīsupi eseva nayo.
វណ្ណវន្តោតិ សរីរវណ្ណេន វណ្ណវន្តោ។ ធម្មទេសនំ សុត្វាតិ ឥមំ បញ្ចសុ ខន្ធេសុ បណ្ណាសលក្ខណបដិមណ្ឌិតំ តថាគតស្ស ធម្មទេសនំ សុត្វា។ យេភុយ្យេនាតិ ឥធ កេ ឋបេតិ? អរិយសាវកេ ទេវេ។ តេសញ្ហិ ខីណាសវត្តា ចិត្តុត្រាសភយម្បិ ន ឧប្បជ្ជតិ, សំវិគ្គស្ស យោនិសោ បធានេន បត្តព្ពំ បត្តតាយ ញាណសំវេគោបិ។ ឥតរេសំ បន ទេវានំ ‘‘តាសោ ហេសោ ភិក្ខូ’’តិ អនិច្ចតំ មនសិករោន្តានំ ចិត្តុត្រាសភយម្បិ, ពលវវិបស្សនាកាលេ ញាណភយម្បិ ឧប្បជ្ជតិ។ ភោតិ ធម្មាលបនមត្តមេតំ។ សក្កាយបរិយាបន្នាតិ បញ្ចក្ខន្ធបរិយាបន្នា។ ឥតិ តេសំ សម្មាសម្ពុទ្ធេ វដ្ដទោសំ ទស្សេត្វា តិលក្ខណាហតំ កត្វា ធម្មំ ទេសេន្តេ ញាណភយំ នាម ឱក្កមតិ។
Vaṇṇavantoti sarīravaṇṇena vaṇṇavanto. Dhammadesanaṃ sutvāti imaṃ pañcasu khandhesu paṇṇāsalakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā. Yebhuyyenāti idha ke ṭhapeti? Ariyasāvake deve. Tesañhi khīṇāsavattā cittutrāsabhayampi na uppajjati, saṃviggassa yoniso padhānena pattabbaṃ pattatāya ñāṇasaṃvegopi. Itaresaṃ pana devānaṃ ‘‘tāso heso bhikkhū’’ti aniccataṃ manasikarontānaṃ cittutrāsabhayampi, balavavipassanākāle ñāṇabhayampi uppajjati. Bhoti dhammālapanamattametaṃ. Sakkāyapariyāpannāti pañcakkhandhapariyāpannā. Iti tesaṃ sammāsambuddhe vaṭṭadosaṃ dassetvā tilakkhaṇāhataṃ katvā dhammaṃ desente ñāṇabhayaṃ nāma okkamati.
អភិញ្ញាយាតិ ជានិត្វា។ ធម្មចក្កន្តិ បដិវេធញាណម្បិ ទេសនាញាណម្បិ។ បដិវេធញាណំ នាម យេន ញាណេន ពោធិបល្លង្កេ និសិន្នោ ចត្តារិ សច្ចានិ សោឡសហាការេហិ សដ្ឋិយា ច នយសហស្សេហិ បដិវិជ្ឈិ។ ទេសនាញាណំ នាម យេន ញាណេន តិបរិវដ្ដំ ទ្វាទសាការំ ធម្មចក្កំ បវត្តេសិ។ ឧភយម្បិ តំ ទសពលស្ស ឧរេ ជាតញាណមេវ។ តេសុ ឥធ ទេសនាញាណំ គហេតព្ពំ។ តំ បនេស យាវ អដ្ឋារសហិ ព្រហ្មកោដីហិ សទ្ធិំ អញ្ញាសិកោណ្ឌញ្ញត្ថេរស្ស សោតាបត្តិផលំ ឧប្បជ្ជតិ, តាវ បវត្តេតិ នាម។ តស្មិំ ឧប្បន្នេ បវត្តិតំ នាម ហោតីតិ វេទិតព្ពំ។ អប្បដិបុគ្គលោតិ សទិសបុគ្គលរហិតោ។ យសស្សិនោតិ បរិវារសម្បន្នា។ តាទិនោតិ លាភាលាភាទីហិ ឯកសទិសស្ស។ ឆដ្ឋំ។
Abhiññāyāti jānitvā. Dhammacakkanti paṭivedhañāṇampi desanāñāṇampi. Paṭivedhañāṇaṃ nāma yena ñāṇena bodhipallaṅke nisinno cattāri saccāni soḷasahākārehi saṭṭhiyā ca nayasahassehi paṭivijjhi. Desanāñāṇaṃ nāma yena ñāṇena tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ dhammacakkaṃ pavattesi. Ubhayampi taṃ dasabalassa ure jātañāṇameva. Tesu idha desanāñāṇaṃ gahetabbaṃ. Taṃ panesa yāva aṭṭhārasahi brahmakoṭīhi saddhiṃ aññāsikoṇḍaññattherassa sotāpattiphalaṃ uppajjati, tāva pavatteti nāma. Tasmiṃ uppanne pavattitaṃ nāma hotīti veditabbaṃ. Appaṭipuggaloti sadisapuggalarahito. Yasassinoti parivārasampannā. Tādinoti lābhālābhādīhi ekasadisassa. Chaṭṭhaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៦. សីហសុត្តំ • 6. Sīhasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៦. សីហសុត្តវណ្ណនា • 6. Sīhasuttavaṇṇanā
